Προστασία των Υπόγειων Υδάτων στην Ευρώπη Η ΝΕΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΑΤΑ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ

Προστασία των Υπόγειων Υδάτων στην Ευρώπη Η ΝΕΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΑΤΑ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ

Προστασία των Υπόγειων Υδάτων στην Ευρώπη Η ΝΕΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΑΤΑ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ

Η έκδοση διατίθεται δωρεάν, μέχρις εξαντλήσεως των αποθεμάτων, στην εξής διεύθυνση : Commission européenne (Euρωπαϊκή Επιτροπή) Direction générale de l environnement (Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος) Centre d information (BU9 0/11) (Κέντρο Πληροφόρησης) B-1049 Bruxelles Photos credits: Photodisc: pages 10, 32. DigitalVision: pages 18, 19. IStockPhoto: pages 1, 7, 8, 9, 11, 15, 24, 29, 31, 34, 35. European Parliament: page 23. European Commission: page 25. http ://bookshop.eu/ Europe Direct is a service to help you find answers to your questions about the European Union New freephone number: 00 800 6 7 8 9 10 11 (*) Certain mobile telephone operators do not allow access to 00 800 numbers or these calls may be billed. A great deal of additional information on the European Union is available on the Internet. It can be accessed through the Europa server (http://ec.europa.eu). Cataloguing data can be found at the end of this publication. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2008 ISBN 978-92-79-09816-1 DOI 10.2779/83507 European Communities, 2008 Reproduction is authorised provided the source is acknowledged. Printed in Spain Τυπωμένο σε χαρτί ανακυκλωμένο στο οποίο έχει απονεμηθεί το ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα για το γραφικό χαρτί (http://ec.europa.eu/environment/ecolabel)

Περιεχόμενα Πρόλογος............................................................ 6 1. Εισαγωγή......................................................... 7 2. Γιατί μια νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα;......................... 9 2.1 Συνοπτική ιστορία της ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού νομοθετικού π αισίου σχετικά με τα υπόγεια ύδατα............................... 9 2.1.1 Η πρώτη οδηγία (1980)............................................. 9 2.1.2 Αξιολόγηση (1982)................................................. 10 2.1.3 Ένα πρόγραμμα δράσης για τα υπόγεια ύδατα (1996)............... 10 2.2 Το πο ιτικό π αίσιο.................................................. 11 2.2.1 Τα υπόγεια ύδατα στην Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα............... 11 2.2.2 Άλλες σχετικές Οδηγίες............................................ 17 2.3 Διαδικασία δια ου εύσεων.......................................... 20 2.3.1 Η πρόταση της Επιτροπής.......................................... 20 2.3.2 Αξιολόγηση του αντίκτυπου........................................ 20 2.3.3 Η Ομάδα Εργασίας για τα Υπόγεια Ύδατα........................... 21 2.3.4 Η πολιτική διαπραγμάτευση........................................ 23 3. Δομικές μονάδεςa της Οδηγίας..................................... 24 3.1 Γενική εισαγωγή..................................................... 24 3.2 Κα ή χημική κατάσταση............................................. 25 3.3 Εντοπισμός και αναστροφή των τάσεων.............................. 26 3.4 Μέτρα για την αποτροπή ή τον περιορισμό της εισαγωγής ρύπων..... 27 4. Προς την αποτελεσματική εφαρμογή............................... 29 4.1 Κύρια σημεία της Οδηγίας Π αισίου για τα Ύδατα..................... 29 4.2 Συγκεκριμένα κύρια σημεία της νέας Οδηγίας........................ 31 4.3 Υποστηρικτές κατευθύνσεις Συνεργασία στην εφαρμογή............ 31 4.4 Υποστηρικτική έρευνα.............................................. 32 4.5 Σύνδεσμοι με διεθνείς ενώσεις και προγράμματα..................... 34 5. Επόμενα βήματα................................................... 35 5

Προλογος Όπως γνωρίζουμε από καιρό, τα υπόγεια ύδατα χρειάζονται προστασία. Οι προσπάθειές μας για να το επιτύχουμε προσέκρουαν για πολλά χρόνια στην έλλειψη συνολικού σχεδιασμού, κυρίως εξαιτίας της απουσίας ειδικού μέσου που θα εξασφάλιζε συντονισμένη δράση ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Η πρώτη νομοθετική πράξη για τα υπόγεια ύδατα (Οδηγία 80/68/EΟΚ) είχε περιορισμένο πεδίο εφαρμογής και επικεντρωνόταν στον έλεγχο των εκπομπών ουσιών από βιομηχανικές και αστικές πηγές. Στη συνέχεια, εκδόθηκαν Οδηγίες που αποσκοπούσαν στον έλεγχο της διάχυτης ρύπανσης γεωργικής και βιομηχανικής προέλευσης. Το Υπουργικό Σεμινάριο για τα υπόγεια ύδατα, που πραγματοποιήθηκε στη Χάγη, στις 26 και 27 Νοεμβρίου 1991, απηύθυνε έκκληση για την κατάρτιση προγράμματος δράσης με σκοπό την αποφυγή τυχόν μακροπρόθεσμης επιδείνωσης της ποιότητας και της ποσότητας των γλυκών υδάτων σε όλη την ΕΕ. Απόρροια αυτού ήταν η Ανακοίνωση που εξέδωσε η Επιτροπή το 1996 σχετικά με πρόγραμμα δράσης για τα υπόγεια ύδατα, η οποία ενσωματώθηκε στην Οδηγία-Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ) που θεσπίστηκε τέσσερα χρόνια αργότερα (2000/60/EΚ). Για πρώτη φορά, τα υπόγεια ύδατα εντάσσονταν σε ένα σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτων ένα απόλυτα φυσικό πλαίσιο γι αυτό το θεμελιώδους σημασίας στοιχείο του περιβάλλοντος. Η ΟΠΥ ενσωματώνει τα υπόγεια ύδατα στον σχεδιασμό της διαχείρισης λεκανών απορροής που προβλέπει και καθορίζει σαφή ορόσημα για τα (υπόγεια) υδατικά συστήματα, όσον αφορά την οριοθέτηση, την οικονομική ανάλυση, τον χαρακτηρισμό (ανάλυση πιέσεων και επιπτώσεων), την παρακολούθηση και την κατάρτιση προγραμμάτων μέτρων, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι, μέχρι τα τέλη του 2015, θα έχει επιτευχθεί καλή χημική κατάσταση σε επαρκή ποσότητα υπογείων υδάτων. Το νομοθέτημα αυτό συμπληρώθηκε στη συνέχεια με την έκδοση, στις 12 Δεκεμβρίου 2006, Θυγατρικής Οδηγίας που ορίζει πρόσθετες τεχνικές προδιαγραφές (Οδηγία 2006/118/ΕΚ σχετικά με την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση και την υποβάθμιση). Ξεκινά τώρα το στάδιο της πρακτικής εφαρμογής της ΟΠΥ και της θυγατρικής της οδηγίας για τα υπόγεια ύδατα. Η επόμενη διετία περιλαμβάνει σημαντικά ορόσημα, το σπουδαιότερο από τα οποία είναι η κατάρτιση των πρώτων σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών (2009-2015). Θα εκδοθούν επίσης ειδικές πράξεις για τα υπόγεια ύδατα, δεδομένου ότι τα Κράτη Μέλη οφείλουν να καθορίσουν ανώτερες αποδεκτές τιμές (ποιοτικά πρότυπα) μέχρι το τέλος του 2008. Η ορθή εφαρμογή του συνολικού νομοθετικού πλαισίου της ΕΕ θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη βελτίωση των ανταλλαγών μεταξύ Κρατών Μελών, τομέων της οικονομίας και επιστημονικών κλάδων. Επειδή η κοινή ερμηνεία των διατάξεων της ΟΠΥ είναι θεμελιώδους σημασίας για την πληρέστερη και αποτελεσματικότερη εφαρμογή της σε όλη την έκταση της ΕΕ, καταρτίζονται τώρα καθοδηγητικά και άλλα υποστηρικτικά κείμενα. Μέρος αυτής της διαδικασίας αποτελεί και το παρόν φυλλάδιο: εξηγεί το νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία των υπόγειων υδάτων και αποσαφηνίζει τα κυριότερα πρακτικά μέτρα που απαιτούνται ακόμη για να επιτευχθεί μέχρι το 2015 ο στόχος της καλής κατάστασης. Σταύρος ήμας ΕΠ Ι Τ Ρ Ο Π Ο Σ 6

