Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΣΔΟ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΩΝ. ο '' ^ - ΘΕΜΑ; ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙ Η ΠΕΡΙΠΤΟΣΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ.

Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΣΔΟ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΩΝ ο '' ^ - ΘΕΜΑ; ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙ Η ΠΕΡΙΠΤΟΣΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ. ΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ToV ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ; ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΚΗΠΟΥΡΟΣ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: ΓΕΩΡΓΑΚΗ ΒΑΡΒΑΡΑ ΚΑΒΑΛΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1902

ί - -.,, ^ ^. - 4?....., m

ί ΐ E F=* I e : X Ο m E rvi /3s ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣΑΓ Ο Γ Η ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ιο AvaSc^oiiTi σ -CTiv e S e ^ L E T i του t o u p l o u q u To u p l p t l k t i κίντιστι n poe up-n t o u p l o u q u Mepg <t»l^o evelac K u k ^o c βρχρρίών EevoSoxCpc TouptPTLKti δαπάνη ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o Touptpuoc & neptoepiakti ΑνάπτυΕτι Διιμόα if.i. ene vsupe i o IS li ίκέο eneysupflc T o u PLPU.0 C και, απαοχο^τιρτι ΑνάπτυΕτι x o u p t P U o O καί π α ρ ά 2 2 η2 τι ι Είαρο'ΐ'ι αυνα22ά: τουρί ουού ΑΟΕΐ > ΐ του elposnuaxoc ίίέσω τ η<; ανάπτυετν; του τουρίρμού ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο T o u p L P U o c & n e p L S a ^ a o v ΠροΒ^Υιυατα καί ποοτάρβιο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Γ Ί Ρ Ό / Ν Ο Ι ~ Ο Σ Η Ρόδος αυτές Τίς -ημέρες «ίορτάζει τα 2400 xpbvua απο τ-ην Ιδρυσ-ή τ-ης είναι Ισως το μοναδικό νησίμε μια τόσο μακρά ιστορία. 02οι οι κάτοικοι των ^ύρω περιοχών είχαν στραμένα τα β2έματά τους απο αρχαιότατων χρόνων εως σ-ήμερα σε αυτό. Η θέσ-η τ-ης Ρόδου στο «εω«ραψικό χάρτ-η είναι τέτοια που ε ασ<>>α2ίζε ι ό2ες συγκυρίες «ια την ανάπτυξη πο22απ2ών δραστηριοτ-ήτων. Οι πρώτοι κάτοικοι της Ρόδου κατά τη μυθο2ο«ίαν -ήταν οι Τε2χ1τες. Αυτούς διαδέχθηκαν οι Η2ιάδες απόγονοι του θεού Η2ικου. Γύρω στο 1100 π.χ. εγκαταστάθηκαν σε αυτ-ήν οι Δωριείς και ίδρυσαν τις τρεις αρχαίες πό2εις ΛΙΝΔΟ-ΚΑΜΙΡΟ-ΙΑΛΥΣΟ. Η πό2η ΡΟΔΟΣ ιδρύθηκε το 408 π.χ. Ενα απο τα επτά θαύματα του κόσμου αφιερωμένο στον θεό Η2ιο ο Κολοσσός έρ^ο του Λινδιου «2ύπτη Χάρη ύψους 31 μέτρων που συνετρίθη απο με»ά2ο σεισμό το έτος 226 π.χ. είχε υψωθεί απο τους Ρόδιους όταν κέρδισαν τον πό2εμο κατά την πολιορκία απο τον Δημήτριο τον πολιορκητή. Το 5 μ.χ. ο Απόστολος Παύ2ος έκανε τη Ρόδο με«ά2ο Χριστιανικό Κέντρο. Οι ιππότες του τάγματος του Α»ίου Ιωάννου αγόρασαν το νησί το 1306 απο τους Γενοθέζους. Το 1522 οι ιππότες ε«κατέ2ειψαν την Ρόδο στους Τούρκους μέτά απο πολιορκία. Το 1912 οι Ιτα2οί κατακτούν την Ρόδο και παραμένουν εως το 1945. Τα επόμενα τρία χρόνια

παρέμεινε υπο ΔίοΙκηστ) 7.3.1948 ενσωματώθηκε στην Ε^ί^άδα.

ε :ι 2:α ι Q f - H Η Ρόδος το με«α3ϋτερο νησί Δωδεκανήσου βρίσκεται. στο νοτι,οανατο^ςκό Αιγαίο έκταση ΙώΟΟ τ.χ;ίμ. Το πευκόφυτο δάσος που απ^ώνετ σχεδόν σε ό3ο το κάστρο τον ^.ππoτώvκαl οι ά^^ιοί αξιό;ΐο«οί αρχαίο3ο«ίκοί x u p o l, το δροσερό κ;ίίμα K a u ηριοφάνει,α που επικρατεί σχεδόν τους περισσότερους μήνες, ot καθαρές ακτές (το 1992 πήρε αρκετές «α2άζίες σήμαίες απο διεθνείς ορ^ίσνίσμούς προστασίας περί. βό22οντος) βοήθησαν αρκετά στο να αποτε^έσει. ένα απο τα καλύτερα νησιά της Ε22άδας και συγχρόνως συνδιαζόμενσ ό2α αυτά με την άρτια ανάπτυξη του ξενοδοχειακού δυναμικού της σποτέ^εσαν την βάση «ια την ανάπτυξη του τουρισμού. Η τουριστική κίνησή της Ρόδου ξεκίνα το 1952 με συνοδικές αφίξεις 15.118 απο τα οποία περισσότερα άτομα απο αυτά ήταν ήμεδαποί τουρίστες (12.258) (Πιν. 1). Ποσοστά αρκετά χαμή2α «ε«ονός που οφεί2εται στο ότι στην μεταπολεμική περίοδο το εισόδήμα δεν ήταν αρκετό έτσι ώστε να επιτρέψει τήν δημιουργία ά22ων δραστηριοτήτων εκτός απο εκείνες τις βασικές «ια τήν επιβίωσή. Επιπλέον δεν υπήρχε 2αικοποίήσή των μέσων μεταφοράς (χρειάζονταν υψη2ος ναύλος) και το ξενοδοχειακό δυναμικό ήταν μερικά αναπτυγμένο. Υπήρχαν μόνο 28 ξενοδοχειακές μονάδες (Πιν. 2). Στήν διάρκεια με τήν εξέλιξή των διεθνών συγκυριών (αύξήση

εισοδήματος t κοποί-ηστι των μέσων μεταψοράς είχαμε σταδιακά αύξηση της τουριστικής κίνησης ώσπου έψτασε το 1991 να έχουμε 760.986 αψίξείς. Ο τουρισμός αποτέ;ΐεσε «ua την Ρόδο τον πιο δυναμικό παράγοντα που στηρίζει και προωθεί την Οικονομική και κοινωνική της ανάπτυξη. Παρακολουθώντας το πρώτο μέρος της εργασίας που ακο^ίουθεί το οποίο αναψέρεται στην τουριστική κίνηση, στην τουριστική δαπάνη, στα μέσα φι ΡΙοξενε ίας, στον κύκλιο εργασιών ξενοδοχείου βλέπουμε πως παρουσιάζεται ο τουρισμός την τε^ίευταία τετραετία 1988-1991. Στην συνέχεια στο δεύτερο μέρος β^ιέπουμε ποιές είναι η συμβο;ίή του τουρισμού στην περιψεριακή ανάπτυξη, όπως αύξηση του εισοδήματος του «η«ενή π^ίηθυσμού, αύξηση της απασχό;ΐησης, δημιουρϊίία επενδύσεων που έχουν σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη αξιοποίησης του χώρους και τέ^ος αύξηση της εισροής συνα;ί;ία«ματος και στο τρίτο και τε;ίευταίο μέρος θα αναψερθούμε στις συνεπειες του τουρισμού στο περιβά^^ον. Για την διεκπεραίωση της εργασίας αυτής χρειάστηκαν διάφορα στατιστικά στοιχεία τα οποία έχουν παρθεί απο διάφορες πη«ές. Οπως: 1) Η Νομαρχία Ρόδου 2) Επιθεώρηση Εργασίας 3) Υπηρεσία Περιφερειακής Ανάπτυξης

4) Εμπορικό EntpeariTTipLO 5) EOT 6) Ενωση Ξβνοδόχων Ρόδου. Τα στοιχεία αναψερονται στην τε ία 1988-1991, περισσότερο «ια τα έτη 1988-89 «ια τ οία υπάρχουν ολοκληρωμένα στοιχεία και ;ΐι«ότερο «ιι έτη 1990-91.

m.nio/aha^ 1 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΡΟΔΟΥ, 1952-1990 'Ετος Η μ ε δ α τ τ ο ί Α λ λ ο δ α π ο ί Σ ύ ν ο λ ο Aicwcoim; Α<ρώ>ς Δ*ινυ.Λι«; Α<ρ^Αΐς Δ«νυ«Λκχ; ΚΓττης Πμίρος Τιμ» 7τι«6 ουναλ,νιγνο 1956 1957 1958 15.307 14.511 13.583 16.118 15.415 19.712 20.719 21.028 23.125 23.021 22.684 24.662 25.846 37.120 42.501 52.146 50.996 40.071 35.678 35.288 28.604 41.008 36.476 47.245 51.539 48.998 49.579 47.657 59.743 76.075 86.874 87.634 89.787 76.724 83.506 103.695 107.834 55.000 51.000 69.000* 65.000 61.000 67.531 69.367 88.704 93.235 94.626 104.062 103.594 102.078 110.979 125.828 157.076 252.318 293.665 273.653 203.192 179.640 177.857 134.668 209.285 167.119 224.402 240.102 200.512 204.168 206.406 253.863 330.890 454.283 405.160 370.075 310.532 368.338 4β7.3Τ7 484.584 22.267 26.739 40.120 54.284 67.640 65.698 106.138 118.815 104.538 61.733 100.426 560.436 300.047 610.829 44.000 59.000 62.000 69J76 120.071 157.016 190.448 340.936 430.791 508J64 328.998 925.906 1.103.623 977.161 317.265 838.275 5.677.324 4.867.849 6.081.377 15.671 21.053 21.866 21.512 27.399 31.344 41.979 47.458 61.148 77.409 141.678 104.236 152.572 213.493 306.383 390.358 421.607 228.606 347.026 462.259 428.977 508.886 580.156 604,958.618.144 620.199 576.122 697.703 780.211 772.061 777.288 759.894 803.480 844.477 76.000 83.000 113.000 124.000 123.000 137.107 189.438 245.720 283.683 405062 534.853 611.858 631.076 1.036.885 1.229.451 1.134.237 769383 1.151.940 1.725.189 2.689.382 3.535.086 3.727.427 1.965.399 3.114.542 4.432328 3.769,884 4.586.943 3.420.712 5.775.221 6.059.690 5.931.387 5.198.739 6.535.660 7.333.099 7.694.150 7.380.878 7.334.164 7.691.073 8.083.794 17.471 15.412 10.146 17.858 30.430 46.293 61.574 78382 115.331 93.989 120.219 142.465 111.412 50.000 157.000 178.872 200.000 215.Τ44 213.367 108.210 116.320 295.072 300.785 269.553 458.274 383.903 219.277 202.667 194.422 2.028 3.147 3315 4,846 6.979 6.032 9.300 85.758 93.000 120.000-165.000 203.000 190.746 198.802 154.623 214.625 186.4 191.153 145.031 174.070 141.446 167.400 196.182 4.281 298.369 371.589 406.700 362.910 423.849 Πη {^.' ^4ιλτ. λογί)^έτη: Ο Τουρισμός της Ρόδου. 1961. Δελτίο ΕΒΕΔ. Μηνιαία Οικονομική Έκδοση, 1961-1966. προβληματική του Ροδικού Τουρισμού, 1966. Τουριστικαί,Μελίτσι Περιοδικό Σύγγραμμα Τουριστικής Οικο\Ώμίι Η Οικονομία της Δωδεκανήσου κατά τα έτη 1980. 1981. Η Οικονομία της Δωδεκανήσου κατά τα έτη 1981-1982. 1983. Η Οικονομία της Δωδεκάνησου κατά τα έτη 1983-1987. ΕΕελίΕεις (ΟΙ προοτγτικες, 1989 Στατιστικά Δωδεκάνησου - Άδηλοι ποοοι και πληρωμές 1954-1971 i. 1977. Η Οικονομία της Δωδεκάνησου κατά τα έτη 1988-1989 - ΕΕέλιΕεις cai προοτττικές. 1990. Παρατηρήσεις:

π ι ν α κ α ^ι H ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΡΟΔΟΥ 1950 >Ji Ονομο ΞίΥοδοχείου Κατηγορία Δβύθυνοη ΑρΛμός ΙδβκτησιΟ' κλοιών Εκμετύλλευοη 1 ΤΠΝ ΡΟΔΠΝ (1927) LUX Γ, Παπσνικολάου, 4 153 Γ. Πριιπέκδικος 2 ΕΛΑΦΟΣ 11927) A' Προφήτης Η^ας 44 Γ. Πρωτέκδικος 3 ΕΛΑΦΙΝΑ (1927) A' Προφήτης Ηλιος 71 Γ. Πρωτέκδικος 4 ΘΕΡ.ΝΑΑΙ (1936) A' Δημοκρατίας 1 208 Γ. Πρωτέκδικος 5 ΠΙΝΔΟΣ (1942) B' Εθ..Μακαρίου 47 1. Παλμιέρι 6 MIRAMARE (1928) B' ΐΕιά 60 Νικ. Πολάιτς 7 ΛΙΝΔΟΣ (1932) r Εθ. Μακαρίου 18 55 Λ Νστσέρα 8 ΙΑ/\ΥΣΟΣ (1924) r Εθ. Μακαρίου 20 40 Στ. Σταυρακης 9 ΚΑΜΕΙΡΟΣ (1932) r Εθ..Μακαρίου 16 30.Μεχμέτ Τούρκαλη 10 ΕΘΝΙΚΟΝ (19001 r 1. ΚαΰίΟλη 9 34 Αντ. Πατταντωνίου 11 ΦΛΟΙΣΒΟΣ (1947) r ΠΕπνου-Χάλκης 2 15 Εμμ. Σταμαπου 12 VILLA BlUOm (19461 r Αμερικής 31 35 Ροβέρτος Βιβισνι 13 IDEAL (19471 Δ. θΐοδωράκη 20 22 Ν. Βαρδ^ 14 ΑΠΟΛΛΩΝ (19201 X 1. Καϋούλη 13 21 1. Ππτίνος 15 ΚΡΥΤΑ,\ (1945) X 28ης Οκτωβρίου 49 20 Εμμ. Δημπτρακης 16 ΝΕΑ ΑΓΟΡΑ (1946) X Αβέρωφ 8 19 Βίκτωρ Σκεμπρής 17 ΧΑΡΑΥΓΗ (1938) X Κρεμαστή 18.Μιχαήλ Τοιιιετας' 18 ΝΥΜΦΗ (19381 X Σάλακος 10 Γκιρμελή Σοϊδ' 19 ΑΘΗΝΑΙΟΝ (1946) E 1. Καεούλη 7 19 Εμμ. Κάκνης 20 ΡΟΔΟΣ (1928) E' 'Οθωνος & Αμαλίας 18 Ζωή Γιακουμάκη' 21 ΠΑΝΟΡΜΠΉΣ (1946) E 1. ΚαΣοΟλη 22 10 Ειρήνη Γιούτ.λου" 22 ΚΑΡΠΑΘΟΣ (1946) E Αμερικής 101 12 Μαρία Κολιού 23 ΕΛΛΑΣ (1940) E Πάροδος Πυθαγόρα 15 Μαρία Πάοσαοι 24 ΑΤΤΑΛΕΙΑ 11946) E' Λάχητος 14 12 Μιχαήλ Κολιός* 25 ΑΤΤΙΚΗ (1936) E' Χάρητος 2 15 Κ..Μσνωλακης* 26 ΚΛΝΛΙΘΙΕΣ (1948) E' Αγίου Φανουρίου 10 Γ. ΣωτοΛλης 27 ΝΕΑ Ε/\ΛΑΣ (19401 E.Μενεκλεους 147 10 Μ. Διαμαντακη* 28 ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ (1948) E' Εργίου 12 15 Θεοφάνης Κοιιητης* ΣΐΜ)λο κλινών 1038 Πηγη; Προοωπικη tocuvti (Μ..Νογοθίτηα

κ ε :<ι>λ.λ α ι ο 1 ο AvaSpouti στην e e:^>. Ti του τουριομού Ο τουρισμός σαν κοίνωνυκό ψαινόμενο που εκδτι^ώνεταί με τη μετακίνηση ατόμων απο έναν τόπο σ έναν είναι παναρχαίος όσο καί ο πολιτισμός του ανθρώπου. Η διαφορά απο τις πρώτες εκείνες μετακινήσεις σήμερα είναι ποσοτική μίας καί τα κίνήτρσ που ωθούν τους ανθρώπους να επίσκεψθούν ά;ΐ3ους τόπους εξακολουθούν να είναι τα ίδια. Είναι χαρακτηριστικό ότι μορφές του σύγχρονου τουρισμού ελκύουν την "κατα«ω«ή τους απο την αρχαιότητα. 0 συνεδρίακός τουρισμός είναι η εξέλιξη των αρχαίων ΑμΦίκτίονίών, ο θρησκευτικός τουρισμός, η προέκταση των ομαδικών ταξίδίών στους Α^ίίους Τόπους στη Μέκκα ή στο Βατικανό των προσκυνητών, ο θεραπευτίκς τουρισμός η συνέχιση των αρχαίων Ασκ^ίηπείών καί των υδροθεραπευτηρίών του Μεσαίωνα, ο εμπορικός τουρισμός, η εξέλιξη των ταξίδίών των αρχαίων Ε^^ήνων στις "αποικίες εκμετα;ΐ:ίεύσεως" ο μορφωτικός τουρισμός, η συνέχιση των μορφωτικών ταξίδίών της Α^^εξανδρ ί σνής περιόδου στα χνωστά πνευματικά κέντρα του Ε^ί^ηνίσμού (Αλεξάνδρεια, Πέργαμος, Ρόδος) κ.α. Πρίν φθάσουμε στον τουρισμό της εποχής μας πρέπει να σήμείώσουμε ένα μεταβατικό στάδιο που χρονικά τοποθετείται μεταξύ του πρώτου καί δεύτερου παγκοσμίου

πο^ίέμου. Ηταν τι εποχή του "Αριστοκρατικού Τουρισμού" του τουρισμού των ιπποδρομιών των καζίνων και "παρισινών" θεαμάτων που απολάμβαναν πο^ύ ^ί^οχ. άνθρωποι ταξιδεύοντας «ια να διασκεδάσουν την ανία τους και να καταχωρήσουν τα ονόματά τους οι κοσμικές στήλες «ια των εφημερίδων εποχής. Η μεταπολεμική εποχή έκανε τον τουρισμό πιο "δημοκρατικό" και τους ανθρώπους πιο πρακτικούς καθώς στον τουρισμό βρήκαν ένα μέσο ξεκούρασης και ανανέωσης των σωματικών και ψυχικών τους δυνάμεων. 0 τουρισμός σαν σύγχρονο πια φαινόμενο έχει ;ΐάβε ι χαρακτήρα μαζικό και διαφοροποιείται απο τις "πρωτο^ειες" μορφές του. Η μαζικοποίηση των ανθρώπινων μετακινήσεων συνδέεται αμεσα με των δημιουργιών μαζικών μέσων μεταφοράς. Το αυτοκίνητο σήμερα έ«ινε "ερ«α3είο" 8ΐα τις μετακινήσεις του εργαζόμενου ανθρώπου είτε αυτές είναι επα«κε:ίματικές είτε ψυχα«ω«ικές είτε ταξιδιωτικές τουριστικές και το αεροπλάνο σαν μεταφορικό μέσο "^αικοποιήθηκε" κάνοντας το προσιτό και στον "κοινο ταξιδιώτη". Βέβαια η ανάπτυξη μόνο των συγκοινωνιακών μέσων 5e θα προωθούσε τον τουρισμό αν παρά:ΐήη:ία δε σημειώνονταν και ορισμένες ευνοϊκές συνθήκες στον 10

οικονομικό και κοινωνικό χώρο όπως η αύξτιση του βισοδήματος και τι δικαιότβρτι κατανομή του ανάμβσα στις διαψορες κοινωνικές τάξεις, η βελτίωση των όρων εργασίας και αμοιβής των εργαζομένων, η εξασψα^ισπ κοινωνικών παροχών στις ευρύτερες εργαζόμενες τάξεις, η απ^οποίτιστ) των διατυπώσεων στις μετακινήσεις των ανθρώπων και η ανάπτυξη των τουριστικών επιχειρήσεων. Δύο είναι οι πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις. Η "βιομηχανία φΐ :^οξενε ίας" και οι "οργανωτές ταξιδιών". Η επιχείρηση Φΐ^Ιοξενείας τουριστών είναι σήμερα οργανωμένη σε βιομηχανική βάση και έχει ό3α τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αναπτυγμένης υπερεθνικής μορφής με τα «νωστά συγκροτήματα διεθνών αλυσίδων ξενοδοχείων Hilton, Intercontinental, Sheraton, Holiday Inc κ.τ.:ά. Η απ^ή περίπτωση τουριστικής επιχείρησης είναι οι οργανισμοί ταξιδιών που παίζουν το ρό:ίο του "χονδρεμπόρου" του διεθνή τουρισμού και παρεμβαίνουν σαν "μεσάζοντες ανάμεσα στους τουρίστες και τους "παρα^ω^ίούς" τουριστικών υπηρεσιών στους τόπους προορισμού. Οι διαστάσεις που πήρε το τουριστικό φαινόμενο κυρίως οί επιπτώσεις που προκα^ιεί στα οικονομικά και των αναπτυγμένων τουριστικά χωρών οδη«ησε τις χώρες αυτές στη ήήψη μέτρων υπέρ του κήάδου. Ακριβώς στη φάση

aut-ή της κρατικ-ής βπέμβασης άρχίσε να δι,αμορφώνεταί μια τουριστική πολιτική που κυρίως απέβ;ΐεψε στη θέσπιση μερικών βασικών κανόνων «ια την ανάπτυξη του τουρισμού μέσα σε εήε«χόμενα πήαΐσια, Η έντονη αυτή παρουσία του κράτους στην τουριστική ανάπτυξη είτε άμεσα είτε την ανά;ΐηψη πρωτοβου^ε ιών σε έρ^α υποδομής ή και αναδομής όπου διστάζει ο ιδιωτικός τομέάς είτε άμεσα μέσω του μηχανισμού των χρηματοδοτήσεων και των κινήτρων γενικότερα αποτελεί ένα ακόμα χαρακτηριστικό γνώρισμα του συγχρόνου τουρισμού. Η ανά^ύση που θα ακο^ίουθήσει αψορά την τελευταία τετραετία 1988-1991 και αναφέρεται στην τουριστική κίνηση, τα μέσα ψι;(οξενείας την προέ:ίευση του τουρισμού τον κύκ:^ο ερχαισών των ξενοδοχείων και στην τουριστική δαπάνη. Με βάση αυτά τα στοιχεία θα αποκτήσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα «ια τον τουρισμό της Ρόδου. Τουριστική κίνηση Η συνοδική τουριστική κίνηση της Ρόδου στην περίοδο 1988-1991 (Πίνακας 3) ήτα αφίξεις αναλυτικά κατά το έτος 1988 759.894 το 1989 803.480 το 1990 844.477 και 1991 760.986. Οι διανυκτερεύσεις είναι αντίστοιχα 1988 7.334.164, 1989 7.691.073, το 1990 8.083.794 και 1991 7.385.042.

