1
2
The Nichls Nadir Suğur 3
4
Ευχαριστίες Ευχαριστίες οφείλονται σε όλους τους εταίρους του προγράμματος που συμμετείχαν στην άσκηση αυτή, τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρέπει να ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα τον βοηθό έρευνας Ahmet Murat Aytaç, τον Τούρκο βοηθό έρευνας Kazim Ates, τα στελέχη των Τουρκικών συνδικαλιστικών συνομοσπονδιών Uğraş Gök, Osman Yildiz και Yasin Ayyildiz οι οποίοι στήριξαν διοικητικά την έρευνα καθώς και τους συντονιστές όλων των συνδικαλιστικών ομοσπονδιών οι οποίοι διένειμαν και συνέλεξαν τα ερωτηματολόγια. Τέλος, ευχαριστούμε όλα τα συνδικαλιστικά στελέχη, τους εκπροσώπους και τα μέλη των συνδικαλιστικών οργανώσεων οι οποίοι συμφώνησαν να μοιραστούν τις απόψεις τους για τα σημαντικά αυτά θέματα. 5
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Η παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή 6.614 Τούρκων συνδικαλιστών και 1.949 συνδικαλιστών από το Βέλγιο, τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Σουηδία, τη Σλοβακία και το Ηνωμένο Βασίλειο με στόχο τη διερεύνηση διάφορων θεμάτων τα οποία αναφέρονται στις σχέσεις ανάμεσα στην Τουρκία και την Ε.Ε. Τα κύρια συμπεράσματα συνοψίζονται παρακάτω. Σχετικά με την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. : Περισσότερο από το μισό των Τούρκων ερωτηθέντων τάσσεται υπέρ της ένταξης της Τουρκίας ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη δύναμη της HAK-İŞ, οι εκπρόσωποι των σωματείων στους εργασιακούς χώρα 1 και, μεταξύ των επαγγελματικών κατηγοριών, τα διευθυντικά στελέχη είναι πιο πιθανό να τάσσονται υπέρ της ένταξης. Η υποστήριξη στην ένταξη αυξάνεται μαζί με την ηλικία. Καταγράφεται μεγαλύτερη αντίθεση στη ένταξη μεταξύ των εργαζομένων στη γεωργία, των ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ως μη Ευρωπαίοι και των εργαζομένων σε επιχειρήσεις που ανήκουν σε ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρείες. Οι Σουηδοί συνδικαλιστές εμφανίζονται περισσότερο υπέρμαχοι της τουρκικής ένταξης από ότι οι ίδιοι οι Τούρκοι. Στο Ηνωμένο Βασίλειο η υποστήριξη βρίσκεται σε παρόμοια επίπεδα με την Τουρκία ενώ χαμηλότερη υποστήριξη συγκριτικά με την Τουρκία, καταγράφεται στην Ελλάδα, τη Σλοβακία, τη Γαλλία, το Βέλγιο και την Ιταλία. Σχετικά με το εάν η Τουρκία τελικά θα γίνει δεκτή στην Ε.Ε.: Καταγράφεται χαμηλός βαθμός προσδοκίας μεταξύ των Τούρκων ερωτηθέντων σχετικά με το αν η Τουρκία θα να γίνει τελικά δεκτή: λιγότερο από το ένα τρίτο πιστεύει ότι θα γίνει δεκτή. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη δύναμη της HAK-İŞ θεωρούν πολύ πιθανό να κερδίσει τελικά η Τουρκία την ένταξη. Στη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ιταλία και τη Σουηδία το ποσοστό των συνδικαλιστών οι οποίοι θεωρούν ότι η Τουρκία θα γίνει τελικά δεκτή είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό των Τούρκων συνδικαλιστών. Στην Ελλάδα και τη Σλοβακία οι προσδοκίες εμφανίζονται χαμηλότερες. Μεταβολή γνώμης σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. κατά την τελευταία πενταετία: Περισσότεροι από τους μισούς Τούρκους συνδικαλιστές κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών (2004-2009) δεν εμφανίζουν μεταβολή γνώμης σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Από όσους άλλαξαν γνώμη 1 Σ.Μ. Shp steward 6