1. Εισαγωγή Τα υπόγεια ύδατα αποτελούν τη μεγαλύτερη δεξαμενή γλυκού νερού στον κόσμο. Υπολογίζεται ότι αποτελούν πάνω από το 97% των διαθέσιμων γλυκών νερών στη γη (χωρίς να υπολογίζονται οι πολικοί πάγοι). Το υπόλοιπο 3% αποτελείται κυρίως από επιφανειακά ύδατα (λίμνες, ποτάμια, υγρότοποι) και την υγρασία εδάφους. Μέχρι σήμερα, το ενδιαφέρον για τα υπόγεια νερά αφορούσε κυρίως στην κάλυψη των αναγκών για ύδρευση (περίπου το 75% των κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαρτώνται από τα υπόγεια αποθέματα για την παροχή νερού για ανθρώπινη κατανάλωση), αναγνωρίζοντας επίσης ότι είναι ένας σημαντικός φυσικός πόρος για την άντληση νερού για τη βιομηχανία (π.χ. ψυκτικό ύδωρ) και τη γεωργία (άρδευση). Εντούτοις, γίνεται όλο και περισσότερο αντιληπτό ότι τα υπόγεια ύδατα πρέπει να αντιμετωπισθούν όχι μόνο ως μια δεξαμενή, από την οποία μπορεί να αντληθεί νερό καλής ποιότητας, για διάφορες χρήσεις, αλλά και να προστατευθούν για την περιβαλλοντική αξία τους. Τα υπόγεια ύδατα διαδραματίζουν έναν ουσιαστικό ρόλο στον υδρολογικό κύκλο και είναι πολύτιμη η αξία τους ως ρυθμιστικός παράγοντας για τη διατήρηση υγρότοπων και ποταμών, ιδιαίτερα σε περιόδους ξηρασίας, γιατί εξασφαλίζουν τη μόνιμη ροή (δηλαδή το νερό που τροφοδοτεί ποταμούς καθ όλη τη διάρκεια του έτους) των συστημάτων επιφανειακών υδάτων, πολλά από τα οποία χρησιμοποιούνται για υδροδότηση και αναψυχή. Σε πολλούς ποταμούς της Ευρώπης, πλέον του 50% της ετήσιας ροής προέρχεται από υπόγεια ύδατα. Το καλοκαίρι που το νερό λιγοστεύει, πλέον του 90% της ροής σε μερικούς ποταμούς μπορεί να είναι υπόγειας προέλευσης. Γι αυτό και η υποβάθμιση της ποιότητας των υπόγειων υδάτων μπορεί να επηρεάσει άμεσα τα συνδεόμενα με αυτά υδατικά και χερσαία οικοσυστήματα. Παράλληλα, δεδομένου ότι τα συστήματα επιφανειακών υδάτων τροφοδοτούνται από τα υπόγεια ύδατα, η ποιότητα των υπόγειων υδάτων θα αντικατοπτρισθεί τελικά στην ποιότητα 7

των επιφανειακών υδάτων. Για τον λόγο αυτό, η υποβάθμιση της ποιότητας των υπόγειων υδάτων μπορεί να επηρεάσει άμεσα τα συνδεόμενα υδατικά και χερσαία οικοσυστήματα, εάν η φυσική εξασθένηση των ρύπων, κάτω από την επιφάνεια, δεν είναι επαρκής. Τα υπόγεια ύδατα κινούνται αργά μέσα στο έδαφος και, ως εκ τούτου, οι επιπτώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριότητες μπορεί να είναι σχετικά μακροπρόθεσμες. Αυτό σημαίνει ότι ρύπανση που εμφανίστηκε δεκαετίες πριν, ανεξαρτήτως προέλευσης - γεωργικής, βιομηχανικής ή ανθρωπογενούς - μπορεί να εξακολουθεί να είναι επικίνδυνη για την ποιότητα των υπόγειων υδάτων. Τα αποτελέσματα από τις δραστηριότητες του παρελθόντος είναι εμφανή σε πολλές περιοχές, π.χ. βιομηχανικές περιοχές ή λιμενικές εγκαταστάσεις, όπου μπορεί να είναι δύσκολο ή ανέφικτο να καθαρισθούν από τους ρύπους, ακόμα και με τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας. Επιπλέον, η εμπειρία των τελευταίων 20 ετών έχει δείξει ότι τα μέτρα που λαμβάνονται, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν είναι σε θέση να αφαιρέσουν εντελώς όλους τους μολυσματικούς παράγοντες και ότι οι πηγές ρύπανσης, ακόμα κι αν αφαιρεθούν μερικώς, συνεχίζουν να απελευθερώνουν ρύπους για μια μακρά χρονική περίοδο. Είναι συνεπώς προτιμότερο να προλαμβάνεται ή να περιορίζεται ο κίνδυνος ρύπανσης, παρά να αντιμετωπίζονται οι συνέπειες. Τέλος, τα υπόγεια ύδατα είναι κρυφοί πόροι και υπερτερούν ποσοτικά των επιφανειακών, γι αυτό και είναι πολύ δυσκολότερη η πρόληψη της ρύπανσης καθώς και η παρακολούθηση και αποκατάσταση της ποιότητάς τους. Ο λεπτομερής εντοπισμός και χαρακτηρισμός τους δεν είναι εύκολη υπόθεση, ενώ συχνά δεν υπάρχει συνειδητοποίηση ή/και ενδείξεις κινδύνων ρύπανσης των υπόγειων υδάτων. Πρόσφατες εκθέσεις δείχνουν ότι η ρύπανση από οικιακές, γεωργικές και βιομηχανικές πηγές, στις περισσότερες περιπτώσεις, αυξάνεται, είτε άμεσα, λόγω των απορρίψεων λυμάτων, είτε έμμεσα με τη χρήση λιπασμάτων ή εξαιτίας των στραγγισμάτων από χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων. Ενώ το μεγαλύτερο μέρος της ρύπανσης που εντοπιζόταν έως σήμερα προερχόταν από σημειακές πηγές, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι διάχυτες πηγές επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο τα υπόγεια ύδατα. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, οι συγκεντρώσεις των νιτρικών ιόντων υπερβαίνουν τις ενδεδειγμένες τιμές, περίπου στο ένα τρίτο των υπόγειων υδατικών συστημάτων της Ευρώπης. 8

2. Γιατί μια νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα; 2.1. Συνοπτική ιστορία της ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου σχετικά με τα υπόγεια ύδατα 2.1.1. Η πρώτη οδηγία (1980) Το ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ για τα υπόγεια ύδατα ξεκίνησε στο τέλος της δεκαετίας του 1970 με την υιοθέτηση της Οδηγίας περί προστασίας των υπογείων υδάτων από τη ρύπανση που προέρχεται από ορισμένες επικίνδυνες ουσίες 1. Η Οδηγία αυτή παρέχει ένα πλαίσιο προστασίας των υπόγειων υδάτων που επιδιώκει την πρόληψη της (άμεσης ή έμμεσης) απόρριψης ουσιών υψηλής προτεραιότητας και τον περιορισμό της απόρριψης άλλων ουσιών στα υπόγεια ύδατα, ώστε να αποφευχθεί η ρύπανσή τους από τις συγκεκριμένες ουσίες. Σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα, η Οδηγία αυτή θα καταργηθεί μέχρι το 2013. Μέχρι την ημερομηνία αυτή, θα παραμείνει ένα από τα πιο αποτελεσματικά νομοθετήματα της ΕΕ για την πρόληψη ή τον περιορισμό της ρύπανσης. Η συνέχιση του προστατευτικού της καθεστώτος θα διασφαλισθεί από τη νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα (παράγραφος 3). 1 Οδηγία 80/68/ΕΟΚ, ΕΕ L 20 της 26.01.1980 9

2.1.2. Αξιο όγηση (1982) Το 1982, η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος, Προστασίας Καταναλωτών και Πυρηνικής Ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας πραγματοποίησε μια σημαντική αξιολόγηση των υπόγειων υδατικών πόρων στα Κράτη Μέλη (εννέα ΚΜ εκείνη την περίοδο). Περιλάμβανε μια γενική έρευνα (Groundwater Resources of the European Community: synthetical report) και μεμονωμένες εκθέσεις από κάθε Κράτος Μέλος. Η αξιολόγηση αυτή αφορούσε κυρίως στην ποσότητα των υπόγειων υδάτων. Έπειτα από τη δημοσίευσή της, το ενδιαφέρον στην Ευρώπη (και στις Ηνωμένες Πολιτείες) στράφηκε περισσότερο στην ποιότητα και όχι μόνο βελτιώθηκαν, σε μεγάλο βαθμό, τα προγράμματα παρακολούθησης της ποιότητας των υπόγειων υδάτων, αλλά τέθηκαν σε ισχύ και πολλά σχέδια προστασίας τους. 2.1.3. Ένα πρόγραμμα δράσης για τα υπόγεια ύδατα (1996) Στη δήλωση τoυ Υπουργικού Σεμιναρίου για τα υπόγεια ύδατα, το οποίο διοργανώθηκε στη Χάγη το 1991, αναγνωρίσθηκε η ανάγκη ανάπτυξης δράσης προς απoφυγή μακροπρόθεσμης επιδείνωσης της ποιότητας και της ποσότητας τωv γλυκών υδάτων. Έγινε έκκληση για ένα πρόγραμμα δράσεων, υλοποιητέων μέχρι το έτος 2000, με στόχο την προώθηση της βιώσιμης διαχείρισης και προστασίας των πόρων γλυκών υδάτων. Το Συμβούλιο, με τα ψηφίσματά τoυ, το 1992 και το 1995, ζήτησε την εφαρμογή ενός προγράμματος δράσης και την αναθεώρηση της οδηγίας 80/68/ΕΟΚ περί προστασίας των υπογείων υδάτων από τη ρύπανση που προέρχεται από ορισμένες επικίνδυνες ουσίες. Ακολούθησε πρόταση της Επιτροπής για ένα πρόγραμμα δράσης για την ολοκληρωμένη προστασία και τη διαχείριση των υπόγειων υδάτων, η οποία εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στις 25 Νοεμβρίου 1996. Η πρόταση επισήμανε την ανάγκη καθιέρωσης διαδικασιών για τη ρύθμιση της άντλησης και για την παρακολούθηση της ποιότητας και της ποσότητας των γλυκών νερών 2. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ζήτησαν στη συνέχεια από την Επιτροπή να αναπτύξει ένα πλαίσιο για μια Ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα των υδάτων. Το αίτημα αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη και υιοθέτηση της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα (ΟΠΥ) 3 (Water Framework Directive WFD). Εκτός από την προστασία τους ως φυσικός πόρος με πολλαπλές χρήσεις, η ΟΠΥ τονίζει, για πρώτη φορά, ότι τα υπόγεια ύδατα πρέπει να προστατευθούν για την περιβαλλοντική αξία τους. Στο πλαίσιο αυτό, η ΟΠΥ έθεσε ένα καινοτόμο νομοθετικό πλαίσιο, με την καθι- 2 COM 1996/0355 10 3 Οδηγία 2000/60/ΕΚ, ΕΕ L 327 της 22.12.2000

έρωση φιλόδοξων περιβαλλοντικών στόχων για όλα τα ύδατα - επιφανειακά, παράκτια, μεταβατικά, και υπόγεια - που πρέπει να επιτευχθούν μέχρι το τέλος του 2015. Το σύγχρονο αυτό νομοθέτημα της ΕΕ καθιερώνει σαφείς και συγκεκριμένους στόχους, αλλά επιτρέπει την ευελιξία των Κρατών Μελών στον τρόπο με τον οποίο αυτοί επιτυγχάνονται. Βασίζεται σε κρίσιμες και καινοτόμες προσεγγίσεις, όπως η αξιολόγηση του κινδύνου από τις ανθρωπογενείς πιέσεις και τις επιπτώσεις τους, η διαμόρφωση προγραμμάτων παρακολούθησης, η κατάρτιση Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (τα πρώτα Σχέδια δημοσιεύονται το 2009) και ο σχεδιασμός και εφαρμογή Προγραμμάτων Μέτρων. Τα υπόγεια ύδατα είναι μια από τις βασικές συνιστώσες της ΟΠΥ, με στόχους που αφορούν στην ποσοτική και χημική τους κατάσταση. Οι στόχοι για τα επιφανειακά ύδατα αφορούν στην οικολογική και χημική κατάσταση. Οι ποσοτικοί στόχοι είναι σαφείς στην ΟΠΥ. Ο στόχος είναι να εξασφαλισθεί ισορροπία μεταξύ της άντλησης και της επαναφόρτισης των υπόγειων υδάτων, αλλά τα κριτήρια χημικής κατάστασης είναι πιο σύνθετα και δεν επιλύθηκαν πλήρως την περίοδο που υιοθετήθηκε η ΟΠΥ. Κατά συνέπεια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ζήτησαν από την Επιτροπή να αναπτύξει μια πρόταση για μια θυγατρική Οδηγία, η οποία θα διευκρινίζει τα κριτήρια καλής χημικής κατάστασης και τις προδιαγραφές σχετικά με τον προσδιορισμό και την αναστροφή των τάσεων ρύπανσης. Αυτή η νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα (Groundwater Directive GWD) εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2006 4. 2.2. Το πολιτικό πλαίσιο 2.2.1. Τα υπόγεια ύδατα στην Οδηγία Π αίσιο για τα Ύδατα Όσον αφορά στα υπόγεια ύδατα, η Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ) καθορίζει μια σειρά διαφορετικών, ενδιάμεσων σταδίων που πρέπει να υλοποιηθούν, με στόχο την επίτευξη της καλής (ποσοτικής και χημικής) κατάστασης μέχρι το έτος 2015. Σύμφωνα με τις διατάξεις της ΟΠΥ, τα Κράτη Μέλη οφείλουν: Να καθορίσουν και να χαρακτηρίσουν τα συστήματα υπόγειων υδάτων (μονάδες διαχείρισης) σε κάθε περιοχή λεκανών απορροής ποταμών. Ο χαρακτηρισμός αφορά στην κατανόηση των συστημάτων, και ιδιαίτερα σχετικά με τις κινητήριες δυνάμεις (Driving forces - D), τις πιέσεις (Pressures - P), την κατάσταση (State - S), τις επιπτώσεις (Impacts - I) και τις αποκρίσεις (Responses - R) και αποτελεί την 4 Οδηγία 2006/118/ΕΚ, ΕΕ L 372 της 27.12.2006 11

βάση για την κατάρτιση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (Σχήμα 1). Περιλαμβάνει την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην ποιότητα των υπόγειων υδάτων, με στόχο τον προσδιορισμό των συστημάτων υπόγειων υδάτων που διατρέχουν τον κίνδυνο της μη επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας Πλαισίου. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να αξιολογηθούν οι κίνδυνοι που συνδέονται με τις χρήσεις των υδάτων και τις αλληλεπιδράσεις με τα συνδεόμενα υδατικά ή χερσαία οικοσυστήματα (Σχήμα 2). Τα Κράτη Μέλη έπρεπε να πραγματοποιήσουν την ανάλυση αυτή μεταξύ 2004 και 2005 και να υποβάλουν τα αποτελέσματα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μια συγκριτική έκθεση, η οποία παρουσιάζει τις σχετικές πληροφορίες που έχουν υποβληθεί από τα Κράτη Μέλη, συντάχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2007 5. Σχήμα 1 Η αρχή «DPSI» D P S I Κινητήρια δύναμη (Driving force) Πίεση (Pressure) Κατάσταση (State) Επίπτωση (Impact) Γεωργία Βιομηχανία Ενέργεια Μεταφορές Υπηρεσίες Νοικοκυριά Απορρίψεις Χρήσεις γης Χρήσεις υδάτων Περι α οντικές συνθήκες Φυσικές Χημικές Φύση & περι ά ον Υγεία Απόκριση (Response) R 5 Ανακοίνωση της Επιτροπής Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο - Προς την αειφόρο διαχείριση του νερού στην Ευρωπαϊκή Ένωση Πρώτο 12 στάδιο της εφαρμογής της Οδηγίας Πλαίσιο για το Νερό 2000/60/ΕΚ

Σχήμα 2 Κύριες κινητήριες δυνάμεις (D) και πιέσεις (P) που επηρεάζουν τα υπόγεια ύδατα. Η κατάσταση (S) και οι επιπτώσεις (I) αφορούν τα υπόγεια ύδατα καθώς και τα συνδεόμενα και εξαρτώμενα υδατικά και χερσαία οικοσυστήματα. Οι αποκρίσεις ( ) ) περιλαμβάνουν περι αμ άνουν περι αμ άνουν τα προγράμματα δράσης σχετικών Κοινοτικών νομοθε νομοθε νομοθε τημάτων (κυρίως τα Προγράμματα Μέτρων της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα) Αποκρίσεις Κίνδυνοι ρύπανσης από διάχυτες/ σημειακές πηγές (αστικές, γεωργικές, βιομηχανικές): συστήματα σε κίνδυνο εκροή Άντληση πόσιμου νερού (χρήστης ως αποδέκτης) Άμεσες ή έμμεσες απορρίψεις Ποιοτικοί στόχοι Αλληλεπιδράσεις με υδατικά και χερσαία οικοσυστήματα. 13

Να δημιουργήσουν τα μητρώα των προστατευόμενων ζωνών, σε κάθε περιοχή λεκανών απορροής ποταμών, για τα υπόγεια ύδατα που χρήζουν ειδική προστασία και για τη διατήρηση των οικότοπων και των ειδών που εξαρτώνται άμεσα από το νερό. Τα μητρώα πρέπει να περιλαμβάνουν όλα τα υδατικά συστήματα που προορίζονται για την άντληση ύδατος για ανθρώπινη κατανάλωση και όλες τις προστατευόμενες ζώνες που καλύπτονται από τις ακόλουθες Οδηγίες: την Οδηγία για τα Ύδατα Κολύμβησης 6, τις ευπρόσβλητες ζώνες στο πλαίσιο της Οδηγίας για τη Νιτρορύπανση 7, τις ευαίσθητες περιοχές στο πλαίσιο της Οδηγίας για την επεξεργασία των Αστικών Λυμάτων 8, και τις περιοχές που προορίζονται για την προστασία οικότοπων ή ειδών, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών τόπων Φύση 2000 (Natura 2000) που καθορίζονται από τις Οδηγίες για τους Φυσικούς Οικότοπους 9 και τα Πτηνά 10. Τα μητρώα ενημερώνονται στο πλαίσιο της αναθεώρησης των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών. Να διαμορφώσουν δίκτυα παρακολούθησης των υπόγειων υδάτων, βάσει των αποτελεσμάτων από τον χαρακτηρισμό και την αξιολόγηση του κινδύνου, ώστε να παρέχουν μια αξιόπιστη εκτίμηση της χημικής και ποσοτικής κατάστασης των υπόγειων υδάτων. Τα προγράμματα παρακολούθησης έπρεπε να έχουν σχεδιασθεί και να είναι λειτουργικά μέχρι το τέλος του 2006. Η παρακολούθηση και συλλογή δεδομένων αποτελούν, επομένως, αναπόσπαστα τμήματα του κύκλου διαχείρισης των υδατικών πόρων (Σχήμα 3). Σχήμα 3 Ο κύκ ος κύκ ος διαχείρισης των υδατικών πόρων Διαχείριση Υδάτων Ανάγκες π ηροφοριών Χρήση π ηροφοριών Στρατηγική αξιο όγησης Αξιο όγηση και υπο ο ή Πρόγραμμα παρακο ούθησης Ανά υση δεδομένων Συ ογή δειγμάτων Χειρισμός δεδομένων Εργαστηριακή ανά υση 6 Οδηγία 76/160/ΕΟΚ, ΕΕ L 31 της 5.02.1976 7 Οδηγία 91/676/ΕΟΚ, ΕΕ L 375 της 31.12.1991 8 Οδηγία 91/271/ΕΟΚ, ΕΕ L 135 της 30.05.1991 9 Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, ΕΕ L 206 της 22.07.1992 14 10 Οδηγία 79/409/ΕΟΚ, ΕΕ L 103 της 25.04.1979