Οπως ψαΐνβτας απο τα παραπάνω axotxela η αύξηση του τουριστςκού ρεύματος στην Ρόδο ενώ στο χρονικό διάστημα 1980-1987 ήταν της τάξης του 8,4% - 12% στο με:ίετούμενο χρονικό διάστημα ήταν απο 5,5% εως 6% και αυτό οφεί;ΐεται σε πο32ούς και διάφορους 2ό«ους. Ενας απο τους 3ό«ους ίσως ο σπουδαιότερος είναι τα «ε^ονότα που μεσολάβησαν κατά την διάρκεια του πολέμου στο περισκό κό2πο το 1991, ο οποίος είχε σαν συνέπεια την ακύρωση πο33ων κρατήσεων σε ξενοδοχεία. Εξίσου σημαντικός 2όίίος είναι η δημιουργία νένω τόπων προορισμού τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό όπως π.χ. την Τουρκία. Η Τουρκία κάθε χρονο προσελκύει πο22ούς επισκέπτες ήό«ω των χαμηλών τιμών της. Η τουριστική κίνηση της Ρόδου στηρίζεται αποκλειστικά στον α22οδαπό τουρισμό οποίος ο αντιπροσωπεύει το 87,4% του συνοδικού τουρισμού. Στον πίνακα 4 δίνουμε αναλυτικά στοιχεία των αφίξεων και διανυκτερεύσεως των ημεδαπών και α:ί2οδαπών τουριστών στην Ρόδο απο το έτος 1970 εως το έτος 1991 καθώς και υαξομειώσεις με ποσοστά μεταβολής τους. Στον πίνακα 2 αυτό φαίνεται καθαρά η πτωτική τάση των τουριστών της Ρόδου που ενώ σε απολύτους αριθμούς δείχνει μια συνεχή αύξηση το ποσοστό αύξησης είναι μικρότερο πάντα τουπροη8ουμενου έτους. Η κίνηση του τουριστικού ρεύματος όπως βλέπουμε

KOL στο πίνακα 5 σε κάθε περίοδο αρχίζει απο τον Απρί^Ιιο και διαρκεί μέχρκ; και τον μήνα Οκτώβριο. Σε αυτό το χρονικό διάστημα βρίσκεται ό3τι η τουριστική δραστηριόττιτα σε ό^ους τους τομείς. Οπως Φαίνεται το εργατικό δυναμικό, τα ξενοδοχεία και οτιδήποτε έχει σχέση με τον τουρισμό και «ενικά ό ^ ο το νησί έχει παρα«ω«ική ζωή μόνο το χρονικό αυτό διάστημα. Αυτό αποτε^ίεί ένα με«ά3ο μειονέκτημα «ιατί θα πρέπει μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα να καλυφθούν ανά«κες συντήρησης οικό«ενειών " ^ίειτουρχικών εξόδων", αποσβέσεις δανείων κ.τ.3. με ερ«ασία μόνο 6 μηνών. Εδώ βρίσκεται και το κόστος των τουριστικών υπηρεσιών. Οι πό;ίεις εισόδου του τουριστικού ρεύματος στη είναι 2 το 2ιμάνι και το αεροδρόμιο. Απο τα Ρόδο στοιχεία που συγκεντρώσαμε και που αναδύουμε στον πίνακα 7 Φαίνεται ότι το 1988 απο το σύνο2ο των 759.894 τουριστών που επισκέφθηκαν την Ρόδο οι 752.727 εισή2θαν απο την πύ2η ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ. Ενα ποσοστό που πλησιάζει το 100%. Το σύνο2ο των πτήσεων των αεροσκαφών αυτών (Charters) ανή2θαν σε 4.910 με πρώτη χώρα αφίξης αεροσκαφών την Α««2ία με 1.490 πτήσεις και δεύτερη την Γερμανία με 1.039. Ο αριθμός αυτός είναι σταθερός «ια τα επόμενα τρία χρόνια α22βη παρατηρούμενη μικρή αύξηση Οφείλεται στη δυναμική παρουσία των πό2εων τής ΔΑΝΕ η οποία άρχισε να δημουρ«εί προϋποθέσεις «ια την ανάκαμψη

TTic πτωτίκ-ής τάσης του τουριστικού ρεύματος. Ο:ίοκ;ΐηρώνοντας την εικόνα κίνησης των τουριστών με π^οια παραθέτουμε πίνακα με την κίνηση του λιμένα Ρόδου όσο αφορά την κίνηση με κρουαζιερόπ^οία και τις επι μέρους «ραμμές ΜΑΡΜΑΙΣ - ΚΥΠΡΟΥ - ΙΣΡΑΗΛ K.^i.n. (Πιν. 8 ). Τελειώνοντας θα πρέπει να επισημάνουμε την με«ά3η συμβο^τ) των τουριστικών πρακτορείων στην ανάπτυξη της τουριστικής κίνησης του νησιού. Η Ρόδος σύμφωνα με τον πίνακα που παραθέτουμε διαθέτει 8ύρω στα 55 πρακτορεία τα οποία σήμερα συνεργάζονται σχεδόν με ό'άα τα πρακτορεία της Ευρώπης, της Αμερικής και τα τε:ίευταία δύο χρόνια υπάρχει με«ά3η συνεργασία και με πρακτορεία των Βα:ίκανικών χωρών, καθώς επίσης με πρακτορεία του εσωτερικού και την Κύπρο. Χωρίς την συμβολή των πρακτορείων αυτών, οί τουρίστεες που θα επισκέπτονται την Ρόδο θα ήσαν ορισμένοι μεμονομένοι χαμη:3ής εισοδηματικής στάθμης, οι οποίοι μά^^ον επικείμενοι θα ήσαν. (Πιν. 9).

= 3 Η ^ 1 1 j I i o = Β g

A'M. ia!: ΚΛΐ_Λΐί\ί ιγκ'η :Γΐ:γ Ί ΊΚίΥΙ Ι : ΡΟΑΠ>: Κ Λ!: ίοο ^ Ui^JL^AL If»;ο>;τίΛΐΛ r ;ΚΗ!: % ΜΓ7ΓΛΡΟΛ1Ι ΛΥΤΩΜ ΛίΙΟ TO 1970 ΚΓΜ 1970 1972 1973 1974 i φ I : ; Ε J!: ΛΙΛΝΥΚΤΕΡΓ. ΥΕΕΙΚ "Π ο ϊϊΰ η ΰ ΙΜΕΔΛΓΙΟΙ ΛΛΛΟΛ/ΜΙΟΙ >:ΥΜϋΛ() ΠΟΓΟΠΌ Μ17 Λ1ϊ.)ΛΙΙ>: ΙΙΜΓΛΛΙΙΟΙ ΛΛΛΟΛΛίυΐ ΕΥΝΟΛΟ ΜΠΓΓΛΒΟΛΙΠ: 50.996 162.661 213.657-272.324 1.451.706 1.724 030 40.071 266.292 306.388 43,39% 203.192 2.486.032 2.689.382 + + 56,0 % 35,678 354.680 390.358 + 27,40% 179.640 3.355.446 3.535.086 + 31,45% 35.288 38 6."ii9 421.607 + 8,0 % 177.857 3.549.567 3.727.424 + 5.45% 134.668 1.830.731 1.965.399-47,27% 28.604 200.002 228.606-45.77% 41.008 306.018 347.026 + 51,8 % 209.285 2.905.257 3.114.542 + 58,46% 1976 36.827 429.761 466.588 + 34,45% 165.975 4.278.358 4.444.333 f 42,69% 1977 47.245 381.732 428 977 224.402 3.545.482 3.769.884 1978 51.818 461.038 512.856 + 19,55% 237.769 4.385.055 4.622.051 + 22,62% 1979 49.477 533.647 583.124 + 13,70% 203.199 5.248.962 5.452.161 + 17,93% 1980 50.576 560.251 610.827 + 4.75% 205.786 5.609.373 5.815.159 + 6,65% 1981 47.657 570.487 618.144 + 1.2 % 206.406 5.853.284 6.059.690 + 5,06% 1982 59.743 562.713 622,456 + 0.70% 253.863 5.534.307 5.788.170-4,48% 1983 76.075 500.074 576.122-7.98% 330.890 4.867.849 5.198.739-10,18% 1984 86.874 610.829 697.703 + 21,10% 454.283 6.081.377 6.535.660 + 25,71% 1985 87.634 692.577 780.211 ^ 11,81% 405.160 6.927.939 7.333.099 + 12,20% 1986 89.787 682.274 772.061-1,05% 370.075 7.324.075 7.694.150 + 4,92% 1987 76.724 700.764 777.488 ^ 0,70% 310.552 7.024.750 7.335.302-4,66% 83.506 1988 676.388 759.894-2,31% 368.338 6.965.826 7.334.164-0,01% 1989 103.695 669.785 803.480 + 5,73% 487.577 7.203.496 7.691.073 + 4,86% 1990 1 0 1^3 4 736.643 844.477 + 5,J 0 2 484.504 7.599.210 0.083.794 + 5.10Χ 1991 97.571 663.415 760.986-9.88% 505.250 6.079.792 7.385.042-8.641 1992 1993 1994 1995 1997 1998 1999 2000 ------------------------

11 ClDLθuός TouptCTuiv (σε x l A l06c c ) 3 MAP ΑΠΡ MAI loyn ΙΟΪΛ ΑΪΓ ΣΕΠ OKI NOE ΔΞΚ I 11990 luyxolttxo δίάγρπίϋ,ια uhvlailou q o l &u ol'αα)ΰ εων &Λ^^ο63πών και ημεάπηών toudlctujv στο νησί της Ρόδου νουού Δωδεκάνησου για τα έτη 1991 και 1990 αντίστοιχα. Πηγή: Μηνιαία δελτία κινησεως ξενοδοχείων. Επεξεογασία στοιχείων: ΕσΤ/Διέυ&υνση Τουρισιιού Δωδεκανόοου. Δεν πεοιλαυβσνσνται όσοι όυειναν σε ενοικιαζσυενα δωυάτια.

I ΛΙΙΜΠΙΠ'ΛΊΊΛ ΙΛΛΙΙΝΙΚΟΓ ΟΓΓΛΜΙΓ.Μ AIFYeVNyil T()VriTM(iY II 1 II Λ Κ Λ Σ Vic> ί ΙΙΚΙΝ /ΙΛΥΛΟΙΙΓΝΟΙΙ ΜΙΙΙΣΙ,ΟΙΙ (αίλίαι 1(5) σ κ ι λ π ό λρ ο μ ιο ιιις ρολού ΛΙΙΟ ΤΟ 1908 IT' IV -- Τ 5 ~ W ~ \Γ' Ί0 7ϋ~~ 27 2 Τ ~ 7 T ' 7!Γ ΧΙίΡΛ ΙΙΙ ΟΕΛΓΥΣΙΙί 'ΛΓΓΛΓΛ ------------- T z m m i N ---------- ΙΟΥΙΙΛΙΛ-------------- f^noliria---------- ΛΛΝΙΛ --- ----------- m n h m m --------- ΟΛΛΛΝΛΙΛ ΈΓΛΓΙΟ------------- ΛΟΥΕΓΙΙΙίϋΥΓΓΟ-------- z m. m ------------ ΛΥΠΠΙΛ ΙΤΛΛΙΛ------------- ΤΙΟΥΓΚΟΙΛΛΒΓΛ---- ΓΛΛΛΙΛ ------------ Τ0Υ Ρ Κί/Γ [ΙΠΛΚΛ----------- ΓΟΓΛΛΝΙ/Γ--------- ΚΥΠΙΌΣ 'ΛΙΓΥΠΤϋΣ i v m m i z "ΛΙβΛΝΟΙ ΤΥΡΙ Λ 1991 _231.266 186.168 5 ΐ.2 9 8 _ Ϊ3.4 2 5 2 8,9 3 2 _ 5 6 '.7 2 ί ί9.8 6 ϋ - _ ^ 4, 7 3 8 j. n o 6.9^5 4 2.Μ ό 26.023 _ δ.077 5.033 ίόο _3ν 162 _2.59 Ζ _1.178 II 1 8 Λ 1 1 Σ Λ Ε Ρ 0 Σ Κ Λ Φ II 1990 1909 1900 1991 _ 1909 _ 1988 2^4.200 237.857 252.Q33 1 4 6 3. 1.477 1.544 1.490 186.662. 1,61.432, -_1.43.522_, 1.368 1.244 1.217 1.039 59.899 66.427,..,7 0.3 6 5,. 24"0 252 277 344 Η. η ο. 11.301,.,.26.1 04, 66 73 40 165 an. 7011 4 7.0 7 L,-..4 6.5 2 9, ίο ί 232 239 233 68.282 07.753 73,240 2Ϊ5 308 429 321 56.655 55.302 46,600 402 424 406 336 9. 9 4 6 14.407 12.350 145..104._ 128 130 J 3..3JL 3.1 5 1 _ 1. ΐ3 3 31 30 31 31, 1 Μ 8 5 13.8 1 3.-.1 5,0 7 7.. 82_ 1.32 141 170 4Ϊ.Ϊ7 9 _ 31.590 ^45.553^. 412 423 310 389 19.845 13.009. 9.4 2 9., 342 270 181 144 5.946 2.421 2,598 56 62 32 31 6,960. 2.1 8 1 ΐ., 2 6 59 05 41 22 ΐ. - - 2 - - - 2.027 1.154 1.095 37 18 15 13 142 210 ο ο ΐ.. 12 2 4 10 3.850, 136 242. 57 5 ΐ 3 7 - - 424-9 - 1 13 1 _ J.892 ; 1.09(1., 20-23 14 638~ - 348. 11 7-3 7 9.. - - ] 45. 1 -,7 ~ 'ν. '... Gi I 1-2 - - 33... 2 - Ϊ.5 - ΐ - 1.,Γ 6 2 22-791.442 7Γ)ΐ 752.72/ 5.213 5.296 5.0/1 ΥΙΙΛ Kr-MiKoi'i ΛΓρολιιιΖνπ PAf.r

Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Δ Η Μ Ο Κ Ρ Α Τ Ι Α ΕΛΛΗΝΙΚΟΊ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ ίοσ? Ρ Ο Δ Ο Σ ΚΙΝΗΣΗ ΛΙΜΕΝΟΣ ΡΟΔΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 12ΜΗΝΟΥ ΕΤΟΥΣ ιοο-, ΚΑΙ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΕΤΩΝ :. ΚΡΟ ΥΑΙΙΕ^Ό ΓιΛ Ο ΙΑ ΕΤΗ ΑΦΙΞΕΙΣ ΠΛΟΙΩΝ ί ΑΦΙΞΕΙΣ ΕΠΙΒΑΤΩΝ I 1991 3 ΐε 108.717 1990 606 196.182 1989 484 167.400 1988 Α40 ιε ΐ.Α Α 6 1987 464 174.070 ΡΑΜΜΗΣ ΡΟΔΟΥ-ΜΑΡΜΑΡί: ΑΠΟ ΜΑΡΜΑΡΙΣ ΣΤΗ ΡΟΔΟ : ΑΝΑΧΩΡΗΣΕΙΣ.ΑΠΟ ΡΟΔΟ ΕΙΣ VAPMAFi:, Γ"- : ΣΥΝΟΛΟΝ ΕΠΙ3ΑΏΝ I ΣΥΝΟΛΟΝ ΕΠΙ5Α"ΩΝ 16.663 I 190-18.33 990 2Α.52Α! 1090 25.89? 98? 52.573 I.QCC 98? I 55.542 I -9Β8??.'?! 1ΕΡΙΣΙ0Ι ΕΚΔΡΟΜΕΙΣ. Με Τ ούρκικα ημερόπλοιο γ2. Με Ε λληνικό ημερόπλοιο 1 ; r- ΤΥΝΟΛΟΙ; ΕΠΙΕΑΤΟΝ i 1991 21.564 i 1990 29.438 T T h ^Γ Τ Υ Π ϋ Μ ΙΓ Γ Τ ^ 1991 40.898 : 1990 13.358 i ΚΙΝΗΣΗ ΓΡΑΜΜΗΣ ΡΟΔΟΥ-ΚΥΠΡΟΥ- 1Σ=ΑΚΛ 4, ΚΙΝΗΣΗ ΘΑΛΑΜΗΓΩΝ ΕΤΗ i ΣΥΝΟΛΟΝ ΕΠΙΒΑΤΩΝ I 100-1 60.188 1loqr i 91.600 1989 i 112.000 1988 1 40.970 Πηγή: Τμήμα ελέγχου διαβατηρίω ν λ ιμ έ ν α ς Ρόδου. 2 ο

Ε Λ Λ II Ν 1 Κ II Λ II Μ Ο Κ Ρ Λ I ΕΛΛΙΙΝΙΚυΐ ΟΡΓΛΝΙΣΜϋΙ TOYPIJMOY ΔΙΕΥΟΥΝ^ΙΙ lu Y P liw Y ΛΟΛΙΚΛΝΙΙΣΟΥ Ρ ϋ Λ υ > Λ Ψ ΙΞ Ιϋ ΚΛ1 Λ ΙΛ Ν Υ Κ Ιϋ Ί,Υ Κ ΙΣ ΚΛΙΛ LUNIKUTHTA ΚΛ1 ΚΛΪΛ ΗΙΙΝΛ ΙΊ Λ J 0 ΙΊΌΣ 1991 ΙΙΙΡΙΟΛΟ? : Λ ' I-ΛΜΙΙΝΟ EO NlKO IIIIti Λ φ 1 Ξ L 1 Σ δί λ Ν γ" Κ Τ*Ε Ρ C Ϋ Σ Ε I Σ ια ν π υ λ ρ : 0ΛΡΤ1ΟΣ ΔΠΕΙΛΙϋΣ ίιλιοσ ΊΟΥίΙΙΟΣ :ΐΜ 0Υ Δ Ρ. 5.634 75 39 1.702 10,395 20.115 Ί\γ γ Α ο ι 504 115 11.936 47.790 175.531 227.06Τ 39 1.357 7.536 40.931 59.205 Α υο ϊρ ια κ ο Ι 5 207 9Ζ8-4.200 5..2L2. Β έλγο ι-λ ο υξεμβ 4 121 760 ί.47 4 L i J l L 208 393 8.470 14.907 19.022 ούρ γιό ί 11 89 ΤδΧλοι 14 33 30 333 Ϊ5 9 612 99 111 108 1.602 4.227 3Τ?5Β _ Τ ερμ α νογ 35 30 2.420 8.400 26.240 23.914 317 127 11.736 83.862 291.752 310.293 Γιουγκουλώβοι 2 1 13 73 142 164 14 ------0 6? 2 77 245 1.532 Δανοί 1 6 6 1.053 3.215 4.477 4 26 12 25.757 37.309 6.958 ίλ β ε τ ο ί 6 32 20 115 οόο 1.402 91 129 6.353 14.248 50 425 Ιιαλο Γ 62. H 6. 126 Γ 1 4 9 1.400 4.222-5 & Γ 24 573 4.065 11.340 29.279 12 1 29 31 92 701 23 10 07 147 470 5.239 ΙοιιανοΓ Κύπριοι 17 7 12 238 90 120 97 12 27 877 511 -----------m Νορβηγοί 3 8 347 ό 2.733 15 32 955 14.825 25.352 'Ί. δ ό - Ολλανδοί δ 216 1.790 5.293 6.496 19 739 12.235 49.427 72.623 3 14. Σουηδοί 11 6 73 2.038 5.855 7.911 16 20 291 9.957 62.755 70.482 Φ ινλανδοι J L L 3 Μ 4.730 7.013 9.470 498 4 1.955 34.689 57.363 80.379 Αμερικανοί 80 27 92 492 438 3.298 249 79 317 1.141 ------ O S ff 7.850 Καναδοί 12 11 12 55 205 742 27 3 Γ 43 247 935 5.065 Ισ ρα ηλίτες 1 23ΐ 54 79 450 177 Ι ο : 1.201 1 270 - - Ιδπωνες m ' 80 57 115 114?ϋ3 6 δ Γ 130 115 255 ----------3 ΪΤ 524 Ιύ ρ ιο ι-λ 3 ' Γ 25 5 29-26 81 23 110 ιβ α ν έ Τ ό ι - Τούρκοι 2 18 2.984 955 3 5.349 54 16.338 229 6 23 32 Ν οτιοαιρρικάνοι - 6 19 166 167 - - 21 64 726 446 Α ιγ ύ ιιτιο ι-σ ο υ δ 2 18 23 232 2 60 66 1.133 α ν ο ί 2 3 12 17 Αυστραλοί-Ν εοζηλανδοι 57 11 24 73 169 202 218 74 64 210 618 961 Διά( >ορες ε θ ν ικ δ ιη τε ε 22 35 73 145. 446 2.450 142 174 355 570 3.104 23.428 ΣΥΝΟΛΟΝ ΑΛΛΟΔΑΠΟΝ 744 369 6.035 31.660 79.254 90.507 3.864 1.228 30.709 240.781 765.256 1.002.802 Τ λ Λ η νες 2.302 T. W 7.1 9 0 9Τ40Γ δτ492 6.496 8.470 10.175 24.449 39.401 37.579 28.918 ΓΕΝΙΚΟΝ ΣΥΝΟΛΟΝ 3.046 3.394 13.233 41.061 07, 745 105.003 12.334 11.404 55.238 280.102 802.835 1.031.720, Πιιγή :ΜιινιοΙ(ΐ δ ελ ιία κίνηοίμ; ξενοδόχειακίιν μονλδι.ιν, ΕιιεζηιγυυΙιι οιοιχεεωι : ΕΙ)Γ/Λεεύ0υνοΐ Ίουριοιιού Λι.Λεκονήοου.

