«Αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού µε άλλες ανταγωνιστικές καλλιέργειες» Έρευνα καταναλωτικών συνηθειών Νοµού Ξάνθης Υπεύθυνος έργου: Χρήστος Φωτόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων www.agribusiness.uoi.gr Εισηγητής: ρ. Αθανάσιος Κρυστάλλης, Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ
1α. Σκοποί και στόχοι της έρευνας Έρευνα καταναλωτικών συνηθειών επικεντρωµένη σε επίπεδο Νοµού µε τουςεξήςστόχους: 1. Περιγραφή συχνοτήτων & τόπου αγοράς 60 ειδών τροφίµων -«καλάθι της νοικοκυράς» του Νοµού Για κοινά - συµβατικά τρόφιµα (24 προϊόντα) Για τρόφιµα βιολογικής γεωργίας (15 προϊόντα) Για προϊόντα ποιότητας (ΠΟΠ / ΠΓΕ, παραδοσιακά) (16 προϊόντα) Για λοιπές κατηγορίες προϊόντων (αρωµατικά φυτά & εµπλουτισµένα - λειτουργικά τρόφιµα) (5 προϊόντα)
1β. Σκοποί και στόχοι της έρευνας 2. Περιγραφή κριτήριων αγοράς τροφίµων 3. Καθορισµός δαπάνης αγοράς τροφίµων 4. Περιγραφή επιπέδου γνώσης & «προθυµίας πληρωµής» για βιολογικά & ποιοτικά τρόφιµα (π.χ. ΠΟΠ) 5. Καταγραφή πολύτιµων συµπερασµάτων για τον καταναλωτή τροφίµων της επαρχίας παροχή συµβουλών στον παραγωγικό κόσµο µε έµφαση στα τρόφιµα ποιότητας
2α. Τεχνικά χαρακτηριστικά έρευνας είγµα: Τυχαίο & στρωµατοποιηµένο 105νοικοκυρια του Νοµού Υπεύθυνοι αγοράς τροφίµων του νοικοκυριού 60% γυναίκες Μέση ηλικία 43,9 έτη (20-65 έτη) Μέσο µέγεθος νοικοκυριού: 2,54 (1-4 µέλη) Οικογενειακή κατάσταση: 77.1% έγγαµοι Τόπος κατοικίας: 45,7% αστική, 37,1% ηµιαστική, 17,1% αγροτική Εισόδηµα: 38,1% < 1500, 26,7% > 1500 (35,2% δεν απάντησε) Μόρφωση: 58.1% γυµνάσιο ή <, 8,6% ΤΕΙ ή ΑΕΙ Επάγγελµα: 17,2% υπάλληλοι, 17,2% ελευθ. επαγγελµατίες, 13,3% συνταξιούχοι, 23,8% νοικοκυρές, 1% αγρότες, 27,5% λοιπά
2β. Τεχνικά χαρακτηριστικά έρευνας Συλλογή δεδοµένων οµηµένο ερωτηµατολόγιο Χρήση εταιρείας ερευνών αγοράς Τυχαίεςκατάτόπουςεπισκέψειςσεκατοικίες Προσωπική συνέντευξη
3α. Συχνότητα αγοράς κοινά προϊόντα Συχνά αγοραζόµενα τρόφιµα (1-2 φορές / εβδοµάδα ή >): Ψωµί (97,1%) Τυρί φέτα (86,7%) Παστεριωµένο «φρέσκο» γάλα (82,9%) Λαχανικά (ντοµάτα 75,2% & µαρούλι 34,3%) Φρούτα (πορτοκάλια 64,8% & µήλα 54,3%) Κρεατικά (µοσχάρι 64,8%, κοτόπουλο 47,6% & χοιρινό 46,7%) Ψάρια χαµηλής τιµής (π.χ. γαύρος 53.3%) Έντονα τυποποιηµένα τρόφιµα (π.χ. ζυµαρικά 72,4%, αλλαντικά 32.4%, ελαιόλαδο 21%, ψωµί τοστ21%) Μικρότερης συχνότητας: Αυγά, ηµίσκληρα τυριά, τσιπούρα ιχθυοτροφείου
3β. Συχνότητα αγοράς βιολογικά προϊόντα Μικρότερες συχνότητες από τα συµβατικά (τουλάχιστον 1-2 φορές / µήνα) Τα πιο συχνά αγοραζόµενα βιολογικά προϊόντα: Μήλα (1%) Ελαιόλαδο (1%) Κρασί από βιολογικά σταφύλια (1%)
