Αρ. Φακ.: Α.Κ.Ι. 91/2008

Αρ. Φακ.: Α.Κ.Ι. 91/2008 Έκθεση της Αρχής ισότητας αναφορικά με καταγγελία για μη ικανοποίηση αιτήματος ατόμου με αναπηρία να έχει πρόσβαση στο χώρο υγιεινής πολυκατοικίας ο οποίος προορίζεται για χρήση από άτομα με αναπηρία 1. Ο κ. S. F., ο οποίος είναι Άγγλος υπήκοος και άτομο με αναπηρία, μου υπέβαλε με επιστολή ημερομηνίας 25 Νοεμβρίου 2008 καταγγελία, αναφορικά με την μη παραχώρηση σ αυτόν του κλειδιού της τουαλέτας για άτομα με αναπηρία, η οποία βρίσκεται στο ισόγειο της πολυκατοικίας στην οποία ζει. 1.1. Με βάση τα στοιχεία που τέθηκαν υπόψη μου, ο κ. F. αποφάσισε να εγκατασταθεί με τη σύζυγο του μόνιμα στο Παραλίμνι μετά από σύσταση των γιατρών που τον παρακολουθούσαν να αφυπηρετήσει πρόωρα και να μετακομίσει σε χώρα με θερμότερο κλίμα λόγω της αναπηρίας που απέκτησε στα κάτω άκρα (δυσκαμψία και δυσκινησία) μετά από δύο διαδοχικά δυστυχήματα. Σύμφωνα με τον ίδιο, αποφάσισε να αγοράσει διαμέρισμα στη συγκεκριμένη πολυκατοικία στο Παραλίμνι επειδή είχε ικανοποιητική πρόσβαση σε ανελκυστήρα και επειδή θα του παραχωρούνταν και προορισμένος για άτομα με αναπηρία χώρος στάθμευσης για το όχημα του. Ο κ F., θεώρησε, επίσης, ότι θα του παραχωρούνταν και το κλειδί της τουαλέτας που βρίσκεται στο ισόγειο της πολυκατοικίας, κοντά στους χώρους στάθμευσης, η οποία προορίζεται για χρήση μόνο από άτομα με αναπηρία. 1.2. Όταν ο κ. F. ζήτησε το κλειδί, ακολούθησαν συναντήσεις με τους αρμόδιους και στη συνέχεια η εταιρεία διαχείρισης της πολυκατοικίας του απέστειλε ένα έγγραφο 1 για υπογραφή με τους όρους υπό τους οποίους θα του παραχωρείτο σε προσωρινή βάση το κλειδί της τουαλέτας, τους οποίους και παραθέτω πιο κάτω: i. Η πόρτα να κλειδώνεται μετά από κάθε χρήση από τον κάτοχο του κλειδιού. ii. Η τουαλέτα είναι αποκλειστικά για χρήση από τον κάτοχο του κλειδιού και αυτό το κλειδί δεν πρέπει να δίνεται σε οποιονδήποτε που δεν είναι δικαιούχος να χρησιμοποιήσει την εγκατάσταση. iii. Ο κάτοχος του κλειδιού είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση της τουαλέτας. iv. Οποιαδήποτε κατάχρηση της τουαλέτας ή μετατροπή της για άλλη χρήση, θα έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή της κλειδαριάς χωρίς να δοθεί οποιαδήποτε ειδοποίηση (και θα ζητηθεί όπως πληρωθούν οποιεσδήποτε επιδιορθώσεις). 1 Επιστολή ημερομηνίας 6 Νοεμβρίου 2008, ελεύθερη μετάφραση από την αγγλική γλώσσα.

