5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 1

5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 1

Πρόλογος Η λέξη «μεταμόρφωση» προέρχεται από τον αρχαίο ελληνικό όρο «μεταμορφόω» που σημαίνει «μεταβάλλω την μορφήν τινός» και στην παθητική, «πάσχω αλλοίωσιν ή αλλαγήν της μορφής μου». Ο όρος «μεταμόρφωση» δηλώνει πρωταρχικά την έννοια της οικουμενικής εξελικτικής διαδικασίας όπου τα πάντα αλλάζουν, κάθε στοιχείο του σύμπαντος. Μία άλλη διάσταση της λέξης «μεταμόρφωση», που μας εμπνέει, είναι το θαύμα της φύσης όταν η κάμπια μεταμορφώνεται σε πεταλούδα. Το ανθρώπινο είδος έχει περάσει το στάδιο της κάμπιας, πριν να φτάσει να παράξει πολιτισμό και Τέχνες. Αυτό το κουκούλι έχει σπάσει και ο άνθρωπος πρέπει να πετάξει σαν μία ελεύθερη δημιουργική οντότητα σε αρμονία με το σύμπαν. Αν ο άνθρωπος επιμένει να χρησιμοποιεί άμυνες (απρόσωπη λογική, έλεγχο και επιβολή επί της φύσης) θα γευτεί τις αρνητικές επιπτώσεις της φύσης. Ο όρος αντικείμενο έχει οριστεί από την ψυχανάλυση ως κάθε έμψυχο ον, (ο άλλος άνθρωπος ή ο ίδιος, ο εαυτός ή μέρη του), κάθε άψυχο ον (αντικείμενα από το εξωτερικό περιβάλλον ή μέρη τους), κάθε αφηρημένη έννοια, ιδέα, κατάσταση, οτιδήποτε εμπεριέχει τη δυνατότητα ικανοποίησης αναγκών, άμεσα ή έμμεσα, μέσω της διαδικασίας του σχετίζεσθαι. Λόγω της μη ολοκληρωμένης ανάπτυξης κατά τη στιγμή της γέννησης, το παιδί εξαρτάται αποκλειστικά από τον Άλλο για την επιβίωση του, ενώ εκείνος (μητρικό αντικείμενο) λειτουργεί ως συμπληρωματικό εγώ και ως περιβάλλον διευκόλυνσης (Heinemann, 1956) ( Winnicott, 1963b). Η μητέρα διατηρεί την βρεφική ζωή και μεταφέρει στο βρέφος, μέσω της δικής της ιδιαίτερης προσέγγισης, την μητρότητα της, μια «αισθητική της ύπαρξης», που γίνεται χαρακτηριστικό του εαυτού του παιδιού. Στο απαράμιλλο έργο του για τη σχέση μητέρας και παιδιού ο ψυχαναλυτής D.W. Winnicott (1960) υπογραμμίζει αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε ως ακινησία (stillness) της μητέρας να παρέχει μια συνέχεια στην ύπαρξη, να «κρατά» το βρέφος σε ένα περιβάλλον που έχει εκείνη δημιουργήσει και που ως «άλλος» εαυτός του βρέφους, η μητέρα μεταμορφώνει το εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον του παιδιού. Ο Winnicott (1963α) ορίζει αυτή την περιεκτική λειτουργία της μητέρας ως «Περιβάλλον». Ως ο «άλλος» εαυτός του βρέφους, η μητέρα μεταμορφώνει το εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον του παιδιού. H Edith Jacobson (1965) γράφει: «Όταν η μητέρα γυρίζει το παιδί στην κοιλιά του, το βγάζει από την κούνια του, το αλλάζει, το ανασηκώνει στα χέρια της και στην αγκαλιά της, το κουνάει, το χαϊδεύει, το φιλάει, το ταΐζει, του χαμογελάει, του μιλάει και του τραγουδάει, του προσφέρει όχι μόνο όλα τα είδη της λιβιδινικής ικανοποίησης αλλά, ταυτόχρονα, προετοιμάζει το παιδί να καθίσει, να σταθεί, να μπουσουλήσει, να περπατήσει, να μιλήσει κ.ο.κ., δηλαδή την ανάπτυξη του λειτουργικού εγώ». 5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 2

