Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου Η Συνθήκη για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, που υιοθετήθηκε από την UNESCO το 1972, σηματοδότησε μια νέα εποχή στη διατήρηση των πολιτιστικών και φυσικών χώρων και μνημείων των κρατών μελών. Η Κυπριακή Δημοκρατία επικύρωσε τη Συνθήκη το 1975 και από τότε άρχισε η διαδικασία για την εγγραφή κυπριακών χωρών και μνημείων στον πλέον διάσημο κατάλογο του κόσμου, τον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Τα αυστηρά κριτήρια βάσει των οποίων γίνεται η αξιολόγηση των προταθέντων για συμπερίληψη στον Κατάλογο διασφαλίζουν ότι ο Κατάλογος Παγκόσμιας Κληρονομιάς περιλαμβάνει πραγματικά χώρους και μνημεία εξαιρετικής σημασίας και ομορφιάς. Από τη στιγμή που ένας χώρος ή μνημείο περιληφθεί στον Κατάλογο, τότε αυτό πρέπει να συντηρείται τόσο από τη φυσική φθορά όσο κι από κινδύνους που προέρχονται από ανθρώπινους παράγοντες ώστε και εμείς αλλά και οι μελλοντικές γενιές να έχουμε την ευκαιρία να αντλούμε ευχαρίστηση και έμπνευση από τα μοναδικά αυτά υπολείμματα του παρελθόντος. Την ευθύνη για τη συντήρηση των μοναδικών αυτών χωρών και μνημείων στην Κύπρο έχει το κυπριακό Τμήμα Αρχαιοτήτων. Με χρονολογική σειρά, παρατίθενται πιο κάτω οι κυπριακοί χώροι και τα μνημεία που έχουν περιληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO: 1980- Oι αρχαιολογικοί χώροι της Κάτω Πάφου (μωσαϊκά, Τάφοι των Βασιλέων, περιοχή Χρυσοπολίτισσας, περιοχή Θεάτρου), της Παλαίπαφου και των Κουκλιών (Ναός της Αφροδίτης και Πέτρα του Ρωμιού)
1985- Εννιά Βυζαντινές εκκλησίες στα βουνά του Τροόδους (Παναγία της Ασίνου στο Νικητάρι, Άγιος Νικόλαος της Στέγης στην Κακοπετριά, Παναγία του Άρακα στα Λαγουδερά, Μοναστήρι Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή στον Καλοπαναγιώτη, Παναγία του Μουτουλλά, Τίμιος Σταυρός στο Πελένδρι, Αρχάγγελος Μιχαήλ στον Πεδουλά, Τίμιος Σταυρός του Αγιασμάτι στην Πλατανιστάσα και Παναγία της Ποδίθου στη Γαλάτα). 1998- Ο νεολιθικός οικισμός της Χοιροκοιτίας 2002- Η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος προστέθηκε στον κατάλογο των εννέα βυζαντινών εκκλησιών της περιοχής Τροόδους Η συμπερίληψη τόσων πολλών κυπριακών χωρών και μνημείων στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς αποτελεί ιδιαίτερη τιμή και διάκριση για μια χώρα τόσο μικρή όσο η Κύπρος. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι χώροι και τα μνημεία αυτά αντιπροσωπεύουν διάφορες φάσεις της ιστορίας του νησιού και μαρτυρούν το εύρος και την ποικιλομορφία της κυπριακής πολιτιστικής κληρονομιάς. Χοιροκοιτία: Ο Νεολιθικός οικισμός της Χοιροκοιτίας βρίσκεται στην κοιλάδα του Μαρωνίου και είναι παράδειγμα των πρώτων μόνιμων οικισμών στην Κύπρο. Τα σπίτια είχαν σχήμα κυκλικό, ήταν κατασκευασμένα από πηλό, λάσπη, πλιθάρια και πέτρες και η στέγη τους ήταν επίπεδη αποτελούμενη από και αχυρένια. Έχουν ανεβρεθεί πλήθος πέτρινων αγγείων τα οποία μαρτυρούν μεγάλη δεξιοτεχνία στη λάξευση της πέτρας. Χαρακτηριστικά είναι τα ανθρώπινα ειδώλια από πικρολίτη (μια πράσινη πέτρα που βρίσκεται κοντά στον Ποταμό Κούρρη) που έχουν ανεβρεθεί. Παλαίπαφος: Οικισμός της Χαλκολιθικής περιόδου που απέκτησε σημαίνουσα θέση το 12 ον αιώνα π.χ. όταν οι Μυκηναίοι Αχαιοί
εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο. Σ αυτή την περίοδο ανάγεται και ο πρώτος ναός της θεάς Αφροδίτης στον αρχαίο κόσμο και στον οποίο γίνεται αναφορά τόσο από τον Όμηρο όσο και από άλλους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Ο ναός επέζησε της κατάρρευσης του μυκηναϊκού κόσμου και άνθισε την περίοδο των Αρχαϊκών Κλασσικών Χρόνων (7 ον με 4 ον αιώνα π.χ). Νέα Πάφος (Κάτω Πάφος): Ιδρύθηκε προς το τέλος του 4 ου αιώνα π.χ. από τον Νικοκλή, τον τελευταίο βασιλιά της Παλαίπαφου. Η πόλη έγινε πρωτεύουσα του νησιού το 2 ον αιώνα π.χ. μέχρι και την προσάρτηση της Κύπρου στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το 58 π.χ. Οι επιβλητικοί υπόγειοι «Τάφοι των Βασιλέων» μαρτυρούν τον πλούτο και την εκλεπτυσμένη τέχνη της Πάφου την Ελληνιστική περίοδο. Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο στην πόλη προστέθηκε η Αγορά, το Ωδείο και το Θέατρο. Τα μωσαϊκά πατώματα των σπιτιών της πόλης είναι μοναδικής ποιότητας και αξίας. Ως λίκνο του Χριστιανισμού, η Νέα Πάφος κοσμήθηκε με πολυάριθμες βασιλικές και βυζαντινές εκκλησίες. Αγιος Νικόλαος της Στέγης: Κτίστηκε τον 11 ον αιώνα και οι τοίχοι της εκκλησίας είναι διακοσμημένη με τοιχογραφίες με νέες προσθήκες κατά το 13 ον με 15 ον αιώνα. Μοναστήρι Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή: Κτίστηκε και διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες τον 11 ον και 12 ον αιώνα. Νεότερες τοιχογραφίες του 13 ου αιώνα δείχνουν την αντίθεση ανάμεσα στη βυζαντινή τέχνη και την Ιταλική Αναγέννηση. Παναγία Φορβιώτισσα της Ασίνου: Μοναστική εκκλησία που
κτίστηκε το 12ο αιώνα. Οι τοιχογραφίες είναι εξαιρετικής ποιότητας. Νεότερες τοιχογραφίες που χρονολογούνται το 1332-3 δείχνουν τη φράγκικη επίδραση. Παναγία του Αρακα: Μοναστική εκκλησία που κτίστηκε στα τέλη του 12 ου αιώνα και διακοσμήθηκε το 1192. Οι τοιχογραφίες της αποτελούν τέλειο και συμπληρωμένο δείγμα τοιχογραφιών της μέσης Βυζαντινής περιόδου. Παναγία του Μουτουλλά: Κτίστηκε και διακοσμήθηκε το 1280. Οι τοιχογραφίες της είναι το μοναδικό ίσως δείγμα τέχνης των Σταυροφόρων που έχει διατηρηθεί στον κόσμο. Εκκλησία Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά: Κτίστηκε και διακοσμήθηκε το 1474 με μεικτά στοιχεία βυζαντινής και δυτικής τέχνης. Εκκλησία Τιμίου Σταυρού στο Πελένδρι: Εδώ υπάρχουν διατηρημένες τοιχογραφίες από την αρχική διακόσμηση της εκκλησίας το 12 ον αιώνα. Προσθήκες τόσο στο κτίριο όσο και στις τοιχογραφίες έγιναν τον 14 ον αιώνα με στοιχεία επίδρασης τόσο από την ντόπια όσο και από τη δυτική τέχνη και σε ένα βαθμό από την αναγεννημένη τέχνη της Κωνσταντινούπολης των Παλαιολόγων. Παναγία Ποδίθου στη Γαλάτα: Οι τοιχογραφίες της ανάγονται στο 1502 και μαρτυρούν την επίδραση της αναγεννησιακής τέχνης, με έντονα χρώματα και τρισδιάστατα στοιχεία.
Τίμιος Σταυρός του Αγιασμάτι: Κτίστηκε το 15 ον αιώνα και διακοσμήθηκε από τον Philip Goul (Χριστιανό Ορθόδοξο από τη Συρία), ο οποίος επηρεάστηκε από τη βυζαντινή τέχνη, τη δυτική τέχνη αλλά και την ντόπια. Οι βιβλικές σκηνές θυμίζουν μινιατούρες από χειρόγραφα. Εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο Παλαιχώρι: Κτίστηκε αρχές του 16 ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες της είναι το πλέον συμπληρωμένο δείγμα τοιχογραφιών της μετά-βυζαντινής περιόδου στη Κύπρο. Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων