ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΟΡΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ» ΧΩΡΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΧΙΛΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ: Μαστορίδου Αικατερίνη ΑΕΜ: 6302 Πιάχα Μαρία ΑΕΜ: 6308 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. Μπίσκας Παντελής, Λέκτορας ΘEΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2011
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ολοκληρώνοντας την παρούσα διπλωματική μας εργασία, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή του τομέα Ηλεκτρικής Ενέργειας της σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, Λέκτορα Π. Μπίσκα για την εμπιστοσύνη στην ανάθεση του θέματος καθώς και για τις καίριες συμβουλές του κατά τη διάρκεια της πραγματοποίησης της συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε επίσης τους μεταπτυχιακούς φοιτητές Χ. Σίμογλου και Δ. Χατζηγιάννη για την πολύτιμη βοήθεια και αποτελεσματική καθοδήγησή τους. Θερμές ευχαριστίες στις οικογένειες μας που μας στήριξαν και στους φίλους μας που χωρίς την αμέριστη συμπαράσταση και αρωγή τους η παρούσα εργασία θα ήταν ανέφικτο να ολοκληρωθεί. Τέλος, θα θέλαμε να αφιερώσουμε τη διπλωματική εργασία στους γονείς, τα αδέρφια μας και σε όσους μας στήριξαν. i
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ενέργεια αποτελεί στις μέρες μας στοιχείο ύψιστης σημασίας για όλες τις χώρες. Ο σύγχρονος κόσμος εξαρτάτη επιβίωση και την ευημερία του από την ηλεκτρική ενέργεια. Η αύξηση στις τιμές ενέργειας, ο αντίκτυπος της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας και της κατανάλωσης ενέργειας στο περιβάλλον και οι ισχύουσες διατάξεις του πρωτοκόλλου του Κιότο θέτουν τον ενεργειακό τομέα στο κέντρο της προσοχής. Είναι λογικό, επομένως, να εκπονούνται όλο και περισσότερες μελέτες με θέμα την απελευθέρωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας. Στα πλαίσια του ευρύτερου ενδιαφέροντας, πραγματοποιήθηκε η παρούσα διπλωματική, ύστερα από πρωτοβουλία των καθηγητών του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΑΠΘ. Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας της Ρουμανίας και της Χιλής. Πρόκειται για δύο διαφορετικές αγορές, ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς πως η μεν πρώτη λειτουργεί με χρηματιστήριο ενέργειας ενώ η δεύτερη με κοινοπραξία. Κοινό σημείο και των δύο είναι η ραγδαία ανάπτυξη των τελευταίων 10 χρόνων. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται αναλυτικά η αγορα ηλεκτρικής ενέργειας στη Ρουμανία, ανάλυση η οποία προκύπτει από τη μελέτη του κώδικα της αγοράς τους και εμπλουτίζεται με διαγράμματα και συνοπτικούς πίνακες. Στο δεύτερο μέρος πραγματοποιείται η ίδια διαδικασία για τη Χιλή. ii
ABSTRACT Nowadays, energy is a high-valued resource for all countries (nations). The prosperity and survival of the modern world depends on electrical power. The increase in energy price, the repercussion of energy market release and energy consumption to the environment and finally the provisions of Kyoto protocol in effect brought the energy sector to the center of international attention. Therefore, the next logical step is to work out several studies concerning the liberalization of electricity markets. The present thesis was the result of the initiative of professors from the Electrical and Computer Engineers Department of the Aristotle University of Thessaloniki. In the present thesis the electricity markets of Romania and Chile are analytically described. They are two different markets, the first operating as a Power Exchange and the second operating as a power pool. Their common element is their rapid growth in the last ten years. In the first section, the electrical power market of Romania is presented in detail, an analysis which is derived by the study of its Market Code and is enriched with diagrams and tables. In the second section, the market of Chile is analyzed. iii
Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ Α:... 1 1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ιστορική αναδρομή... 3 2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Θεσμικοί Φορείς... 7 2.1. Ρυθμιστική Αρχή... 7 2.2. Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς... 7 3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Δομή της αγοράς... 10 3.1. Εισαγωγή... 10 3.2. Ημερήσια Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας... 11 3.3. Αγορά εξισορρόπησης Balancing Market... 15 3.4. Αγορά Επικουρικών υπηρεσιών (Ancillary Services Market)... 21 3.4.1. Εισαγωγή... 21 3.4.2. Επικουρικές Υπηρεσίες... 22 3.4.3. Ρυθμιστικό Πλαίσιο Αγοράς Δευτερεύουσας και Τριτεύουσας Εφεδρείας... 26 3.5. Αγορά Συμβολαίων... 27 3.5.1. Κεντρική Αγορά Διμερών Συμβάσεων με Δημόσιες Δημοπρασίες... 27 3.5.2. Κεντρική Αγορά Διμερών Συμβάσεων με Συνεχή Διαπραγμάτευση... 31 3.6. Άλλες Αγορές... 34 3.6.1. Ενδοημερήσια αγορά (Intra-day Market)... 34 3.6.2. Αγορά Πράσινων Πιστοποιητικών... 37 3.6.3. Αγορά Πιστοποιητικών Εκπομπών CO 2... 41 4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Διασυνδέσεις... 42 4.1. Διαχείριση των Διασυνδέσεων... 42 4.1.1. Εγγραφή ως Συμμετέχοντα σε Διασυνοριακές Δημοπρασίες... 42 4.1.2. Βασικά βήματα δημοπρασιών... 43 4.1.3. Καθορισμός των μεταφερόμενων ποσοτήτων... 44 4.2. Μελλοντικές και υπάρχουσες Διασυνδέσεις... 46 4.3. Πλάνο Επέκτασης της Περιφερειακής Αγοράς - Market Coupling... 47 5. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Σύστημα συναλλαγών στη Ημερήσια Αγορά... 48 5.1. Περιγραφή... 48 5.2. Τύποι Προσφορών... 49 5.2.1. Ωριαίες Προσφορές... 49 5.2.2. Block Προσφορών... 50 5.2.3. Ευέλικτες Προσφορές... 52 5.3. Αλγόριθμος Υπολογισμού της τιμής εκκαθάρισης και της εμπορεύσιμης ποσότητας.... 52 5.4. Τιμή Εκκαθάρισης και Αγορά Διαθεσιμότητας (Market Splitting)... 56 5.5. Διαχείριση ζήτησης... 58 6. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Εξισορροπήσεις... 60 6.1. Κανόνες υπολογισμού των εξισορροπήσεων... 60 6.2. Υπολογισμός των εξισορροπήσεων... 62 6.2.1. Οι εξισορροπήσεις των BRP... 62 iv
6.2.2. Οι εξισορροπήσεις πληροφορίας... 63 6.2.3. Οι Εξισορροπήσεις Συστήματος... 64 6.2.4. Υπολογισμός των μη προβλεπόμενων Ανταλλαγών (Unplanned Exchanges)... 64 7. Κεφαλαιο 7: Διαδικασία Κατανομής... 66 7.1. Γενικά... 66 7.2. Μηχανισμός Υποστήριξης των Μονάδων Παραγωγής της Διαδικασίας Κατανομής... 68 7.2.1. Μονάδες συμπαραγωγής... 68 7.2.2. Μονάδες Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές68 7.3. Συναλλαγές κατά τη Διαδικασία Κατανομής... 69 7.4. Διαδικασία Κατανομής και Εξισορρόπηση... 69 8. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: Φυσικές Κοινοποιήσεις (Προγραμματισμός των Μονάδων)... 71 9. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: Εκκαθάριση της Αγοράς... 75 9.1. Εκκαθάριση της Ημερήσιας Αγοράς... 75 9.2. Εκκαθάριση της Αγοράς Εξισορρόπησης... 75 9.2.1. Τιμή ελλείμματος και πλεονάσματος εξισορρόπησης... 78 9.3. Εκκαθάριση των Εξισορροπήσεων... 79 9.3.1. Εκκαθάριση των εξισορροπήσεων των RBP... 79 9.3.2. Εκκαθάριση των εξισορροπήσεων πληροφορίας... 80 9.4. Εκκαθάριση της συμφόρησης των διασυνδέσεων... 81 9.5. Εκκαθάριση της Ενέργειας Εφεδρείας... 83 9.6. Εκκαθάριση της Αγοράς Επικουρικών Υπηρεσιών και Απωλειών του Συστήματος... 83 9.7. Εκκαθάριση της Διαδικασίας Κατανομής... 84 9.8. Κυρώσεις... 85 10. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: Κυρώσεις... 86 11. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Διαγραμματική απεικόνιση χονδρεμπορικής και λιανικής αγοράς... 88 12. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12: Αγορά Φυσικού Αερίου... 93 12.1. Ιστορική Αναδρομή... 93 12.2. Θεσμικοί Φορείς... 93 12.3. Νομοθετικό Πλαίσιο Αγοράς Φυσικού Αερίου... 94 12.4. Τιμές Τιμολόγια... 97 12.5. Παραβάσεις Ποινές... 99 12.6. Συμμετέχοντες Στην Αγορά φυσικού Αερίου...101 12.7. Επενδύσεις Έργο nabucco...103 ΜΕΡΟΣ Β: ΧΙΛΗ...104 13. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13: Ιστορική Αναδρομή...106 13.1. Απελευθέρωση της αγοράς...106 13.2. Νομοθετικό πλαίσιο...110 13.2.1. General Law of Electricity Services - Ley General de Servicios Electricos LGSE...110 13.2.2. SHORT LAW I...110 13.2.3. SHORT LAW IΙ...111 v
13.2.4. Νόμος 20.257 (NCRE)...112 13.2.5. Νόμος 20.220...114 13.3. Κρίση στη Χιλή...114 14. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14: Θεσμικοί Φορείς...117 14.1. Σημαντικοί οργανισμοί του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας...117 14.1.1. Διαχειριστής της Αγοράς...117 14.1.2. Ρυθμιστική Αρχή...120 14.1.3. Εθνική Επιτροπή Περιβάλλοντος...120 14.1.4. Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς...121 14.1.5. Επιτροπή Ειδικών...122 15. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15: Δομή της Αγοράς...123 15.1. Η αγορά ενέργειας στη Χιλή...123 15.1.1. Ημερήσια Αγορά (spot market)...123 15.1.2. Ρυθμιζόμενη Αγορά (Regulated market)...124 15.1.3. Αγορά Συμβολαίων (Free market)...124 15.1.4. Αγορά εξισορρόπησης ενέργειας...126 15.1.5. Αγορά Επικουρικών Υπηρεσιών...127 15.2. Πελάτες...128 15.2.1. Ρυθμιζόμενοι πελάτες...128 15.2.2. Μη Ρυθμιζόμενοι Πελάτες...129 16. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16: Εκκαθάριση της αγοράς...130 16.1. Καθορισμός της τιμής κόμβου...130 16.1.1. Τιμή κόμβου στο SING...130 16.1.2. Τιμή κόμβου στο SIC...133 16.2. Διαχείριση ζήτησης...140 17. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 17: Διαγραμματική απεικόνιση της κατάστασης της αγοράς...141 17.1. Το εθνικό ηλεκτρικό σύστημα της Χιλής...141 17.1.1. Το σύστημα SING...142 17.1.2. Το σύστημα SIC...144 17.1.3. Το σύστημα Aysen...147 17.1.4. Το σύστημα Magallanes...148 17.2. Πίνακες συμμετεχόντων...150 17.3. Διασυνδέσεις...153 17.4. Μηχανισμός κάλυψης του μεταβλητού κόστους...153 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ Σ...154 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...163 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ ΧΙΛΗΣ...164 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...166 ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...166 ΜΕΡΟΣ Α...166 ΜΕΡΟΣ Β ΧΙΛΗ...167 vi
ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1. Χρονοδιάγραμμα διαδικασιών της Ημερήσιας Αγοράς ΗΕ... 13 Πίνακας 2. Συμμετέχοντες στην Ημερήσια Αγορά ΗΕ... 14 Πίνακας 3. Συμμετέχοντες ως Balancing Responsible Parties (Ιανουάριος 2011)... 20 Πίνακας 4. Χρονοδιάγραμμα οργάνωσης και λειτουργίας της κεντρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας διμερών συμβάσεων με δημόσιες δημοπρασίες... 29 Πίνακας 5. Συμμετέχοντες στην αγορά διμερών συμβάσεων με δημόσιες δημοπρασίες... 30 Πίνακας 6. Χρονοδιάγραμμα οργάνωσης και λειτουργίας της κεντρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας διμερών συμβάσεων με συνεχή διαπραγμάτευση... 33 Πίνακας 7. Συμμετέχοντες στην αγορά διμερών συμβάσεων με συνεχή διαπραγμάτευση... 34 Πίνακας 8. Χρονοδιάγραμμα οργάνωσης και λειτουργίας ενδοημερήσιας αγοράς. 35 Πίνακας 9. Συμμετέχοντες στην ενδοημερήσια αγορά... 36 Πίνακας 10: Προμηθευτές στην αγορά των πράσινων πιστοποιητικών... 40 Πίνακας 11: Παραγωγοί στην αγορά των πράσινων πιστοποιητικών... 40 Πίνακας 12. Συμμετέχοντες στo πληροφοριακό σύστημα για την αγορά πιστοποιητικών καυσαερίων CO 2.... 41 Πίνακας 13: Χρονοδιάγραμμα διαδικασιών των διασυνδεδεμένων δημοπρασιών της ημέρας συναλλαγών D-1... 45 Πίνακας 14: Χρονοδιάγραμμα διαδικασιών των διασυνδεδεμένων δημοπρασιών της ημέρας παράδοσης D... 45 Πίνακας 15: Ποσοστά συμμετοχής στην παραγωγή...107 Πίνακας 16: Ποσοστά συμμετοχής στη διανομή...107 Πίνακας 17: Τέλη ανάλογα με την τάση και το λόγο ενεργού/άεργου στο SING...131 Πίνακας 18: Τέλη ανάλογα με την τάση και το λόγο ενεργού/άεργου στο SIC...137 Πίνακας 19: Συμμετέχοντες στην Παραγωγή...150 Πίνακας 20: Συμμετέχοντες στη Μεταφορά...151 Πίνακας 21: Ελεύθεροι Πελάτες...151 Πίνακας 22: Συμμετέχοντες στην Παραγωγή...151 Πίνακας 23: Συμμετέχοντες στη Μεταφορά...152 Πίνακας 24:Ελεύθεροι Πελάτες...152 vii
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΙΚΟΝΕΣ Σχήμα 1: Δομή της αγοράς... 11 Σχήμα 2. Ρευστότητα και οι όγκοι συναλλαγών ημερήσιας αγοράς ΗΕ... 15 Σχήμα 3: Κατανομή ΑΠΕ... 39 Σχήμα 4: Χρονικό πλαίσιο κοινής επέκτασης της περιφερειακής αγοράς της Ρουμανίας... 47 Σχήμα 5: Υπολογισμός της τιμής εκκαθάρισης... 55 Σχήμα 6: Διαχείριση Ζήτησης Έξυπνο Δίκτυο... 59 Σχήμα 7: Ποσοστό Συμμετοχής των Παραγωγών στην Αγορά ΗΕ... 88 Σχήμα 8 : Ποσοστό Συμμετοχής Προμηθευτών στη λιανική αγορά ΗΕ... 89 Σχήμα 9: Ποσοστό Συμμετοχής των Προμηθευτών στη χονδρεμπορική αγορά ΗΕ... 89 Σχήμα 10: Εγκατεστημένη ισχύς ανά ΑΠΕ σε ποσοστά... 90 Σχήμα 11: Εγκατεστημένη ισχύς ανά ΑΠΕ σε MW... 90 Σχήμα 12: Ενεργειακό μείγμα καυσίμων... 91 Σχήμα 13: Γεωγραφική κατανομή του παραγωγικού δυναμικού και μελλοντική επέκταση... 92 Σχήμα 14: Δομή της Αγοράς Φυσικού Αερίου...102 Σχήμα 15: Γεωγραφική κατανομή σταθμών φυσικού αερίου...103 Σχήμα 16: Διαγραμματική απεικόνιση της απελευθέρωσης της αγοράς...109 Σχήμα 17: Διαγραμματική απεικόνιση των θεσμικών φορέων...117 Σχήμα 18. Δομή της Αγοράς ΗΕ στη Χιλή...125 Σχήμα 19: Διάγραμμα αγοράς εξισορρόπησης...126 Σχήμα 20: Διάγραμμα τιμών...139 Σχήμα 21: Διάγραμμα εγκατεστημένης ισχύς ανά τύπο καυσίμου...141 Σχήμα 22: Συμμετοχή στην αγορά ανά εταιρεία...141 Σχήμα 23: Εγκατεστημένη ισχύ ανά τύπο καυσίμου στο SING...143 Σχήμα 24: Συμμετοχή στην αγορά ανά εταιρεία στο SING...143 Σχήμα 25: Εγκατεστημένη ισχύ ανά περιοχή και τύπο καυσίμου στο SING...144 Σχήμα 26: Ισχύ που προστέθηκε ανά τύπο καυσίμου στο SING...144 Σχήμα 27: Εγκατεστημένη ισχύ ανά τύπο καυσίμου στο SIC...145 Σχήμα 28: Συμμετοχή στην αγορά ανά εταιρεία στο SIC...146 Σχήμα 29: Εγκατεστημένη ισχύ ανά περιοχή και τύπο καυσίμου στο SIC...146 Σχήμα 30: Ισχύ που προστέθηκε ανά τύπο καυσίμου στο SIC...146 Σχήμα 31: Εγκατεστημένη ισχύ ανά τύπο καυσίμου στο AYSEN...147 Σχήμα 32: Συμμετοχή στην αγορά ανά εταιρεία στο AYSEN...147 Σχήμα 33: Εγκατεστημένη ισχύ ανά περιοχή και τύπο καυσίμου στο AYSEN...148 Σχήμα 34: Ισχύ που προστέθηκε ανά τύπο καυσίμου στο AYSEN...148 Σχήμα 35: Εγκατεστημένη ισχύ ανά τύπο καυσίμου στο MAGALLANES...149 Σχήμα 36: Συμμετοχή στην αγορά ανά εταιρεία στο MAGALLANES...149 Σχήμα 37: Εγκατεστημένη ισχύ ανά περιοχή και τύπο καυσίμου στο MAGALLANES...150 Σχήμα 38: Ισχύ που προστέθηκε ανά τύπο καυσίμου στο MAGALLANES...150 Σχήμα 39: Χάρτης διασυνδέσεων...153 viii
