ΕΣΠΑ 2007-13\Ε.Π. Ε&ΔΒΜ\Α.Π. 1-2-3 «Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών στις 8 Π.Σ., 3 Π.Σ.Εξ., 2 Π.Σ.Εισ.» Με συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε. Κ. Τ.) ΜΕΙΖΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ www.epimorfosi.edu.gr ΕΝΤΥΠΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ (Σχέδια Μαθήματος, Εκπαιδευτικά Σενάρια) 1) ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ 1.1 Τίτλος Διδακτικής Πρακτικής Δημιουργία δανειστικής βιβλιοθήκης στην τάξη - Φιλαναγνωσία Ονοματεπώνυμο: Νώτα Δροσούλα Πατρώνυμο:Αθανάσιος 1.2 Δημιουργός/-οι Ιδιότητα: Εκπαιδευτικός Σχολικός Σύμβουλος Στέλεχος Διοίκησης Στοιχεία Οργανικής Θέσης: 1 ο Δημοτικό Σχολείο Φιλύρου Ταχυδρομική Διεύθυνση: Αναπαύσεως 25 (σχολείο) 57010 Φίλυρο β πάρ. Παύλου Μελά (σπίτι) E-mail: mail@dim/filyr.thess.sch.gr notdro@gmail.com Δικτυακός τόπος / blog:... Η συγκεκριμένη Διδακτική Πρακτική έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο κάποιου εκπαιδευτικού προγράμματος; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, να αναφέρετε την ονομασία του: Εκπαιδευτικό πρόγραμμα φιλαναγνωσίας 1
Ιστοσελίδα / blog:.. 1.3 Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές Γνωστικό/-ά αντικείμενο/-α της Διδακτικής Πρακτικής: Γλώσσα - Λογοτεχνία Α δημοτικού. Ιδιαίτερη Περιοχή του γνωστικού αντικειμένου Φιλαναγνωσία Λογοτεχνία Συμβατότητα με το ΑΠΣ & το ΔΕΠΠΣ. (σε ποια ενότητα του ΑΠΣ εντάσσεται ο κεντρικός άξονας του θέματος και ποια είναι η σχέση του με το ΔΕΠΠΣ) Το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι σύμφωνο τόσο με τους γενικούς άξονες και στόχους του ΑΠΣ και του ΔΕΠΠΣ όλων των τάξεων του Δημοτικού και ιδιαίτερα της Α τάξης. Ακουστική και απαντατική ικανότητα, αφήγηση ιστοριών, βιωματικός λόγος, επαφή με γλωσσικά μέσα των λογοτεχνημάτων κ.λπ. Συμβατότητα με τις αρχές και τους στόχους των νέων προγραμμάτων σπουδών του Νέου Σχολείου Στόχος του προγράμματος ο μαθητής να αποκτήσει μεγαλύτερη ικανότητα και άνεση στη χρήση, της ελληνικής γλώσσας. Να έρθει σε επαφή με το λογοτεχνικό πλούτο σύμφωνα με τους στόχους του Νέου Σχολείου. Η Λογοτεχνία είναι το όχημα το οποίο μπορεί να συμβάλλει στην αισθητική καλλιέργεια του ατόμου. 1.4 Βαθμίδα Εκπαίδευσης / Τάξεις στις οποίες θα το εφαρμόσατε Βαθμίδα εκπαίδευσης στην οποία αφορά η Διδακτική Πρακτική: Πρωτοβάθμια Δευτεροβάθμια Τάξη ή τάξεις στις οποίες θα το εφαρμόσατε Α τάξη Υπήρξε συνεργασία τάξεων του ίδιου σχολείου ή συνεργασία τάξεων διαφορετικών σχολείων; ΝΑΙ ΟΧΙ 2
