ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ. ΠΕΝΝΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Δερματολόγος Αφροδισιολόγος Το καλοκαίρι συχνά αντιμετωπίζουμε διάφορα τσιμπήματα από έντομα πού άλλοτε είναι απλώς ενοχλητικά και άλλοτε μπορούν να μας προκαλέσουν τοξική αλλεργική αντίδραση μέχρι αναφυλακτικό σοκ και θάνατο. Γι αυτό παρακάτω θα παραθέσουμε μερικές απλές οδηγίες για την αντιμετώπιση μερικών από αυτών των τσιμπημάτων. ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ ΜΕΛΙΣΣΕΣ -ΣΦΗΚΕΣ Οι μέλισσες ανήκουν στα Υμενόπτερα. Διαφέρουν από τις σφήκες στο ότι όταν αυτές τσιμπούν, το κεντρί τους αποσπάται από την κοιλιακή χώρα και παραμένει πάνω στο δέρμα με αποτέλεσμα τον θάνατο του εντόμου. 1 / 15
Άμεσα συμπτώματα μετά το τσίμπημα είναι ο πόνος, τοπικό οίδημα και ερύθημα στην περιοχή του τσιμπήματος με έντονο συνοδό κνησμό. Εμφάνιση πομφού με μικρό αιμορραγικό στίγμα στο κέντρο (χαρακτηριστικό των τσιμπημάτων από έντομα) που διαρκεί περίπου 20λεπτά. Το δηλητήριο της μέλισσας περιέχει ισταμίνη και σε ευαισθητοποιημένα άτομα μπορεί να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση μέχρι σοκ. Καθαρίζουμε την περιοχή του τσιμπήματος με σαπούνι και νερό ή αντισηπτικά. Απομακρύνουμε το κεντρί του εντόμου από το σημείο του τσιμπήματος, το συντομότερο δυνατό, με ήπιες κινήσεις δηλ. με απαλό ξύσιμο με ένα μη αιχμηρό όργανο, γιατί οι αυτόματες συστολές των τοιχωμάτων του σάκου του δηλητηρίου που παραμένει στο δέρμα, συνεχίζουν την έγχυση του δηλητηρίου. Τοποθετούμε κομπρέσες με κρύο νερό ή πάγο συνεχώς για να ελαττώσουμε την ένταση και την διάρκεια του οιδήματος. Στη συνέχεια μπορεί να χρειασθεί συστηματική χορήγηση αντισταμινικών που περιορίζουν τον κνησμό και το οίδημα καθώς και τοπική χρήση κορτικοστεροειδών (κορτιζόνης) που μειώνουν την φλεγμονώδη αντίδραση. 2 / 15
Μερικές φορές είναι δυνατή και η χρήση αντιβιοτικών σε επιμολύνσεις του σημείου εισόδου του δηλητηρίου. Τέλος χορηγούμε αναλγητικά επί πόνου. Αν ο ασθενής έχει προηγούμενο αλλεργικό επεισόδιο ή βρίσκεται σε κατάσταση σοκ, τότε τον μεταφέρουμε άμεσα στο νοσοκομείο όπου του προσφέρεται εξειδικευμένη βοήθεια από ειδικό ιατρό. ΜΥΓΕΣ Ανήκουν στα Δίπτερα. Η οικιακή μύγα δεν τσιμπά παρά μόνο η μύγα των σταύλων που τρέφεται απομυζώντας το αίμα ζώων και ανθρώπων για 3-4 λεπτά μέχρι να χορτάσει. Αρχικά παρατηρείται μια αιματηρή σταγόνα στο σημείο του τσιμπήματος χωρίς να υπάρχει πόνος γιατί το σάλιο της μύγας περιέχει αναισθητικό. Μετά από μία ώρα αρχίζει ισχυρός πόνος, έντονος κνησμός και οίδημα της περιοχής με σχηματισμό βλατίδας που στη συνέχεια μετατρέπεται σε σκληρό οζίδιο. Παρόμοια με αυτή των τσιμπημάτων από άλλα έντομα. Χορηγούμε τοπικά αντικνησμώδη σκευάσματα με μενθόλη και καμφορά καθώς και 3 / 15