Να καταρτίσουν Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (RBMP) για κάθε περιοχή λεκανών απορροής ποταμών, τα οποία πρέπει να περιλαμβάνουν περίληψη των πιέσεων και των επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας στην κατάσταση των υπόγειων υδάτων, απεικόνιση των αποτελεσμάτων από τα προγράμματα παρακολούθησης, περίληψη της οικονομικής ανάλυσης των χρήσεων ύδατος καθώς και περίληψη των Προγραμμάτων Μέτρων προστασίας, ελέγχου και αποκατάστασης. Το πρώτο Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών σχεδιάζεται να δημοσιευθεί μέχρι το τέλος του 2009. Μια αναθεώρηση σχεδιάζεται να πραγματοποιηθεί μέχρι το τέλος 2015 και κάθε έξι έτη έκτοτε. Να λάβουν υπόψη, μέχρι το 2010, την αρχή της ανάκτησης του κόστους για τις Υπηρεσίες Ύδατος, συμπεριλαμβανομένου του κόστους για το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους, σύμφωνα και με την αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει. Να σχεδιάσουν, μέχρι το τέλος του 2009, Πρόγραμμα Μέτρων για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας (π.χ. έλεγχος άντλησης, μέτρα πρόληψης ή ελέγχου ρύπανσης), το οποίο πρέπει να είναι έτοιμο προς εφαρμογή μέχρι το τέλος του 2012. Ειδικότερα, τα βασικά μέτρα περιλαμβάνουν ελέγχους της άντλησης υπόγειων υδάτων, ελέγχους (μετά από άδεια) σχετικά με την τεχνητή ανατροφοδότηση ή αύξηση των συστημάτων υπόγειων υδάτων (εφόσον δεν θέτει σε κίνδυνο την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων). Οι άμεσες απορρίψεις ρύπων στα υπόγεια ύδατα είναι απαγορευμένες, υπό τις προϋποθέσεις μιας σειράς διατάξεων που απαριθμούνται στο Άρθρο 11 της ΟΠΥ. Το Πρόγραμμα Μέτρων πρέπει να αναθεωρηθεί και, εάν είναι απαραίτητο, να ενημερωθεί μέχρι το 2015 και στη συνέχεια ανά εξαετία. Το Σχήμα 4 συνοψίζει τα κύρια βασικά και συμπληρωματικά μέτρα που προβλέπονται από την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα. 15

Σχήμα 4 Κύρια ασικά και συμπ ηρωματικά μέτρα που προ έπονται από την ΟΠΥ, σε σχέση με τα υπόγεια ύδατα ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Μέτρα σύμφωνα με τις Κοινοτικές Οδηγίες για τα ύδατα κολύμβησης 76/160/ΕΟΚ για τα πτηνά 79/409/ΕΟΚ για το πόσιμο νερό 98/83/ΕΚ για τα μεγάλα ατυχήματα (Seveso) 96/82/ΕΚ για την εκτίμηση περιβ/κών επιπτώσεων 85/337/ΕΟΚ για την ιλύ σταθμών καθαρισμού 86/278/ΕΟΚ για την επεξεργασία αστικών λυμάτων 91/271/ΕΟΚ για τα προϊόντα φυτοπροστασίας 91/414/ΕΟΚ για την προστασία από νιτρορύπανση 91/676/ΕΟΚ για τα οικοσυστήματα 92/43/ΕΟΚ για την πρόληψη και έλεγχο ρύπανσης 96/61/ΕΚ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Συμπληρωματικά μέτρα Νομοθετικά, διοικητικά ή οικονομικά μέσα Περιβ/ντικά προγράμματα μετά από διαπραγμάτευση Έλεγχοι εκπομπής, έλεγχοι άντλησης Κώδικες ορθών πρακτικών, διαχείριση της ζήτησης Ανασύσταση, αποκατάσταση περιοχών υγροτόπων Μέτρα αποτελεσματικότητας, επαναχρησιμοποίησης Εγκαταστάσεις αφαλάτωσης Έργα δομικών κατασκευών, έργα αποκατάστασης Τεχνητή επαναπλήρωση υδροφόρων στρωμάτων Έργα εκπαιδευτικά, έρευνας, επίδειξης 16

2.2.2. Ά ες σχετικές Οδηγίες Οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες για την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση και την επιδείνωση είναι τμήματα ενός γενικότερου ρυθμιστικού πλαισίου που έχει αναπτυχθεί από τη δεκαετία του 90. Η έννοια της προστασίας των υπόγειων υδάτων, όπως αντιμετωπίζεται από τα επιμέρους νομοθετήματα, είναι τώρα πλήρως ενσωματωμένη στα βασικά μέτρα της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα. Η ανάγκη να διασφαλισθεί η κατάλληλη ενοποίηση των διάφορων θεσμικών οργάνων απεικονίζεται στο σχήμα 5. Σχήμα 5 Τομείς που κα ύπτονται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία και σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την προστασία των υπόγειων υδάτων (ΠΔΚ: Οδηγία για τα Προϊόντα Δομικών Κατασκευών IPPC: Οδηγία για την Ο οκ ηρωμένη Πρό ηψη και Έ εγχο της Ρύπανσης). Η ίστα δεν είναι εξαντ ητική ΠΟΛΙΤΙΚΗ Πτηνά, Φυσικοί Οικότοποι ΠΟΛΙΤΙΚΗ Εκτίμηση Περι /κών Επιπτώσεων ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Πόσιμο νερό ΑΣΤΙΚΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Seveso, IPPC ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ι ύς Σταθμών Καθαρισμού ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ύδατα Κο ύμ ησης ΠΟΛΙΤΙΚΗ Οδηγία Π αίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ) ΠΟΛΙΤΙΚΗ Αστικά Λύματα, ΠΔΚ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Φυτοφάρμακα, Νιτρορύπανση, Βιοκτόνα ΠΟΛΙΤΙΚΗ Υπόγεια Ύδατα 17