στην περίπτωση σχεδόν κάθε χαρακτηριστικού των ερωτηθέντων που εξετάστηκε στην έρευνα, μάλλον περισσότεροι είχαν διαμορφώσει γνώμη υπέρ της ένταξης παρά κατά. Τα μέλη των συνδικάτων που εντάσσονται στη δύναμη της HAK-İŞ εμφανίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες μεταβολής στάσης προς το ευνοϊκότερο. Οι προσκείμενοι στα αριστερά του πολιτικού φάσματος δεν ακολουθούν αυτό το πρότυπο. Και στις επτά χώρες της Ε.Ε. εμφανίζεται μικρότερη μεταβολή γνώμης από ότι στην Τουρκία για το κατά πόσον η Τουρκία πρέπει να ενταχθεί στην Ε.Ε. Σχετικά με περιορισμούς που θα προκύψουν για τους Τούρκους εργαζομένους εάν η Τουρκία γινόταν μέλος της Ε.Ε.: Περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των Τούρκων συνδικαλιστών είναι υπέρ της ελεύθερης διακίνησης των Τούρκων εργαζομένων εάν η Τουρκία ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις επτά χώρες της Ε.Ε. το ποσοστό των ερωτηθέντων υπέρ του περιορισμού στην διακίνηση των Τούρκων εργαζομένων κυμαίνεται από 8 τοις εκατό στη Σουηδία έως 44 τοις εκατό στη Σλοβακία και παραμένει πάντα χαμηλότερο από 50 τοις εκατό. Σε τρεις χώρες περίπου οι μισοί ή και περισσότεροι από τους ερωτηθέντες συνδικαλιστές τοποθετηθήκαν κατά του περιορισμού διακίνησης (με ποσοστά 49 τοις εκατό στην Ιταλία, 58 τοις εκατό στη Γαλλία και 61 τοις εκατό στο Ηνωμένο Βασίλειο). Σχετικά με τα οφέλη που θα προκύψουν για την Ε.Ε. γενικά από την ένταξη της Τουρκίας: Οι Τούρκοι συνδικαλιστές είναι πιθανό να θεωρούν ότι η Ε.Ε. θα ωφεληθεί, αντίστοιχα, από την αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης και της πολιτισμικής πολυμορφίας, και σε μικρότερο βαθμό, από την ενίσχυση της πολιτικής σταθερότητας. Και στα τρία αυτά ζητήματα σημεία, οι ακόλουθες ομάδες στην Τουρκία είναι πιθανότερο να εντοπίσουν οφέλη για την Ε.Ε. από την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. τα μέλη των συνδικάτων που εντάσσονται στη δύναμη της HAK- İŞ οι εκπρόσωποι των σωματείων στους εργασιακούς χώρους τα διευθυντικά στελέχη οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας όσοι αυτοπροσδιορίζονται ως Ευρωπαίοι Οι ομάδες στην Τουρκία που εμφανίζουν την μεγαλύτερη πιθανότητα 7
διαφωνίας σχετικά με την ύπαρξη πλεονεκτημάτων συμπεριλαμβάνουν τους εργαζόμενους στους κλάδους της εκπαίδευσης, της υγείας και της κοινωνικής εργασίας εργαζόμενους σε ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρείες εργαζόμενους στη γεωργία Οι συνδικαλιστές στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. εμφανίζουν περισσότερες πιθανότητες να αξιολογήσουν υψηλότερα την ενίσχυση της πολιτισμικής πολυμορφίας από ότι την οικονομική ανάπτυξη και την πολιτική σταθερότητα. Σχετικά με τα οφέλη που συνεπάγεται η ένταξη της Τουρκίας για τις επτά χώρες της Ε.