τοπικά κορτικοστεροειδή. ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ Ανήκουν στα Δίπτερα. Έλκονται από την υγρασία, την θερμοκρασία και την οσμή του δέρματος, μόνο τα θηλυκά είναι υπεύθυνα για τα τσιμπήματα δηλ. αυτά που κάνουν τον χαρακτηριστικό θόρυβο. Παρατηρείται εξάνθημα που αποτελείται από πομφούς και βλατίδες με έντονο συνοδό κνησμό, που στη συνέχεια εκζεματοποιείται και δημιουργεί κοκκιώματα. Από τα τσιμπήματα των κουνουπιών έχουμε μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων όπως ελονοσία, κίτρινο και δάγγειο πυρετό, λεϊσμανίαση και φιλαρίαση. Χορηγούμε τοπικά αντικνησμώδη σκευάσματα με μενθόλη και καμφορά καθώς και τοπικά κορτικοστεροειδή. Για την αντιμετώπιση του κνησμού σε μερικές περιπτώσεις χορηγούμε αντισταμινικά από το στόμα. 4 / 15
Προληπτικά γίνεται ευρεία χρήση των εντομοαπωθητικών κυρίως από άτομα που έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία. ΚΑΜΠΙΕΣ Ανήκουν στα Λεπιδόπτερα. Προκαλούν Δερματίτιδα εξ επαφής από τις τρίχες ή το ίδιο το σώμα τους που αφήνει μία δηλητηριώδη ουσία που περιέχει ισταμίνη και σεροτονίνη. ΣΥΜΤΩΜΑΤΑ Έντονος κνησμός με καυσαλγία (δηλ. με κάψιμο και πόνο). Εμφανίζεται οίδημα με ένα ερυθηματώδες, κνιδωτικό εξάνθημα σε γραμμοειδή διάταξη που εξελίσσεται σε πομφόλυγες. Σε ευαισθητοποιημένα άτομα έχουμε γενικευμένο εξάνθημα, με συστηματικές εκδηλώσεις, κράμπες, πονοκέφαλο και ταχυκαρδία. Το εξάνθημα εμφανίζεται κυρίως στα ακάλυπτα μέρη του σώματος, λαιμό, άνω και κάτω άκρα. 5 / 15
Απομάκρυνση των τριχών με μία μη αιχμηρή λεπίδα ή απαλή απομάκρυνση με σελοτέιπ. Τοποθετούμε ψυχρά επιθέματα και κάνουμε χρήση τοπικών κορτικοστεροειδών για την μείωση της φλεγμονής. Χορηγούμε αναλγητικά επί πόνου και γίνεται περαιτέρω αντιμετώπιση του σοκ και στη συνέχεια νοσοκομειακή περίθαλψη αν αυτό κριθεί απαραίτητο. ΨΥΛΛΟΙ Ανήκουν στα Σιφωνόπτερα. Παρασιτούν σε ζώα και πουλιά και τρέφονται απομυζώντας αίμα από τον άνθρωπο. Εμφανίζονται μικρά ερυθρά στίγματα ως στικτή αιμορραγία, γιατί το σάλιο τους περιέχει αντιπηκτικές ιδιότητες και ονομάζεται και ψυλλική πορφύρα. Παρουσιάζεται ερυθηματώδης, κνιδωτική κηλίδα περιφερικά. Συνυπάρχει έντονος κνησμός και λόγω του ξεσμού έχουμε μολύνσεις και εφελκιδοποίηση των βλαβών που καταλείπουν λευκωπές ουλές. Το εξάνθημα εντοπίζεται κατά αθροίσματα ή γραμμοειδώς, στους αστραγάλους, μηρούς, γλουτούς, κοιλιά και στους βραχίονες. Οι ψύλλοι ανευρίσκονται κυρίως στις αποθήκες με σιτηρά, σε πατάρια, κοτέτσια και φωλιές ζώων. (Τα αυγά του ψύλλου μπορούν να παραμείνουν σε νάρκη για 6 / 15