Τα διάφορα θεσμικά όργανα συνδέονται άμεσα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα και τη νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα. Αποτελούν τμήματα ενός συνόλου μέτρων που πρέπει να υλοποιηθούν για την επίτευξη του στόχου καλής περιβαλλοντικής κατάστασης μέχρι το τέλος του 2015. Όλα επιδιώκουν να αποτρέψουν ή να περιορίσουν τις εισαγωγές ρύπων στα υπόγεια ύδατα. Τα κύρια χαρακτηριστικά τους συνοψίζονται παρακάτω: Η Οδηγία για τη Νιτρορύπανση 7 επιδιώκει τον περιορισμό και την πρόληψη της ρύπανσης των υδάτων που προκαλείται από νιτρικά ιόντα που προέρχονται από γεωργικές πηγές. Σύμφωνα με την Οδηγία αυτή, τα Κράτη Μέλη οφείλουν να προσδιορίσουν τις ευπρόσβλητες ζώνες όλων των περιοχών στην επικράτειά τους, των οποίων τα ύδατα - συμπεριλαμβανομένων των υπόγειων υδάτων υφίστανται ή ενδέχεται να υποστούν νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης. Τέτοια ύδατα είναι εκείνα, μεταξύ άλλων, τα οποία περιέχουν ή θα μπορούσαν να περιέχουν, εάν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, περισσότερα από 50 mg/l νιτρικών ιόντων. Η σύνδεση με την πολιτική σχετικά με τα υπόγεια ύδατα είναι εμφανής από αυτή την άποψη, δηλ. οι συγκεντρώσεις νιτρικών ιόντων στα υπόγεια ύδατα δεν πρέπει να υπερβαίνουν την τιμή των 50 mg/l. Τα προγράμματα δράσης στο πλαίσιο της Οδηγίας για τη Νιτρορύπανση αποτελούν ένα από τα βασικά μέτρα της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα (Παράρτημα VI) και ένας μηχανισμός για την αναστροφή των τάσεων της ρύπανσης από νιτρικά ιόντα, στο πλαίσιο της Οδηγίας για τα Υπόγεια Ύδατα (Παράρτημα IV, Μέρος Β). Η Οδηγία για την Επεξεργασία των Αστικών Λυμάτων 8 επιδιώκει την προστασία του περιβάλλοντος από τις αρνητικές επιπτώσεις της απόρριψης αστικών λυμάτων και λυμάτων από ορισμένους βιομηχανικούς τομείς. Στο πλαίσιο αυτό, ο προσδιορισμός των ευαίσθητων περιοχών αφορά κυρίως στα γλυκά ύδατα, εκβολές ποταμών ή παράκτια ύδατα όπου παρουσιάζεται ευτροφισμός, λίμνες και ρεύματα τα οποία καταλήγουν σε λίμνες/ταμιευτήρες με ασθενή εναλλαγή ύδατος, και επιφανειακά γλυκά ύδατα προοριζόμενα για την άντληση πόσιμου νερού, τα οποία θα μπορούσαν να περιέχουν νιτρικά ιόντα σε συγκέντρωση μεγαλύτερη από 50 mg/l. Οι συνδέσεις με το ρυθμιστικό πλαίσιο σχετικά με τα υπόγεια ύδατα αφορούν κυρίως στις υποχρεώσεις για την αποτροπή ή τον περιορισμό της εισαγωγής ρύπων (αστικής προέλευσης) στα υπόγεια ύδατα. Η Οδηγία για τα Φυτοπροστατευτικά Προϊόντα 11 και η Οδηγία για τα Βιοκτόνα 12 αφορούν στην έγκριση, στη διάθεση στην αγορά, στη χρήση και στον έλεγχο, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, των εμπορικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων και βιοκτόνων προϊόντων, όπως φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα, ή μυκητοκτόνα. Έγκριση χορηγείται μόνο εάν τα προϊόντα δεν έχουν καμία επιβλαβή επίδραση στην ανθρώπινη υγεία ή στα υπόγεια ύδατα και δεν έχουν ανεπιθύμητες επιπτώσεις στο περιβάλλον, ιδιαίτερα στη μόλυνση των υδάτων, συμπεριλαμβανομένων του πόσιμου νερού και των υπόγειων υδάτων. Η νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα θέτει τις μέγιστες επιτρεπτές συγκεντρώσεις, ως ποιοτικά πρότυπα για τα υπόγεια ύδατα. 11 Οδηγία 91/414/ΕΟΚ, ΕΕ L 230 της 19.08.1991 18 12 Οδηγία 98/8/ΕΚ, ΕΕ L 123 της 24.04.1998

Η Οδηγία για την Ολοκληρωμένη Πρόληψη και Έλεγχο της Ρύπανσης (IPPC) 13 καθορίζει μέτρα με σκοπό την πρόληψη ή τη μείωση της ρύπανσης της ατμόσφαιρας, των υδάτων ή του εδάφους. Η Οδηγία ισχύει για έναν σημαντικό αριθμό, κυρίως βιομηχανικών, δραστηριοτήτων υψηλής επικινδυνότητας, όπως ο ενεργειακός τομέας, η παραγωγή και η μεταποίηση μετάλλων, οι βιομηχανίες ορυκτών προϊόντων και οι χημικές βιομηχανίες, οι εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων, η παραγωγή τροφίμων καθώς και για μη βιομηχανικές δραστηριότητες όπως η εκτροφή ζώων. Καθιερώνει τους όρους για την έκδοση των αδειών για τις υπάρχουσες και νέες εγκαταστάσεις. Οι άδειες περιλαμβάνουν απαιτήσεις για τη διασφάλιση της προστασίας του εδάφους και των υπογείων υδάτων και καθορίζουν οριακές τιμές εκπομπής για ρυπαντικές ουσίες. Και η Οδηγία αυτή αποτελεί τμήμα των βασικών μέτρων της ΟΠΥ. Η Οδηγία για την Υγειονομική Ταφή των Αποβλήτων 14 επιδιώκει την πρόληψη ή τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των υπόγειων υδάτων, της υγειονομικής ταφής των αποβλήτων. Όπως και η Οδηγία IPPC, η Οδηγία για την Υγειονομική Ταφή των Αποβλήτων προβλέπει όρους για την έκδοση των αδειών, συμπεριλαμβανομένης της εκτίμησης των επιπτώσεων και αποτελεί τμήμα των βασικών μέτρων της ΟΠΥ. Για κάθε περιοχή, πρέπει να προσδιορισθούν οι γεωλογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες. Οι περιοχές πρέπει να σχεδιασθούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποτραπεί η είσοδος αποβλήτων στα υπόγεια ύδατα καθώς και η ρύπανση του εδάφους και των επιφανειακών υδάτων, με τη χρήση κατάλληλων τεχνικών μεθόδων για την προστασία τους. Η Οδηγία καθιερώνει κριτήρια για την ταφή αποβλήτων, λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένων των υπόγειων υδάτων. 13 Οδηγία 96/61/ΕΚ, ΕΕ L 257 της 10.10.1996 14 Οδηγία 99/31/ΕΚ, ΕΕ L 182 της 16.07.1999 19

Άλλες Οδηγίες συνδέονται έμμεσα με το ρυθμιστικό πλαίσιο σχετικά με τα υπόγεια ύδατα, όπως η Οδηγία Πλαίσιο για τα Στερεά Απόβλητα 15, η οποία προβλέπει την διαχείριση των στερεών αποβλήτων, λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και των υπόγειων υδάτων και η Οδηγία για τα Προϊόντα Δομικών Κατασκευών 16, η οποία προβλέπει όρους για την αποτροπή της ρύπανσης του εδάφους και των υδάτων. 2.3. Διαδικασία διαβουλεύσεων 2.3.1. Η πρόταση της Επιτροπής Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ) προβλέπει την ανάπτυξη μιας θυγατρικής Οδηγίας για τον καθορισμό ειδικών μέτρων πρόληψης και ελέγχου της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων. Μια πρόταση για τη νέα Οδηγία παρουσιάσθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Σεπτέμβριο του 2003. Εισήγαγε, για πρώτη φορά, κοινούς, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, ποιοτικούς στόχους που απαιτούν από τα Κράτη Μέλη να παρακολουθούν και να αξιολογούν της χημική κατάσταση των υπόγειων υδάτων, βάσει κοινών κριτηρίων καθώς και να προσδιορίζουν και να αναστρέφουν ανοδικές τάσεις της ρύπανσης. Με την υιοθέτηση της πρότασης, η Επιτροπή ανταποκρίθηκε στην απαίτηση του Άρθρου 17 της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα, το οποίο προβλέπει την ανάπτυξη τεχνικών προδιαγραφών για τη συμπλήρωση του γενικότερου ρυθμιστικού καθεστώτος σχετικά με τα υπόγεια ύδατα (καλύπτοντας τον χαρακτηρισμό, την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων, την παρακολούθηση και τα προγράμματα μέτρων). Το Άρθρο αυτό απαιτεί κριτήρια αξιολόγησης της καλής χημικής κατάστασης, κριτήρια για τον προσδιορισμό ανοδικής τάσης της ρύπανσης και για τον καθορισμό εναρκτήριων σημείων αναστροφής της τάσης και συμπληρωματικά στοιχεία των Προγραμμάτων Μέτρων (πρόληψη ή περιορισμός της εισαγωγής ρύπων στα υπόγεια ύδατα). Όλα αυτά συνδέονται με την κατάρτιση και εφαρμογή Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών, τα οποία έχουν ως στόχο την επίτευξη καλής περιβαλλοντικής κατάστασης μέχρι το 2015. 2.3.2. Αξιο όγηση του αντίκτυπου Η Λευκή Βίβλος για την Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση τονίζει ότι οι ρυθμιστικές προτάσεις πρέπει να εξετάζονται, βάσει μιας αποτελεσματικής ανάλυσης σε σχέση με το εάν χρειάζεται να γίνει παρέμβαση σε επίπεδο ΕΕ και εάν η ρυθμιστική παρέμβαση είναι απαραίτητη. Η ανάλυση αυτή πρέπει επίσης να αξιολογήσει τις πιθανές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της πρότασης, καθώς επίσης το κόστος και το όφελος από την επιλεγμένη προσέγγιση. Σε αυτό το πλαίσιο, μια νέα ολοκληρωμένη μέθοδος αξιολόγησης του αντίκτυπου έχει αναπτυχθεί από την Επιτροπή και έχει διατυπωθεί σε μια Ανακοίνω- 15 Οδηγία 2006/12/ΕΚ, ΕΕ L 102 της 11.04.2006 20 16 Οδηγία 89/106/ΕΟΚ, ΕΕ L 40 της 11.02.1989

