ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Η µαιευτική του Σωκράτη: Μέθοδος της καθοδηγούµενης ανακάλυψης ιγγελίδης Νικόλαος Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα Περιεχόµενα της διάλεξης Κύρια χαρακτηριστικά της µεθόδου της καθοδηγούµενης ανακάλυψης Προϋποθέσεις επιτυχίας, συνέπειες και βασικά συµπεράσµατα για τη µέθοδο Σχεδιασµός δραστηριοτήτων Πριν πολλά, πολλά χρόνια Τι προσπαθούσε να κάνει ο Σωκράτης, όταν δίδασκε; Ωστόσο Παρόλο ότι είναι γνωστή, ως µέθοδος, εδώ και 2500 χρόνια, παρόλη την έµφαση που δίνεται στην εκπαίδευσή µας στην ιστορία και τους αρχαίους προγόνους µας, στη σύγχρονη ελληνική εκπαίδευση δεν εµφανίσθηκε ως τάση, παρά µόνο ίσως αποσπασµατικά από κάποιους φωτισµένους διδασκάλους. Ο Πλάτωνας γράφει στους «ιαλόγους» ότι ο Σωκράτης ήταν σε θέση να οδηγήσει ένα αµόρφωτο παιδί σκλάβου στο Πυθαγόρειο θεώρηµα. Ποιος παίρνει τις αποφάσεις; Μέθοδοι διδασκαλίας 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Η µέθοδος της καθοδηγούµενης ανακάλυψης άσκαλος Μαθητής
ΣΤΟΧΟΣ Να ανακαλύψει ο µαθητής µια έννοια και να απαντήσει σε µια σειρά ερωτήσεων οι οποίες υποβάλλονται από τον εκπαιδευτικό Ο ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΣ Σχεδιάζει τη σειρά των ερωτήσεων: κάθε ερώτηση επιλέγεται, για να µπορέσει ο µαθητής να κάνει µια µικρή ανακάλυψη. Παρουσιάζει τις ερωτήσεις στο µαθητή σε µια λογική σειρά. Παρέχει ανατροφοδότηση στο µαθητή. Βεβαιώνει το µαθητή για την ανακάλυψη της έννοιας. Ο ΜΑΘΗΤΗΣ Ακούει τις ερωτήσεις που υποβάλλονται από τον εκπαιδευτικό. Προσπαθεί να ανακαλύψει την απάντηση σε κάθε ερώτηση. Προσπαθεί να ανακαλύψει την τελική απάντηση ή τη λύση του προβλήµατος. Πότε χρησιµοποιείται Όταν στόχος του µαθήµατος είναι: Η ανάπτυξη της δηµιουργικότητας του µαθητή. Η καλλιέργεια κριτικής σκέψης, ανάλυσης ή και σύνδεσης των ήδη κεκτηµένων γνώσεων. Η κατανόηση µιας έννοιας µέσα από την ενεργό συµµετοχή του µαθητή στη διδασκαλία. Η ανάπτυξη της διαδικασίας της επίλυσης προβληµάτων απ' την πλευρά των µαθητών Οδρόµος προς τη γνώση Αυτή η µέθοδος εισάγει το µαθητή σε µια διαδικασία ανακάλυψης. Ένα παράδειγµα εφαρµογής : Πώς θα υποδεχθείς τη µπάλα προκειµένου να την στείλεις ακριβώς στον πασαδόρο; Μ: Με µανσέτα. : Ωραία. Η µπάλα πρέπει να έχει χαµηλή ή ψηλή τροχιά; Μ: Ψηλή µάλλον για να την προλάβει. : Πολύ σωστά. Πώς πρέπει να είναι τοποθετηµένα τα χέρια σου ώστε να πάρει η µπάλα ψηλή τροχιά και να πάει ακριβώς εκεί που θέλεις; Μ: Τα χέρια ενωµένα, οι ώµοι να βλέπουν προς τον πασαδόρο
Παράδειγµα ερώτησης Ι Παράδειγµα ερώτησης ΙΙ Στόχος: να ανακαλύψουν την τελική θέση για τη βολή στη σφαιροβολία Ποιος είναι ο στόχος της σφαιροβολίας; Στόχος: να ανακαλύψει ο µαθητής το ρόλο που παίζει η βάση στήριξης και το κέντρο βάρους στην ισορροπία Ξέρεις τι είναι η ισορροπία; Προϋποθέσεις επιτυχίας Για να πετύχει το µάθηµα µε αυτό τον τρόπο οργάνωσης πρέπει ο δάσκαλος: Να έχει προετοιµάσει κατάλληλα την αρχική ερώτηση που θα θέσει (καθορισµός κριτηρίου) Να µην αποκαλύπτει ποτέ την απάντηση Πάντα να περιµένει την αντίδραση-απάντηση του µαθητή Να δίνει ανατροφοδότηση καθοδηγώντας το µαθητή προς τη λύση Να επαναδιατυπώνει το αρχικό ερώτηµα βοηθώντας το µαθητή να βρει τη λύση Να διατηρεί ένα κλίµα αποδοχής και υποµονής Ηεπιτυχία της καθοδηγούµενης ανακάλυψης βασίζεται, επίσης, στην πρόβλεψη της απάντησης του µαθητή. Απ αυτό συνεπάγεται ότι η λύση ή απάντηση είναι σχεδόν υποχρεωτικό να είναι αντικειµενική και όχι υποκειµενική. Συνέπειες από την εφαρµογή Η µέθοδος αυτή συνεπάγεται την ανάπτυξη της συγκλίνουσας σκέψης. ηλαδή, από διάφορες πιθανές λύσεις ή απαντήσεις ο µαθητής προσπαθεί να ανακαλύψει την καταλληλότερη για το πρόβληµα που του τίθεται, καθοδηγούµενος από τις ερωτήσεις του εκπαιδευτικού. Ο µαθητής αναπτύσσει, κυρίως, την ικανότητα: α) επίλυσης προβληµάτων και β) κριτικής σκέψης. Συµπεράσµατα Είναι σηµαντικό, προκειµένου να επιτυγχάνονται οι σκοποί της µεθόδου της καθοδηγούµενης εφευρετικότητας, η καθιέρωση ενός κλίµατος υποµονής και αποδοχής των απόψεων των παιδιών.