ΜΕΡΟΣ Α: 1
2
1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ιστορική αναδρομή Το 1882 κατασκευάζεται στο Βουκουρέστι η πρώτη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής. Την ίδια χρονιά, λαμβάνει χώρα η πρώτη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ του σταθμού και του Royal Palace Cotroceni με μια εναέρια γραμμή μεταφοράς μήκους 3km με μονωτήρες πορσελάνης. Το 1884 μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της δυτικής Ρουμανίας η Timisoara, θα αποτελέσει την πρώτη πόλη σε ευρωπαϊκό επίπεδο της οποίας οι δρόμοι φωταγωγούνται. Το εργοστάσιο και η εγκατάσταση φωτισμού λειτούργησαν για μια δοκιμαστική περίοδο από τις 15 ως τις 30 Νοεμβρίου. Μετά την Timisoara, το 1890 στο Cluj η εταιρεία Gas Society είχε προγραμματίσει να φωταγωγήσει τους δρόμους μέχρι το 1901, ενώ τρία χρόνια αργότερα το 1893 ιδρύθηκε στην πόλη Galati η εταιρεία Gas and Electricity Exploitation Society. Στις 18 Μαΐου 1895 ιδρύθηκε η Hermannstadter Elektrizitätswerke AG και ένα χρόνο αργότερα 1896 αρχίζει η κατασκευή του υδροηλεκτρικού σταθμού παραγωγής ΗΕ Sadu I. Τέλος, το 1898 ολοκληρώνεται ο υδροηλεκτρικός σταθμός παραγωγής Sinaia Ι (4x250 kw) ο οποίος εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα. Λίγα χρόνια αργότερα τίθεται σε λειτουργία ο δεύτερος υδροηλεκτρικός σταθμός παραγωγής κατά μήκος του ποταμού Sadu- ο Sadu ΙΙ. Το 1905 ξεκίνησε η κατασκευή του και το 1907 τέθηκε σε λειτουργία. Μέχρι το 1939 η παραγωγή και χρήση ΗΕ είχε διαδοθεί σε όλη την Ρουμανία. Στο τέλος του 1939 στη Ρουμανία υπήρχαν 229 παραγωγοί ΗΕ. Πιο συγκεκριμένα υπήρχαν 113 ιδιωτικές εταιρείες και συμβάσεις παραχώρησης, 85 δημόσιες επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, 10 δημόσιες εμπορικές αρχές, 14 κοινοπραξίες και 7 κρατικές αρχές. Το Νοέμβριο του 1951 δημιουργήθηκε στην πόλη Sibiu ένα από τα τέσσερα πρώτα κέντρα κατανομής μονάδων. Τα άλλα τρία είχαν ήδη πραγματοποιηθεί μέχρι τότε στο Βουκουρέστι, το Brasov και τη Campina. Στις 13 Ιουνίου του 1955 λειτούργησε το Εθνικό Κέντρο Κατανομής Φορτίου (National Power Dispatcher NPD). Το Εθνικό Κέντρο Κατανομής Φορτίου συστάθηκε σύμφωνα με πλαίσιο του Υπουργείου Ηλεκτρικής Ενέργειας (Ministry of Electrical Energy - MEE) και ο κύριος στόχος του ήταν ο συντονισμός της παραγωγής, της μεταφοράς και διανομής ΗΕ στα πλαίσια του διασυνδεδεμένου Εθνικού Συστήματος Ενέργειας, το οποίο περιλάμβανε την περιοχή της Muntenia και το ανατολικοκεντρικό τμήμα της Transylvania. Τα κύρια καθήκοντα του Εθνικού Κέντρου Κατανομής Φορτίου σχετίζονται με την αδιάλειπτη παροχή ενέργειας στους καταναλωτές, την καλύτερη διανομή φορτίου μεταξύ των σταθμών παραγωγής ΗΕ και τον έλεγχο της συχνότητας και τάσης. Η λήψη αποφάσεων από τη Ρυθμιστική Αρχή αφορούν το δίκτυο των 110 kv. Η πρώτη καμπύλη φορτίου είχε μέγιστη τιμή τα 325 MW, ωστόσο με την πάροδο του χρόνου η κατανάλωση αυξήθηκε κυρίως λόγω της βιομηχανικής ανάπτυξης. Τα νέα δεδομένα απαιτούσαν νέες συνδέσεις μεταξύ των παραγωγών και των καταναλωτών ΗΕ ή νέες συνδέσεις ανάμεσα στα ζωνικά 3
συστήματα, για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών και την ασφαλέστερη λειτουργία του συστήματος. Το 1958 δημιουργήθηκε το ρουμάνικο Σύστημα ΗΕ μέσα από τη διασύνδεση των τοπικών υποσυστημάτων. Οι εταιρείες που είχαν δημιουργηθεί το 1948 άρχισαν σταδιακά να γίνονται κρατικές. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν η Gas and Electricity Society η οποία στο Βουκουρέστι μετονομάστηκε αρχικά σε Bucharest Electricity Society και αργότερα σε Bucharest Regional Electricity Enterprise, στο Cluj η ίδια εταιρεία μετονομάστηκε σε Cluj Regional Electricity Enterprise. Παράλληλα με την αναδιοργάνωση των ήδη υπάρχοντων εταιρειών δημιουργήθηκαν και νέες εταιρείες όπως η Bacau Electricity Enterprise (1951). Επιπλέον, την 1η Απριλίου 1958 συστάθηκε η Ardeal Sibiu Power Dispatcher και την 1η Οκτωβρίου 1968 πέρασε στην ιδιοκτησία της Electricity Network Enterprise με το όνομα Territorial Power Dispatcher of Sibiu, όπως είχε συμβεί και με άλλες 6 εταιρείες στις πόλεις: Βουκουρέστι, Bacau, Galati, Craiova, Timisoara, Cluj. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 90 η Electricity Network Enterprise είχε ένα ζωνικό κέντρο κατανομής μονάδων για εγκαταστάσεις μεγαλύτερες των 110 kv εντός της Alba και Sibiu και τον Sibiu Local Power Dispatcher για τον έλεγχο των απομακρυσμένων υποσταθμών. Το 1990 δημιουργήθηκε η Ρουμανική Εθνική Υπηρεσία Ηλεκτρισμού (RENEL) μετά την αναδιοργάνωση του πρώην Υπουργείου Ηλεκτρικής Ενέργειας. Η RENEL ήταν μια κρατική εταιρεία, της οποίας κύριες δραστηριότητες ήταν οι εξής: Η παραγωγή, μεταφορά, διανομή και προμήθεια ΗΕ σε συμβατικούς και πυρηνικούς τομείς ενέργειας. Η θερμοπαραγωγή και μεταφορά. Στις αρχές του 1992, ξεκίνησε η αναδιοργάνωση της RENEL με αποτέλεσμα κάποιες επικουρικές δραστηριότητες να αποκοπούν από τις αρμοδιότητες της. Αναδιοργανώσεις ωστόσο ξεκίνησαν εκ νέου τον Ιούνιο του 1998 με την Κυβερνητική απόφαση Νο.365/1998, όπου η Ρουμανική Εθνική Υπηρεσία Ηλεκτρισμού (RENEL) αντικαταστάθηκε από την CONEL καταργώντας έτσι το κάθετο μονοπώλιο. Η CONEL ήταν κρατική και λειτούργησε υπό την εποπτεία του Υπουργείου Βιομηχανίας και Εμπορίου (Ministry of Industry and Trade). Η CONEL ασχολούνταν με τη μεταφορά, ήταν διαχειριστής του συστήματος και της αγοράς και είχε το 100% των μετοχών σε τρεις θυγατρικές εταιρείες: SC Termoelectrica SA για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας SC Hidroeléctrica SA. για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Electrica SA για τη διανομή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας Η συμμετοχή στην αγορά ΗΕ γινόταν αποκλειστικά και μόνο μέσω συμβολαίων. Οι δραστηριότητες σε θέματα πυρηνικής ενέργειας που είχαν αποσχιστεί από τις αρμοδιότητες της RENEL είχαν αποδοθεί σε δύο εταιρείες, την Εθνική εταιρεία 4