περισσότερο από ένα έτος και να ενεργοποιηθούν από τις δονήσεις του βαδίσματος του ανθρώπου.) Από τα τσιμπήματα των ψύλλων έχουμε μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων όπως αεριογόνο γάγγραινα, τέτανο, πανούκλα, τουνγκίαση, τύφο και νόσο εξ ονύχων γαλής. Χορηγούμε τοπικά αντικνησμώδη σκευάσματα με μενθόλη και καμφορά καθώς και τοπικά κορτικοστεροειδή. Για την αντιμετώπιση του κνησμού χορηγούμε αντισταμινικά από το στόμα. Χρήση εντομοκτόνων για την εξάλειψη των ψύλλων και εξολόθρευση φωλεών. Επισημαίνεται ότι πρέπει παράλληλα να γίνεται και θεραπεία των κατοικίδιων. ΚΟΡΙΟΙ Ανήκουν στα Ημίπτερα. Διατρέφονται απομυζώντας το αίμα των σπονδυλωτών, κατά τις νυχτερινές ώρες, που τα θύματά τους κοιμούνται. Χρειάζονται 4-12 λεπτά για να ολοκληρώσουν την διατροφή τους. Οι κοριοί διαβιούν στις σχισμές των επίπλων, στο πάτωμα στους τοίχους και στις ραφές των στρωμάτων. Αναδίδουν μια χαρακτηριστική οσμή και αφήνουν ίχνη μαύρου ή φαιού στικτού εκκρίματος. 7 / 15
Τα τσιμπήματα τους είναι ανώδυνα λόγω αντιπηκτικής και αναισθητικής ουσίας που περιέχει το σάλιο τους. Υπάρχει κνησμός λόγω τοπικής αντίδρασης και εμφανίζονται βλατίδες και κηλίδες με μικρό αιμορραγικό στίγμα στο κέντρο και σπανιότερα φυσαλιδώδη εξανθήματα που είναι ακανόνιστα, γραμμοειδώς διατεταγμένα συνήθως σε group των 3 σημείων. Εντοπίζονται κυρίως στο πρόσωπο γύρω από τα χείλη, λαιμό και ακάλυπτα μέρη χέρια -πόδια. Χορηγούμε τοπικά αντικνησμώδη σκευάσματα με μενθόλη και καμφορά καθώς και τοπικά κορτικοστεροειδή. Για την αντιμετώπιση του κνησμού χορηγούμε αντισταμινικά από το στόμα. Στη συνέχεια πρέπει να γίνει εξολόθρευση των κοριών και καταστροφή των φωλεών τους. ΑΡΑΧΝΟΕΙΔΗ ΚΡΟΤΩΝΕΣ Η ΤΣΙΜΠΟΥΡΙΑ 8 / 15
Είναι παράσιτα που διαβιούν στις γάτες, σκύλους, στα πρόβατα, στα βοειδή και στα περιστέρια. Προσκολλώνται στερεώς στον ξενιστή με τα δόντια τους γιατί εκκρίνουν μια ουσία που τα τσιμεντοποιεί. Βίαιη προσπάθεια αποκολλήσεως τους θα έχει ως συνέπεια να μείνουν τμήματα του στόματος των στο δέρμα του ξενιστή και μετά από μέρες δημιουργείται τοπικό κοκκίωμα και νέκρωση στο σημείο του τσιμπήματος. Σε ευαισθητοποιημένα άτομα δημιουργούνται αλλεργικές αντιδράσεις. Από τα τσιμπήματα των κροτώνων έχουμε μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων όπως χρόνιο μεταναστευτικό ερύθημα N.Lyme από Borrelia Burgdoferi, πυρετός των βραχωδών ορέων από Rickettsia rickettsii, μεσογειακός πυρετός ή πυρετός Ολμερ από Rickettsia conori, τύφος από κρότωνες και ιογενής εγκεφαλίτιδα από αρμποιούς. Αναζήτηση του παρασίτου σ' όλο το σώμα μασχάλες, τριχωτό κεφαλής και εφηβαίου. Όχι βίαιη απόσπαση, τοποθετούμε τοπικά βαζελίνη, βενζίνη ή αιθέρα, ιώδιο ή υγρή παραφίνη, ακόμη και βερνίκι νυχιών. Μετά από 15 λεπτά οι μύες του παρασίτου παραλύουν και αποκολλάται από μόνο του και έτσι το αφαιρούμε με μία λαβίδα. 9 / 15