Συνέπειες για την αξιολόγηση του µαθητή Ο εκπαιδευτικός µπορεί να αξιολογήσει το αν είναι σε θέση ο µαθητής να φθάσει στην επίλυση του προβλήµατος Από τη θεωρία στην πράξη Τουλάχιστον δυο τρόποι για το σχεδιασµό δραστηριοτήτων: α) µε βάση την τροποποίηση της µεθόδου του παραγγέλµατος (δηλαδή, βασιζόµενοι στις οδηγίες που θα δίναµε, αν η διδασκαλία γινόταν µε άµεσο τρόπο) β) µε βάση την ανάλυση του διδακτικού στόχου. Βήµ ατα καθορισµ ού στόχων. 1. Καθορισµός των γενικών αποτελεσµάτων. 2. Καθορισµός των αρχών που χρειάζεται να διδαχθούν, προκειµ ένου να επιτευχθούν αυτά τα αποτελέσµατα. 3. Καθορισµός των γνώσεων και των δεξιοτήτων που εξυπηρετούν την επίτευξη του στόχου. Ανάλυση του στόχου. Σχόλια. Παραδείγµατα ερωτήσεων για την καθοδηγούµ ενη ανακάλυψη. Η εκµάθηση της Αυτό είναι ένα µανσέτας στο γενικό Ποιος είναι ο βόλεϊ. αποτέλεσµ α που κατάλληλος τρόπος µπορεί να τίθεται υποδοχής της από το αναλυτικό µπάλας στο βόλεϊ; πρόγραµµα. υναµική Σ αυτό το βήµα ισορροπία. καθορίζονται οι Ποια είναι η Θέση σώµ ατος. αρχές τις οποίες ο κατάλληλη θέση του Προσανατολισµός εκπαιδευτικός σώµ ατος για τη σώµατος. µπορεί να διδάξει, µανσέτα; Λαβή χεριών. µε βάση Σηµ είο επαφής µε οποιαδήποτε Ποια είναι η την µπάλα. µέθοδο. κατάλληλη λαβή των χεριών για τη µανσέτα; Ποιο είναι το καταλληλότερο σηµείο για την επαφή µε την µπάλα; Η κατάλληλη Επίσης, αυτές οι θέση του γνώσεις δίνουν Γιατί χρειαζόµαστε σώµατος εύκολα ισορροπία όταν εξασφαλίζει ερεθίσµατα για κάνουµε µανσέτα; ισορροπία. σχεδιασµ ό Η κατάλληλη δραστηριοτήτων Πώς πρέπει να είναι λαβή εξασφαλίζει κατάλληλων για η επιφάνεια των µια ο µοιόµορφη όλες τις µεθόδους χεριών µε την οποία ανακλαστική όπως και για την έρχεται η µπάλα σε επιφάνεια. εξαγωγή επαφή; Το σώµα πρέπει ερωτήσεων. Τι να «βλέπει» εκεί ρόλο παίζει ο που θέλουµε να προσανατολισµός στείλουµε την του σώµ ατος στη µπάλα. µανσέτα; Η επαφή µε την µπάλα γίνεται Ποιο είναι το λίγο πιο πάνω κατάλληλο σηµείο από τους για την επαφή µε καρπούς. την µπάλα; Συνδυασµοί µεθόδων και στρατηγικών Με ποιες µεθόδους µπορεί να συνδυαστεί αυτή η µέθοδος; Μπορείτε να δώσετε κάποιο παράδειγµα; Ο εκπαιδευτικός και η διαλεκτική του σχέση µε το µαθητή Ερέθισµα παρεχόµενο από το µαθητή ή πρόβληµα που ανακύπτει κατά τη διάρκεια του µαθήµατος. ιάλογος µεταξύ εκπαιδευτικού-µαθητή προκειµένου να διασαφηνιστεί και να κατανοηθεί το θέµα, αλλά και οι συνθήκες που το αφορούν. Ερέθισµα παρεχόµενο από τον εκπαιδευτικό ή αρχικό ερώτηµα. ιάλογος µεταξύ εκπαιδευτικού-µαθητή µέχρι να φθάσουµε στο προσδοκώµενο αποτέλεσµα.
Βιβλιογραφία ιγγελίδης Ν. (2006). Το φάσµα των µεθόδων διδασκαλίας στη φυσική αγωγή: από τη θεωρία στην πράξη. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη (Κεφάλαιο 6). Mosston M. & Ashworth S. (2002). Teaching physical education (5th edition). San Fransisco, CA: Benjamin Cummings (Κεφάλαιο 12).