«NUCLEARELECTRICA SA» και τον National Regie for Nuclear Activities. Τον Οκτώβριο του 1998 ιδρύθηκε η ρουμάνικη Ρυθμιστική Αρχή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας (ANRE) με έκτακτο διάταγμα. Η δραστηριότητες του προσδιορίζονται από τον νόμο 13/2007 και συμπληρώνονται από τις τροποποιήσεις και διατάξεις 351/2004, σχετικά με το Φυσικό Αέριο. Η οργάνωση και λειτουργία του προσδιορίζονται από τις Κυβερνητικές Διατάξεις Νο.410/2007 και Νο.1428/2009, που εγκρίθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2009. Οι μεταρρυθμίσεις συνεχίζονται με την Κυβέρνηση να επιθυμεί το άνοιγμα της αγοράς ΗΕ. Έτσι με την Κυβερνητική απόφαση Νο.122/2000 η αγορά ΗΕ ανοίγει στο 10% και λίγο αργότερα με την απόφαση Νο.982/2000 η αγορά ανοίγει στο 15%. Στις 31 Ιουλίου του 2000 σύμφωνα με το κυβερνητικό διάταγμα No. 627/2000 ιδρύθηκε η Transelectrica και έτσι η Εθνική Εταιρεία Ηλεκτρισμού (CONEL) χωρίστηκε σε τέσσερα διαφορετικά νομικά πρόσωπα: SC Termoelectrica SA για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας SC Hidroeléctrica Α.Ε. για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Electrica SA για τη διανομή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας CN TRANSELECTRICA SA για τη μεταφορά, τη λειτουργία του συστήματος και την κατανομή της ΗΕ. Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, πραγματοποιείται η έναρξη υποχρεωτικής Spot αγοράς ΗΕ, η οποία οργανώνεται από τον OPCOM και ακολουθεί το μοντέλο της Κοινοπραξίας. Το άνοιγμα της αγοράς συνεχίστηκε σταδιακά. Με το κυβερνητικό διάταγμα Νο.1272/2001 η αγορά ανοίγει στο 25%. Λίγο αργότερα, η Electrica S.A. χωρίζεται σε 8 θυγατρικές εταιρείες με το κυβερνητικό διάταγμα Νο.1342/2001. Στην συνέχεια με τα διατάγματα Νο.48/2002, Νο.1563/2003 και Νο.1823/2004 η αγορά ανοίγει σταδιακά στο 33%, 40% και 55%. Το παραπάνω μοντέλο αγοράς διατηρήθηκε για 5 χρόνια. Το 2005 έχουμε την έναρξη ενός νέου μοντέλου αγοράς τα χαρακτηριστικά του οποίου συνοψίζονται παρακάτω: Μη υποχρεωτική spot αγορά με διμερείς συμβάσεις και διμερείς προσφορές. Υποχρεωτική αγορά εξισορρόπησης υπό την επίβλεψη του Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς (TSO). Οικονομικές ευθύνες για τα μέλη του φορέα εξισορρόπησης (Balancing Responsibilities Parties). Με τον νόμο 644/2005 η αγορά ΗΕ ανοίγει στο 83.5% και λίγους μήνες αργότερα, το Νοέμβριο του 2005 γίνεται η έναρξη της αγοράς πράσινων πιστοποιητικών (green certificates Market) και το Δεκέμβριο η έναρξη της Κεντρικής αγοράς διμερών συμβολαίων (centralized market for bilateral contracts). 5
Το Μάρτιο του 2007 γίνεται η έναρξη της Κεντρικής αγοράς διμερών συμβολαίων με συνεχείς διαπραγματεύσεις (centralized market for bilateral contracts with continuous negotiation). Την έναρξη της αγοράς αυτής ακολουθεί το άνοιγμα της αγοράς ΗΕ και φυσικού αερίου στο 100%. Οι τελευταίες αλλαγές στην αγορά της Ρουμανίας πραγματοποιήθηκαν το 2008. Τον Ιούλιο λειτουργεί η Ημερήσια Αγορά ή Day-Ahead Market με κύριο Διαχειριστή τον OPCOM και τον Αύγουστο ολοκληρώθηκε η διαδικασία διαχωρισμού της διανομής και προμήθειας. Το Νοεμβρίου του 2008 ξεκινάει μια περίοδος αλλαγών για την Αγορά Πράσινων Πιστοποιητικών. Στις 3 Νοεμβρίου 2008 δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο Νόμος 220, ο πρώτος νόμος που αφορά στην προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Δύο χρόνια αργότερα ο Νόμος αυτός θα τροποποιηθεί και στις 7 Ιουλίου 2010 θα δημοσιευθεί ως Νόμος 139/2010. Συνοπτικά οι κυριότερες ημερομηνίες, παρουσιάζονται παρακάτω: 1990: ίδρυση της Εθνικής Υπηρεσίας Ηλεκτρισμού (RENEL) 1998: Με την Κυβερνητική απόφαση Νο.365/1998 η Ρουμανική Εθνική Υπηρεσία Ηλεκτρισμού (RENEL) αντικαθίσταται από την CONEL καταργώντας έτσι το κάθετο μονοπώλιο. Οι συμμετέχοντες στην αγορά συνάπτουν μόνο συμβόλαια. 2000: Έναρξη του ανοίγματος της αγοράς στο 10% (Κυβερνητικό διάταγμα Νο.122/2000) και στο 15% (Κυβερνητικό διάταγμα Νο.982/2000)- Διάλυση της CONEL- Έναρξη υποχρεωτικής Spot αγοράς ΗΕ, η οποία οργανώνεται από τον OPCOM και ακολουθεί το μοντέλο της Κοινοπραξίας. 2001: Άνοιγμα της αγοράς στο 25% (Κυβερνητικό διάταγμα Νο.1272/2001)- Χωρισμός της Electrica S.A. σε 8 θυγατρικές εταιρείες (Κυβερνητικό διάταγμα Νο.1342/2001) 2002-2004: Άνοιγμα της αγοράς στο 33%, 40% και 55% (Κυβερνητικό διάταγμα Νο.48/2002, Νο.1563/2003 και Νο.1823/2004). 2005: Έναρξη ενός νέου μοντέλου αγοράς με μη υποχρεωτική συμμετοχή στη spot αγορά, υποχρεωτική αγορά εξισορρόπησης υπό την επίβλεψη του Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς και οικονομικές ευθύνες για τα μέλη του φορέα εξισορρόπησης- Άνοιγμα της αγοράς στο 83.5% (Κυβερνητικό διάταγμα Νο.644/2005)- Έναρξη της αγοράς πράσινων πιστοποιητικών. 2007: Έναρξη της Κεντρικής αγοράς διμερών συμβολαίων- Έναρξη της Κεντρικής αγοράς διμερών συμβολαίων με συνεχείς διαπραγματεύσεις- Άνοιγμα της αγοράς ΗΕ και φυσικού αερίου στο 100%. 2008: Λειτουργία της Ημερήσιας Αγοράς ή Day-Ahead Market με κύριο Διαχειριστή τον OPCOM- Ολοκλήρωση της διαδικασίας διαχωρισμού της διανομής και προμήθειας- Δημοσίευση του πρώτου Νόμου (Νόμος 220) για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 2010: Τροποποίηση του Νόμου για τις ανανεώσιμες πηγές και μετονομασία σε Νόμο 139/2010. 6
2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Θεσμικοί Φορείς 2.1. Ρυθμιστική Αρχή Ο ANRE (www.anre.ro), η Εθνική Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας της Ρουμανίας, δημιουργήθηκε από τον Νόμο 13/2007. Είναι δημόσιος και ανεξάρτητος φορέας με αποστολή τη δημιουργία και εφαρμογή του κατάλληλου συστήματος, ώστε να διασφαλίζεται η εύρυθμη λειτουργία της αγοράς ΗΕ., θερμότητας και φυσικού αερίου, όσον αφορά την αποτελεσματικότητα, τον ανταγωνισμό, τη διαφάνεια και την προστασία των καταναλωτών. Σύμφωνα με τον παραπάνω νόμο και τις μετέπειτα τροποποιήσεις ο ANRE ορίζει επιπλέον: Τις γενικές συνθήκες για τη χορήγηση αδειών και εγκρίσεων από τον ANRE. Τη διαδικασία με την οποία ο ANRE χορηγεί άδειες και εγκρίσεις. Τους όρους βάσει των οποίων μια έγκριση ή άδεια μπορεί να τροποποιηθεί. Περιπτώσεις στις οποίες ο ANRE πρέπει να προχωρήσει σε προσωρινή ανάκληση ή αναστολή αδειών και εγκρίσεων. Τις υποχρεώσεις, τη διαδικασία πληρωμής και τις χρεώσεις των αιτούντων για την χορήγηση αδειών ή εγκρίσεων. Ο ANRE, όπως αναφέρθηκε παραπάνω χορηγεί άδειες και εγκρίσεις για τη δημιουργία υποσταθμών, μονάδων παραγωγής και γραμμών Υ.Τ. Γι αυτό το λόγο έχει και το δικαίωμα να επιβάλει ποινές σε όσους δε συμμορφώνονται με τον νόμο. Το δικαίωμα αυτό του παρέχεται σύμφωνα με το άρθρο 86 του νόμου 13/2007, ενώ βάση του ίδιου νόμου τα δικαιώματα που παρέχει ο ANRE μέσω των αδειών και εγκρίσεων του δε μεταβιβάζονται ούτε εξ ολοκλήρου, ούτε εν μέρει χωρίς τη συγκατάθεσή του και στην περίπτωση αυτή ο ANRE έχει το δικαίωμα επιβολής ποινής. Καθένας έχει πρόσβαση στα αρχεία του ANRE αρκεί να καταθέσει γραπτά το αίτημά του. 2.2. Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς Η Transelectrica (www.transelectrica.ro) είναι ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς της Ρουμανίας (TSO), ο οποίος διαχειρίζεται το σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και διαχειρίζεται τις ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, ως μέλος του ENTSO-E (European Network of Transmission and System Operators for Electricity - Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Μεταφοράς των Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας). Επιπλέον, είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας, τη λειτουργία του συστήματος και της αγοράς, την ανάπτυξη του δικτύου και των υποδομών της αγοράς εξασφαλίζοντας την ασφάλεια του ρουμανικού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας. 7