Ελέγχουμε και θεραπεύουμε τα κατοικίδιά μας και προληπτικά βάζουμε ειδικά εντομοαπωθητικά κολλάρα. Στα κοκκιώματα χορηγούμε τοπικά κορτιζόνη και στις επιμολύνσεις τοπικά αντιβιοτικά καθώς και αντισταμινικά επί κνησμού. ΣΚΟΡΠΙΟΙ Ανήκουν στα Αραχνοειδή. Έχουν δύο πρόσθιες δαγκάνες και μία μακριά καμπυλωτή ουρά που φέρει στο άκρο της δηλητηριώδες κεντρί. Το τσίμπημά του μπορεί να αποβεί θανατηφόρο σε ευαισθητοποιημένα άτομα, γιατί το δηλητήριο σε μερικά είδη σκορπιών περιέχει νευροτοξίνες. Στο σημείο του δήγματος υπάρχει έντονος πόνος και καύσος με οίδημα και αποχρωματισμό της περιοχής. Στη συνέχεια έχουμε ερυθρότητα και φλεγμονώδη αντίδραση, νέκρωση και κοκκιωμάτωση. Συστηματικές εκδηλώσεις όπως μυϊκοί σπασμοί (προκαλούνται μόνο από μερικά είδη), αδυναμία, ιδρώτες, ναυτία, εμετοί, σιελόρροια, δακρύρροια, αδυναμία λόγου, ταχυκαρδία, υπέρταση, μυοκαρδίτιδα και πνευμονικό οίδημα. Ο θάνατος επέρχεται από καρδιακή ανεπάρκεια κυρίως στα παιδιά. 10 / 15
Κομπρέσες με κρύο νερό ή πάγο ή φυσιολογικό ορρό. Χορηγούμε τοπική αναισθησία γύρω από την περιοχή του τσιμπήματος, για ανακούφιση από τον πόνο. Αντιμετώπιση του σοκ από τον ειδικό. ΑΡΑΧΝΕΣ Οι αράχνες προκαλούν τρόμο αλλά μόνο μερικά είδη είναι δηλητηριώδη όπως η μαύρη χήρα και η καφέ αράχνη. Τσιμπάνε μόνο για άμυνα, βρίσκονται σε σκοτεινές γωνιές, κάτω από πέτρες και από σωρούς ξύλων, σε αχυρώνες, αποθήκες και γκαράζ. ΣΥΜΤΩΜΑΤΑ Στη σημείο του δήγματος από το είδος της αράχνης μαύρη χήρα, έχουμε ήπιο πόνο, τοπικό ερύθημα και οίδημα με πιθανή περιοχική διόγκωση των λεμφαδένων. Το δηλητήριο περιέχει μία νευροτοξίνη που προκαλεί μια μορφή αραχνιδισμού δηλ μια σειρά από συστηματικές εκδηλώσεις που μιμούνται την εικόνα οξείας κοιλίας, δηλ. κοιλιακά άλγη με σανιδώδη κοιλιακά τοιχώματα, μυϊκούς σπασμούς, ιδρώτες, αταξία και παράλυση. Θάνατος από καταπληξία μπορεί να συμβεί σε παιδιά και σε ηλικιωμένους. Το τσίμπημα της φαιάς αράχνης στην αρχή είναι ανώδυνο και στην συνέχεια ήπιο, στην περιοχή έχουμε ερυθρότητα, οίδημα και νέκρωση των ιστών σπάνια δε αυτό 11 / 15
