ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΣΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ, ΚΡΟΝΙΟΣ ΛΟΦΟΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΡΩΝ Η. Μαριολάκος, Οµότιµος Καθηγητής* Ι. Φουντούλης, Επίκουρος Καθηγητής* *Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο ΑΘηνών Τµήµα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος Τοµέας υναµικής Τεκτονικής Εφαρµοσµένης Γεωλογίας Πύργος 21-10-2007 1
Οι πυρόπληκτες περιοχές της Πελοποννήσου 2
ορυφορική εικόνα πάνω σε ανάγλυφο 3
Μορφολογικές Συνθήκες ευρύτερης περιοχής 4
Μορφολογικές Συνθήκες Χάρτης Μορφολογικών Κλίσεων στην περιοχή του Αρχαιολογικού Χώρου της Ολυµπίας 5
Τεκτονικές Συνθήκες Η λεκάνη Πύργου Ολυµπίας µε τιςσηµαντικότερες ρηξιγενείς ζώνες που οριοθετούν τις µικρότερες µακροδοµές που εντοπίζονται στο εσωτερικό της. Το βύθισµα Πύργου Ολυµπίας έχει πληρωθεί µε µεταλπικά ιζήµατα Ανωµειοκαινικής Ολοκαινικής ηλικίας που έχουν µέγιστο πάχος 3.000m περίπου. 6
Γεωλογικές Συνθήκες Αλλουβιακές αποθέσεις: Πρόκειται για σύγχρονες ποτάµιες αποθέσεις που παρατηρούνται κατά µήκος της κοίτης του Αλφειού και του Κλαδέου ποταµού. Συνίστανται από χαλαρές άµµους, αργίλους και ασύνδετες κροκάλες ποικίλης λιθολογικής σύνθεσης που προέρχονται από όλες τις αλπικές γεωτεκτονικές ενότητες της ευρύτερης περιοχής. Το πάχος τους είναι µικρό και δεν ξεπερνά τα λίγα µέτρα. Ζώνες κατολισθήσεων & ερπυσµού: Εντοπίζονται σε µεγάληέκτασηστις πλαγιές του Κρoνίου λόφου µε αποσαθρωµένα ανάµικτα υλικά του σχηµατισµού Βούναργου που περιγράφεται ακολούθως. Ανώτερη κάτω αναβαθµίδα Αλφειού: Η αναβαθµίδα αυτή βρίσκεται σήµερα 1,5-2m πάνω από τη στάθµη τουποταµού Αλφειού. Αναβαθµίδα της Ολυµπίας: Η αναβαθµίδα αυτή βρίσκεται σήµερα 7m περίπου πάνω από τη σύγχρονη κοίτη του ποταµού Κλαδέου. Τα ιζήµατα αυτά πρέπει να αποτέθηκαν σε κάποια σύντοµη χρονική περίοδο κατά τη Ρωµαϊκή εποχή εξαιτίας πληµµυρικών παροχών του ποταµού Κλαδέου και έχουν καλύψει τα ερείπια της Αρχαίας Ολυµπίας. Σχηµατισµός Ερυµάνθου: Πρόκειται για αδρόκοκκο σχηµατισµό που συνίσταται κυρίως από πολύµικτα κροκαλοπαγή. Η απόθεσή του έχει γίνει σε χερσαίο περιβάλλον υψηλής ενέργειας. Σχηµατισµός Ολυµπίας. Πρόκειται για ετερογενή σχηµατισµό από χερσαίες έως λιµναίες αποθέσεις. Συνίσταται από εναλλαγές άµµων, αργίλων, ιλυωδών αργίλων και πολύµικτων κροκαλοπαγών. Σχηµατισµός Βούναργου. Συνίσταται από εναλλαγές άµµων, πηλών, ιλυολίθων, αργίλων και ψαµµιτών. Ο σχηµατισµός αυτός χαρακτηρίζεται από µια πολύπλοκη στρωµατογραφική αλληλουχία τόσο κατά την κατακόρυφη έννοια, µε εναλλαγές υλικών ποικίλης κοκκοµετρικής και λιθολογικής σύστασης, όσο και κατά την οριζόντια έννοια. Η απόθεσητουενλόγωσχηµατισµού έγινε στο διάστηµα Ανώτερο Πλειόκαινο Κατώτερο Πλειστόκαινο. 7