Αν ναι, να αναφερθούν τα συνεργαζόμενα σχολεία/τάξεις... 1.5 Είδος Διδακτικής Πρακτικής Σημειώστε αυτό / αυτά που κρίνετε ότι ανταποκρίνονται καλύτερα στην πρότασή σας: 1. Σχέδιο Μαθήματος (σχέδιο για διδασκαλία 45 ή λιγότερο ή διδακτικό δίωρο). 2. Ακολουθία Σχεδίων Μαθήματος με μεγαλύτερη διάρκεια (Σενάριο Διδασκαλίας). 3. Ολοκληρωμένη παιδαγωγική δραστηριότητα στη σχολική τάξη. 4. Επιτυχημένο project που υλοποιήθηκε στη διάρκεια του σχολικού έτους. 5. Λειτουργικός τρόπος υπέρβασης των δυσκολιών του αναλυτικού προγράμματος. 6. Εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε σε κάποιο διδακτικό αντικείμενο ή σε κάποια δράση. 7. Επιτυχημένο παράδειγμα συνεργατικής διδασκαλίας στο σχολείο. 8. Αποδοτική περίπτωση ευρύτερης συνεργασίας μεταξύ συναδέλφων. 9. Πρακτική λειτουργικής συνεργασίας με τους γονείς / κηδεμόνες των μαθητών ή την τοπική κοινωνία. 10. Πρακτική αποδοτικής αντιμετώπισης και διαχείρισης προβληματικών καταστάσεων και κρίσεων στο σχολείο ή στην τάξη. 11. Καλές Πρακτικές με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών ή την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων διδασκαλίας (συνεργασία με άλλες τάξεις / με άλλα σχολεία). 12. Άλλο......... 1.6 Σκοπός & Στόχοι της Διδακτικής Πρακτικής Γενικός Σκοπός Η ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας των μαθητών, η εξοικείωση του μικρού μαθητή με το βιβλίο και την ανάγνωση και η σταδιακή εδραίωση μιας φιλικής σχέσης του με το λογοτεχνικό βιβλίο. Επιμέρους Στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο και ως προς τη μαθησιακή διαδικασία. καλλιέργεια αναγνωστικής απόλαυσης και ικανότητας 3
άσκηση της δεξιότητας της προσεκτικής ακρόασης συγκέντρωσης καλλιέργεια δεξιότητας αναδιήγησης ιστοριών, συναισθημάτων ή καταστάσεων ανάπτυξη δυνατότητας κατανόησης κειμένου αφηγηματική ικανότητα συστηματική επαφή με λογοτεχνικά κείμενα κατανόηση δημιουργίας ενός βιβλίου συντελεστές της δημιουργίας του Σημειώστε αν αξιοποιούνται εκπαιδευτικά λογισμικά και υπηρεσίες των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) Αρκετά από τα βιβλία έχουν παρουσιαστεί με λογισμικό παρουσίασης (Power Point). Επαφή με ιστοσελίδες εκδοτικών οίκων, ΕΚΕΒΙ και ιδιαίτερα με τον κόμβο του ΕΚΕΒI, mikrosanagnostis 1.7 Εκτιμώμενη διάρκεια Το Πρόγραμμα θα διαρκέσει όλη τη σχολική χρονιά, ένα διδακτικό δίωρο (90 ) κάθε εβδομάδα. 2) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ 2.1 Γενική Περιγραφή Διδακτικής Πρακτικής Γύρω από το «εξωσχολικό» - λογοτεχνικό βιβλίο γίνονται συνεχώς συζητήσεις τόσο μεταξύ των εκπαιδευτικών όσο και με τους γονείς. Βρίσκεται σχεδόν πάντα στις πίσω θέσεις του καθημερινού προγράμματος στο σχολείο και στο σπίτι στις πίσω θέσεις της βιβλιοθήκης στην καλύτερη περίπτωση. Ο προσανατολισμός του εκπαιδευτικού συστήματος στην ομαδοκεντρική, διαθεματική διδασκαλία με σκοπό την ανάπτυξη της δημιουργικής και κριτικής σκέψης των μαθητών μέσα από βιωματικές προσεγγίσεις και την παράλληλη ενίσχυση της συναισθηματικής τους νοημοσύνης, αποτέλεσε ίσως μια καλή αφορμή για την ουσιαστική ένταξη του εξωσχολικού βιβλίου στην τάξη. Η λογοτεχνία