Γ.1, V <1 Μ ο W Μ 9 II Μ I Ν II V V Ή Ε Λ Λ II Ν 1 Κ II Λ II Μ Ο Κ Ρ Λ Τ I Λ ΕΛΛΙΙΝΙΚίυ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΛΙΕΥΟΥΝΣΙΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΛΟΛΕΚΛΝΙΙΣΟΥ Ρ Ο Λ Ο Σ II I Μ Λ Κ Λ Σ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΛ1 ΛΙΛΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΕΟΝΙΚΟΠΙΙΑ ΚΑΙ ΚΑΓΑ ΗΙΙΝΛ I ΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1991 ΙΙΠΊΟΑΟΣ : ΙΓ Γ'ΑΜΙΙΜΟ ΙΙΙΙΣΙ : ΡΟΛΟΣ Λ 1 Ξ Ε 1 Σ Λ I Λ ri Υ Κ Γ Ε Ρ Ε Υ Σ Ε 7 Σ Ε0ΝΙΚ01ΙΙΤΕΣ ΤουλΙ ος~ Ί iq ljj lu, οκιοβγ. (ίοειίοπ, ά ε κ χ μ : ΙΟΥΛΙΟΣ ΛΥΓΟΥΓ. _ ΑϊΓθΪΣ U Σ υ ΐΙΐυ ΐΕ Ζ JMQ0C.. NULMQ11_ Μ β Ι 201.443 19.492 Αγγλοι 25.812 23.943 25.171 16.628 1.427 47 266.875 290.591 279.741 l\u o ip iu K o t 0.116 5.797 2.759 21 4 94.527 90.149 71.165 36.71Ζ 404 ' 14 8.0Ζ2 Β ίλγο ι-λ ο υ 3.610 2.077 2.130 'r.4 7 t; 23 19 41.597 33.632 23.553 J 0.7 5 3 110 09 ξεμ β ο Ο ρ γιο ι _ Τ δ λ λ ο ι 1.917 1.757 1.224.592 191 30 17.067 10.470 6.330 7.493 437 120 1 ερμανοί 28.469 32.388 30.096 23.710, 2 T i. 80 366.664 397.584 395.780 308.538 Ο δ Γ 3θ5~ 1 ιουγκοολόβοι 1.521 1.109 Τ.275 32 5 β ~Ι3.Ίι 8 19^685 12.266 369 31 43 _ Δανοί 4.820 2.199 4 1 46.329 44.060 43.508 20.425 1 4.545 16 4. 535l Ε λβειδ ί 1.006 849 7 59 24.137 23.745 10.607 9.424 11 392 2.087 1.821 1χαλοΐ 6.206 Γ5Β5Γ 141 290 67.262 148.947 44.'277 24.940 561 955 8.128 14.943 Ιο ηανο Ι 359 1.149 555 161 26 7 1.616 3 6.3 ΐ9 2.165 1.142 116 22 ΚΟ ιιριοι 873 2.346 549 101 60 41 4.201 12,076 2.887 509 194 165. ϋορ(3ηγοι 2.694 2.675 3.209 1.050 S - 3Γ.754 29.191 13.878-15 - ΟλΑανδοΙ 9.493 9.614 8.104 4.794 70 0 114.637 123.787 92.500 59.127 541...2 6 - Σουηδοί 9.813 8.824 9.170 4.799 9 95.315 91.762 80.676 45.13Θ. 71 23_ ^ l. ΦινλανδοΙ 9.753 9.235 8.013 0 1 7 741 13 93.608 78.997 79.273 ΒίΓ.073 5.017 866 Α μ ερ ικ α νοί 3.914 1.234 1.251 879 Ϊ10 194 10.123 4.339 4.448 2.C 4 429 618 Καναδοί 485 367 1.074 311 31 13 4.549 3.766 4.424 2.230 64 38 Ισ ρ α η λ ίτε ς 1.255 ΤΤ?57 1.121 55 10 11 6.004 8.024 6.650 196 33 20_ Ιόηω νες 269 376 228 173 92 343 1.002 1.242 523 356 184 563 Σ ύ ρ ιο ι-λ ιβ α ν δ ζ ο ι 233 523 403 2 I 1.053 4.238 2.259 13 5 - too pkoi 397 253 262 05 29 24 2.619 1.249 1.292 734 133 83 Ν οιιοα ιρ ρ ικά νο ι 128 80 00 31 3 1 533 331 221 133 6 1 Λ ιγ ύ ικ ιο ι-σ ο υ δ α ν ο Ι 370 703 70 15 4 7 2.614 5.162 646 126 23 28 Α υοιρ α λο Ι-Η εο ζη λα νδο Γ ' 378 348 255 153 33 45 1.398 1.470 1.005 565 105 99 Διάφορες ε θ ν ικ ό τ η τ ε ς 1.472 1.294 1.058 396 52 54. 11.600 10.960 0.071 3.407 147 303 ΣΥΝΟΛόΝ ΛΛΛΟΛΛΠΟΝ 126.366 131.021 113.812 70.151 3.380 1.316 1.319.621 1.471.757 1.211.721 822.547 34.033 5.001 Ελληνες 17.171 J 0.4 29 J o. r n 6.315 3.553 2.043 114.742 1 3 9.16Ε 55.36: 26.163 10.695 10.126 ΓΕΝΙΚΟΝ ΣΥΝΟΛΟΝ 143.537 152.250 124.150 76.466 6.933 4.159 1.434.363 1.610.92Γ 1.267.00^ 848.710 44.728 15.127 :Mi)Vi.(iI,ri O ra rlti :ΤΠΤ/Λι fitoiivmi Γγ νολοχτ i (mct.iv ic)vaai,iv :)ui i()n AM^i:Kiivi iit» i.

ΕΛΛ11ΝΙΚΙΙ,ΔΙΙΜΟΚΡΛΤΤ ε λλιινικο ς: ο γ γλ ν ις μ ις; τυγρι>:μΰυ ΛΙΕΥΘΥΝΕΙΙ 1ΌΥΓ1);Μ0Υ ΛΩΛΙΤ<ΛΝΙ1?Χ)Υ Ρ Ο Δ Ο Σ π I Ν Λ Κ Λ Σ ΛΦΙΒΕ1Σ ΚΛΙ ΔΙΛΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ Λ ' EHAJIffKJY ΡΟΔΟΥ ΕΊΌΥΣ 1992 ΚΛΙ lltohroymlimjn ETfl^ ΕΘΝΙΚΟΤΜΤΚΣ Λ Φ 1 Ξ Ε 1 Σ Δ I Λ Ν Υ Κ ϊ Ε Ρ Ε Υ Σ Ε I Σ. 1991 1990 1989 1992 1991 1990 1989 γγλο ι 72.394 ---------6 1 4. _ J 5.9 6 0 58.553 61.272 722.370 463.737 580.136 Α.5 3 Γ ^ Α υσ τριοη οι 16.309 13.007 93.746 11.390 8.751 156.758 109.148 132.004 Β έλγοι-λουεεμρ ούργιο ι 9.190 4.189 7.845 5.869 89.863 59.577 43.169 82.007 π 4λλοι 2.944 1.781 3.313 2.663 13.985 17.832 9.415 22.932 Γ ερμ ανοί 93.700 61.056 76.843 69.552 1.066.614 798.060 698.097 860.093 Γιουγ)«χΛ ίϋβοι. 215 395 444 464 1.769 3.232 3.1.46 -------------J T iw Δ ανοί 13.911 8.758 19.045.1 7.6 09 118.700 70.066 131.425 147.042 Ε λ β ε το ί 5.645 2.384 5.323 5.661 δο.924 54.877 21.304 47.887 Ιτ α λ ο ί 6.988 7.853 6.676 99.962 46.650 53.219 40.062 14.797 507 866 375 414 2.039 5.976 Ισ π α νο ί 1.739 -------------1 3 7 4 κ ίχ τ ρ ιο ι 1.408 492 546 871 9.374 2.018 2.378 4.947 Νορβηγοί 6.051 4.591 5.058 4.102 58.865 40.026 41 180 46.980 ΟλλανΒοί 17.426 13.803 18.189 15.970 175.501 135.057 178.260 171.297 Σουηδοί 22.538 16.894 25.687 25.053 87.792 143.057 218.194 214.762 Φινλανδοί 22.812 21.665 30.389 38.456 88.011 74.888 241.516 319.292 Η.Π.Α 4.022 4.427 4.231 3.987 14.958 11.094 14.171 13,981 Καναδοί 1.820 1.127 1.999 1.660 8.350 7.350 8.82 4 υ η ΙερΜ ίλιτες 476 411 881 632 2.544 2.107 4.62 4 3.1S3 Ιάπωνες 1.348 867 1.048 1.034 ------------- 3 7 6 W " 2.031 1.898 2.147 Σίρ ΙΟ ι-α ιβανέίο ι 12ΐ 63 163 132 591 241 3.19 4 915 Τ ούρκοι 4.029 3.502 632 3.327 21.974 14.786 3.074 742 Νοτ locmp ιχάνο ι 291 358 511 507 719 1.257 1.393 1.569 A ι γ ΐΛίτ ι ο ι-σουεανο ί 216 280 262 156 1.083 1.290 1.112 824 ΑυστραλόC-Ν εοζηλανδοί 869 616 1.646 1.723 2.870 2.145 4.99 4 6.406 Δ ιάφ ο ρ οι 3.573 3.179 1.344 1.484 23.001 27.773 11.802 5.168 ΣΥΝΟΔΟΝ ΛΛΛΟΔΛΠΙ») 313.325 216.569 287.697 275.330 3.007.431 2.04 4.7 20 2.6 6 8.7 1 4 2.62 2.5 42 Ελληνες 79.036 36.914 65.000 59.204 303.400 148.993 244.505 243.153 milko ΣΥΝΟΛΟ 392.361 253.483 352.697 334.534 3.310.831 2.19 3.7 13 2.91 3.2 19 2.8 6 5.6 9 5 nny^if+ivtaia Δελτία Κίνηετις Ξενοδοχ,εί,αν. ΕΜε^Εργασία στοίχε Ιαν :ΕΧ71 /Λιεύ8υν>στ) Τσυρτετυού Δ(ο5ε>ιανήεχ)υ.