3β. Τόπος αγοράς - βιολογικά προϊόντα Οι κύριοι τόποι αγοράς για βιολογικα προϊόντα: Ειδικά καταστήµατα βιολογικών προϊόντων (φρούτα, λαχανικά, κρασί) Σουπερµάρκετ (ελαιόλαδο)
3γ. Συχνότητα αγοράς προϊόντα Π.Ο.Π. Μικρότερες αλλά συγκρίσιµες συχνότητες µε τα συµβατικά (τουλάχιστον 1-2 φορές / µήνα) Τα πιο συχνά αγοραζόµεναπροϊόνταποπ: Ελιές Καλαµάτας (55,3%) Πατάτες Νευροκοπίου ράµας (36,2%) Μήλα Ζαγοράς Πηλίου (23,8%) Κρητικά παξιµάδια (10,5%) Μικρότερης συχνότητας : Πιπεριές Φλωρίνης, µανούρι, ελιές Αγρινίου, ελαιόλαδο Πεζών Κρήτης
3γ. Τόπος αγοράς Προιοντα ΠΟΠ Οι κύριοι τόποι αγοράς για προϊόντα ΠΟΠ (κατά φθίνουσα σειρά): Ελιές Καλαµάτας & πιπεριές Φλωρίνης: σουπερµάρκετ, λαϊκές/κεντρική αγορά, κατάστηµα γειτονιάς Πατάτες Νευροκοπίου & µήλα Ζαγοράς: λαϊκές/κεντρική αγορά Κρητικά παξιµάδια: εξειδικευµένα καταστήµατα
3δ. Συχνότητα αγοράς λοιπά τρόφιμα Τα αρωµατικά φυτά εµφάνισαν ικανοποιητικές συχνότητες αγοράς (τουλάχιστον 1-2 φορές / µήνα): Φρέσκια ρίγανη (15,2%) Τσάι του βουνού (6,7%) Αντίθετα, τα λειτουργικά τρόφιµα που ερευνήθηκαν (π.χ. εµπλουτισµένο γάλα & χυµός, αυγά µε Ω-3) είχαν µηδενική συχνότητα αγοράς
4α. Κριτήρια επιλογής αγοράς τροφίµων Αξιολόγηση (από 1-7) 42 κριτήριων αγοράς τροφίµων σε 10 τύπους µε βάση τη σηµασία τους. Οι πιο σηµαντικοί τύποι κριτηρίων: Φυσικότητα (µ.ο. 5,93) Κόστος (µ.ο. 5,84) Βαθµός εξοικείωσης των καταναλωτών (µ.ο. 5,18) Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά γεύση (µ.ο. 5,18) Θερµιδικό περιεχόµενο (µ.ο. 5,16) Συνεισφορά στην καλή υγεία (µ.ο. 5,08)
4β. Κριτήρια επιλογής αγοράς τροφίµων Σε επίπεδο µεµονωµένων κριτηρίων, αποδίδεται ιδιαίτερη σηµασία: στο να είναι ασφαλή για την οικογένεια (µ.ο. 6,82), στο να είναι θρεπτικά (µ.ο. 6,48), στο να είναι Ελληνικά (µ.ο. 6,22) στο να διατηρούν κάποιον υγιή (µ.ο. 6,21), στο να µην είναι ακριβά (6,09), στο να µην περιέχουν τεχνικά συστατικά (µ.ο. 5,97) στο να µην περιέχουν πρόσθετα (µ.ο. 5,96), και στο να µην είναι µεταλλαγµένα (µ.ο. 5,95)
5. απάνη αγοράς τροφίµων Οικογενειακό εισόδηµα που δαπανάται µηνιαία για την αγορά τροφίµων: 200 ήλιγότερα: 6,7% 200-300 : 30,5% 300-450 : 50,5% 450-600 : 11,4% περισσότερα από 600 : 1,0
6. Προθυµία πληρωµής & γνώση για τα βιολογικά προϊόντα Το 61,9% του δείγµατος δηλώνει ότι γνωρίζει τι είναι τα βιολογικά προϊόντα, αλλά απο τους ορισµούς που δίνονται ελεύθερα συµπεραίνεται ότι οι πραγµατικοί γνώστες είναι σχετικά λιγότεροι Το ένα τρίτο των καταλωτών του Νοµού (37,1%) θα πλήρωνε για ένα βιολογικό τρόφιµο µέχρι και +10% της τιµής ενός συµβατικού, ενώ ένα 18,1% του δείγµατος είναι πρόθυµο να πληρώσει >+10% της τιµης ενος συµβατικου. Παρόλα αυτά, άλλο ένα 41,9% δεν είναι πρόθυµο να πληρώσει επιπλέον για να αγοράσει βιολογικά τρόφιµα.