2 v. Με την παραχώρηση του κλειδιού, ζητείται αντίγραφο του Blue Badge Certificate (έστω κι αν έχει λήξει) ή άλλου κρατικού εγγράφου. vi. Η παραχώρηση θα γίνει σε προσωρινή βάση για περίοδο ενός μηνός ή μέχρι να υπάρξει η αξιολόγηση της κατάστασης σας από τις αρμόδιες αρχές, καθώς τώρα διαμένετε στην Κύπρο μόνιμα. vii. Σε περίοδο 3 μηνών, σας ζητείται όπως δοθούν αντίγραφα των σχετικών εγγράφων με την αναπηρία για το φάκελο σας. Παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας για να παρέχουμε τις πληροφορίες σχετικά με το όνομα και τα στοιχεία επικοινωνίας των αρμόδιων αρχών. 2. Με επιστολή ημερομηνίας 3 Δεκεμβρίου 2008, ζήτησα από τον Εκτελεστικό Διευθυντή της εταιρείας διαχείρισης Masterfix να τοποθετηθεί σε σχέση με την καταγγελία του κ F. Με τη σχετική απάντηση του ο Εκτελεστικός Διευθυντής έθεσε υπόψη μου ότι όταν ο κ F. ζήτησε να του παραχωρηθεί το κλειδί της τουαλέτας του ισογείου αποτάθηκε τηλεφωνικώς στις αρμόδιες υπηρεσίες της Μεγάλης Βρετανίας προκειμένου να ενημερωθεί για το όλο θέμα. Από αυτή την έρευνα διαπίστωσε ότι η μπλε κάρτα (blue budge), της οποίας είναι κάτοχος ο κ F., και αντίγραφο της οποίας του προσκόμισε, ισχύει μόνο για σκοπούς στάθμευσης και κυρίως ότι ισχύει μόνο για τις χώρες του Ηνωμένου Βασιλείου. 2.1. Ο Εκτελεστικός Διευθυντής της εταιρείας διαχείρισης υποστήριξε, επίσης, ότι επειδή το αίτημα του κ F. έπρεπε να δικαιολογηθεί στη διαχειριστική επιτροπή του συγκροτήματος αποφασίσθηκε να του παραχωρηθεί προσωρινά το κλειδί της τουαλέτας του ισογείου, με την προϋπόθεση να προσκόμιζε από τις αρμόδιες εγχώριες υπηρεσίες σχετικά έγγραφα που να δικαιολογούσαν τη χρήση από αυτόν της υπό αναφορά τουαλέτας. Από το περιεχόμενο της γραπτής τοποθέτησης προκύπτει ότι ο Εκτελεστικός Διευθυντής αμφισβητεί ότι ο κ F. είναι άτομο με αναπηρία ή άτομο που δικαιούται να χρησιμοποιεί τουαλέτα η οποία προορίζεται για άτομα με αναπηρία και θεωρεί ότι έγινε από μέρους του δόλια μεταχείριση της μπλε κάρτας (blue budge) την οποία κατέχει αφού αυτή ισχύει μόνο για σκοπούς στάθμευσης. Ενόψει, δε, της όλης εξέλιξης, ο Εκτελεστικός Διευθυντής με ενημέρωσε ότι αποφασίσθηκε η ανάκληση της αρχικής απόφασης για προσωρινή χορήγηση του κλειδιού της τουαλέτας του ισογείου στον κ F. 2.2. Από επί τόπου επίσκεψη Λειτουργού του Γραφείου μου στο διαμέρισμα του κ F., διαπιστώθηκε ότι σ αυτό έγιναν διάφορες προσαρμογές για τη διευκόλυνση της διακίνησης του, όπως η τοποθέτηση ειδικών χειρολαβών κοντά στην τουαλέτα και το μπάνιο, η χρήση καθισμάτων με πλαϊνά στηρίγματα ώστε να μπορεί να κάθεται ή να σηκώνεται ευκολότερα, καθώς και η χρήση συσκευών/εργαλείων που εξασφαλίζουν ανεξαρτησία στις κινήσεις του. Κατά την ίδια συνάντηση ο παραπονούμενος παρουσίασε στη Λειτουργό του Γραφείου μου διάφορα έγγραφα αρμόδιων υπηρεσιών της Αγγλίας τα οποία κατά την άποψη μου πιστοποιούν επαρκώς ότι είναι άτομο με αναπηρία. Πρόκειται συγκεκριμένα για τα εξής έγγραφα:

3 Επιστολή του Τμήματος για την Εργασία και τις Συντάξεις 2 του Birmingham, από το περιεχόμενο της οποίας προκύπτει ότι ήταν δικαιούχος τόσο επιδόματος κινητικότητας όσο και φροντίδας. Έγγραφο με την ιατρική αξιολόγησή του από εργασιοθεραπευτή, η οποία συντάχθηκε το Φεβρουάριο του 2008, και σύμφωνα με την οποία ο κ. F. χρειάζεται βοήθεια για τη μεταφορά του στη τουαλέτα και στο μπάνιο, όπως επίσης, χρειάζεται βοήθεια για την καθημερινή του διαβίωση. Επίσης, σημειώνεται ότι είναι επιτακτική ανάγκη η πρόσβαση του σε τουαλέτα στο ισόγειο, καθώς λόγω της βραδύτητας στις κινήσεις του και