Χρησιμεύει ως ο κύριος σύνδεσμος ανάμεσα στην προσφορά και τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, αντιστοιχίζοντας κάθε στιγμή την παραγωγή με τη ζήτηση ΗΕ. Εξασφαλίζει αξιόπιστη και σταθερή λειτουργία, παρέχοντας μεταφορά ΗΕ χωρίς διακρίσεις και με δίκαιες συνθήκες σε όλους τους συμμετέχοντες και δεν εμπορεύεται ηλεκτρική ενέργεια παρά μόνο για την κάλυψη των απωλειών της. Ιδρύθηκε στις 31 Ιουλίου 2000 σύμφωνα με το κυβερνητικό διάταγμα No. 627/2000. Λόγω του διαχωρισμού του εθνικού συστήματος σε τέσσερα νομικά πρόσωπα, οι δραστηριότητες της παραγωγής, της μεταφοράς και της διανομής διαχωρίστηκαν μεταξύ τους, ωστόσο από τεχνικής άποψης το σύστημα ΗΕ παρέμεινε ενιαίο και η διαχείριση του γίνεται από την Transelectrica. Όπως έχει ήδη αναφερθεί στόχος της Transelectrica είναι η κατασκευή, η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός των υποσταθμών του συστήματος μεταφοράς, η κατάργηση του εθνικού δικτύου των 400kV και η δημιουργία ενός μητροπολιτικού δικτύου στα 400kV, η σύναψη περισσοτέρων διασυνδέσεων με γειτονικές χώρες, η ένταξη των τριών μονάδων πυρηνικής ενέργειας στη Cernavoda καθώς και η ένταξη αιολικών πάρκων και του υδροηλεκτρικού σταθμού που βρίσκεται στην πόλη Lapusesti για την παραγωγή ενέργειας. Οι βασικές λειτουργίες της Transelectrica συνοψίζονται παρακάτω: Διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς: Ως διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς η Transelectrica οφείλει να ελέγχει και να φροντίζει για την υποδομή του δικτύου, την κατανομή των μονάδων, να ελέγχει και διαχειρίζεται τις διασυνδέσεις και να διαχειρίζεται την αγορά των πράσινων πιστοποιητικών (green certificates). Διαχειριστής της Αγοράς Εξισορρόπησης (Balancing Market): Ως διαχειριστής της αγοράς αυτής διαχειρίζεται την ειδικά διαμορφωμένη πλατφόρμα. Εμπορικός διαχειριστής της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας: Μέσω της θυγατρικής εταιρείας OPCOM ασχολείται με το εμπόριο των πράσινων πιστοποιητικών. Διαχειριστής Καταμετρημένης Ενέργειας της χονδρεμπορικής αγοράς (Metering Operator): Μέσω της θυγατρικής εταιρείας OMERA, η Transelectrica λειτουργεί το σύστημα μέτρησης. Λαμβάνοντας υπόψη τη δυναμική της αγοράς ΗΕ, η τηλεμετρία κρίνεται αναγκαία και υποχρεωτική. Telecommunication and IT operator: μέσω της θυγατρικής εταιρείας TELETRANS διαχειρίζεται ένα ψηφιακό σύστημα τηλεπικοινωνίας μέσω οπτικών ινών. Ο Διαχειριστής του Συστήματος και της αγοράς, ο Εμπορικός Διαχειριστής (Commercial operator) και ο Διαχειριστής Καταμετρημένης Ενέργειας της χονδρεμπορικής αγοράς αποτελούν τις κύριες οντότητες της αγοράς ΗΕ. Ας εξετάσουμε αναλυτικά τις παραπάνω θυγατρικές εταιρείες. OPCOM: Ο Διαχειριστής της Αγοράς ΗΕ. OPCOM S.A (Operatorul 8
Pietei de Energie Electrica SA www.opcom.ro) ιδρύθηκε βάσει του νόμου 627/2000 στις 15 Αυγούστου 2000 και είναι θυγατρική εταιρεία της Transelectrica. Στόχος της εν λόγω εταιρείας είναι η οργάνωση των εμπορικών συναλλαγών ΗΕ. Σύμφωνα με το Νόμο 627/2000 και το Νόμο 407/2001 σχετικά με τη χονδρεμπορική αγορά ΗΕ που εκδόθηκε από τον ANRΕ, οι δραστηριότητες του OPCOM συνοψίζονται στις παρακάτω: Διαχείριση και οργάνωση της Ημερήσιας (Day-Ahead) Αγοράς ΗΕ Συνεχής εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης ώστε να εξασφαλίζεται η συνεχής λειτουργία του Συστήματος. Είναι ο Διαχειριστής των Εκκαθαρίσεων (Settlement Operator) τόσο της αγοράς εξισορρόπησης όσο και της Ημερήσιας Αγοράς (Day-Ahead). Διαχειρίζεται και οργανώνει την κεντρική αγορά διμερών συμβολαίων. Διαχειρίζεται και οργανώνει την αγορά πράσινων πιστοποιητικών. Διαχειρίζεται την πλατφόρμα που αφορά τα πιστοποιητικά εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Δημοσιεύει τα στατιστικά στοιχεία της αγοράς όπως ορίζεται από το νόμο για την ΗΕ. Η καθιέρωση Διαδικασίας Κατανομής (Priority Production) των μονάδων παραγωγής που είναι έτοιμες για κατανομή κατατάσσοντας αυτές στα αντίστοιχα επίπεδα ισχύος με βάση την τιμή προσφοράς. Η καθιέρωση δικαιωμάτων πληρωμής και υποχρεώσεων στους συμμετέχοντες της αγοράς, σύμφωνα με τις πραγματοποιηθείσες συναλλαγές. TELETRANS: Η TELETRANS S.A. είναι μια εταιρεία θυγατρική της Transelectrica S.A. Κύριος τομέας στον οποίο δραστηριοποιείται είναι διαχείριση των συστημάτων μεταφοράς ΗΕ μέσω των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής. Η TELETRANS S.A. λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 2003 και οι αρμοδιότητες της καθορίζονται με βάση τις παρακάτω κατευθυντήριες γραμμές: Τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες, κυρίως ως διαχειριστής των οπτικών ινών του εθνικού δικτύου της Transelectrica. Ενημέρωση των υπηρεσιών που σχετίζονται με τη διανομή ενέργειας και ισχύος. Υπηρεσίες διαχείρισης πληροφοριών - περιλαμβάνει ένα πλήρες φάσμα εφαρμογών, συμπεριλαμβανομένων συμβουλευτικών υπηρεσιών σχετικά με τη συντήρηση, το σχεδιασμό, την τεχνική υποστήριξη, την εκπαίδευση σε σύνθετα δίκτυα, εφαρμογές λογισμικού, Oracle βάσεις δεδομένων, Internet/Intranet, καθώς και εξοπλισμό, δικτύωση και καλωδίωση των τηλεπικοινωνιών. OMERA: H OMERA εταιρεία θυγατρική της Transelectrica S.A. ιδρύθηκε σύμφωνα με τους Νόμους 3/22.01.2002 και 22/18.06.2002. Είναι μια οικονομική οντότητα χωρίς νομική υπόσταση και εκτελεί λογιστικές εργασίες που αφορούν την Αγορά Εξισορρόπησης ενέργειας, όπως προβλέπεται από τις διατάξεις 82/1991 και J40/7034/2002. 9
3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Δομή της αγοράς 3.1. Εισαγωγή Η χονδρεμπορική αγορά ΗΕ (wholesale market) αποτελείται από τους παρακάτω συμμετέχοντες: Α) Παραγωγοί και αυτοπρομηθευόμενοι πελάτες: Ως παραγωγοί ορίζονται όλοι εκείνοι οι οποίοι είναι κάτοχοι άδειας παραγωγής ΗΕ. Ως αυτοπρομηθευόμενοι πελάτες ορίζονται εκείνοι οι πελάτες οι οποίοι είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα και παράγουν ενέργεια, συμπεριλαμβανομένης και της ενέργειας που παράγεται από συστήματα συμπαραγωγής ηλεκτρισμού θερμότητας (ΣΗΘ), κυρίως για δική τους κατανάλωση. Β) Προμηθευτές: Οι προμηθευτές είναι νομικά πρόσωπα κάτοχοι άδειας διανομής, οι οποίοι εξασφαλίζουν παροχή ΗΕ για έναν ή περισσότερους καταναλωτές βασιζόμενοι στη σύμβαση προμήθειας. Γ) Διαχειριστές του συστήματος μεταφοράς ή διανομής, ανάλογα με την περίπτωση. Οι παραπάνω συμμετέχοντες έχουν το δικαίωμα να πωλούν και να αγοράζουν: α) ηλεκτρική ενέργεια, β) επικουρικές υπηρεσίες, οι οποίες εξασφαλίζονται από τους παραγωγούς κατόπιν αιτήματος του Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς και καλύπτουν την ανάγκη των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας για διασφάλιση της ποιότητας και της αξιοπιστίας της τροφοδότησής τους, σύμφωνα με τα πρότυπα. γ) υπηρεσίες του συστήματος που διασφαλίζονται από το Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς προκειμένου να διατηρηθεί το λειτουργικό επίπεδο ασφάλειας του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας και η ποιότητα της ΗΕ σύμφωνα με τα πρότυπα, δ) υπηρεσίες μεταφοράς που διασφαλίζονται από το Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς - TSO σε όσους χρησιμοποιούν το δίκτυο μεταφοράς ΗΕ, καθώς και ε) υπηρεσίες διανομής που διασφαλίζονται από το Διαχειριστή του Συστήματος Διανομής - DSO σε όσους χρησιμοποιούν το δίκτυο διανομής ΗΕ. Όλοι οι συμμετέχοντες στη χονδρεμπορική αγορά ΗΕ είναι νομικά πρόσωπα, της Ρουμανίας ή ξένοι, κάτοχοι άδειας, οι οποίοι είναι εγγεγραμμένοι ως: Α) συμμετέχοντες στην Ημερήσια Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας ή Day Ahead Market (DAM) 10