Η μητέρα λοιπόν μορφοποιεί το μωρό της, μεταμορφώνοντας την κάθε εμπειρία του σε εμπειρία με νόημα. Αυτή η μορφοποιητική λειτουργία της μητέρας εσωτερικεύεται από το μωρό και μετατρέπεται σε αναπόσπαστο κομμάτι του ψυχισμού του. Σύμφωνα με τον ψυχαναλυτή C. Bollas η μνήμη της (μεταμορφωτικής) πρώιμης σχέσης με τη μητέρα γίνεται φανερή κατά την αναζήτηση του ατόμου στην ενήλικη ζωή για ένα αντικείμενο (ένα άτομο, ένα έργο τέχνης, ένα γεγονός, μια ιδεολογία), που υπόσχεται ότι θα μεταμορφώσει το υποκείμενο (Bollas, 1987). Ο ρόλος της Τέχνης ως μεταμορφωτικού αντικειμένου. Η δημιουργική διαδικασία στην Τέχνη, από την άλλη πλευρά, παραμένει σε ένα πεδίο όπου άγνωστα συναισθήματα και παρορμήσεις βρίσκουν την διέξοδο τους μέσα από τον τρόπο που ο «καλλιτέχνης» χειρίζεται το μέσον του για να σχηματίσει αρμονίες σχημάτων, χρωμάτων ή ήχων. Στη δημιουργική δραστηριότητα και στη σπουδαιότητα του παιχνιδιού ή του παιξίματος εστιάζει ο Winnicott την αναζήτηση του εαυτού. Το βασικό στοιχείο είναι ότι στο παίξιμο, και μόνο σε αυτό, και το παιδί και ο ενήλικος είναι ελεύθεροι και είναι δημιουργικοί. Στο κεφάλαιο «Η αναζήτηση του εαυτού» (D. Winnicott, Το παιδί, το παιχνίδι και η πραγματικότητα, 1971, σελ. 104) ο Winnicott θέτει κάποιες προϋποθέσεις. Προϋπόθεση για την ψυχική υγεία είναι η δημιουργικότητα. Το παιδί ή ο ενήλικος είναι ικανός να είναι δημιουργικός και να χρησιμοποιεί όλη του την προσωπικότητα και το σώμα του και, έτσι, να ανακαλύπτει τον εαυτό του, καθώς το παιχνίδι είναι βιωματική εμπειρία (η ελεύθερη ζωγραφική, τα ελεύθερα σχέδια είναι βιωματικά). Λόγω του ότι δεν υπάρχει σκοπιμότητα, δεν υπάρχει άγχος, και κατ επέκταση δεν υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης βασισμένης στην ανάγκη για άμυνα. Σε αυτή την ατμόσφαιρα της χαλάρωσης βασίζεται και η εικαστική ψυχοθεραπεία και εν γένει η ψυχοθεραπεία (ψυχαναλυτική, ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία κ.α.). Η δημιουργική συναίσθηση (apperception) είναι, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, αυτή που κάνει το άτομο να αισθάνεται ότι «αξίζει να ζεις τη ζωή». Σε αντίθεση με την σχέση που μπορεί να δημιουργείται μέσω της προσκόλλησης στην εξωτερική πραγματικότητα, όπου η συμμόρφωση συνοδεύεται από μια αίσθηση ματαιότητας και αίσθημα απαξίας, συνοδεύεται, δηλαδή, με την ιδέα, ότι τίποτα δεν έχει σημασία και ότι «δεν αξίζει να ζεις τη ζωή». Ευθύνη του θεραπευτή είναι να βοηθήσει τον θεραπευόμενο στο μερικές φορές «επικίνδυνο» ταξίδι της δημιουργίας εικόνων και να του προσφέρει την απαιτούμενη επιβεβαίωση. Οι περισσότεροι άνθρωποι, ακόμα και οι καλλιτέχνες, βιώνουν άγχος πριν ξεκινήσουν μια εικόνα. 5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 3

Αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι, όταν κάποιος ξεκινά κάτι, που είναι καινούργιο και διαφορετικό από όσα έχει συνηθίσει, αρχίζει ένα ταξίδι γεμάτο εκπλήξεις έτοιμες να ξεπροβάλουν. Οι άνθρωποι που αφήνονται να δουν και δέχονται ότι οι εικόνες τους έχουν μια δική τους ζωή και δεν ασχολούνται με το αν είναι αισθητικά αποδεκτές, απολαμβάνουν τις ευεργετικές δυνατότητες της μεταμόρφωσης καθώς οι εικόνες τους είναι κάτι πέρα και έξω από το συνειδητό εαυτό τους. Θα μπορούσαμε με αφετηρία αυτές τις πρώτες σκέψεις, να αναζητήσουμε την σύνδεση της Τέχνης με την ψυχοθεραπευτική διεργασία. Που συναντιούνται και που τέμνονται η εικαστική ψυχοθεραπεία με τις άλλες σχολές ψυχοθεραπείας; Ποιο είδος πολιτισμού θα προσέφερε διέξοδο στα αδιέξοδα της σημερινής κοινωνίας; Ποιο θα ήταν το νέο μεταμορφωτικό της αντικείμενο ; N. δ. Αναγνωστοπούλου 5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 4