αποβαίνει θανατηφόρο. Τοποθετούμε ψυχρά επιθέματα για ανακούφιση από το οίδημα και τον πόνο. Χορηγούμε γλυκονικό ασβέστιο 10% ενδοφλεβίως που δρα ως μυοχαλαρωτικό. Αν υπάρχει αντίδοτο το χορηγούμε. Αμεση νοσοκομειακή περίθαλψη σε καταπληξία όπου γίνεται συστηματική χορήγηση κορτικοστεροειδών και χειρουργικός καθαρισμός της περιοχής για αποφυγή γάγγραινας. ΝΥΓΜΟΙ ΑΠΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ Το καλοκαίρι θα έρθουμε σε επαφή με την θάλασσα και τους ζωντανούς οργανισμούς που διαβιούν σε αυτή.οι πιο γνωστοί σε μας είναι οι : ΜΕΔΟΥΣΕΣ -ΑΝΕΜΩΝΕΣ - ΚΟΡΑΛΙΑ Ανήκουν στα Κοιλεντερωτά. 12 / 15
Τα πλοκάμια τους όταν έρθουν σε επαφή με το δέρμα απελευθερώνουν νηματοκύστεις που περιέχουν δηλητήριο. Οι νηματοκύστεις αυτές είναι ανενεργείς αλλά μόλις τρίψουμε το σημείο αυτό ή βάλουμε γλυκό νερό ενεργοποιούνται. Καυσαλγία στα σημεία επαφής που συνήθως είναι τα ακάλυπτα μέρη πλάτη, στήθος, βραχίονες και πόδια. Τοπικά εμφανίζεται βλατιδοφυσαλλιδώδες εξάνθημα σε γραμμοειδή διάταξη, συνυπάρχει ερύθημα και οίδημα. Παρατηρούνται συστηματικές εκδηλώσεις όπως κακουχία, ρίγη, ναυτία, εμετός και σε ευαισθητοποιημένα άτομα εμφανίζεται σοκ και θάνατος. Απομάκρυνση των νηματοκύστεων. Απαγορεύεται η τριβή της περιοχής ( γιατί ενεργοποιούνται οι νηματοκύστεις) καθώς και το πλύσιμο με γλυκό νερό ή ανθρώπινα ούρα παρά μόνο πλύσιμο με οξικό οξύ ή ξύδι ή διττανθρακικό νάτριο ή με θερμό θαλασσινό νερό γιατί ελαττώνεται η δραστικότητα του δηλητηρίου. Χορηγούμε αναλγητικά επί πόνου και κορτιζόνη τοπικά καθώς και αντισταμινικά από το στόμα. Σε κατάσταση σοκ χορηγούμε αδρεναλίνη (μόνο από τον ειδικό). ΑΧΙΝΟΙ 13 / 15
Ανήκουν στα Εχινόδερμα. Τοπική αντίδραση από τα αγκάθια του αχινού που περιέχουν νευροτοξίνες. Καυσαλγία στο σημείο του τραύματος και μετά από μέρες έχουμε ανάπτυξη κοκκιωμάτων. Τοπικός καθαρισμός και αφαίρεση των αγκαθιών με τη βοήθεια λιπαντικής ουσίας (βαζελίνη). Τα κοκκιώματα αντιμετωπίζονται με κρυοθεραπεία. ΔΗΛΤΗΡΙΩΔΗ ΨΑΡΙΑ Συνδρομή από τσίμπημα αγκαθιών διαφόρων δηλητηριωδών ψαριών (ιχθυακανθοτοξίκωση) όπως δράκαινες σκορπιοί, γατόψαρα κ.α. Τα συμπτώματα τοπικά είναι καυσαλγία, ερύθημα, οίδημα και εξέλκωση. Συστηματικές εκδηλώσεις πυρετός, κεφαλαλγία, ναυτία, εμετοί, σπασμοί, ταχυκαρδία και ανακοπή. 14 / 15
Τοπικός καθαρισμός και αφαίρεση των αγκαθιών, τοπικά κορτικοστεροειδή και αντιϊσταμινικά από το στόμα καθώς και αντιβιοτικά σε επιμολύνσεις του τραύματος. Χορηγούμε αναλγητικά επί πόνου. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι στις ανωτέρω καταστάσεις χορηγούμε αντιϊσταμινικά μόνο από του στόματος και όχι σε τοπική εφαρμογή όπως τα τελευταία χρόνια γίνεται. Μπορούμε να χαρούμε το καλοκαίρι αρκεί να γνωρίζουμε από τι πρέπει να προφυλαχτούμε και πώς θα αντιμετωπίσουμε τα συμβάματα από τα τσιμπήματα των εντόμων και από τους νυγμούς των θαλασσίων οργανισμών. 15 / 15