Β) συμμετέχοντες στην Αγορά εξισορρόπησης (Balancing Market) Γ) συμμετέχοντες σε δημοπρασίες και Δ) κάτοχοι αδειών που αναλαμβάνουν την ευθύνη εξισορρόπησης της ενέργειας, που ονομάζονται Balancing Responsible Parties. Η χονδρεμπορική αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας περιλαμβάνει τις ακόλουθες αγορές: α) Ημερήσια αγορά ΗΕ (Day Ahead Market) β) Αγορά Εξισορρόπησης (Balancing Market) γ) Αγορά Επικουρικών Υπηρεσιών (Ancillary Services Market) δ) Αγορά Διμερών Συμβάσεων (Bilateral Contracts Market) Παρακάτω παρουσιάζεται συνοπτικά η δομή της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Σχήμα 1: Δομή της αγοράς 3.2. Ημερήσια Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας Η Ημερήσια Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας ή Day Ahead Market (DAM) αποτελεί τμήμα της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και η δομή της είναι χρηματιστήριο ενέργειας (Power Exchange), όπου η ενέργεια εμπορεύεται την ημέρα συναλλαγών (Trading Day) για 24 ωριαία διαστήματα συναλλαγών (Trading Intervals). Η ημερήσια αγορά διέπεται από ένα νομοθετικό πλαίσιο για πώληση και αγορά ενέργειας από τους συμμετέχοντες στη χονδρεμπορική αγορά ενέργειας της Ρουμανίας, το οποίο χρειάζεται έτσι ώστε: Να διευκολύνεται η σύσταση μιας ανταγωνιστικής, διαφανούς και χωρίς διακρίσεις χονδρεμπορικής αγοράς ενέργειας στην Ρουμανία 11
Να μειώνονται οι τιμές των συναλλαγών για ενέργεια Να ορίζονται τιμές αναφοράς για τις άλλες συναλλαγές της χονδρεμπορικής αγοράς. Η ημερήσια αγορά αποτελεί ένα λειτουργικό φορέα ώστε να πετύχει ισορροπία ανάμεσα στις διμερείς συμβάσεις, στην πρόβλεψη φορτίου και στην τεχνική διαθεσιμότητα των μονάδων παραγωγής την ημέρα παράδοσης σε ωριαία βάση. Το πλεόνασμα ή το έλλειμμα ενέργειας μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω πώλησης ή αγοράς ενέργειας στην ημερήσια αγορά. Η συμμετοχή στην ημερήσια αγορά είναι προαιρετική και αποδεκτή από όλα τα εξουσιοδοτημένα μέλη που έχουν εγγραφεί στην αγορά ως συμμετέχοντες σ αυτήν (παραγωγοί ενέργειας, προμηθευτές ενέργειας και διαχειριστές του δικτύου). Η υποχρεωτική απαίτηση η οποία πρέπει να πληρείται από το συμβεβλημένο μέλος ώστε να εγγραφεί στην ημερήσια αγορά είναι να υπογράψει με το Διαχειριστή της Αγοράς μια συμφωνία για την ανάληψη της Ευθύνης Εξισορρόπησης (Balance Responsibility) ή να μεταφέρει την Ευθύνη Εξισορρόπησης σε ένα άλλο Balance Responsible Party. Το μοντέλο της ημερήσιας αγοράς καθορίζεται από τις παρακάτω βασικές αρχές: Η ημέρα συναλλαγών είναι κάθε ημερολογιακή μέρα. Το διάστημα συναλλαγών είναι μια ώρα (1h). Ο OPCOM S.A. είναι ο κεντρικός διαχειριστής για συναλλαγές αγοράς/πώλησης που γίνονται από τους συμμετέχοντες στην ημερήσια αγορά. Ένας συμμετέχοντας στην ημερήσια αγορά μπορεί να υποβάλλει μόνο μία προσφορά πώλησης και μία προσφορά αγοράς για την Εθνική Ζώνη Συναλλαγών (National Trading Zone) για κάθε διάστημα συναλλαγών. Οι προσφορές αγοράς/πώλησης είναι απλές προσφορές και μπορούν να περιέχουν το πολύ 25 ζευγάρια ποσότητας-τιμής. Κάθε προσφορά θα υποδεικνύει την τιμή στην οποία οι συμμετέχοντες επιθυμούν να αγοράσουν ή/και να πουλήσουν τις ποσότητες ενέργειας που αναφέρονται στο ζεύγος ποσότητας-τιμής για το συγκεκριμένο διάστημα συναλλαγών. Οι προσφορές μπορούν να υποβάλλονται μόνο στις ώρες συναλλαγών όπως αυτές καθορίζονται από τον Εμπορικό Κώδικα (Commercial Code). Το Πληροφοριακό Σύστημα (IT platform) επικυρώνει/ακυρώνει τις προσφορές που υποβάλλονται από τους συμμετέχοντες σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζονται από λειτουργικές διαδικασίες για τον καθορισμό της μορφής, του περιεχομένου, τον τρόπο υποβολής και την επικύρωση των προσφορών στην ημερήσια αγορά. Οι προσφορές αγοράς επικυρώνονται για τη συμμετοχή στην ημερήσια αγορά αφού διασφαλιστούν οι απαραίτητες εγγυήσεις. Αφού οι προσφορές υποβάλλονται και επικυρώνονται, ο Διαχειριστής της Αγοράς (Market Operator) θα καθορίσει για κάθε διάστημα συναλλαγών, την καμπύλη προσφοράς και την καμπύλη πώλησης. 12
Οι ποσότητες που περιλαμβάνονται σε αυτές τις προσφορές, οι οποίες έχουν τιμές ίσες ή μεγαλύτερες από την Τιμή Εκκαθάρισης της Αγοράς (Market Clearing Price - MCP), αντιπροσωπεύουν τις ποσότητες ενέργειας που εμπορεύονται από την πλευρά του αγοραστή. Οι ποσότητες που περιλαμβάνονται σε αυτές τις προσφορές, οι οποίες έχουν τιμές ίσες ή μικρότερες από την Τιμή Εκκαθάρισης της Αγοράς (Market Clearing Price - MCP), αντιπροσωπεύουν τις ποσότητες ενέργειας που εμπορεύονται από την πλευρά του πωλητή. Οι συμμετέχοντες στην ημερήσια αγορά μπορούν να έχουν πληροφορίες σχετικά με τις συναλλαγές τους έχοντας πρόσβαση στο πληροφοριακό σύστημα συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας (ΙΤ trading system). Με βάση τις επικυρωμένες συναλλαγές (Trading Confirmations) για μια ημέρα συναλλαγών, ο Διαχειριστής της Αγοράς εκκαθαρίζει τις Φυσικές Κοινοποιήσεις (Physical Notifications) που αντιστοιχούν στις συναλλαγές στην ημερήσια αγορά. Αυτές οι Φυσικές Κοινοποιήσεις είναι διαθέσιμες για το Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς και τους Balancing Responsible Parties (BRP) που αντιστοιχούν στους εγγεγραμμένους συμμετέχοντες της ημερήσιας αγοράς. Πίνακας 1. Χρονοδιάγραμμα διαδικασιών της Ημερήσιας Αγοράς ΗΕ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (ΩΡΕΣ) ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ 09.00 Η ημέρα συναλλαγών ανοίγει 09.00 12.00 Ανοίγει η πύλη για την υποβολή προσφορών 12.00 Κλείνει η πύλη για την υποβολή προσφορών 12.00 12.30 Υπολογίζεται η τιμή εκκαθάρισης της αγοράς (Market Clearing Price MCP) 13.00 Διαδίδονται τα αποτελέσματα της αγοράς 13.00 13.30 Περίοδος υποβολής ενστάσεων 13.30 Κλείνει η πύλη υποβολής ενστάσεων 13.30 14.00 Περίοδος επίλυσης των ενστάσεων 14.00 Τα αποτελέσματα της αγοράς δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα της OPCOM 16.30 Κλείνει η ημέρα συναλλαγών 13