Οργανωτικός Φορέας Κέντρο Τέχνης και Ψυχοθεραπείας Οργανωτική Επιτροπή Προέδρος: Αντιπρόεδρος: Μέλη: Γιαννούλη Ελένη Πουρέα Αθηνά Ιωαννίδη Ελισάβετ Κεμερλίογλου Αντιγόνη Πίμπας Ιωάννης Επιστημονική Επιτροπή Προέδρος: Αντιπρόεδρος: Μέλη: Αναγνωστοπούλου Νιζέττα Κυριαζής Δημήτριος Γιαννούλη Ελένη Δεμέναγα Μαριάντζελα Μίχου Ιωάννα-Όλγα Πανταγούτσου Αφροδίτη Πουλόπουλος Χαράλαμπος Στυλιανούδη Λίλυ Τρίμη Αντιγόνη Χρηστίδη Φωτεινή Καλλιτεχνική Επιτροπή Κλαδάκη Ισαβέλλα Κολάση Κρυσταλλία Kόλλια Ζωή Κόντη Μαρία Κουφού Σοφία Κουβέλη Πατρίτσια Μιχαλοπούλου Σοφία Μίχαλος Κωνσταντίνος Πάσχος Βασίλης Γραμματεία Συμποσίου Easy Travel Εφέσου 19, 17121 Ν. Σμύρνη Τηλ.: 2103615201/3601502 Fax: 2103625572 Email: info@easytravel.gr Ευχαριστούμε θερμά την κα Κόλλια Ζωή για την δημιουργία της αφίσας του Συμποσίου. 5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 5

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το επιστημονικό πρόγραμμα θα περιλαμβάνει Ομιλίες Στρογγυλά τραπέζια Ομάδες εργασίας Ελεύθερες ανακοινώσεις (προφορικές και αναρτημένες) Ομαδικές εποπτείες κλινικού υλικού Βιωματικά εργαστήρια Θεματικές ενότητες Το μεταμορφωτικό αντικείμενο στην Ψυχοθεραπεία Τέχνη, Κοινωνία, Εικαστική Ψυχοθεραπεία Οι τέχνες στις Ψυχοθεραπείες Ψυχανάλυση και Τέχνη Πνευματικότητα και Ψυχοθεραπεία Τέχνη, κρίση και κοινωνική αλλαγή Τέχνη, δικαιώματα κι αλληλεγγύη Η Τέχνη ως μέσον εκπαίδευσης στις εκφραστικές θεραπείες ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Παρουσίαση του βιβλίου της Μ. Μίλνερ: «Τα Χέρια του Ζώντος Θεού» 1η Πανελλήνια Συνάντηση Εικαστικών Ψυχοθεραπευτών Έκθεση εικαστικών έργων Δρώμενο : Εικαστική Performance 5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 6

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Σάββατο 9.11.2019 9:00 10:00 Εγγραφές 10:00 12:00 Εναρκτήρια ομιλία 12:00 12:30 Διάλειμμα Καφές 12:30 14:00 Θεματικά τραπέζια 14:00 15:00 Διάλειμμα ελαφρύ γεύμα 15:00 16:30 Εργαστήρια Προφορικές ανακοινώσεις Θεματικά τραπέζια 16:30 17:00 Διάλειμμα Καφές 17:00 18:30 Εργαστήρια 18:45 19:45 Ολομέλεια 20:00 22:00 Μουσικό πρόγραμμα - Δεξίωση Κυριακή 10.11.2019 10:00 11:30 Εργαστήρια Προφορικές ανακοινώσεις Θεματικά τραπέζια 11:30 12:00 Διάλειμμα -Καφές 12:00 13:30 Στρογγυλό τραπέζι παρουσίασης του υπό έκδοση βιβλίου της Marion Milner, με τίτλο «Τα χέρια του ζώντος Θεού» από τις εκδόσεις ΠΕΔΙΟ 13:30 14:30 Διάλειμμα ελαφρύ γεύμα 14:30 16:00 Εργαστήρια Προφορικές ανακοινώσεις Θεματικά τραπέζια 16:15 18:15 Παρουσιάσεις - Εικαστικά δρώμενα Εργαστήρι κεραμικής 18:30 19:00 Ολομέλεια Πεπραγμένα 5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 7