ση 17 για την αξιολόγηση του αντίκτυπου (Communication on Impact Assessment). Σκοπός της αξιολόγησης του αντίκτυπου είναι να βοηθήσει την διαδικασία χάραξης πολιτικής καθώς και να προσδιορίσει και να αξιολογήσει τα προβλήματα και τους στόχους. Προσδιορίζει τις κύριες εναλλακτικές επιλογές για την επίτευξη των στόχων, αναλύει τις πιθανές επιπτώσεις τους και περιγράφει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε επιλογής. Πρέπει να θεωρηθεί ως ενίσχυση στην διαδικασία λήψεων πολιτικών αποφάσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιήθηκε μια αξιολόγηση του αντίκτυπου, σε δύο στάδια, για την πρόταση Οδηγίας της Επιτροπής για την προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση. Τα δύο στάδια ήταν: Μια σύντομη προκαταρκτική αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2003, η οποία προσδιόρισε τους κύριους στόχους της πρότασης και τα βασικά θέματα που έπρεπε να εξετασθούν, στο πλαίσιο μιας εκτεταμένης αξιολόγησης του αντίκτυπου, και Μια εκτεταμένη αξιολόγηση, η οποία πραγματοποιήθηκε μέσω διαβουλεύσεων με άλλα Τμήματα της Επιτροπής, Κράτη Μέλη και άλλους ενδιαφερόμενους, κατά τη περίοδο Ιανουάριος-Απρίλιος του 2003. Η αξιολόγηση του αντίκτυπου εξετάζει τα βασικά χαρακτηριστικά της πρότασης Οδηγίας για τα Υπόγεια Ύδατα. Ειδικότερα, αξιολογεί τις εναλλακτικές επιλογές για την αξιολόγηση της χημικής κατάστασης των υπόγειων υδάτων και για τον προσδιορισμό και την αναστροφή των σημαντικών ανοδικών τάσεων στις συγκεντρώσεις των ρύπων. Αξιολογεί επίσης τα μέτρα για την προστασία των υπόγειων υδάτων από σημειακές και διάχυτες πηγές ρύπανσης. Η εκτεταμένη αξιολόγηση του αντίκτυπου εξετάζει μόνο τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές της πρότασης, θεωρώντας ότι οι σχετικές Οδηγίες (παράγραφος 2.2.2) έχουν εφαρμοσθεί ή θα εφαρμοσθούν πλήρως. Περιγράφει διάφορες εναλλακτικές επιλογές καθώς και το κόστος/όφελος από κάθε επιλογή. 2.3.3. Η Ομάδα Εργασίας για τα Υπόγεια Ύδατα Τα Κράτη Μέλη της ΕΕ, η Νορβηγία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν διαμορφώσει και αναπτύξει μια Κοινή Στρατηγική για την Εφαρμογή της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα (Common Implementation Strategy for the Water Framework Directive - CIS) 18. Σκοπός της Στρατηγικής αυτής είναι να εξασφαλισθεί η εναρμονισμένη εφαρμογή της Οδηγίας μέσω της διαμόρφωσης κοινών μεθοδολογικών προσεγγίσεων που επιτρέπουν έναν ενιαίο και συμβατό τρόπο κατανόησης των καθοριστικών τεχνικών και επιστημονικών σημείων της ΟΠΥ και την από κοινού αντιμετώπιση ζητημάτων. Στο πλαίσιο αυτό, Ομάδες Εργασίας ή Ειδικές Ομάδες Εμπειρογνωμόνων αναλαμβάνουν και πραγματοποιούν δράσεις, υπό τον συντονισμό μιας Ομάδας Στρατηγικού Συντονισμού (Strategic Coordination Group - SCG) που αποτελείται από τα Κράτη Μέλη και τους αντιπροσώπους Οργανισμών και υπό την γενική επίβλεψη της Επιτροπής και των Διευθυντών Υδάτων των Κρατών Μελών της ΕΕ (Σχήμα 6). 17 COM 2002/276 18 http://ec.europa.eu/environment/water/water-framework/objectives/implementation_en.htm 21

Σχήμα 6 Η Κοινή Στρατηγική για την Εφαρμογή της Οδηγίας Π αισίου για τα Ύδατα Ομάδα Στρατηγικής Καθοδήγησης ΟΠΥ και Υδρομορφολογία Προεδρία: DE, UK καιεπιτροπή ΟμάδαΣτρατηγικής Καθοδήγησης ΟΠΥκαιΓεωργία Chair: F, UK and Commission Διευθυντές Υδάτων Καθοδήγηση της διαδικασίας εφαρμογής Προεδρία: ΚΜ που ασκεί την προεδρία, Συν Προεδρία: Επιτροπή Ομάδα Στρατηγικού Σχεδιασμού Συντονισμός του προγράμματος εργασιών Προεδρία: Επιτροπή Forum Κοινωνικών Εταίρων Έλλειψη νερού & Ξηρασίες Προεδρία: Commission Συν Προεδρία: F /ES/IT Comité Επιτροπήτου Αρθ.21 Υπο-ΟμάδαΕργασίας Στόχοι/Εξαιρέσεις/Οικονομικά Προεδρία: Επιτροπή& DK ΟμάδαΕργασίας A ΟικολογικήΚατάσταση Προεδρία: JRC, DE & UK Ομάδα Εργασίας D Υποβολή Εκθέσεων Προεδρία: Επιτροπή, EEA & FR ΔίκτυοΕιδικών GIS Ομάδα Εργασίας F Πλημμύρες Προεδρία: Επιτροπή Ομάδα Εργασίας C ΥπόγειαΎδατα Προεδρία: Επιτροπή & AT ΧημικήΠαρακολούθηση Ομάδα Εργασίας E Ουσίες Προτεραιότητας Προεδρία: Επιτροπή ΧημικήΠαρακολούθηση Κοινωνικοίεταίροι, ΜΚΟ, Ερευνητές, Ειδικοί, κ π. Ομάδα Εργασίας της ΕΕ για τα Υπόγεια Ύδατα(WG C) ΟΜΑΔΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΟΠΥ & Γεωργία Στρατηγική Ομάδα PLENA Y WG C ΠΡΟΕΔΡΙΑ: ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝ-ΠΡΟΕΔΡΙΑ: ΑΥΣΤΡΙΑ Forum Κοινωνικών Εταίρων Έλλειψη νερού& Ξηρασίες 22 Χρήσεις γης & Υπόγεια Ύδατα Προεδρία: Επιτροπή Συμμόρφωση & Τάσεις Προεδρία (TV): F, NLΠροεδρία (ST guid): AT, UK Αξιολόγηση Κινδύνου Προεδρία: AT, WATCH, NICOLE

Στο πλαίσιο αυτό, έχει συσταθεί μια τεχνική Ομάδα Εργασίας για τα Υπόγεια Ύδατα (WG C). Η αποστολή της ήταν αρχικά να βοηθήσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην φάση ανάπτυξης της πρότασης Οδηγίας για τα Υπόγεια Ύδατα, κατά την περίοδο 2002-2004. Στη συνέχεια, στόχο της Ομάδας Εργασίας αυτής αποτέλεσε η ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών σε θέματα διαχείρισης υπόγειων υδάτων, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα (π.χ. χαρακτηρισμός, αξιολόγηση του κινδύνου, παρακολούθηση, χημική κατάσταση και τάσεις, προγράμματα μέτρων). Τα μέλη της Ομάδας Εργασίας ανταλλάσσουν πληροφορίες και εμπειρίες, μεταξύ άλλων, μέσω τεχνικών συναντήσεων, εκθέσεων και κειμένων κατευθυντήριων γραμμών που συντάσσονται, με βάση την εμπειρία των συμμετεχόντων. Η δεύτερη φάση της Ομάδας Εργασίας (2004-2006) ήταν επιτυχής και οδήγησε στη δημοσίευση τριών τεχνικών εκθέσεων (παράγραφος 4.3). Η Ομάδα Εργασίας για τα Υπόγεια Ύδατα διανύει τώρα την τρίτη φάση της (2007-2009), με αντικείμενο την εφαρμογή της νέας Οδηγίας για τα Υπόγεια Ύδατα και των σχετικών διατάξεων της ΟΠΥ και ειδικότερα την επίβλεψη της προετοιμασίας των πρώτων Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών. 2.3.4. Η πο ιτική διαπραγμάτευση Μετά από την πρόταση της Επιτροπής, εκδόθηκαν γνωμοδοτήσεις από την Επιτροπή των Περιφερειών, τον Δεκέμβριο του 2003 καθώς και από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, τον Μάρτιο του 2004. Εξ αιτίας των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η πρώτη ανάγνωση δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί το 2004 και η συζήτηση άρχισε πάλι, υπό τη νέα σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2004-2009), με νέο Εισηγητή, την κα. Krista Klass, η οποία κατόρθωσε να υιοθετηθεί η πρώτη ανάγνωση τον Απρίλιο του 2005. Στη συνέχεια, επιτεύχθηκε μια πολιτική συμφωνία στο Συμβούλιο, τον Ιούνιο του 2005 και ακολούθησε η υιοθέτηση μιας Κοινής Θέσης από την πλειοψηφία, τον Ιανουάριο του 2006. Η δεύτερη ανάγνωση υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τον Ιούνιο του 2006. Η απάντηση του Συμβουλίου στη δεύτερη ανάγνωση υιοθετήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2006, ανοίγοντας το δρόμο για διαπραγματεύσεις με σκοπό τον συμβιβασμό, δεδομένου ότι μερικές τροποποιήσεις δεν μπόρεσαν να γίνουν αποδεκτές από το Συμβούλιο (περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις πολιτικές συζητήσεις είναι διαθέσιμες στην σχετική ιστοσελίδα της ΕΕ) 18. Μετά από τη μακροχρόνια διαπραγμάτευση μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, επιτεύχθηκε μια συμφωνία μετά από συμβιβασμό, τον Οκτώβριο του 2006. Κύρια θέματα συζήτησης στις διαπραγματεύσεις ήταν η αρχή καμία επιδείνωση της ποιότητας υπόγειων νερών και η σχέση με τη νομοθεσία της ΕΕ για τη ρύπανση των υδάτων από τα νιτρικά ιόντα. Η διαδικασία αυτή επέτρεψε την κατάληψη σε μία συμβιβαστική λύση, η οποία προβλέπει σαφείς απαιτήσεις για την αποτροπή οποιασδήποτε επιδείνωσης της κατάστασης των υπόγειων υδάτων και καθορίζει για τα νιτρικά ιόντα την τιμή των 50 mg/l, ως ένα από τα κριτήρια για την καλή χημική κατάσταση, η οποία πρέπει να επιτευχθεί μέχρι το 2015. Επίσης αποφασίσθηκε ότι η Οδηγία για τη Νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης παραμένει αμετάβλητη. Η νέα Οδηγία υιοθετήθηκε επίσημα τον Δεκέμβριο του 2006. Συμπληρώνει την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα με την καθιέρωση σαφών περιβαλλοντικών στόχων για την ποσοτική και χημική κατάσταση των υπόγειων υδάτων και εξασφαλίζει συνοχή με την αρχική Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα του 1980 1 για την προστασία των υπογείων υδάτων από τη ρύπανση που προέρχεται από ορισμένες επικίνδυνες ουσίες, μέχρι αυτή να ακυρωθεί το 2013, σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας Πλαισίου. 23