Γεωλογικές Συνθήκες 8
Τα γεωπεριβαλλοντικά - τεχνικογεωλογικά προβλήµατα συνδέονται µε: 1. Γεωλογική δοµή 5. Μορφή αναγλύφου 2. Ενεργά ρήγµατα 6. Υδρογεωλογικό καθεστώς 3. Έδαφος θεµελίωσης 7. Αλφειό και Κλαδέο 4. Σεισµικό καθεστώς 9
Πληµµύρες Αντιπληµµυρική προστασία Η Υδρολογική λεκάνη του Κλαδέου 10
Πληµµύρες Αντιπληµµυρική προστασία Το αντιπληµµυρικό τείχος του Κλαδέου (Knauss 1995) 4 Τοµή του αντιπληµµυρικού τείχους του Κλαδέου στο σηµείο 4 (Knauss 1997) 11
Πληµµύρες Αντιπληµµυρική προστασία Κάτοψη και επιµήκης τοµή του τείχους του Κλαδέου (Knauss 1997) 12
Πληµµύρες Αντιπληµµυρική προστασία Σχηµατική τοµή του τείχους στον Κλαδέο. Το εξωτερικό τοίχωµα αποτελείται από µεγάλους επεξεργασµένους κροκαλοπαγείς δοµικούς λίθους, µε εσωτερική πλήρωση από θραύσµατα λίθων µε αργιλοπυριτικό υλικό (Knauss 1997) 13
Πληµµύρες Αντιπληµµυρική προστασία -3-4 -5-6 -7-8 Ηυψηλήστάθµη πληµµύρας γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο της Ολυµπίας (Knauss, 1997) 14
Πληµµύρες Αντιπληµµυρική προστασία Η αντιπληµµυρική προστασία των Μινυών (εποχή Ηρακλή) στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυµπίας (Knauss, 1997) 15
Γεωτεχνικά προβλήµατα - Ζηµιές Γενική ανάστροφη κλίση του τοίχου ως προς το πρανές (κατά 0-15 0 ) σε ολόκληρο σχεδόν το µήκος του. Αποκόλληση των δοµικών στοιχείων (ασβεστολιθικών τεµαχών) µεταξύ τους κατά µήκοςτουτοίχουκαιαποσύνθεση κατάρρευση αυτών στο ανατολικό του άκρο. Μετατόπιση αποκόλληση των παλαιών αντηρίδων από την υπόλοιπη λιθοδοµή και εγκάρσια θραύση των δοµικών τους στοιχείων. Εκτίναξη σε διάφορα σηµεία των ασβεστολιθικών δοµικών λίθων λόγω των ωθήσεων που ασκούνται από το ξυλώδες και παράλληλο µε το πρανές ριζικό σύστηµα των πεύκων. 16
Γεωτεχνικά προβλήµατα - Ζηµιές 17
Γεωτεχνικά προβλήµατα - Ζηµιές 18
Γεωτεχνικά προβλήµατα Κρόνιος Λόφος 19
Γεωτεχνικά προβλήµατα Κρόνιος Λόφος 20
Γεωτεχνικά προβλήµατα Κρόνιος Λόφος 21
Φυσικοµηχανικά Χαρακτηριστικά Οι σχηµατισµοί που διατρήθηκαν ήταν χαλαρές, έντονα αποσαθρωµένες και κατά θέσεις εξαλλοιωµένες µάργες, που εναλλάσσονται µε ελαφρά έως µέτρια αποσαθρωµένες µάργες που γενικά παρουσιάζονται συνεκτικές µε υψηλές τιµές πυρηνοληψίας. Οι µάργες του ασταθούς βόρειου πρανούς όταν είναι ξηρές εµφανίζονται αρκετά συνεκτικές, αλλά όταν διαβραχούν (σε περίοδο έντονων βροχοπτώσεων) ρευστοποιούνται σε όλη τους τη µάζα µε συνέπεια να έχουν συµπεριφορά εδάφους κοκκοµετρίας αργιλλοαµµώδους ιλύος (ML-CL). Οι µάργες εν ξηρώ παρουσιάζονται συνεκτικές µε αντοχή σε θλίψη που κυµαίνεται µεταξύ 5-15 Mpa, όµως την χάνουν γρήγορα µε την αύξηση της περιεχόµενης υγρασίας. Έτσι σε συνθήκες βροχής, ηθλιπτικήκαιδιατµητικήαντοχήτουυλικούκαθώςκαιησυνοχή του ελαττώνονται σηµαντικά σε µικρό χρόνο. Αποτέλεσµα της κοκκοµετρίας είναι η αδυναµία του υλικού να αποστραγγίζεται εύκολα. Ο δείκτης πλαστικότητας εκφράζει το ποσοστό υγρασίας που απαιτείται για να µεταπέσει το υλικό από την ηµιστερεή στην ρευστή κατάσταση, κάτι που επιτυγχάνεται µε µια µικρή αύξηση της υγρασίας της τάξεως του 6-11%. 22