βοηθά στη γλωσσική, γνωστική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, καθώς και στην καλλιέργεια της δημιουργικής - κριτικής σκέψης. Στο δίωρο της Ευέλικτης Ζώνης επέλεξα να εντάξω το πρόγραμμα της Φιλαναγνωσίας, αν και σύμφωνα με το Υπουργείο Παιδείας, επισήμως, τα σχολεία που δεν είναι Διευρυμένου Ωραρίου (όπως το δικό μας) έχουν αποκλειστεί από αυτή τη δραστηριότητα. (Με παράλληλο αποκλεισμό από το πρόγραμμα «Συγγραφείς στα Σχολεία» του ΕΚΕΒΙ). Τα βιβλία που θα διαβάσουμε χωρίζονται σε δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα, είναι τα βιβλία των οποίων τα εξώφυλλα βρίσκονται σχεδόν σε κάθε μάθημα στο Τετράδιο Εργασιών της Γλώσσας. Τα βιβλία αυτά βρίσκονται στη σχολική 4
βιβλιοθήκη και κάθε φορά στο μάθημα της Γλώσσας ή της Ευέλικτης Ζώνης επεξεργαζόμαστε με διάφορους τρόπους το σχετικό βιβλίο, μόνο στο σχολείο. Η δεύτερη ομάδα βιβλίων είναι 21 βιβλία (όσοι είναι οι μαθητές της τάξης). Τα βιβλία αυτά οι τίτλοι των οποίων έχουν επιλεγεί από μένα - τα έχουν φέρει οι μαθητές στο σχολείο και με αυτά λειτουργεί δανειστική βιβλιοθήκη. Κάθε δύο εβδομάδες οι μαθητές δανείζονται ένα καινούριο βιβλίο, το οποίο διαβάζουν στο σπίτι με τους γονείς τους. Εννοείται πως έχουν δοθεί ιδιαίτερες οδηγίες, προφορικές και γραπτές στους γονείς για τον τρόπο με τον οποίο θα διαβάζουν τα βιβλία. - Γίνεται αναλυτική περιγραφή της κάθε δραστηριότητας της Διδακτικής Πρακτικής. - Κάθε δραστηριότητα μπορεί να περιγράφεται ανά φάσεις εργασίας, εάν πρόκειται για την ανάπτυξη π.χ. ενός project (A Φάση: διαμόρφωση πρότερων εμπειριών και γνώσεων, Β Φάση: Αναζήτηση και συγκέντρωση υλικού από πηγές κτλ.) ή ανά διδακτική ώρα (1ο δίωρο: παρακολούθηση ταινίας της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης και διερεύνηση των εμπειριών των παιδιών για το εξεταζόμενο θέμα κτλ.). Α Φάση (εισαγωγική) 1 ο δίωρο Παρουσίαση στους μαθητές ενός συγκεκριμένου βιβλίου. (ΑΡΗΣ ΤΟ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙ, ΚΡΙΝΓΚΣ ΑΝΤΟΥΝ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ). Οι μαθητές πιάνουν στα χέρια τους το βιβλίο, το βλέπουν, το ανοίγουν, κάνουν τα δκά τους σχόλια. Γίνεται αναλυτική συζήτηση για οτιδήποτε είναι γραμμένο στο βιβλίο. Εξηγούνται οι όροι: συγγραφέας, εικονογράφος, εκδότης, βιβλιοπώλης, αναγνώστης, βιβλιοδέτης, μεταφραστής. Θεατρικό παιχνίδι με ρόλους συγγραφέα, εκδότη, βοηθών εκδότη, βιβλιοδετών, μεταφορέων, βιβλιοπωλών, αναγνωστών. 