Πίνακας 2. Συμμετέχοντες στην Ημερήσια Αγορά ΗΕ Edison Trading SpA Milano Sucursala București Merrill Lynch Commodities (Europe) Ltd London Sucursala Bucuresti S.C. LUKOIL ENERGY & GAS ROMÂNIA S.R.L. OET - Obedineni Energiini Targovtsi OOD Bulgaria Sucursala Bucuresti S.C. Romenergy Industry S.R.L. S.C. Filiala de Furnizare a Energiei Electrice ELECTRICA FURNIZARE TRANSILVANIA NORD S.A. S.C. UZINA TERMOELECTRICA Giurgiu S.A. S.C. GDF SUEZ ENERGY TRADING ROMANIA S.R.L. (fost Electrabel România) S.C. ROMENERGO S.A. S.C. OMV PETROM S.A. S.C. RUDNAP S.R.L. S.C. GRIVCO S.A. S.C. LUXTEN LIGHTING COMPANY S.A. S.C. RENOVATIO TRADING S.R.L. S.C. SCORILLO INTERCOM S.R.L. S.C. GENERAL COM INVEST S.R.L. S.C. RE Power Generation S.R.L. S.C. REPOWER VANZARI ROMANIA S.R.L. S.C. STATKRAFT ROMANIA S.R.L. S.C. GRUPUL DE COMERT SI INVESTITII S.R.L. S.C. GSI Energetica S.R.L. S.C. PETPROD S.R.L. S.C. SINDSERV S.A. S.C. HIDROELECTRICA S.A. S.C. Holzindustrie Schweighofer S.R.L. S.C. TEN TRANSILVANIA ENERGY S.R.L. S.C. ICPE ELECTROCOND TECHNOLOGIES S.A. S.C. ILIOTOMI IMPEX GRPA S.R.L. S.C. ICCO ELECTRIC S.R.L. S.C. ICCO ENERG S.R.L. S.C. TINMAR IND S.A. S.C. INTELTRA S.R.L. S.C. HIDROCONSTRUCTIA S.A. S.C. TERMICA S.A. Suceava S.C. INVEST DINAMIC PROJECT S.C. TERMICA S.A. Tîrgoviste S.R.L. S.C. TERMOELECTRICA S.A. S.C. TRANSENERGO COM S.A. S.C. TRANSFORMER ENERGY SUPPLY S.R.L. S.C. TERMO CALOR CONFORT S.A. S.C. Filiala de Furnizare a S.C. Filiala de Furnizare a S.C. GEN - I BUCHAREST - Energiei Electrice ELECTRICA S.C. COMPANIA LOCALA DE Energiei Electrice ELECTRICA ELECTRICITY TRADING AND FURNIZARE TRANSILVANIA TERMOFICARE COLTERM S.A. FURNIZARE MUNTENIA NORD SALES S.R.L. SUD S.A. S.A S.C. ELECTROCENTRALE S.C. ENERGY MARKET S.C. ELECTROCENTRALE GALATI S.C. ENERGY NETWORK S.R.L. ORADEA S.A. CONSULTING S.R.L. S.A. S.C. ROMELECTRO S.A. S.C. ENERGY TRUST S.R.L. S.C. WIEE ROMANIA S.R.L. S.C. VIDELI S.R.L. S.C. EMFESZ ROMANIA S.R.L. S.C. ELECTROMAGNETICA S.A. S.N. NUCLEARELECTRICA S.A. S.C. KORLEA INVEST RO S.R.L. S.C. ENCAZ S.R.L. S.C. ENNET GRUP S.R.L. S.C. ENOL GRUP S.A. S.C. ENEX S.R.L. S.C. ENEL TRADE ROMANIA S.R.L. S.C. ENEL ENERGIE MUNTENIA S.A. S.C. DANSKE COMMODITIES A/S S.C. DALKIA TERMO PRAHOVA S.R.L. S.C. Energon Power&Gas S.R.L. S.C. E.ON ENERGIE ROMÂNIA S.C. EGL GAS & POWER S.C. ELECTROCENTRALE DEVA S.A. ROMANIA S.A S.A. S.C. ENERGOTRANS S.R.L. S.C. FIDELIS ENERGY S.R.L. S.C. EZPADA S.R.L. S.C. EURO-P.E.C. S.A. S.C. ECOGEN ENERGY S.A. S.C. EFE ENERGY S.R.L. S.C. ELECTRICOM S.A. S.C. CEZ Vânzare S.A S.C. ENERGY HOLDING S.R.L. S.C. ENERGY FINANCING TEAM S.C. Energy Distribution S.C. ENERGOSTREAM S.R.L. ROMANIA S.R.L. Services S.R.L. S.C. BEPCO S.R.L. S.C. ELCOMEX EN S.R.L. S.C. CET Bacau S.A. S.C. ENEL ENERGIE S.A. S.C. ALRO S.A. S.C. ELECTRICA S.A. S.C. CET Iasi S.A. OMV TRADING GmbH S.C. Alpiq RomEnergie S.R.L. S.C. COMPLEXUL ENERGETIC S.C. ARELCO Distributie S.R.L S.C. Alpiq RomIndustries S.R.L. CRAIOVA S.A. S.C. CET Arad S.A. S.C. BIOL ENERGY S.R.L Η τρέχουσα ρευστότητα της ημερήσιας αγοράς για το πρώτο τρίμηνο του 2011 σύμφωνα με τον OPCOM είναι 17%, ενώ η συνολική ρευστότητα για το 2010 ήταν 25%. Η ρευστότητα και οι όγκοι συναλλαγών από το 2005 μέχρι και το πρώτο τρίμηνο του 2011 φαίνονται στο παρακάτω διάγραμμα. 14
Σχήμα 2. Ρευστότητα και οι όγκοι συναλλαγών ημερήσιας αγοράς ΗΕ 3.3. Αγορά εξισορρόπησης Balancing Market Η διαχείριση της αγοράς εξισορρόπησης (Balancing Market) πραγματοποιείται από το Εθνικό Κέντρο Κατανομής Φορτίου το οποίο είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση της ενέργειας του Εθνικού Συστήματος καθώς και τη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας στη Ρουμανία. Σε αυτό τον τύπο αγοράς υπάρχει υποχρεωτική συμμετοχή των παραγωγών με μονάδες που μπορούν να ελεγχθούν και είναι ακατάλληλες για άλλους τύπους παραγωγής (συμπαραγωγή, μικρά υδροηλεκτρικά, αιολική ενέργεια, ηλιακή ενέργεια κτλ). Επιπλέον, για κάθε συμμετέχοντα είναι υποχρεωτική η προσφορά ενέργειας ώστε να εξασφαλίζεται τόσο η Πρωτεύουσα Εφεδρεία αλλά και η Εφεδρεία που προβλέπεται από τα συμβόλαια. Στην Αγορά Εξισορρόπησης εμπορεύεται ενέργεια εξισορρόπησης η οποία προορίζεται για Δευτερεύουσα Ρύθμιση και Εφεδρεία, καθώς επίσης και για Τριτεύουσα Ρύθμιση και Εφεδρεία. Ο Διαχειριστής της Αγοράς Εξισορρόπησης που ιδρύθηκε από την Transelectrica είναι υπεύθυνος για την εγγραφή των συμμετεχόντων στην Αγορά Εξισορρόπησης, για τον έλεγχο των προσφορών και τον υπολογισμό των ποσοτήτων ενέργειας που υποβάλλονται στην αγορά εξισορρόπησης. Η διαθέσιμη ποσότητα της ενέργειας εξισορρόπησης υπολογίζεται από το Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς μετά την έγκριση της Φυσικής Κοινοποίησης. Η διαθέσιμη ποσότητα ενέργειας εξισορρόπησης αντιπροσωπεύει τη συνολική ποσότητα ενέργειας εξισορρόπησης που μπορούν να διατεθούν από τις Μονάδες Κατανομής ή τους Καταναλωτές για την επόμενη Ημέρα Παράδοσης. Μετά τον καθορισμό της ενέργειας εξισορρόπησης ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς θα καταστήσει τη διαδικασία αυτή στη διάθεση όλων των 15
εμπλεκομένων μελών. Κατά τον καθορισμό της διαθέσιμης ενέργειας εξισορρόπησης, ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς πρέπει να μεγιστοποιεί την ενέργεια εξισορρόπησης που προορίζεται για Δευτερεύουσα Ρύθμιση του Συστήματος και να ελαχιστοποιεί την ενέργεια εξισορρόπησης που προορίζεται για Τριτεύουσα Ρύθμιση του Συστήματος. Η Αγορά Εξισορρόπησης ανοίγει με την έγκριση των Φυσικών Κοινοποιήσεων (Physical Notifications) - επίσημο έγγραφο που καθορίζει το πρόγραμμα λειτουργίας της παραγωγής, ανταλλαγής και κατανάλωσης ΗΕ, καθώς και τις εισαγωγές και εξαγωγές σύμφωνα με τις διμερείς συμβάσεις των συμμετεχόντων στην αγορά- για την Ημέρα Παράδοσης και κλείνει όταν η Ημέρα Παράδοσης τελειώσει. Οι συναλλαγές που λαμβάνουν χώρα στην Αγορά Εξισορρόπησης μπορεί να γίνουν ολικώς ή μερικώς αποδεκτές από το Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς, χωρίς βέβαια να τίθεται σε κίνδυνο η ασφαλής λειτουργία και σταθερότητα του Συστήματος ΗΕ. Τέλος, ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς μπορεί να επεξεργαστεί σε συνεργασία με ξένους διαχειριστές διαδικασίες που επιτρέπουν την αμοιβαία χρήση υπηρεσιών της Αγοράς Εξισορρόπησης ή τη χρήση παρόμοιων μηχανισμών που ισχύουν για τις δύο χώρες. Οι διαδικασίες αυτές θα πρέπει να έχουν εγκριθεί από τη Ρυθμιστική Αρχή. Οι συμμετέχοντες υποχρεούνται να υποβάλουν τις Ημερήσιες Προσφορές με την ποσότητα της ενέργειας εξισορρόπησης για κάθε Διάστημα Κατανομής της Ημέρας Παράδοσης για κάθε Μονάδα και Φορτίο Κατανομής και μπορεί να διαθέσει ενέργεια που αφορούν την αύξηση της παραγωγής (ή τη μείωση της κατανάλωσης) να κάνει δηλαδή το λεγόμενο «upward regulation» ή σε αντίθετη περίπτωση να κάνει το λεγόμενο «downward regulation». Για κάθε Μονάδα Κατανομής ο συμμετέχοντας προσφέρει το σύνολο της διαθέσιμης παραγωγής, ενώ για τα Φορτία Κατανομής οι Ημερήσιες Προσφορές μπορούν να υποβληθούν με μηδενική ποσότητα. Κάθε Ημερήσια Προσφορά μπορεί να περιέχει μέχρι και δέκα (10) ζευγάρια τιμής-ποσότητας ενέργειας. Στην περίπτωση των Μονάδων Κατανομής, όλα τα ζευγάρια τιμής- ποσότητας Ημερήσιας Προσφοράς που συνοψίζονται στη συνολική προγραμματισμένη ποσότητα της Μονάδας Κατανομής και έχουν τις χαμηλότερες τιμές προορίζονται σύμφωνα με εγκεκριμένη Φυσική Κοινοποίηση για το λεγόμενο «downward regulation», ενώ όλα τα υπόλοιπα ζεύγη τιμής- ποσότητας προορίζονται για το λεγόμενο «upward regulation». Στην περίπτωση των Φορτίων Κατανομής, η πρώτη τιμή Ημερήσιας Προσφοράς αντιπροσωπεύει το ελάχιστο Φορτίο που επιθυμεί να διατηρήσει και όχι να διαθέσει στην ενέργεια εξισορρόπησης ο συμμετέχων στην Αγορά. Επιπλέον, από όλα τα ζευγάρια τιμήςποσότητας Ημερήσιας Προσφοράς ΗΕ αυτά με τις χαμηλότερες τιμές και με συνολική ποσότητα ίση με τη διαφορά που προκύπτει μεταξύ του προγραμματισμένου Φορτίου και του Φορτίου Κατανομής σύμφωνα με την εγκεκριμένη Φυσική Κοινοποίηση, καθώς και το ελάχιστο Φορτίο που ο συμμετέχων θέλει να διατηρήσει χωρίς να το θέσει στην αγορά εξισορρόπησης αποτελεί το λεγόμενο «upward regulation», όλα τα υπόλοιπα ζεύγη τιμής-ποσότητας αποτελούν το λεγόμενο «downward regulation». 16