της δυσκολίας στις μετακινήσεις του, δεν είναι εφικτό μερικές φορές να προλάβει να μεταβεί στη τουαλέτα του διαμερίσματος. Έγγραφο προσωπικής αξιολόγησης ικανότητας 3 που του αποστάληκε, σύμφωνα με το οποίο η ιατρική του κατάσταση μειώνει την ικανότητα του να κάνει κάποιες καθημερινές δραστηριότητες. Έγγραφο του Τμήματος για την Εργασία και τις Συντάξεις του Birmingham 4 σύμφωνα με το οποίο ο καταγγέλλων είναι δικαιούχος του Επιδόματος Ανικανότητας Διαβίωσης (Disability Living Allowance) που περιλαμβάνει ένα επίδομα κινητικότητας (mobility component), αορίστου χρόνου, καθώς και επίδομα φροντίδας (care component), επίσης αορίστου χρόνου, για τη γυναίκα του, η οποία έχει αναλάβει την πλήρη φροντίδα του. 3. Η αρμοδιότητα να ενεργώ για την προαγωγή της ισότητας ευκαιριών ανεξαρτήτως ειδικών αναγκών μου ανατέθηκε με βάση τις πρόνοιες του άρθρου 3(1)(γ) του περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμου του 2004. Απαγορευμένη με νόμο διάκριση αποτελεί σύμφωνα με το άρθρο 6(1) του ίδιου νόμου, κάθε μεταχείριση ή συμπεριφορά, διάταξη, όρος ή κριτήριο, ή πρακτική, που στα πλαίσια δραστηριοτήτων στον δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα διέπεται ειδικά, απαγορεύεται ή δεν επιτρέπεται, από οποιοδήποτε εκάστοτε σε ισχύ νόμο ή κανονισμούς για το λόγο ότι συνιστά σύμφωνα με τις διατάξεις τους άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας, πεποιθήσεων, κοινότητας, γλώσσας, χρώματος, ειδικών αναγκών, ηλικίας και γενετήσιου προσανατολισμού. Δυνάμει του άρθρου 6(2)(ζ) η διάκριση, που δυνατόν να είναι απαγορευμένη με νόμο διάκριση κατά την πιο πάνω έννοια, μπορεί να αφορά οποιοδήποτε θέμα, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται η πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, η παροχή αυτών και η στέγαση. 2 Department for Work and Pensions, Disability Benefits Centre, Birmingham. 3 The Personal Capability Assessment 4 Disability and Carers Service of the Department for Work and Pensions.

4 3.1. Ο νόμος που απαγορεύει τις διακρίσεις σε βάρος ατόμων με αναπηρία στον τομέα της πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες είναι ο περί Ατόμων με Αναπηρίες Νόμος. Σχετικό είναι το άρθρο 6, στο εδάφιο (2)(δ)(ii) του οποίου ορίζεται ότι δεν αποτελεί ίση μεταχείριση ατόμων με αναπηρίες η παράλειψη διενέργειας αλλαγών σε υπηρεσίες ή διευκολύνσεις η οποία καθιστά αδύνατη ή αδικαιολόγητα δύσκολη, για ένα άτομο με αναπηρία, τη χρήση τους. Τέτοιες αλλαγές μπορούν να αφορούν τη δημιουργία κατάλληλων μέσων προσπέλασης και διευκολύνσεων για άνετη και ασφαλή χρήση των υπηρεσιών και διευκολύνσεων. 3.2. Οι επιβαλλόμενες με νόμο διευκολύνσεις στο δομημένο περιβάλλον, που στόχο έχουν την εξασφάλιση της άνετης και ανεξάρτητης διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία και της πλήρους ένταξής τους στην κοινότητα, καθορίζονται στον Κανονισμό 61Η των περί Οδών και Οικοδομών Κανονισμών του 1954 έως 1999 5. Με βάση την παράγραφο (2)(θ) του υπό αναφορά Κανονισμού, σε συνδυασμό με την παράγραφο (1)(δ), σε κάθε πολυκατοικία με πέντε ή περισσότερες οικιστικές μονάδες πρέπει να υφίσταται κοινόχρηστο αποχωρητήριο και νιπτήρας για χρήση από τα δύο φύλα, διαμορφωμένο κατάλληλα και με συγκεκριμένες διαστάσεις. Οι απαιτούμενοι αυτοί χώροι για σκοπούς υγιεινής για άτομα με αναπηρία δεν υπολογίζονται στο συντελεστή δόμησης της οικοδομής. 