3. Δομικές μονάδες της Οδηγίας 3.1. Γενική εισαγωγή Η νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα (GWD) καθορίζει τα ποιοτικά πρότυπα υπόγειων υδάτων και θεσπίζει τα μέτρα πρόληψης ή περιορισμού της εισαγωγής ρύπων σε αυτά. Η Οδηγία θεσπίζει ποιοτικά κριτήρια που λαμβάνουν υπόψη τα τοπικά χαρακτηριστικά και επιτρέπει περαιτέρω βελτιώσεις, με βάση τα δεδομένα παρακολούθησης και νέα επιστημονική γνώση. Η Οδηγία αποτελεί έτσι μια επιστημονικά ορθή απάντηση στις απαιτήσεις της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα (ΟΠΥ), καθώς προβλέπει την αξιολόγηση της χημικής κατάστασης των υπόγειων υδάτων και τον εντοπισμό σημαντικών και διατηρούμενων ανοδικών τάσεων συγκέντρωσης ρύπων. Τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να καθορίσουν τα πρότυπα (ανώτερες αποδεκτές τιμές), στο πιο κατάλληλο επίπεδο και να λάβουν υπόψη τις τοπικές ή περιφερειακές συνθήκες. Συμπληρώνοντας την ΟΠΥ, η Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα απαιτεί: να καθορισθούν από τα Κράτη Μέλη οι ανώτερες αποδεκτές τιμές (ποιοτικά πρότυπα για τα υπόγεια ύδατα), μέχρι το τέλος του 2008, να εκπονηθούν μελέτες για τις τάσεις ρύπανσης, χρησιμοποιώντας υπάρχοντα στοιχεία και δεδομένα παρακολούθησης που προβλέπονται από την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα (καλούμενα ως δεδομένα επιπέδου εκκίνησης, τα οποία λαμβάνονται το 2007-2008), 24 να αναστραφούν οι τάσεις ρύπανσης, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι μέχρι το 2015, χρησιμοποιώντας τα μέτρα που καθορίζονται από την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα,

τα μέτρα πρόληψης ή περιορισμού της εισαγωγής ρύπων στα υπόγεια ύδατα να είναι λειτουργικά, ώστε οι περιβαλλοντικοί στόχοι της ΟΠΥ να μπορούν να επιτευχθούν μέχρι το 2015, να διεξαχθεί αναθεώρηση των τεχνικών διατάξεων της Οδηγίας το έτος 2013 και, εν συνεχεία, ανά εξαετία, η συμμόρφωση με τα κριτήρια καλής χημικής κατάστασης (βασισμένα στα πρότυπα της ΕΕ για τα νιτρικά ιόντα και τα φυτοφάρμακα και στις ανώτερες αποδεκτές τιμές που καθορίζονται από τα Κράτη Μέλη) να επιτευχθεί μέχρι το τέλος του 2015. 3.2. Καλή χημική κατάσταση Ο ορισμός της καλής χημικής κατάστασης περιλαμβάνεται στην Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ). Ο καθορισμός κριτηρίων καλής χημικής κατάστασης ήταν μια απαίτηση του Άρθρου 17 της ΟΠΥ και έπρεπε να προβλεφθεί στη νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα. Η κατεύθυνση που επιλέχθηκε βασίζεται στη συμμόρφωση με τα ποιοτικά πρότυπα, σε επίπεδο ΕΕ, για τα υπόγεια ύδατα (νιτρικά ιόντα και φυτοφάρμακα). Όσον αφορά άλλους ρύπους, η υιοθέτηση αριθμητικών τιμών σε κοινοτικό επίπεδο δεν θεωρήθηκε ορθή επιλογή, λαμβάνοντας υπόψη την υψηλή φυσική μεταβλητότητα των ουσιών στα υπόγεια ύδατα (ανάλογα με τις υδρογεωλογικές συνθήκες, κ.λπ.). Επιπλέον, η διαχείριση της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων πρέπει να εστιασθεί στους πραγματικούς κινδύνους που προσδιορίσθηκαν από την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεών τους, στο πλαίσιο της εφαρμογής του Άρθρου 5 της ΟΠΥ. Συνεπώς, η νέα Οδηγία απαιτεί από τα Κράτη Μέλη να καθιερώσουν τα δικά τους ποιοτικά πρότυπα για τα υπόγεια ύδατα (καλούμενα ως ανώτερες αποδεκτές τιμές ), λαμβάνοντας υπόψη τους προσδιορισμένους κινδύνους και τον κατάλογο των ρύπων του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας. Ανώτερες αποδεκτές τιμές πρέπει να καθοριστούν για όλους τους ρύπους, οι οποίοι, σύμφωνα με την ανάλυση του Άρθρου 5 της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα, χαρακτηρίζουν συστήματα ή ομάδες συστημάτων υπόγειων υδάτων ως διατρέχοντα τον κίνδυνο να μην επιτύχουν καλή χημική κατάσταση και αυτό πρέπει να πραγματοποιηθεί στο πιο κατάλληλο επίπεδο, π.χ. εθνικό επίπεδο, επίπεδο περιοχής λεκανών απορροής ποταμών ή συστημάτων υπόγειων υδάτων. Η Οδηγία παρέχει τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές για τον καθορισμό ανώτερων αποδεκτών τιμών από τα Κράτη Μέλη (Παράρτημα ΙΙ). Ο κατάλογος των ανώτερων αποδεκτών τιμών που καθορίζονται από τα Κράτη Μέλη μπορεί να υφίσταται τακτικές αναθεωρήσεις/τροποποιήσεις, στο πλαίσιο της διαμόρφωσης των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών και 25