Προτάσεις Άµεσα µέτρα Ως άµεσα µέτρα προστασίας για να αντιµετωπιστεί ολοκληρωτικά το πρόβληµα προτάθηκαν: Ηκοπήκαιηαποµάκρυνση των δένδρων που επηρεάζουν µε το ριζικό τους σύστηµα τον αναλληµατικό τοίχο. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην αποµάκρυνση του ριζικού συστήµατος. Ηκάλυψητουµαργαϊκού πρανούς βόρεια του αρχαίου τοιχίου µε θαµνώδη φυτά µικρού ριζικού συστήµατος, όµοια µε αυτά που ευδοκιµούν ήδη στην περιοχή, που θα οδηγήσει στη µείωση του ρυθµού διάβρωσης της µάργας. Η αποστράγγιση του νερού της βροχής που πέφτει στην επιφάνεια του µαργαϊκού πρανούς, η οποία θα συνοδεύεται από έργα απαγωγής των υδάτων µε στεγανές τάφρους. 23
Προτάσεις Τι πρέπει να γίνει Ολοκληρωµένη µελέτη που θα περιλαµβάνει τα ακόλουθα: 1. Εντοπισµός και αποτύπωση όλων των τεχνικογεωλογικών προβληµάτων 2. Εκτίµηση και αποτύπωση του σύγχρονου δυναµικογεωλογικού καθεστώτος του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου (της υδρολογικής λεκάνης του Κλαδέου συµπεριλαµβανοµένης) Πιο συγκεκριµένα: Καταγραφή και χαρτογράφηση της υφιστάµενης κατάστασης, από άποψη ευστάθειας αναχωµάτων και προστατευτικών έργων, σύγχρονων, παλαιότερων αλλά και αρχαίων Υπολογισµός της ενέργειας αναγλύφου Χαρτογράφηση ενεργών ρηγµάτων 24
Προτάσεις Τι πρέπει να γίνει Ολοκληρωµένη µελέτη που θα περιλαµβάνει τα ακόλουθα: Πιο συγκεκριµένα: Καταγραφή και χαρτογράφηση της υφιστάµενης κατάστασης, από άποψη ευστάθειας αναχωµάτων και προστατευτικών έργων, σύγχρονων, παλαιότερων αλλά και αρχαίων Υπολογισµός της ενέργειας αναγλύφου Χαρτογράφηση ενεργών ρηγµάτων Μορφοτεκτονική ανάλυση της τεταρτογενούς παραµόρφωσης Μεταβολές ενεργών κοιτών του Αλφειού και του Κλαδέου, όπως προκύπτουν από τη µελέτη Α/Φ, και άλλων φωτογραφιών (αν υπάρχουν) κατά τις τελευταίες δεκαετίες 25
Προτάσεις Τι πρέπει να γίνει Ολοκληρωµένη µελέτη που θα περιλαµβάνει τα ακόλουθα: Πιο συγκεκριµένα: Εντοπισµός και χαρτογράφηση των σύγχρονων ή παλαιότερων πλευρικών διαβρώσεων των παλαιότερων αναβαθµίδων ή/και πρανών Εντοπισµός των θέσεων κατολισθήσεων και ερπυσµού, που είναι δυνατόν σε κάποια στιγµή στο µέλλον να ενεργοποιηθούν και να επηρεάσουν την ροή Λεπτοµερής γεωλογική χαρτογράφηση των πρανών των δύο ποταµών στην περιοχή του κάτω ρου Ποσοτική µορφολογική ανάλυση και κατασκευή χάρτη µορφολογικών κλίσεων Κατασκευή υδρογραφηµάτων Υδραυλικός Σχεδιασµός των κοιτών Αλφειού και του Κλαδέου 26
Ευχαριστώ 27