Ε. και την Τουρκία: οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζουν υψηλότερο βαθμό προσδοκίας ότι θα προκύψουν οφέλη για τη χώρα τους στα ζητήματα υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία, της ασφάλειας της απασχόλησης και στα συνδικαλιστικά δικαιώματα. τα μέλη των συνδικάτων της HAK-İŞ είναι πιθανότερο να αναμένουν οφέλη συγκριτικά με τα μέλη της TÜRK-İŞ και της DİSK αντίστοιχα. οι συνδικαλιστές και στις επτά χώρες της Ε.Ε. θεωρούν ότι θα υπάρξουν λιγότερα οφέλη για τις χώρες τους, συγκριτικά με την Τουρκία. οι συνδικαλιστές στις χώρες της Ε.Ε. είναι πιθανότερο να αξιολογήσουν την ενίσχυση της θρησκευτικής ανεκτικότητας ως όφελος για τη χώρα τους από την εισδοχή της Τουρκίας στην Ε.Ε., από ότι οι Τούρκοι για την χώρα τους. Σχετικά με το ποιος θα ωφεληθεί από την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. 8 Οι Τούρκοι συνδικαλιστές θεωρούν ότι μεγάλοι εργοδότες (πρωτίστως της Ε.Ε. και μετά οι Τούρκοι) θα είναι οι πλέον ωφελημένοι από την ένταξη της Τουρκίας. Με εξαίρεση τη Σλοβακία, σαφείς πλειοψηφίες και στα επτά κράτη μέλη της Ε.Ε. επίσης συμφωνούν ότι οι μεγάλοι εργοδότες, είτε Ευρωπαίοι είτε Τούρκοι, θα επωφεληθούν περισσότερο. Οι συνδικαλιστές από τις επτά χώρες της Ε.Ε., με εξαίρεση τη Σουηδία, θεωρούν ότι οι εργαζόμενοι στις χώρες της Ε.Ε. θα ωφεληθούν λιγότερο από την ένταξη της Τουρκίας από ότι οι μικροί, μεσαίοι και μεγάλοι εργοδότες. Οι Τούρκοι συνδικαλιστές θεωρούν ότι οι εργαζόμενοι στην Τουρκία θα επωφεληθούν περισσότερο από τους μικρούς και μεσαίους Τούρκους
εργοδότες - η γνώμη αυτή για το ποιος θα επωφεληθεί στην Τουρκία από την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε., υιοθετείται και από τους ερωτηθέντες και στις επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι Τούρκοι εργαζόμενοι πιστεύουν ότι συγκριτικά με τους εργαζομένους της Ε.Ε. θα έχουν περισσότερα να κερδίσουν από την είσοδο της χώρας τους στην Ε.Ε. Οι συνδικαλιστές και στις επτά χώρες της Ε.Ε. συμμερίζονται αυτή την άποψη η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζεται ως η πλέον διαδεδομένη. Σχετικά με τη γνώμη των ερωτηθέντων για την Ε.Ε. σε γενικές γραμμές Ελαφρώς λιγότεροι από τους μισούς Τούρκους ερωτηθέντες, έχουν θετική γνώμη για τη γενική εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη HAK-İŞ είναι πιθανότερο να έχουν θετική γνώμη από τα μέλη της DİSK ή της TÜRK-İŞ, αντίστοιχα. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη HAK-İŞ εμφανίζουν την υψηλότερη συχνότητα πολύ θετικής εικόνας για την Ε.Ε. Το ίδιο ισχύει για τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας καθώς και για όσους έχουν βρεθεί σε χώρα της Ε.Ε. για διακοπές ή για εργασία. Την υψηλότερη συχνότητα πολύ αρνητικών εικόνων εμφανίζουν οι νέοι εργαζόμενοι, οι εργαζόμενοι σε ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρείες και όσοι απασχολούνται στη γεωργία. Οι Τούρκοι ερωτηθέντες είναι πιθανότερο να έχουν θετική εικόνα για την Ε.