2 ο δίωρο Γίνεται αναλυτική συζήτηση για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί μια δανειστική βιβλιοθήκη και τη χρησιμότητά της. Τοποθετούμε τα καινούρια μας βιβλία σε ράφια αφού βάλουμε αυτοκόλλητα με τον αριθμό κάθε βιβλίου. Φτιάχνουμε καρτέλες δανεισμού για κάθε βιβλίο, όπου κάθε μαθητής μόνος του γράφει το όνομά του δίπλα από την ημερομηνία δανεισμού. Κάθε παιδί παίρνει το δικό του βιβλίο και το επεξεργάζεται. Συζητάμε για τον τρόπο που θα διαβάζουμε και για τον τρόπο που θα παρουσιάζουμε το βιβλίο μας κάθε φορά. Β Φάση 1ο δίωρο Οι μαθητές παρακολουθούν παρουσίαση του βιβλίου «ΑΡΗΣ ΤΟ ΣΑΛΙΓΚΑΡΙ» σε μορφή Power Point. Οι εικόνες έχουν και κείμενο και ο κέρσορας ακολουθεί «κατά γράμμα» την ανάγνωση. Μετά η παρουσίαση επαναλαμβάνεται αλλά αυτή τη φορά δεν υπάρχει κείμενο. Οι 5
μαθητές καλούνται να πουν τι δείχνουν οι εικόνες με δικά τους λόγια. Γίνονται ταυτόχρονα υποθέσεις για μια διαφορετική τροπή της ιστορίας. Π.χ. αν ο Άρης δεν έβρισκε το κονσερβοκουτι τι θα γινόταν; Κάποιοι μαθητές διηγούνται την ιστορία χωρίς να βλέπουν την εικόνα. Στο τέλος όλοι οι μαθητές καλούνται να ζωγραφίσουν μια εικόνα από την ιστορία και δίνουν έναν τίτλο στην εικόνα τους. 2ο δίωρο Ένας μαθητής, που έχει οριστεί όταν έγινε ο δανεισμός των βιβλίων, αναλαμβάνει να κάνει βιβλιοπαρουσίαση. Οι υπόλοιποι μαθητές και η δασκάλα κάθονται σε κύκλο και παίρνουν συνέντευξη από το μαθητή. Ο μαθητής παρουσιάζει με λίγα λόγια την ιστορία του βιβλίου. Του γίνονται ερωτήσεις όπως: αν του άρεσε το βιβλίο, σε πόση ώρα το διάβασε (του το διάβασαν, τουλάχιστον για τα δύο πρώτα τρίμηνα), τι του έκανε εντύπωση, τι δεν του άρεσε κ.λπ. Συζητάμε για τον εκδότη και τον εικονογράφο του βιβλίου. 3 ο, 4 ο, 5 ο, 6 ο κ.λπ. δίωρα θα γίνεται εναλλάξ: - παρουσίαση σε μορφή Power Point των βιβλίων της πρώτης ομάδας (βιβλία που αναφέρονται στο Τετράδιο εργασιών) και - βιβλιοπαρουσίαση από τους μαθητές ενός βιβλίου της δεύτερης ομάδας (βιβλία που τα παιδιά θα παίρνουν στο σπίτι) Δραστηριότητες που θα γίνονται: - η δημιουργία κάποιας ζωγραφιάς σχετικής με το βιβλίο που διαβάστηκε. Για παράδειγμα ζωγραφίζουμε έναν ήρωα του βιβλίου, ένα τοπίο, ένα αντικείμενο κ.λ.π. - κατασκευές με πλαστελίνες, πηλό, κ.λ.π. αντικειμένων της ιστορίας. - ανατροπή της ιστορίας που διαβάστηκε, εμπλουτισμός της με περισσότερες λεπτομέρειες, αντιστροφή χαρακτήρων, σύνθεση με άλλη γνωστή ιστορία (παραμυθοσαλάτα), αλλαγή του τέλους της ή ό.τι άλλο η φαντασία και η δημιουργικότητα του δασκάλου μπορεί να επινοήσει. - αφήγηση της ιστορίας από την πλευρά κάποιου άλλου ήρωα - μαγνητοφώνηση της ιστορίας με ηχητικά εφέ (ρίχνοντας ρύζι σε μεταλλικό αντικείμενο παράγεται ήχος βροχής, μιλώντας μέσα σε τενεκεδάκι παράγεται ηχώ, τσαλακώνοντας μια πλαστική σακούλα, παράγεται ήχος φωτιάς κ.λ.π.), μουσική επένδυση με τύμπανα, μαράκες ή ό,τι άλλο μουσικό όργανο διαθέτει η σχολική μονάδα και παρουσίασή της την επόμενη φορά ως «ραδιοφωνικής ιστορίας». - αναπαραγωγή της ιστορίας με παντομίμα. - δραματοποίηση μέρους ή του όλου της ιστορίας. - δημιουργία της ιστορίας ως κόμικ. - δημιουργία ενός άλλου εξώφυλλου του βιβλίου (Οι παραπάνω δραστηριότητες είναι σύμφωνες με τις οδηγίες για τη φιλαναγνωσία του 6