7. Προθυµία πληρωµής & γνώση για προϊόντα ποιότητας (π.χ. ΠΟΠ) Το 48,6% του δείγµατος δεν είναι πρόθυµο να πληρώσει επιπλέον. Το 27,6% θα πλήρωνε για ένα τρόφιµο ΠΟΠ µέχρι +10% της τιµής ενός συµβατικού, ενώ άλλο ένα 6,7% θα πλήρωνε για ένα τρόφιµο ΠΟΠ >+10% της τιµής ενός συµβατικού. Μόνο το 10,5% του δείγµατος δηλώνει ότι γνωρίζει τιείναιταπροϊόνταποπ, ενώ από τους ορισµούς που δίνονται αυτοί που πραγµατικά γνωρίζουν είναι ακόµα λιγότεροι.
8α. Συµπεράσµατα Φρούτα & λαχανικά, τρόφιµα καθηµερινής χρήσης φρέσκα, κρεατικά & ψάρια είναι τα πιο συχνά αγοραζόµενα τρόφιµα Μη προτίµηση «καινοτόµων» µεταποιηµένων τροφίµων, π.χ. εµπλουτισµένα γάλατα, χυµοί φρούτων, αβγά Συχνές αγορές εµφανίζονται και για ορισµένα τρόφιµα ΠΟΠ συχνά που παράγονται σε γειτονικούς Νοµούς Τα βιολογικά προϊόντα εµφανίζουν αγοραστικές συχνότητες, για προϊόντα που είναι η βιολογική εκδοχή των αντίστοιχων συµβατικών (π.χ. βιολογικά λαχανικά) Συνολικά, οι καταναλωτες του Νοµού δείχνουν σηµαντική προτίµηση για ποιοτικά προϊόντα, κυρίως γεωγραφικής προέλευσης (ΠΟΠ)
8β. Συμπεράσματα Πληθώρα καναλιών διανοµής για τρόφιµα ποιότητας Επιλογή καναλιού ανά τύπο προϊόντος Μη ύπαρξη κυρίαρχου καναλιού συνολικά για ΠΟΠ ή βιολογικά Ο ρόλος των σουπερµάρκετ εµφανίζεται αξιόλογος, τόσο για βιολογικά όσο και για προϊόντα ΠΟΠ Κριτήρια επιλογής τροφίµων: Ασφάλεια κατανάλωσης και διατήρηση καλής υγείας Γεύση, κόστος εξοικείωση & «Ελληνικότητα» επίσης σηµαντικά
8γ. Συμπεράσματα ΗΞάνθηεµφανίζει: µέση µηνιαία δαπάνη αγοράς τροφίµων ικανοποιητική προθυµία πληρωµής για βιολογικά (55,2% του δείγµατος) ικανοποιητική προθυµία πληρωµής για ΠΟΠ (34,3% του δείγµατος) Γνώση των βιολογικών ικανοποιητική (όχι υψηλή), αλλά των ΠΟΠ πολύ µικρή, παρά την κατά πολύ υψηλότερη συχνότητα αγοράς τους Τα παραπάνω ευρήµατα ως ένα βαθµό αντικρουόµενα: οι καταναλωτές αγοράζουν τρόφιµα ΠΟΠ εν αγνοία τους, ενώ δηλώνουν ότι θα πλήρωναν πρόθυµα γιατρόφιµα που δεν γνωρίζουν
ᅠ9. Προτάσεις Ενηµέρωση των καναλωτών για το τι πραγµατικά είναι, & γιατί ειναί καλύτερο να αγοράζουν ποιοτικά προϊόντα Ισχυροποίηση της εικόνας στο µυαλό των καταναλωτών σύνδεση των καθηµερινών αγορών τους µε την έννοια της πιστοποίησης κάλυψη της «ανικανοποίητης» δυναµικής ζήτησης του Νοµού Αύξηση της παρουσίας και της διαθεσιµότητας των βιολογικών & ΠΟΠ προϊόντων τόσο στα σουπερµάρκετ όσο και στις λαϊκές & κεντρικές αγορές
«Αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού µε άλλες ανταγωνιστικές καλλιέργειες» Έρευνα καταναλωτικών συνηθειών Νοµού Ξάνθης Υπεύθυνος έργου: Χρήστος Φωτόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων www.agribusiness.uoi.gr Εισηγητής: ρ. Αθανάσιος Κρυστάλλης, Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