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΑΚΤΟΡΟ» ΡΟΔΟΥ I) ΑΪΟΙΙΛΗ TRAVEL ΑλεΣ,Διάκου,32 (Ηικ,Αναστάχος) ^ τη λ,28δδ3 2) IRAVELAHD Ηικ.Μονδηλορό,7Ι (Εμμ.Γερονικύλας) 24778 3) IHTEUHOPA " " 71 (Ζάκ Γερονικίλος) 30527 ' ^ -A ) BRAATHEBS'HELLAS " 71 (Ηλίος Κωτιάδης) 30IS3 5) OEOROIADIS LTD ηοπουΐμολάου,'ιβ (Παύλος Γεωργιάδης) 27300-6) COLOSSOS Νέο Αγορά, I (Φίλ, Γιαμαλής) - 20852 (ΙΙαρΓ ΚοΣΑΧής)------------- 8 ) ERETl TOURS Ιαχίν.Καςούλη, I I (Τσαμπ.Καραγιάννης) " 2 ί 5 ϊ ΐ 9) KARATANIIIDES TRAVEL Ηρώων Πολυτεχνείου ( Τοαμπ.Ιατζημιχάλης ) lijo o J 10) PABORAUA TRAVEL Αλεζ.Διάκου,5Α (Ηοκρής Ανδρέας) V 20Ι 3Ι I I ) (JOSCHATOS TRAVEL Χοϊλέ Σελααιέ,Ι6 (Τσαμκ.Μοσχάτος) - " 22866 12) ΑΡΓΟ Ε.Π.Ε. Ηρώων Πολυτεχνε(ου30 (Μιχ,Ποπσβανάσης) V» 20681-13) Ε.Π.Ε. ΕΜΕΓΑ " "?8-30 ( " " ) " 34030 ΙΑ) ΑΙΓΑΙΟΒ Ε.Π.Ε. ΜανΔηλαρά, 50 (Αλέκος Σαλαχοΰρης) -.J 29990 15) IALTSOS TRAVEL ΑλεΚ.Διάκου,27 (Νικ.Σεβοστάκης) ' 3Ι 57Ι 16) TRITON Νικ. Πλαστηρα,25 (Σίμ Σέγκρεν,) 2,1690 17) SPARTA TRAVEL Στοά Ροίκου (Δανιήλ Σπάρτολης) 20355 18) IHISCUS TOURS Ιερού Δύχου, I I (Νικ.Σουλούνιας) - '^7^13 E9) HELIOS TOURS Αριοτοτέλους,33 (Ηικ.Τσιμέττας) '» 28803 20) ROMS TOURS ΕΠΕ Αμμόχωστου,23 {Χατζηλιαμής-Φωστιέρης) " 2Ι0Ι 0 21) STEFANAKIS TRAVEL Αμοράντου,2Α (Ευγενία Στεφανάκη) 20625 22) PLOTIH Μεγ.Κων/νου,ορ.20 (Χρ. Στάνής) - " 20691 23) RHODES HOLIDAi Γ.ΕυσταΔέου,15-17 (Κολλιίκη Χιωτάκη) " 23431 2A) BLUE BIRD Δημ. θέμε λη, 73 (Γ.Σ.Γιασιράνης Ο.Ε.), 29144 25) RIRGAS TRAVEL Βασ.Κων/νου, 15 (Σπύρος Ρίγγας) - " 22960 26} RODOS EXPRESS Στοά Ροέκου (Γεώργ.Χατζάκης) " 21303 27) HOLIDAY PALLAS Χωρίο Αίνδος (Εμμ.Παλλάς) " 31264 28) MANOUSOS TRAVEL Ακτή Κονάρη. 9 -- " 23531 (Διαγόρας. Μανουσος) - 29} HELLEnIK TOURS Γρηγ.Δομπρβκη ^ Γεωργός Ζαχαράκης) Πλ. 31309 30) TRAVELCO TOURS Ίωνος Δραγούμη, 5 (Ανδρ.Ανδρεάδης) ' J 28040 31) VISIIELLAS TOURIST Ακτή Κονάρη, 9 (Μιχ.Περράκης ) ' 20705 32) INTERNATIONAL TRAVEL Κένίεντυ,38 (Καλ.Γιαννακοπούλου) ' V28036 33) HHODOS ORIOH TOURS ITD Εθελ. Δωδεκανησίων,29 (Πίλ'μος Ιρι)στος) - 33270 3Δ) RODINI TOURS Αλεζ.Διίκου (Πονογ. Γνοσιρ< νης). 21535. 35) GOIiDE)l SUN HOIIDAIS Μιχ,ΠετρΕδη, 20 (Φωκ.Κοροβοχυρές) V2A592 36) KTDOH Εθελ. Λωδεκο νησίων,ια (Στέλ.Τυλλάκης) 23000 E-E US- Βλευθ,Β 38 )-EAHI-R83-TeURS- 39) riiatkor travel, Σύμη (Δημ.Κρυσοχύος) 7ΙΑ Ι3 AO) ΤΕΑλΠΙΙΚΑΧΗ!: TRXvEL Αεωφ.Ελευθερύσς,2 Κρεμαστή (Ι(ιχίν.Ισομπι.χ( χης) V 920ΑΙ 41) RHODIAN VILAOE HOLIDAYS Παπαλουκά, 49 (Ιωάν. Πολυταρίδης ",. 30570 42) SYMI TOURS Σύμη (Νικ. Σύχαλλος ) " 71307 43) KOUROS TRAVEL Καρπάθου, 34 (Ιωάν. Κούρος ) " V22400 44) CACTUS TRAVEL Ακτή Μιαούλη, 42 (Κώστας Κατσίβος) " / 323Θ4 45) GASTELLO TRAVEL Γεωργ.Παπανικολάου,9 (Μανώλης Χαρκιανάκης) " V30707 46) ALBA TRAVEL Εθελ.Δωδ/νησίων, 3 (Ευγενία Μολανδρή) " 47) GREEK STAR Καθοπούλη, 21 (Αντών.πίκαδημητρίου " V23664 48) Υψηλάντου, 20 (Αικατερίνη Καρατίιά) ".37565 ' 49) RODOS OLUUPOUS TRAVEL Ε9ν.Μακαρίου, 5 Λφάντου (Ηιχ.4 Λουκάς Αρχαγγελίτης. 51764 50) ΑΝτηηιοΣ κιλχρλμας Χωρ.Κόσκινού (Αντων.Μαχραμάς) " ι 62412 ' 51) LOUCAS TRAVEL Λεωφ,Λίνδου,215 (Λουκάς Κυραμα ριός) " - 62574 52) ΖΕΥΣ ΡΟΔΟΥ Ι.Μετα ίά,22 (Αιχοτ.Χοπίπη) " V2925I 53) ΔΑΝΕ Αμε ρικής,95 (Ηλίας Κωτιάδης " 30948 54) SYMIAH HOLIDAYS Σύμη (Γεώργιος Καλοδούκας) " V71077 55) LYNDOS SUHTOURS Λίνδος (Δνοστ.Αναστασιάδης) 0244 31353 56) SCARAHEE TRAVEL Γεωργ.Αέοντος,αρ.16 (Χρ.Γεροντίδης 4 Σια " V34222 57) riuvll SPHVISEG LIiVDOS Χωρίο Αίνδος '31347 (Αλές.Εοββαίδης) 02ΔΔ "

npoeaeupti τουρίομου Η προέ^ευοη του τουρισμού της περιοχής εκφράζεται απο την εθνικότητα των τουριστών όπως αυτή καταγράφεται στα ξενοδοχεία κατα την άφιξη τους ή σύμφωνα με τα στοιχεία της διετίας 1990-91 που αναφέρεται στη Ρόδο οι Γερμανοί έρχονται πρώτοι με ποσοστό 26,5 ακολουθούν οι Α««2οι με ποσοστό 20,9, οι Σκανδιναβοί (Φιλανδοί, Σουηδοί, Νορβηγοί και Δανοί) με συνοδικό ποσοστό 21,8 οι 022ανδοί με 6,9 οι Αυστριακοί με 5,5 και οι Ιταλοί, Βέ2«οι, Λουξεμβουρ«ιανοί και Ελβετοί με συνοδικό ποσοστό 9,3. Οι εθνικότητες αυτές καλύπτουν το 90,8* της συνοδικής κίνησης της Ρόδου. Οι ά22ες εθνικότητες συμμετέχουν με μικρά ποσοστά (κάτω τις μονάδος) ωστόσο παρουσιάζουν ενδιαφέρον «ιατί είναι δυναμικές αγορές (Αμερική, Καναδάς, Ιαπωνία, Ισπανία, Κύπρος) που δεν έχουν ακόμα αξιοποιηθεί παρά το «ε«ονός ότι κάποιες προσπάθειες έπιναν προς αυτές τις απορές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η κίνηση του οργανωμένου τουρισμού που προωθείται στην Ρόδο με αεροπλάνο ναυλωμένων πτήσεων (Charter flights). Ετσι προηπούνται οι Αππ2οι 2όπω παράδοσης στα ορπσνωμένα ταξίδίά και έπονται οι Γερμσνοί ακολουθούμενοι αποτις ά22ες εθνικότητες που αναφέραμε παραπάνω.

Πέυα»ί^ο 6ν6ίρ<: Τα μέσα ft^losevecac που avttnpoauneciouv τόσο τα ξενοδοχεία όσο και τα ^louna κατα^ίϋματα αποτελούν 3ασίκό παράγοντα στην τουριστική ανάπτυξη της πειοχής. Τα ευνοϊκά αναπτυξιακά κίνητρα σε συνδιασμό και με την ανυπαρξία επενδυτικών ευκαιριών σε άλλους τομείς έστρεψαντο επενδυτικό ενδιαφέρον προς τον τουρισμό και ιδιαίτερα προς την ξενοδοχεία με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια η προσθήκη νένων υλικών στο ξενοδοχειακό δυναμικό της περιοχής να μην συνοδεύεται με ανάλογη αύξηση της τουριστικής ζήτησης. Η κατάσταση αυτή προβληματίζει τους τουριστικούς παρά><οντες οι οποίοι βλέπουν ότι σε μια περίοδο τουριστικής ύφεσης συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό η ανέγερση νέων ξενοδοχείων και μάλιστα σε περιοχές που θεωρούνται κορεσμένες. Βέβαια οι νέες αυτές μονάδες αναφέρονται σε παλιές εγκρίσεις και όχι σε πρόσφατες που φαίνεται να έχουν ανασταλεί εξαιτίας των γενικότερων οικονομικών συγκυριών (περιορισμούς χρηματοδοτήσεως, αύξηση επιτοκίων). Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχει ένας μεγάλος αριθός επιπλωμένων δωματίων που ο συνεχώς αυξημένος αριθμός κλινών σε συνδιασμό με την ύπαρξη μιας άλλης κατηγορίας καταλυμάτων που λειτουργούν χωρίς άδεια και αποτελούν την λε«όμενη "παραξενοδοχεία" δημιουργούν πρόσθετα 26

προβ^ιήματα στη σημβρι.νή τουριστική συγκυρία που διαταράσουν την ομα^ίή ;^6ΐτουρ«ία της τοπικής αΐίοράς. 0 πίνακας 10 δείχνει ποιο είναι το ξενοδοχειακό δυναμικό της Ρόδου κατά τα έτη 1988-1992. Ετσι Βλέπουμε ότι στην Ρόδο το 1988 υπήρχαν 320 ξενοδοχειακές μονάδες οι οποίες περιλαμβάνουν 40.334. κ2ίνες το 1989 394, το 1990 385, το 1991 449 και το 1992 471 που περιλαμβάνουν αντίστοιχα 42.875, 45.059, 50.675 και 52.892 κ2ίνες. Σε ότι αφορά τα ξενοδοχεία της Ρόδου με τα δεδομένα του 1990 το 36* του δυναμικού της (16.238 κ2ίνες) βρίσκονται στα όρια του Δήμου Ρόδου, το 26,1* (11.760 κ2ίνες) στην Κοινότητα Ιαήυσού (Ιξιά) το 20* (9.014 κ2ίνες) στην Κοινότητα Καλυβιών (Φα2ηράκι) το 7,1* (3.252 κήίνες) στην Κοινότητα Κόσκινου (Ρένη) και το 3,8* (1734 κ2ίνες) στην Κοινότητα Αψάνιου (Κο2ύμπια). Οσο αφορά τα δεδομένα του έτους 1992, 16.398 βρίσκονται εντός των ορίων Δήμου 15.359 στην κ2ίνες Δυτική π2ευρά της Ρόδου με σπουδαιότερη την Κοινότητα Ια2υσού που περιλαμβάνει 13.115 κ2ίνες και 21.066 κ21νες στην Δυτική π2ευρά του νησιού. Οι περισσότερες σπο αυτές βρίσκονται στις Κοινότητες Καήυθιών 10.780, Κόσκινου 3.666 και Αφάντου 3.135 κήίνες Πινσκάς 11. Οπως βλέπουμε 4 Κοινότητες Ια2υσός, Αφαντου, 27

Κόσκινού και Κα:ίυθι.ές αποτε:ίούν τις 5 τουριστικές ζώνες του νησιού. Ως προς την κατανομή των επιπ;ΐωμένων δωματίων στο νησί της Ρόδου με βάση τα δεδομένα του 1989 (13.127 κ2ίνες) η κατανομή μεταζύ του Δήμου Ρόδου και των Κοινοτήτων του νησιού παρουσιάζει μια διαφορετική εικόνα. Η περιοχή του Δήμου Ρόδου συγκεντρώνει 2.629 κ2ίνες (20,03%) η περιοχή του Φα2ηρακίου 2.425 κ2ίνες (18,47%) η περιοχή της Λίνδου 2.713 κ2ίνες (20,66%) η περιοχή Αφάνιου 1.284 κ2ίνες (9,89%) και η περιοχή της Ια2υσού 1.073 κ2ίνες (8,17%). Οι υπόλοιπες κ2ίνες κατανέμονται σε 17 ά22ες Κοινότητες του νησιού. Πρέπει να σημειώσουμε ότι τα μέσα αυτά εξυπηρετούν τις ανάγκες ψι2οξενείας σε ακρότατες περιοχές της Ρόδου που δεν διαθέτουν ξενοδοχεία και επομένως συμβά2ουν στην ανάπτυξη του αϊίροτουρι σμού.

niwakas. i o 1. ΕΞΕΛΙΞΗ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΡΟΔΟΥ ΚΑΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ, 1950-1991 2.238 2.733 2.974 2.974 2.897 2.861 2.861 2.861 2.861 2.841 2.841 V Κστηγορίσς Β' Κσπιγορί»; Γ' ΚχπηγορΙας Δ' Κατηγορίας 6.647 7.897 7.997 8.704 9.407 9.961 10.731 16.300 16.430 17.102 17.650 20.595 21.691 2.160 2.584 3.152 3.493 3.553 3.553 3.489 5.161 5.632 5.879 5.919 5.031 76 5.999 18 5.280 82 6.355 19 5.637 87 6.602 18 6.063 102 7.120 25 6.624 110 7.669 32 7.413 126 8.324 36 8.019 142 9.204 40 Ε' Κατηγορίας Μσνόώς lojvti; 10 136 28 1.038 3 65 27 1.875 3 65 31 2.226 3 52 36 2J90 2 37 41 3.394 3 102 51 4.174 3 99 54 4.806 3 99 62 5.657 3 99 78 7.698 3 99 87 9.294 3 99 98 10.465 107 12.913 12.882 113 15.977 118 17.233 118 17.393 119 18.100 120 19.595 135 21.852 2 145 23.344 154 25.661 23 8 250 164 27.192 15 494 170 30.137 31.243 31.249 32.055 33.594 37.188 39.661 40.334 42.875 45.059 50.675 34. W

8.23. ΚΝΟΙΚΙΛΖΟΜΕΝΛ Κ Π ΙΠ ΛίίΜ ΕΝ Α A iim A T IA MEPIOXHL ΡΟΔΟΥ ΚΑΤΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ, 1989*" Πίριοιή Κοινότητα Μονάδες Δωμάτια Ρόδος - πόλη Φαληράκι (Καλυθιές) Λίνδος ] Πεύκοι I Βληχά ) Αφόντου ] Κολύμπια I Ιαλυσός Αρχάγγελος Κρεμαστή Κόσκινού Λάρδος Θεολόγος Γεννάδι Χαράκι (Μαλώνα) Κιοτάρι (Ασκληπειός) ΠαστΙδα Κάλαθος Παραδείσι Κατταβιά Φάννες Τορωνή Καλαβάρδα ΑρχΙπολη Λαχανιά 20,03 18,47 15,13 0,40 0,36 0,30 Πηγή: EOT / Διεύθυνση Τουρισμού Δωδεκανήσου. (I) Περιλαμβάνονται μόνο τα δωμάτια που λειτουργούν με άδειες ττ

Κ υ κ ^ ίο ο ε ρ χ α ο ί evo5oxtac Με βάση τα στοιχεία των ισο;ίο«ισμών των ΑΕ των 1988-92 που εκμετα2εύονται Εενοδοχεια της Ρόδου ετών κάτω απο ομοιόμορφες κατά το δυνατό συνθήκες (αποκ;^ε Ισθηκαν ακραίες περιπτώσεις) καταρτίσθηκαν 2 πίνακες που περιλαμβάνουν κατά κατη^^ορία τον συνοδικό κύκ2ο εργασιών. Ετσι 2οιπόν υπο2ο«ίσθηκε ο συνοδικός κύκρος εργασιών των ξενοδοχείων Ρόδου κατά το 1988 σε 27.Α55.881 δρχ. το οποίο αναδύεται σε 2.896.135 «ια τα ξενοδοχεία πο2υτε2είας σε 17.232.046 «ια τα ξενοδοχεία Α κατηγορίας, σε 4.392.828 «ια τα Β, σε 2.688.452 «ια τα Γ και 131.567 «ια τα Ε Το 1989 το ποσό ανήήθε σε 30.002.821 το 1990 σε 32.823.675 και το 1991 σε 26.685.412. Η προσέ««ιση του κύκ2ου εργασιών των ξενοδοχείων της Ρόδου «ίνεται με την μέθοδο της ημερήσιας δαπάνης που οι τουρίστες πραγματοποιούν εντός του ξενοδοχείου. Ετσι με βάση τις τιμές των ετών 1988-1991 (Πιν. 13) που περιλαμβάνονται στα επίσημα συμβόλαια των ξενοδοχείων της Ρόδου με τους οργανωτές ταξιδιών καταρτίσθηκε ένας πίνακας με τιμές κατά κατηγορία ξενοδοχείου περίοδο και μέση τιμή. Τις τιμές αυτές που κυμαίνονται «ια το 1988 απο 6.025-1.300 «ια το 1989 απο 6.380-1.470 δρχ. και «ια το 1990 και 1991 απο 6.065-1.600 τις 31

πο3:3απ3αο tοζουι.ιε με τον αριθμό διανυκτβρεύσεων βριοκουμε την υνο;ίικ,ή δαπάνη. Στον υπορο«ιομό ξενοδόχειακών περί ;ΐαμθάνοντα ι ισπράξεων με την μέθοδο αυτή οι έκτος "πακέτου" δαπάνες τουριστών εντός

ΠΙΝΑΚΑΝ 14 * η ε ν ο λ ο χ ε, λ t h e ρ ο λ ο τ κ λ τ λ (Σε χιλιάδες) Κατηγορία καταλύματος Ημερήοια Συνολική δ/ρεοοεις Ημερήσιο δακάνη ά/ροχ δακάνη ^νοδοχείο ΑΑ' 478.700 6.050 2.896.135 Ξενοδοχείο Α' 4.162.330 480.348 6.380 3.064.620 4.140 17.232.046 Ξενοδοχείο Β 1.240.912 4.231.558 4.390 18.576.539 3.540 4.392.828 Ξενοδοχείο r 1.311.440 1.340.726 3.790 2.050 2.688.452 5.081.351 Ξενοδοχείο Δ' 74.895 1.384.448 2.170 1.400 104.853 3.004.252 Ξενοδοχείο Ε 101.206 97.948 1.570 1.300 131.567 153.778 83.185 122.281 Πηγή: Ένωση Ξενοδόχων Ρόδου. (1) Οι δαπάνες στο ξενοδοχεία ΑΑ, A Γ τον ύπνο παι ηρωίνά και στο Δ. Τουριστικά Γραφεία Ρόδου, fai Β ηεριλαμβάνουν τον ύπνο, tc U icivodothq Ί>οΰ κήΐμ roe ΙΛ Δ/ PCv? Γηττο/ηνιτ ΛήΙδΜΗ c. / Pfv.? Mfiept4iiA Χί ντολ'km ΑΛήΛνΜ.. G 0(S5-5 ς ΐ5 lo<i "IIS.JOO G065 1 '104^ θδο 4 325S8^ /8,4 S0.52) 4i i65 ^20 4('2&5 Π TGG.'ioS'^ho ^ 1 ^041,5^0, -5..^8δ..ι^.ο ) 30,? 31G5 _ ^ -1 4^<ί.ΐΑ5.5 13 M. 033 3<G5 2 8^1.88' -O'....U8<83... IGoo....iD55-8o8 'Goo t 23S. 808 155, iss M55 V o U 5 o.3s<^ M55 5e.S5 8.ο85Τ94 1 5 8 5.^ 3 ^G>&gs<i/a \

A c - m A ' u A t a -a ^ m a t a. T T e, t^aka^ i 3 Ί'η^ Y W ~f'nt 4 A J t m ^ ^ A c u i - A. J 6 4 X SL I L a L - l ^ S a O -,.^J7i?.. 4. lu 7 o L ' - - A J j2 A A m u ^ m ^ O i A Ί,ύ ^^.. A ^ a o J ) - -. m. _ ij2i?.4. S 00... ~V 4 M^ -. i M - Λ 4 0 Α ^. Λ -? β - α -.. ^ Λ 4 ο ΰ ^. - M C o o.. _ ^ 4 λ ο ο. SJM- ΜΛ^Ο-,.- A^SoiL -..ϋρ.α.-_- ^.5 '3 Ρ -. ' / ^ C L -isad- Lkio_ 4 Ά - Μ ΐ. ψ ^, ί. C m " V i k l A ^ 't ^ A 'A T C A - 5. - C,00 0 4 % (X1 49.W - ί % 0 ΰ MMC - (. i d O - i l O A.. 3 - ^ ---- ii---- Λ. - - Λ Μ _ 2 ^ < S 2 2 _ - kί(^ίί\λ^'. r - d X t. J i. m.. Λ.Μ. -L ^ ^ - -f.ifea ^J/C lu i-...- 4 j O P - 4 4 S ( l /, 5 i i h i \ ^ X ( / j - l i A \ ^ A c O -. f \. )-/ Ti':/^-,j1 :?, & - hmc J-, J<2i. ι,.ίχ Q S4oil ix 'io M i i i 4 4 i 4.Φ. - 4 4 ΰ ΐ V fi?,7 [ A J '^,'/!. i i i t. /. yc>?

Τουριστίκτί Sanavn 0 uno;io«l σμός; τη«ς συνολικής; τουριστικής δαπάνης των τουριστών της Ρόδου ήταν ένα πρόβλημα που μέχρι σήμςρα δβν μπόρεσε κανείς να το προσε««ίσει επειδή δεν υπήρχαν πρωτογενή στοιχεία απο τις τουριστικές επιχειρήσεις ούτε αποτελέσματα δε ι ίίματοληπτ ι κών ερευνών «ια την σύνθεση της τουριστικής δαπάνης των τουριστών. Υστερα όμως απο τον υπολογισμό που έ«ινε ^ίΐα την δαπάνη εντός του ξενοδοχείου και των αποτελεσμάτων μιας έρευνας της Πανελλήνας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων «ια την ποσοστιαία σύνθεση της τουριστικής δαπάνης έ^{ΐνε μια προσπάθεια να προσδιορισθεί η τουριστική δαπάνη κάθε κατηγορίας τουρίστα χωριστά (με βάση την κατηγορία του ξενοδοχείου του) και κάθε κατηγορία δαπάνης (διαμονή διατροφή - ποτά - εκδρομές μετακινήσεις - ψυχα^ω^ίί διασκέδαση - α«ορές - διάφορα) που υπολογίσθηκαν ύστερα απο προσωπική έρευνα που έ«ινε απο τον Πιλ. Λογοθέτη προσδιορίσθηκε η μέση κατά ξένο επισπέπτη δαπάνη που πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο το 1988 (Πιν. 8.29) (Πιν. 15). Στις υποσημειώσεις του σχετικού πίνακα περι«ράφεται η μεθοδολοκία που ακολουθήθηκε «ια τον προσδιορισμό της δαπάνης των αλλοδαπών επισκεπτών της Ρόδου που κυμαίνεται απο 134.000 δρχ. «ια πελάτη ξενοδοχείου πολυτελείας μέχρι 47.800 δρχ. «ια πελάτη 35

κατα;ΐύματος της κατηγορίας των ενοικιαζόμενων δωματίων. Με βάοη τα δεδομένα της κατά κ3άση ξενοδοχείου δαπάνης του ξένου επισκέπτη και «νωρίζοντες τον αριθμό των τουριστών προσδιορίστηκε η συνοδική δαπάνη κατά είδος και κατη^ίορία καταλύματος «ια τους α;ΐ3οδαπούς τουρίστες της Ρόδου πο^ΐυήμερης παραμονής στο ποσό των 74,3 δισ. δρχ. «ια το 1988, Πίν. 16 και 17. Εαν στο ποσό αυτό προσθέσουμε «ια τη δαπάνη των ημεδαπών που εκτιμήθηκε σε 5 δισεκ. δραχμές, τότε μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η συνοδική δαπάνη των αή^ΐοδαπών και ημεδαπών τουριστών της Ρόδου κατά το 1988 φθάνει τα 80 δισεκ. δρχ. περίπου.

ΛΑΠΑΝΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ΡΟΔΟΥ ΠΟΛΥΗΜΕΡΗΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΚΑΤΑ ΕΙΔΟ Σ ΚΑΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΟΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ, 1988"' Είδος δαπάνης/ Κατηγορία Καταλύματος ΑΑ % Α' Ξενοδοχεία Β' Γ h Λ 9. Ε 9 δωμάτια ΜΟ 9 συνόλο 1. Διαμονή'^ 54.000" 40,3 45.400" 39.3 ΙΟ.δΟΟί 37.3 20.300'* 32,6 12.600 24.9 10.600 21,8 10.300 21,5 36,9 2. Διατροφή Ποτά" 30.000 22,4 28.000 24,3 24.000 26,6 20.000 32.1 20.000 39,5 20.000 41,2 20.000 41,8 26,8 3. Εκδρομές Μετακινήσεις'* 12.000 8.9 10.000 8,7 8.000 8.9 6.000 9,6 5.000 9,9 5.000 10,2 4.500' " 9,4 8,9 4. 'Ρυχαγιογία - Διασκέδαση'* 8.000 6.0 6.000 5,2 4.500 5.0 3.000 *,8 3.000 5,9 3.000 6.2 3.000 6.3 5.3 5. Αγορές (Ψώνια)" 23.000 17,2 20.000 Π.3 15.000 16,6 10.000 16,1 7.000 13.9 7.000 7.000 16,8 6. Διάφορα"» 7.000 5.2 6.000 5.2 5.000 5.6 3.000 4,8 3.000 5,9 3.000 3.000 5,3 6.2 6,3 Σύνολο 134.000 100.0 115.400 100,0 90.100 100,0 62.300 100,0 50.600 100,0 48.800 100,0 47.800 100,0 100,0 Πηγή: Ειδική έρευνα (1) Δεν κεριλαμβάνονται οι δαπάνες των επισκευτών μιας ημέρας (κρουαζιέρες) και των περιηγητών με θαλαμηγούς. α) Η μέση διαμονή στο καταλύματα της Ρόδου κατά το 1988 ήταν: ΑΑ 8.10 ημέρες, A 10,59, Β' 8,25, Γ 9.40, Δ' 8,49, Ε' 7,90 ενοικιαζόμενο δωμάτιο 8,20 ημέρες. Με τα δεδομένα αυτά και με τις τιμές κατά ζενοδοιειο υπολογίσθηκε η δαπάνη διαμονής. Γιο τις λοιπές δαπάνες λήφθηκαν υπόψη και τα αποτελέσματα έρευνας της ΠΟΞ (Παννελήνιας Ομοσπονδίας Ηενοδόχων). (3) Περιλαμβάνεται και η δαπάνη του πρωινού και ενός γεύματος. (4) Περιλαμβάνεται και η δαπάνη του πρωινού. (5) Περιλαμβάνεται η δαπάνη για το δεύτερο γεύμα των πελατών ξενοδοχείων ΑΑ' - Β'. για τα γεύματα και το πρωινό (εκτός Γ") των πελατών των άλλων καταλυμάτων και για τα EXTRA και ποτά όλων των κατηγοριών πελατών εντός και εκτός ξενοδοχείου (εστιατόριο. SNACK - (6) Περιλαμβάνεται η δαπάνη γιο τις εκδρομές εντός της Ρόδου και εκτός (Εύμη), οι δαπάνες για μετακινήσεις με τα αστικά και υπεραστικά συγκοινωνιακά μέσα τα κόμιστρα για χρήση ταξί και η δαπάνη ενοικιασης αυτοκινήτων. (7) Από έρευνα προέκυψε ως ελάχιστη μέση δαπάνη για την κατηγορία αυτή. (8) Περιλαμβάνονται οι δαπάνες για νυκτερινά κέντρα, δισκοθήκες, για αθλητικές δραστηριότητες στη θάλασσα, για τέννις, γκόλψ κτλ. (9) Περιλαμβάνονται και οι επι πιστώσει πωλήσεις ειδών μεγάλης αξίας (γούνες κτλ). (10) Περιλαμβάνονται όλες οι άλλες δαπάνες που δεν ανήκουν σε καμιά άλλη κατηγορία (τηλειρωνικά τέλη, ταχυδρομικά κάρτ - ποστάλ. εφημερίδες κτλ.).

vv IQ> tyno.mkh ΔΑΠΑΝΗ ΑΛΛΟΔΑΠΗΝ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ΡΟΔΟΥ ΠΟΛΥΗΜΕΡΗΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΚΑΤΑ ΕΙΔΟΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΚΑΙ Κ.ΔΤΗΙΌΡΙΑ ΚΑΤΑΑΥΜΑΤΟΣ, 198«(Σε χιλιάδες) Είδος δοϊάνης ΠοΧυτελείος A Κατηγ. Β' Κατηγ. Γ Καππ- Δ Καττ(γ. Ε' Κοππ- Ενοικ. δ Ευνόλο 1. Διαμονή 2. Διατροφή - Ποτά 3. Εκδρομές - Μετακινήσεις 4. ΊΔιχαγοτγία - Διασκέδαση 5. Αγορές (Ψώνια) 6. Διάφορα 2.675.486 16.736.396 3.970.411 2.553.070 97.738 119.907 1.234.352 27.387.360 36,9 1.486.380 10.322.004 2.836.008 2.515.340 155.140 226.240 2.3%.800 19.937.912 26,8 594.552 3.686.430 945.336 754.602 38.785 56.560 539.280 6.615.545 8,9 3%.366 2.211.856 531.751 377.301 23.271 33.936 359.520 3.934.001 5,3 1.139.558 7.372.860 1.772.505 1.257.670 54.299 79.184 838.880 12.514.956 16,8 346.822 2.211.856 590.835 377.301 23.271 33.936 359.520 3.943.541 5,3 6.639.164 42.548,402 10.646.846 7.835.284 392.504 549.763 5.728.352 74.333.315 100,0 Πηγή; Ειδική έρευνα

LYNOAIKH ΛΛΠA^H ΑΑΑΟΔΑΠΩΝ ΤΟΥΡΙΓΓΩΙΝ ΡΟΔΟΥ ΠΟΔΥΜΜΕΡΜί; Π ΑΡΑΜ ΟΝΗ! ΚΑΤΑ ΚΑΤΗΙΟΡΙΑ ΚΑΤΑΑΥΜ ΑΤΟ! ΔΙΑ Μ Ο Ν Η!, 1988'" Λφίξπς Δοιιάνη Ιύνολο γορ(ο αλλοδαπών κοι' άτομο δοίάνης (οε χιλιά&εο Πολυτελείας Α Κατηγορίας Β' Κατηγορίας Γ Κατηγορίας Δ' Κατηγορίας Ε' Κατηγορίας Ενοικιαζόμενα δωμάτια Ιύνολο/ΜΟ 49,456 368.643 118.167 125,767 7.757 11,312 119.840 134.000 115.400 90.100 62..100 50.600 48.600 47.800 42.541.402 57,3 10.646.846 14,3 7.835.284 10,6 392.504 0,5 74.333.315 100,0 Πηγή: Ειδική έρευνα. (I) Η δακάνη των ημεδακών τουριστών υπολογίζεται σε 5 δισ. δραχμές περίπου και την επισκεπτών μιας ημέρας (κρουαζιερίοτες),τοοεκοτομ.

κ ε : ο > I ο Τ o u p L σ jj ο r & Π Ρ ίφ Ε Ρ ία κ ή Α ν α π τ υ τ ι Η ου^κέντρωσ Ρόδο των φυσικών δομικών και πολιτιστικών OaeQ της τοιρρ στοιχ χειων τα οποία αποτε^ίούν τις πρώτες ής Βιομηχανίας κατέστησε τον τουρισμό αυτόχρημα περιφεριακη δραστηριότητα τόσο σε ό:^ο τ χώρο του νησιού όσο και στο ευρύτερο του Νομού κ Κράτους γενικότερα. Κανένας ά^^ίος κ^ιάδος της δευτερογενής κ τριτο«ενής παρα«ω«ής δεν είναι τόσο οργανικά δεμενος την περιφεριακη όσο ο Τουρισμός και αυτό κιατί Τουρισμός είναι μια δραστηριότητα που στηρίζεται στην αξιοποίηση ό;ίων των πόρων των οποίων το τελικό ι διαμορφώνεται σε Τουριστικό προϊόν και καταναήιι εκεί που παρά«εται. 0 τουρισμός θεωρείται έν τους σημαντικούς κλάδους του τριτο^ενή τομέα «ιατι 1) Με τις διάφορες επενδύσεις που γίνονται (ιδιωτικές και δημόσιες) «ια χάρη της ανάπτυξης τουρισμού έχουμε ταυτόχρονα ανάπτυξη και αξιοποίηση του τόπου. Η συγκέντρωση ήοίπόν ό3ων των πρώτων υ^ών της Τουριστικής Βιομηχανίας στην Ρόδο αποτέήεσε την έήξη του Τουριστικού ρεύματος. Για την αξιοποίηση του ρεύματος αυτού σε πρωταρχικό παρα«οντα της οικονομίας

1988 OL πληρωμές ανή^θαν σε 78,7% των δςαθέοίμων πιστώσεων δη^. 2.214.460, το 1989 σε 86,9% δ η2. 3.323.782, το 1990 σε 92,3% δη2. 4.805.415 και το 1991 σε 98,9% δη2. 4.875.276 (Πιν. 18). Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η απορροφητικότητα των πιστώσεων που αφορούν νομαρχιακά προγράμματα φθάνει το 100% ενώ εκείνη που αφορά προγράμματα κεντρικών φορέων είναι πο2ύ κάτω 2ο«ω των ίίνωστών γραφειοκρατικών 2ό«ων. Πέρα σπο τους απόλυτους αριθμούς τις δημόσιες επενδύσεις χαρακτηρίζεται και ο τομέας που τις δέχεται και η περιοχή στην οποία κατευθύνονται. Ος προς τον τομέα απο της τετραετίας «ίνεται φανερό ότι τό με«α2ύτερο μέρος αποροφούν οι συγκοινωνίες (λιμενικά έρ)ία, αεροδρόμια, οδοποιία) το 25% των νομαρχιακών προ^ραμμάτών και το 66% των Γ10Π και ακολουθούν η εκπαίδευση με ποσοστό 23%, ύδρευση απόχέτευση με ποσσστό 21% και με μικρά πσσοστά από 1,1%-5,9% σ οικισμός (σχέδια πό2ης) η «εωρ«ία, τα δάση, η αλιεία, η υϊίεία, ό τουρισμός, τα μνημέια του πολιτισμού. Ορισμένα έρ«σ έχουν χρηματοδοτηθεί κατά τα έτη Είναι η δημιουργία 2ημνοδεξαμενής στο Γενάδι 90-91, Ρόδου προϋπολογισμού 500 εκατ. δρχ. η κατασκευή αδρευτικού δικτύου του φράκμστος της Κοινότητας Λιπο2ακκίας προϋπολογισμού 1 δισ. χρηματοδοτουμένα απο τα ΜΟΠ Αιγαίου. Στον τομέα των συγκοινωνιών