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Στρογγυλές τράπεζες Η υποβολή πρότασης για στρογγυλή τράπεζα γίνεται με τη συμπλήρωση του ΔΕΛΤΙΟΥ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ. Είναι απαραίτητο να συμπληρωθούν τα κάτωθι πεδία: 1. Γενικός τίτλος 2. Προεδρείο 3. Ονόματα εισηγητών 4. Τίτλοι των επιμέρους εισηγήσεων 5. Ένα αρχείο doc (Word file) που θα περιλαμβάνει όλες τις περιλήψεις των επιμέρους εισηγήσεων της στρογγυλής τράπεζας, τηρώντας το όριο των 300 λέξεων ανά εισήγηση. Ο χρόνος για κάθε στρογγυλό τραπέζι έχει οριστεί από το ΚΤΨ στα 90 λεπτά, συμπεριλαμβανομένης και της συζήτησης. Η Επιστημονική Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα της ενδεχόμενης αλλαγής της τελικής διάρκειας κάθε τραπεζιού, με σκοπό την αρτιότερη δομή και την ομαλότερη ροή του προγράμματος. Προθεσμία υποβολής προτάσεων για στρογγυλές τράπεζες: 15 Ιουνίου Ελεύθερες ανακοινώσεις & Εργαστήρια Οι ενδιαφερόμενοι να συμμετάσχουν στο επιστημονικό πρόγραμμα με προφορική ή αναρτημένη ανακοίνωση ή με βιωματικό εργαστήριο στο πλαίσιο της θεματολογίας του συνεδρίου, παρακαλούνται να υποβάλουν την περίληψη της εργασίας τους (έως 300 λέξεις), δηλώνοντας συγχρόνως και τον επιθυμητό τρόπο παρουσίασης. Η υποβολή των περιλήψεων γίνεται αποκλειστικά χρησιμοποιώντας το ΔΕΛΤΙΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ. Οι προτάσεις που θα υποβληθούν θα ομαδοποιηθούν θεματικά και θα αξιολογηθούν από την Επιστημονική Επιτροπή, η οποία θα επιλέξει τις εργασίες που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα του συνεδρίου και τον τρόπο παρουσίασής τους, με γνώμονα τον διαθέσιμο χρόνο και χώρο. Οι ενδιαφερόμενοι θα ειδοποιηθούν εγκαίρως για τον τρόπο, την ημερομηνία και ώρα παρουσίασης της εργασίας τους. Οι συγγραφείς παρακαλούνται να ακολουθήσουν προσεκτικά τις οδηγίες για τη συγγραφή των περιλήψεων. Η διάρκεια των προφορικών ανακοινώσεων θα είναι 15 λεπτά (10 λεπτά παρουσίαση και 5 λεπτά συζήτηση). Η διάρκεια των εργαστηρίων θα είναι 90 λεπτά. Προθεσμίες υποβολής προτάσεων: για εργαστήρια: 15 Ιουνίου για ελεύθερες ανακοινώσεις: 30 Ιουνίου 5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 8