ΕΚΕΒΙ) 2.2 Φύλλα Εργασίας ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 Άρης το σαλιγκάρι (εικόνες με κείμενο) ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 Άρης το σαλιγκάρι (εικόνες χωρίς κείμενο) ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 Άρης το σαλιγκάρι φύλλο εργασίας ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 ΒΙΒΛΙΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΤΕ ΤΗΣ Α ΤΑΞΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ Α ΤΑΞΗ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6 ΚΑΡΤΕΛΑ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Τριγωνοψαρούλης 2.3 Υλικοτεχνική Υποδομή - Βιβλία λογοτεχνικά για την Α δημοτικού. - Προβολέας και Η/Υ. - Σύνδεση με internet και χρησιμοποίηση φυλλομετρητών για επίσκεψη ιστοσελίδων σχετικών με το βιβλίο. 3) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ Η διδακτική πρακτική έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε πολλές τάξεις στο παρελθόν. Οι περισσότεροι από τους παραπάνω στόχους πετυχαίνουν και ιδιαίτερα η καλλιέργεια της αναγνωστικής απόλαυσης, η άσκηση της δεξιότητας της προσεκτικής ακρόασης συγκέντρωσης, η αφηγηματική ικανότητα, η συστηματική επαφή με λογοτεχνικά κείμενα και η κατανόηση δημιουργίας ενός βιβλίου καθώς. Ακόμη και οι μικρότεροι μαθητές κατανοούν όρους όπως εκδότης, εικονογράφος, μεταφραστής κ.λπ. Στο τέλος της χρονιάς οι μαθητές έχουν διαβάσει δημιουργικά ένα πακέτο βιβλίων, κάτι που από μόνοι τους ίσως να μην το έκαναν ποτέ. 4) ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ Με ατομική μου ευθύνη και σύμφωνα με το άρθρο 8 ν. 1599/1986, ο Δημιουργός που αναφέρεται στην παρ. 1.2 του παρόντος εντύπου, δηλώνω ότι: 1. Το Σχέδιο Διδακτικής Πρακτικής που υποβάλλω είναι δικό μου πρωτότυπο δημιούργημα και δεν προσκρούει σε κανένα δικαίωμα πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας τρίτων. 2. Δίνω το δικαίωμα και την άδεια στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το οποίο θα ενεργεί κατά την απόλυτη και ελεύθερη κρίση του, να αξιοποιεί, να διαθέτει, να αναπαράγει ή να διανέμει το υποβληθέν Σχέδιο Διδακτικής Πρακτικής, ολόκληρο ή τμήμα του ή συντετμημένο ή ενσωματωμένο σε άλλο υλικό, για εκπαιδευτικούς και διδακτικούς σκοπούς, με κάθε πρόσφορο μέσο, ιδίως έντυπο ή ηλεκτρονικό. 7
3. Δηλώνω ότι η πιθανή αξιοποίηση του υλικού αυτού για ερευνητικούς σκοπούς επιθυμώ να γίνει (επιλέξτε αυτό που επιθυμείτε): Επώνυμα Ανώνυμα Αν δεν καταγράψετε την επιθυμία σας αυτό σημαίνει ότι αποδέχεστε η πιθανή αξιοποίηση να γίνει ανώνυμα. *Για πρακτικούς λόγους, η χρήση του αρσενικού γραμματικού γένους θεωρείται ότι συμπεριλαμβάνει και το θηλυκό. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 16 Οκτωβρίου 2011 ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ: Νώτα Δροσούλα 8