μπορεί να εξετασθεί η προσθήκη (σε περίπτωση που προσδιορισθούν νέοι κίνδυνοι) ή η διαγραφή (σε περίπτωση που δεν υπάρχει πλέον απειλή από τους κινδύνους που έχουν προσδιορισθεί) ρύπων. Ως προς τη συμμόρφωση, η αξιολόγηση θα βασιστεί στη σύγκριση των δεδομένων παρακολούθησης με τις αριθμητικές τιμές των προτύπων για τα υπόγεια ύδατα (ποιοτικά πρότυπα για τα υπόγεια ύδατα σε επίπεδο ΕΕ ή/και ανώτερες αποδεκτές τιμές). Σε γενικές γραμμές, κανένα σύστημα υπόγειων υδάτων δεν επιτρέπεται να υπερβεί τις τιμές αυτές. Αναγνωρίζεται ότι η υπέρβαση των τιμών των προτύπων για τα υπόγεια ύδατα μπορεί να οφείλεται σε μια τοπική πίεση (π.χ. σημειακή πηγή ρύπανσης), η οποία δεν επηρεάζει την συνολική κατάσταση του σχετικού συστήματος υπόγειων υδάτων. Επομένως, η Οδηγία δίνει τη δυνατότητα να διερευνηθούν οι λόγοι υπέρβασης των τιμών των προτύπων για τα υπόγεια ύδατα και να αποφασισθεί η ταξινόμηση της χημικής κατάστασης, βάσει των πραγματικών κινδύνων για το σύνολο του συστήματος υπόγειων υδάτων (π.χ. κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία, συνδεόμενα υδάτινα ή χερσαία οικοσυστήματα, χρήσεις των υπόγειων υδάτων). Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να παρουσιασθούν περιπτώσεις κατά τις οποίες, συγκεκριμένοι ρύποι έχουν υπερβεί τις τιμές των προτύπων, αλλά αυτό οφείλεται σε τοπικές πιέσεις, που χρειάζεται ίσως να περιορισθούν, αλλά δεν είναι απαραίτητο το σύστημα να ταξινομηθεί ως κακής κατάστασης. Αντίστοιχα, υπερβάσεις των τιμών των προτύπων για τα υπόγεια ύδατα μπορούν να αποτελούν σοβαρή απειλή και για το λόγο αυτό, το σύστημα υπόγειων υδάτων να πρέπει να ταξινομηθεί ως κακής κατάστασης. Αποφάσεις σε ανάλογες περιπτώσεις θα πρέπει να ληφθούν κατά περίπτωση, στο πλαίσιο της κατάρτισης των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών. 3.3. Εντοπισμός και αναστροφή των τάσεων Ένα άλλο στοιχείο που προβλέπεται από το Άρθρο 17 της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα (ΟΠΥ) αφορά στον εντοπισμό των διατηρούμενων ανοδικών τάσεων ρύπανσης και την αναστροφή τους. Η νέα Οδηγία προβλέπει ότι τέτοιες τάσεις στις συγκεντρώσεις ρύπων θα πρέπει να εντοπισθούν σε όλα τα συστήματα υπόγειων υδάτων που χαρακτηρίζονται ως απειλούμενα (σύμφωνα με την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της εφαρμογής της ΟΠΥ). Το θέμα της σημαντικότητας διευκρινίζεται στο παράρτημα IV της Οδηγίας. Συνδέεται με την στατιστική σημαντικότητα (καθαρά μαθηματική) και περιβαλλοντική σημαντικότητα, η οποία συνδέεται με τους πραγματικούς κινδύνους από τις προσδιοριζόμενες ανοδικές τάσεις. 26 Το σημείο εκκίνησης για την εφαρμογή μέτρων για την αναστροφή σημαντικών και διατηρούμενων ανοδικών τάσεων είναι εκείνο κατά το οποίο η συγκέντρωση του ρύπου φθάνει στο 75 % των τιμών των ποιοτικών προτύπων υπόγειων υδάτων σε επίπεδο ΕΕ και/ή των ανώτερων αποδεκτών τιμών (Σχήμα 7). Ο κανόνας αυτός μπορεί να προσαρμοστεί στις τοπικές συνθήκες που δικαιολογούν ένα διαφορετικό σημείο εκκίνησης. Με άλλα λόγια, διάφορες καταστάσεις μπορούν να δικαιολογούν αναστροφή των τάσεων όταν οι τιμές φθάσουν στο 50% των ποιοτικών προτύπων, ενώ τιμές υψηλότερες από 75% θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές σε περιπτώσεις όπου ο κίνδυνος υπέρβασης των ποιοτικών προτύπων δεν είναι πιθανός. Οι αναστροφές τάσεων πρέπει να πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο των Προγραμμάτων Μέτρων της ΟΠΥ, ενώ τα υπόλοιπα σχετικά νομοθετήματα αποτελούν εργαλεία εφαρμογής αποτελεσματικών δράσεων (π.χ. Οδηγία για τη Νιτρορύπανση, Οδηγία IPPC, κ.λπ.).

Σχήμα 7 Αρχή προσδιορισμού και αναστροφής σημαντικών και διατηρούμενων ανοδικών τάσεων συγκέντρωση Ανώτερη αποδεκτή τιμή ή πρότυπο % Σημείο εκκίνησης για την αναστροφή των τάσεων ως % του πρότυπου για τα υπόγεια ύδατα ή της ανώτερης αποδεκτής τιμής Επίπεδο εκκίνησης Φυσικά υποβόσκοντα επίπεδα 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Base year Χρόνος(έτη) 3.4. Μέτρα για την αποτροπή ή τον περιορισμό της εισαγωγής ρύπων Αυτό είναι το τρίτο βασικό στοιχείο της Οδηγίας. Τα μέτρα για την πρόληψη ή τον περιορισμό της απόρριψης ρύπων στα υπόγεια ύδατα καλύπτονται από την παλαιότερη Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα. Περιλαμβάνει στοιχεία που καλύπτονται τώρα από άλλες Οδηγίες, όπως η Οδηγία για την Υγειονομική Ταφή των Αποβλήτων, η οποία, σύμφωνα με τις διατάξεις της ΟΠΥ, θα ακυρωθεί το 2013 (δηλ. ένα έτος μετά από την έναρξη λειτουργίας των Προγραμμάτων Μέτρων). Η νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα περιλαμβάνει τις θεσμικές απαιτήσεις για την πρόληψη ή τον περιορισμό της εισαγωγής ρύπων στα υπόγεια ύδατα που συμπίπτουν με τις υφιστάμενες διατάξεις της παλαιάς Οδηγίας ενώ είναι σε συμφωνία με την ΟΠΥ. Αυτό σημαίνει ότι τα μέτρα για την πρόληψη ή τον περιορισμό της ρύπανσης που προβλέπονται από τη νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα είναι εκείνα που έχουν προβλεφθεί από την ΟΠΥ (που θα πρέπει να είναι λειτουργικά μέχρι το 2012). Αυτό με κανένα τρόπο δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να γίνει καμιά ενέργεια πριν από το 2012, καθώς η παλαιά Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα είναι ακόμη σε ισχύ, όπως και άλλες σχετικές Οδηγίες. Στο πλαίσιο της νέας Οδηγίας, οι διατάξεις για την πρόληψη και τον περιορισμό θα βελτιωθούν και θα είναι σε συμφωνία με την κατάρτιση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών που προβλέπεται από την ΟΠΥ. Αυτό συνδέεται στενά με τις ανάγκες του εννοιολογικού μοντέλου που περιγράφεται παρακάτω (Σχήμα 8). 27

Σχήμα 8 Οι διατάξεις «Πρό ηψη και περιορισμός (Prevent and Limit) που συνδέονται με μια αξιο όγηση των κιν δύνων από τις απορρίψεις (και την κατανόηση του συστήματος) ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ όμ ρια ύδατα, ποταμοί, ίμνες, κ π. κίνδυνοι, απορρίψεις, άμεσες ή έμμεσες εισαγωγές ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ph δια υτότητα των ορυκτών οξειδοαναγωγικό δυναμικό: O2, ισορροπία ανθρακικών ΜΕΣΟ ΑΠΟΔΟΧΗΣ κορεσμένη ζώνη ακόρεστη ζώνη υπόγειο υδατικό σύστημα υφή δομή ανόργανη περιεκτικότητα οργανική ύ η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ροή (ακόρεστη και κορεσμένη) προσρόφηση, αντα αγές ιόντων, οηειδοαναγωγικές αντιδράσεις διά υση / υετός ακτηριδιακή δραστηριότητα Εννοιολογικό Μοντέλο Κίνδυνοι από εισαγωγές Επικίνδυνες ουσίες Μη επικίνδυνοι ρύποι = ΠΡΟΛΗΨΗ = ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ 28

4. Προς την αποτελεσματική εφαρμογή 4.1. Κύρια σημεία της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα Η νέα Οδηγία για τα Υπόγεια Ύδατα (GWD) αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα ενός σύγχρονου ρυθμιστικού πλαισίου που αντιπροσωπεύεται από την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ). Η επιτυχία της εφαρμογής της θα εξαρτηθεί επομένως σε πολύ μεγάλο βαθμό από την αποτελεσματική εφαρμογή των σχετικών διατάξεων της ΟΠΥ για τα υπόγεια ύδατα καθώς επίσης και των υπόλοιπων σχετικών Ευρωπαϊκών νομοθετημάτων. Τα ακόλουθα κύρια σημεία της ΟΠΥ προετοιμάζουν το έδαφος για την αποτελεσματική εφαρμογή της νέας Οδηγίας: Ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων, σύμφωνα με το άρθρο 5 της ΟΠΥ. Η ανάλυση αυτή έχει ήδη πραγματοποιηθεί από τα Κράτη Μέλη και με βάση τα αποτελέσματά της έχουν προσδιορισθεί τα συστήματα υπόγειων υδάτων, τα οποία διατρέχουν τον κίνδυνο της μη επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας Πλαισίου για τα Ύδατα. Η ανάλυση αυτή αποτελεί ένα βασικό στοιχείο της νέας Οδηγίας, δεδομένου ότι έχει άμεση επίπτωση στον καθορισμό των ανώτερων αποδεκτών τιμών και τον εντοπισμό των τάσεων. Τα προγράμματα παρακολούθησης διαμορφώθηκαν και τέθηκαν σε λειτουργία μέχρι το τέλος του.2006, βάσει του ανωτέρω προσδιορισμού. Η συλλογή δεδομένων είναι επίσης πολύ σημαντική για την επικαιροποίηση/βελτίωση των συμπερασμάτων από τη διαδικασία αξιολόγησης του κινδύνου, συνεισφέροντας έτσι στον αναλυτικό προσδιορισμό των ρύπων που πρέπει να εξετασθούν από τα Κράτη Μέλη για τον καθορισμό των ανώτερων αποδεκτών τιμών. 29