Οι συμμετέχοντες στην Αγορά Εξισορρόπησης εφόσον διαθέτουν Μονάδες και Φορτία Κατανομής πρέπει να είναι υποχρεωτικά αδειοδοτημένα μέλη, τα οποία εγγράφονται στο Μητρώο της Αγοράς Εξισορρόπησης. Στο Μητρώο για κάθε μέλος θα πρέπει να υπάρχουν υποχρεωτικά το πλήρες όνομα και τα στοιχεία επικοινωνίας του συμμετέχοντα, η ημερομηνία και ο αριθμός της συμφωνίας του συμμετέχοντα για τη συμμετοχή του στην Αγορά, ο Κωδικός του, τα ονόματα και τα στοιχεία επικοινωνίας όλων των μελών που είναι εξουσιοδοτημένα να ενεργούν εξ ονόματός του και λίστα με όλες τις Μονάδες και όλα τα Φορτία Κατανομής. Τις πληροφορίες που υπάρχουν στο Μητρώο μπορούν να συμβουλεύονται όλοι οι συμμετέχοντες. Αν κάποιος συμμετέχοντας στην αγορά δεν είναι κάτοχος άδειας τότε είναι υποχρεωμένος να τηρεί όλες τις υποχρεώσεις του ως μέλος της αγοράς, χωρίς όμως να έχει δικαίωμα να λάβει καμία πληρωμή για τη συμμετοχή του. Τα αδειοδοτημένα μέλη της Αγοράς Εξισορρόπησης πρέπει να υποβάλλουν αίτηση γραπτή στο Διαχειριστή της Αγοράς, η οποία θα είναι επαρκώς συμπληρωμένη και υπογεγραμμένη από το αδειοδοτημένο μέλος. Ο Διαχειριστής της Αγοράς ελέγχει, απορρίπτει ή αποδέχεται την αίτηση, η οποία θα εγκριθεί τελικά από τη Ρυθμιστική Αρχή και στη συνέχεια καθορίζει τα δικαιώματα που θα έχει ο συμμετέχοντας καθώς και τα δικά του τα οποία επισυνάπτονται τελικά στον Εμπορικό Κώδικα και διατίθενται σε όλα τα μέλη της αγοράς. Η εγγραφή του νέου συμμετέχοντα τίθεται σε ισχύ από την ημερομηνία κατά την οποία γίνεται έγκυρη η συμφωνία για τη συμμετοχή του στην αγορά. Κάθε συμμετέχοντας στην Αγορά Εξισορρόπησης μπορεί να παραιτηθεί από τη συμμετοχή στην αγορά με γραπτή Κοινοποίηση που υπογράφεται από εξουσιοδοτημένο εκπρόσωπο σε περίπτωση που η αντίστοιχη Μονάδα Κατανομής ή το αντίστοιχο Φορτίο Κατανομής δε λειτουργεί. Η Κοινοποίηση πρέπει να υποβληθεί τουλάχιστον ένα (1) μήνα νωρίτερα, ώστε να ακυρωθεί η συμμετοχή του συγκεκριμένου συμμετέχοντα. Αν ο συμμετέχοντας για μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή δεν πληροί τις απαραίτητες προϋποθέσεις ή δεν τηρεί τις προϋποθέσεις της συμφωνίας ή έχει κριθεί επανειλημμένα ένοχος για τη μη τήρηση των κανονισμών της Αγοράς Εξισορρόπησης, ο Διαχειριστής της Αγοράς Εξισορρόπησης έχει το δικαίωμα να ανακαλέσει τη συμμετοχή του συγκεκριμένου συμμετέχοντα στην Αγορά. Οι συμμετέχοντες στην Αγορά Εξισορρόπησης μπορούν να υποβάλουν Ημερήσιες Προσφορές για την Ημέρα Παράδοσης μία (1) εβδομάδα νωρίτερα από την Ημέρα Παράδοσης μέχρι το κλείσιμο της Αγοράς δηλαδή μέχρι τις 5:00 μμ της Ημέρας Διαπραγμάτευσης - ημέρα που προηγείται της Ημέρας Παράδοσης και υποβάλλονται ηλεκτρονικά. Μόλις η Ημερήσια Προσφορά εισαχθεί στο Σύστημα επίσημα, ο Διαχειριστής της Αγοράς Εξισορρόπησης επιβεβαιώνει την παραλαβή της στον αντίστοιχο συμμετέχοντα, ο οποίος παραλαμβάνει ένα Κωδικό Καταχώρησης και ενημερώνεται για την ώρα που εισήλθε η προσφορά του στο Σύστημα. Μια Ημερήσια Προσφορά μπορεί να ακυρωθεί ή να τροποποιηθεί ανά πάσα στιγμή πριν το κλείσιμο της Αγοράς. Κάθε τροποποίηση καταχωρείται στο 17
σύστημα και ακυρώνεται αυτόματα η Ημερήσια Προσφορά που είχε προηγουμένως εγκριθεί από το σύστημα για το ίδιο Διάστημα Κατανομής και για την ίδια Μονάδα ή το Φορτίο Κατανομής. Αν ο συμμετέχων της Αγοράς Εξισορρόπησης δε λάβει επιβεβαίωση για την παραλαβή της Ημερήσιας Προσφοράς του από το Διαχειριστή της Αγοράς μέσα σε διάστημα δεκαπέντε λεπτών (15min) από την υποβολή της θα πρέπει να επικοινωνήσει αμέσως με το Διαχειριστή της Αγοράς. Οι τιμές για τις Ημερήσιες Προσφορές που μπορούν να υποβληθούν από τους συμμετέχοντες έχουν μια ελάχιστη και μία μέγιστη τιμή, ενώ στις Ημερήσιες Προσφορές θα πρέπει να αναφέρεται απαραίτητα ο Κωδικός Ταυτοποίησης του συμμετέχοντα, ο Κωδικός Αναγνώρισης της Μονάδας και του Φορτίου Κατανομής, η Ημέρα Παράδοσης, το χρονικό Διάστημα Κατανομής και τουλάχιστον ένα έως δέκα συνεχώς αυξανόμενα ζεύγη τιμής- ποσότητας ΗΕ. στα οποία οι τιμές αναφέρονται στο επίσημο νόμισμα της Ρουμανίας. Μετά το κλείσιμο της Αγοράς ο Διαχειριστής της Αγοράς Εξισορρόπησης ελέγχει τις Ημερήσιες Προσφορές που έχουν εισέλθει στο σύστημα και ελέγχει αν κάθε συμμετέχων έχει υποβάλει Ημερήσιες Προσφορές για όλες τις Μονάδες και τα Φορτία Κατανομής που θα είναι διαθέσιμα την Ημέρα Παράδοσης. Εάν δεν πληρείται η παραπάνω προϋπόθεση η Ημερήσια Προσφορά θα θεωρείται άκυρη και ο αντίστοιχος συμμετέχων θα θεωρείται ότι δεν έχει υποβάλει Ημερήσια Προσφορά. Εάν ο Διαχειριστής της Αγοράς ανακαλύψει ότι ένας συμμετέχων δεν έχει υποβάλει όλες τις Ημερήσιες Προσφορές τότε σε διάστημα μικρότερο από τριάντα λεπτά (30min) από το κλείσιμο της Αγοράς το γνωστοποιεί στον αντίστοιχο συμμετέχοντα για να υποβάλει τις Ημερήσιες Προσφορές που λείπουν σε χρονικό διάστημα τριάντα λεπτών (30min) μετά την ενημέρωσή του. Εάν ο συμμετέχοντας δεν υποβάλει τις Ημερήσιες Προσφορές που λείπουν, τότε ο Διαχειριστής της Αγοράς με βάση τα Τεχνικά Χαρακτηριστικά, τη Διαθεσιμότητα και την εγκεκριμένη Φυσική Κοινοποίηση καθορίζει τις ελλειπόμενες προσφορές για την συγκεκριμένη Μονάδα ή το συγκεκριμένο Φορτίο Κατανομής. Η τιμή στο ζεύγος τιμής- ποσότητας είναι ίση με την τιμή εκκαθάρισης της Ημερήσιας Αγοράς για την αντίστοιχη Ημέρα Παράδοσης. Μετά την επικύρωση όλων των Ημερήσιων Προσφορών, που αποτελούν υποχρεώσεις για τους συμμετέχοντες, ο Διαχειριστής της Αγοράς διαβιβάζει τις επικυρωμένες Ημερήσιες Προσφορές στο Διαχειριστή Εκκαθάρισης (Settlement Administrator). Ο Διαχειριστής Εκκαθάρισης είναι τμήμα του OPCOM ο οποίος αναλαμβάνει την επίτευξη των εκκαθαριστικών υπηρεσιών που αναφέρονται στον Εμπορικό Κώδικα (Commercial Code). Εκτός από Ημερήσιες Προσφορές οι συμμετέχοντες στην Αγορά Εξισορρόπησης μπορούν να κάνουν και Πάγιες Προσφορές (Standing Offers), οι οποίες όπως και οι Ημερήσιες Προσφορές αφορούν Μονάδες Κατανομής που προορίζονται για Τριτεύουσα Ρύθμιση και Φορτία Κατανομής. Κάθε Πάγια Προσφορά υποβάλλεται από το συμμετέχοντα στην Αγορά και θα πρέπει να αναφέρεται η Πάγια Προσφορά Εκκίνησης (start-up standing offer) καθώς και η Πάγια Προσφορά Εφεδρείας (stand-by standing offer). Κάθε Πάγια Προσφορά Εκκίνησης προβλέπει την τιμή για την οποία είναι διατεθειμένος ο συμμετέχων να εκκινήσει μια Μονάδα Κατανομής η 18