3.3. Για τους σκοπούς του πιο πάνω Κανονισμού 61Η, «ανάπηρο» άτομο σημαίνει άτομο το οποίο λόγω σωματικής αδυναμίας ή ανεπάρκειας αντιμετωπίζει μόνιμη ή προσωρινή δυσκολία στην πρόσβαση σε οικοδομή ή δρόμο. Από αυτό τον ορισμό προκύπτει ότι οι πρόνοιες του Κανονισμού 61Η στοχεύουν στην εξασφάλιση της προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον και της ανεξάρτητης διαβίωσης όχι μόνο των ατόμων με αναπηρία με τη στενή του όρου έννοια 6 αλλά των εμποδιζόμενων εν γένει ατόμων. Ως τέτοια άτομα θεωρούνται, για παράδειγμα, και οι υπερήλικοι που λόγω ηλικίας είναι δυσκίνητοι και βραδυκίνητοι. 4. Με βάση το σύνολο των πιο πάνω προκύπτει ότι ο χειρισμός του αιτήματος του κ F. να έχει πρόσβαση στην προορισμένη για άτομα με αναπηρία τουαλέτα του συγκροτήματος στο οποίο ζει δεν ήταν ο ορθός. Ο νομοθέτης δεν έθεσε ειδικές προϋποθέσεις οι οποίες πρέπει να συντρέχουν προκειμένου ένα εμποδιζόμενο άτομο να έχει πρόσβαση στον κοινόχρηστο χώρο υγιεινής ιδιωτικών πολυκατοικιών, ούτε και απαίτησε την κατοχή ειδικού εγγράφου που να πιστοποιεί την αναπηρία του, αντίστοιχου με την κάρτα αναπηρίας που στην Κύπρο χορηγείται για σκοπούς στάθμευσης σε χώρους για οχήματα ατόμων με 5 Κ.Δ.Π. 86/99. 6 Στον περί Ατόμων με Αναπηρία Νόμο ως «αναπηρία» σε σχέση με άτομο ορίζεται ότι σημαίνει οποιασδήποτε μορφής ανεπάρκεια ή μειονεξία η οποία προκαλεί μόνιμο ή απροσδιόριστης διάρκειας σωματικό ή διανοητικό ή ψυχικό περιορισμό στο άτομο που μειώνει ουσιωδώς ή αποκλείει τη δυνατότητα εκτέλεσης μιας ή περισσοτέρων δραστηριοτήτων ή λειτουργιών που θεωρούνται φυσιολογικές και ουσιώδεις για την ποιότητα ζωής κάθε ατόμου της ίδιας ηλικίας που δεν έχει τέτοια ανεπάρκεια ή μειονεξία.

5 αναπηρία. Το ποιοι είναι οι δικαιούχοι χρήσης και άρα ελεύθερης πρόσβασης στους κοινόχρηστους χώρους υγιεινής που δημιουργούνται με βάση τον Κανονισμό 61Η (βλ. παρ. 3.2.) προκύπτει από τον ορισμό του όρου «ανάπηρος». Είναι, δηλαδή, κάθε άτομο που λόγω σωματικής αδυναμίας ή ανεπάρκειας αντιμετωπίζει μόνιμη ή προσωρινή δυσκολία στην πρόσβαση σε οικοδομή ή δρόμο. 4.1. Αντιλαμβάνομαι την ανησυχία της εταιρείας διαχείρισης για το ενδεχόμενο χρησιμοποίησης του υπό αναφορά χώρου υγιεινής από μη δικαιούχους και θεωρώ λογικό να εξετάζει σε κάθε περίπτωση κατά πόσον τα άτομα που θα έχουν πρόσβαση στον κοινόχρηστο χώρο υγιεινής είναι άτομα με αναπηρία κατά την πιο πάνω έννοια. Δεν μπορώ όμως να θεωρήσω ορθή την αρχική απόφαση της εταιρείας διαχείρισης να επιτρέψει στον παραπονούμενο τη χρήση του κοινόχρηστου χώρου υγιεινής με την προϋπόθεση ότι θα εξασφάλιζε εντός τακτού χρονικού διαστήματος από τις αρμόδιες εγχώριες αρχές πιστοποιητικό που να αξιολογεί την κατάσταση του. Η παρουσίαση από τον κ F. της μπλε κάρτας που κατέχει, ανεξάρτητα από το αν εκδόθηκε στην Αγγλία και ανεξάρτητα από το ότι ίσχυε μόνο για σκοπούς στάθμευσης, αποτελούσε επαρκή βεβαίωση της αναπηρίας του. 4.2. Με βάση το σύνολο των πιο πάνω, και κυρίως λαμβάνοντας υπόψη μου το περιεχόμενο των εγγράφων που ο παραπονούμενος κατέχει (βλ. παρ. 2.2.), καθώς και τις προσαρμογές που έκανε στο διαμέρισμα του, που πιστοποιούν επαρκώς την ύπαρξη αναπηρίας, η σύσταση μου είναι όπως η εταιρεία διαχείρισης Masterfix παραδώσει άμεσα στον κ F. το κλειδί του χώρου υγιεινής του συγκροτήματος στο οποίο ζει, που προορίζεται για άτομα με αναπηρία. Όσον αφορά το θέμα της συντήρησης και του καθαρισμού του συγκεκριμένου χώρου υγιεινής, αυτό εμπίπτει στις αρμοδιότητες της διαχειριστικής επιτροπής του συγκροτήματος, η οποία θα πρέπει να το επιλύσει λαμβάνοντας υπόψη της ότι με βάση τον Κανονισμό 61Η πρόκειται για κοινόχρηστο χώρο. Ηλιάνα Νικολάου Επίτροπος Διοικήσεως Λευκωσία, 14 Μαΐου 2009 ΝΓ/