Ε. συγκριτικά με τους ερωτηθέντες στη Γαλλία. Η στάση τους αυτή δεν διαφέρει από αυτή των ερωτηθέντων στο Βέλγιο και την Ελλάδα, αλλά η πιθανότητα να έχουν θετική εικόνα για την Ε.Ε. είναι σημαντικά χαμηλότερη συγκριτικά με τους ερωτηθέντες στη Σουηδία, τη Σλοβακία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Σχετικά με το τι επακριβώς σημαίνει η Ε.Ε. : Το μισό τουλάχιστον των Τούρκων ερωτηθέντων συσχετίζει την Ε.Ε. με τα πολιτικά δικαιώματα, τα εργασιακά δικαιώματα, τη δημοκρατία και την οικονομική ευημερία. Λιγότερο από το μισό των Τούρκων ερωτηθέντων συσχετίζει την Ε.Ε. με τη θρησκευτική ανεκτικότητα. Η συσχέτιση αυτή εμφανίζεται πολύ πιθανή στα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη HAK-İŞ, και έπονται τα μέλη της DİSK και της TÜRK-İŞ, σε ποσοστά όμως που δεν υπερβαίνουν ποτέ το μισό των ερωτηθέντων. Η συσχέτιση της Ε.Ε. με τη θρησκευτική ανεκτικότητα εμφανίζεται πολύ πιο πιθανή και στις επτά χώρες της Ε.Ε. από ό, τι στην Τουρκία. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη δύναμη της TÜRK-İŞ είναι πιθανότερο να συσχετίσουν την Ε.Ε. με την απώλεια της εθνικής κυριαρχίας 9
συγκριτικά με τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη δύναμη της HAK- İŞ και της DİSK αντίστοιχα. Σχετικά με την κατανόηση της λειτουργίας της Ε.Ε.: Η πλειοψηφία των Τούρκων συνδικαλιστών δηλώνει ότι δεν καταλαβαίνει πολύ καλά ή καθόλου καλά πως λειτουργεί η Ε.Ε. Στο σύνολο του δείγματος των οκτώ χώρων, οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζονται ως οι λιγότερο σίγουροι για το τι καταλαβαίνουν. Οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζονται λιγότερο ενημερωμένοι για την Ε.Ε. συγκριτικά με τους ερωτηθέντες στις επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο περιορισμένο κουίζ που διεξήχθη στο δείγμα των Τούρκων συνδικαλιστών, οι κάτοικοι αγροτικών περιοχών, οι γυναίκες, οι εργαζόμενοι σε μικρότερες επιχειρήσεις, τα άτομα με χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο και οι νέοι εργαζόμενοι εμφανίζονται ως οι ελλιπέστερα ενημερωμένοι. Σχετικά με την εμπιστοσύνη προς την Ε.Ε. συνολικά Επτά στους δέκα Τούρκους συνδικαλιστές εξέφρασαν έλλειψη εμπιστοσύνης προς την Ε.Ε., δηλώνοντας είτε ότι τείνουν να μην την εμπιστεύονται, είτε ότι δεν γνωρίζουν αν πρέπει ή δεν πρέπει να την εμπιστεύονται. Οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζονται επιφυλακτικότεροι συγκριτικά με το δείγμα των συνδικαλιστών στις περισσότερες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βαθμός εμπιστοσύνης σε συγκεκριμένα θεσμικά όργανα της Ε.Ε.: Λιγότερο από το μισό των Τούρκων συνδικαλιστών εκφράζουν εμπιστοσύνη προς τα τέσσερα θεσμικά όργανα για τα οποία ρωτήθηκαν: τα ευρωπαϊκά συνδικάτα, το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα πολιτικά κόμματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα συνδικάτα σε επίπεδο Ε.Ε. θεωρούνται ως ο πλέον αξιόπιστος θεσμός της Ε.Ε., τόσο από τους Τούρκους όσο και από τους συνδικαλιστές των επτά χωρών της Ε.Ε. οι οποίοι όμως εμφανίζουν σημαντικά υψηλότερο ποσοστό υποστήριξης. Μεταξύ των τριών Τουρκικών συνομοσπονδιών τα μέλη της TÜRK-İŞ εμφανίζουν τη χαμηλότερη πιθανότητα υποστήριξης σε οποιονδήποτε από τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς. Βαθμός εμπιστοσύνης στα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση: Σε κάθε περίπτωση, οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζονται λιγότερο διατεθειμένοι να εμπιστευτούν τον ΟΗΕ σε σχέση με την Ε.Ε. παρότι καταγράφεται χαμηλό επίπεδο εμπιστοσύνης και προς τους δυο θεσμούς.. 10
Οι Τούρκοι συνδικαλιστές εμφανίζουν χαμηλότερες πιθανότητες εμπιστοσύνης προς τα Ηνωμένα Έθνη από ότι οι συνδικαλιστές στις επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βαθμός εμπιστοσύνης σε συγκεκριμένα εθνικά και Ευρωπαϊκά όργανα: Σε αντίθεση με τους συνδικαλιστές στις περισσότερες από τις επτά χώρες της Ε.Ε., οι Τούρκοι συνδικαλιστές δεν φαίνεται να θεωρούν ότι η Ε.Ε. παρέχει ένα πιο αξιόπιστο νομικό σύστημα από το δικό τους. Μόνο μία μειοψηφία των Τούρκων συνδικαλιστών εμπιστεύεται τα εθνικά πολιτικά κόμματα. Ακόμη λιγότεροι εμπιστεύονται τα κόμματα σε επίπεδο Ε.Ε. ενώ στις περισσότερες από τις επτά χώρες της Ε.Ε. οι ερωτηθέντες τείνουν να εμπιστεύονται τα πολιτικά κόμματα. Βαθμός υποστήριξης στην αυξημένη δραστηριοποίηση της Ε.Ε. σε συγκεκριμένα ζητήματα: Με πολύ υψηλά ποσοστά οι Τούρκοι συνδικαλιστές τοποθετούνται υπέρ της μεγαλύτερης ενεργοποίησης της Ε.Ε. στα θέματα των δικαιωμάτων των εργαζομένων, στα περιβαλλοντικά ζητήματα καθώς και στα ζητήματα της ευέλικτης απασχόλησης και της προσέγγισης των λαών με διαφορετικές πολιτισμικές και θρησκευτικές καταβολές. Τα μέλη των συνδικάτων που ανήκουν στη δύναμη της HAK-İŞ, συγκριτικά με τις άλλες συνομοσπονδίες, είναι πολύ πιο πιθανό να υποστηρίξουν όλες τις προαναφερόμενες συνιστώσες πολιτικής της Ε.Ε., και ιδιαίτερα αυτές που σχετίζονται με την πολιτισμική και τη θρησκευτική συνύπαρξη. Σχετικά με το κατά πόσον η Ε.Ε. θα πρέπει να παύσει να υφίσταται Οι Τούρκοι συνδικαλιστές, συγκριτικά με το υπόλοιπο δείγμα από τις επτά χώρες της Ε.Ε. εμφανίζουν μεγαλύτερη πιθανότητα συμφωνίας ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να πάψει να υφίσταται. Περίπου το ένα τρίτο των Τούρκων συνδικαλιστών εξέφρασε την γνώμη ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να πάψει να υφίσταται, περίπου το ένα τρίτο δήλωσε ότι δεν θα πρέπει και περίπου το ένα τρίτο, ότι δεν γνωρίζει αν θα πρέπει ή αν δεν θα πρέπει να πάψει να υφίσταται. Το εύρημα αυτό παρουσιάζει αντίφαση με το γεγονός ότι η πλειοψηφία των Τούρκων συνδικαλιστών τάσσεται υπέρ της πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η απογοήτευση που συνδέεται με το μακροχρόνιο αίτημα της Τουρκίας να ενταχθεί στην Ε.Ε., μπορεί εν μέρει να αιτιολογήσει την αντίφαση που εμφανίζεται ανάμεσα στην τάση που καταγράφει την επιθυμία ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. και την τάση να σταματήσει η Ε.Ε. να υφίσταται η οποία εκδηλώνεται ως επιθυμία ή ως αναποφασιστικότητα. 11
12