Οδηγίες για την συγγραφή των περιλήψεων Παρακαλούμε να ακολουθηθούν πιστά οι παρακάτω οδηγίες: Η περίληψη δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 300 λέξεις. Ο τίτλος της εργασίας να είναι γραμμένος με κεφαλαία έντονα γράμματα (bold) και όσο το δυνατόν πιο σύντομος. Σε επόμενη γραμμή δακτυλογραφείστε με πεζά γράμματα το όνομα (τα) του/των συγγραφέα (ων), πρώτα το επίθετο και μετά το αρχικό του ονόματος και υπογραμμίστε το όνομα του συγγραφέα που παρουσιάζει την εργασία. Στις επόμενες σειρές αναγράφονται οι εργασιακοί χώροι των συγγραφέων. Στην επόμενη γραμμή δακτυλογραφείστε το κείμενο της περίληψης σε μονό διάστιχο. Προετοιμάστε το κείμενο της περίληψης σύμφωνα με τις παραπάνω οδηγίες, σε ένα αρχείο word, το οποίο πρέπει να επισυνάψετε στο ηλεκτρονικό δελτίο υποβολής περίληψης. Σημειώσεις Προτάσεις που είτε υποβάλλονται μετά τη λήξη της προθεσμίας είτε αποστέλλονται με fax ή ταχυδρομείο ΔΕΝ θα γίνονται δεκτές. Κάθε σύνεδρος μπορεί να υποβάλλει έως τρεις (3) εργασίες ως παρουσιαστής. Ο παρουσιαστής, πριν την αποστολή της περίληψής, θα πρέπει να έχει τακτοποιήσει οικονομικά την εγγραφή του στο Συνέδριο. Ο παρουσιαστής θα πρέπει να αποστείλει μαζί με την περίληψη και ένα σύντομο βιογραφικό (100 λέξεις). Μετά την παραλαβή της περίληψης, η γραμματεία του Συνεδρίου θα αποστείλει ηλεκτρονικά βεβαίωση παραλαβής στον παρουσιαστή. Σε περίπτωση μη παραλαβής της σχετικής βεβαίωσης εντός 4 ημερών παρακαλούμε επικοινωνήστε με τη γραμματεία του Συνεδρίου στο τηλέφωνο 2103615201. Τα αποτελέσματα αξιολόγησης των περιλήψεων θα αποσταλούν ηλεκτρονικά στους παρουσιαστές. Μετά την ημερομηνία λήξης υποβολής των περιλήψεων, δεν θα γίνονται δεκτές διορθώσεις. Εφόσον κατατεθεί η εργασία, διορθώσεις θα γίνονται δεκτές μόνο εφόσον το ζητήσει η Επιστημονική Επιτροπή κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης. 5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 9

ΕΓΓΡΑΦΕΣ Εγγραφή στο Συμπόσιο Οι ενδιαφερόμενοι να παρακολουθήσουν το Συμπόσιο καλούνται να συμπληρώσουν και να αποστείλουν εγκαίρως στη Γραμματεία το Δελτίο Συμμετοχής, συνοδευόμενο από αποδεικτικό καταβολής του δικαιώματος συμμετοχής. Οι εγγραφές θα θεωρούνται ολοκληρωμένες μόνο εφόσον η Γραμματεία έχει λάβει και τα δύο αυτά έγγραφα. Το Δελτίο Συμμετοχής είναι διαθέσιμο σε μορφή word στον ιστότοπο του Συμποσίου (https://www.art-therapy.gr/el/5o-symposio) Δικαίωμα συμμετοχής έως 31/5/19 από 1/6 έως 31/7/19 από 1/8 έως 30/9/19 από 1/10/19 Επαγγελματίες ψυχικής υγείας 100 120 130 140 Μεταπτυχιακοί φοιτητές & Εκπαιδευόμενοι ψυχοθεραπευτικών εταιρειών 80 90 100 110 Προπτυχιακοί φοιτητές 60 70 80 90 Ομαδική εγγραφή / κατ άτομο (για επαγγελματίες) 80 90 --- --- Σημείωση: Οι ομαδικές εγγραφές αφορούν ομάδες 10 τουλάχιστον ατόμων από την ίδια δομή υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Κάθε ομάδα ορίζει έναν υπεύθυνο για τη συλλογή των δελτίων συμμετοχής και την πληρωμή, η οποία θα πρέπει να γίνει το αργότερο έως 31 Ιουλίου. Το δικαίωμα συμμετοχής καλύπτει: Παρακολούθηση του επιστημονικού προγράμματος Έντυπο υλικό Πιστοποιητικό παρακολούθησης Καφέ - Αναψυκτικά στα διαλείμματα και ελαφρύ γεύμα Καταβολή του δικαιώματος συμμετοχής Η καταβολή του δικαιώματος συμμετοχής γίνεται με: Κατάθεση στον κάτωθι τραπεζικό λογαριασμό Τράπεζα : Alpha Βank IBAN: GR10 0140 1100 1100 0232 0007 882 Δικαιούχος: Κέντρο Τέχνης & Ψυχοθεραπείας Αντίγραφο του αποδεικτικού κατάθεσης θα πρέπει να συναποστέλλεται με το Δελτίο Συμμετοχής στη Γραμματεία του Συμποσίου Σημείωση: Τυχόν τραπεζικά έξοδα επιβαρύνουν τον καταθέτη Πληρωμή με POS στα γραφεία του Κέντρου Τέχνης & Ψυχοθεραπείας 5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 10

Οι αποδείξεις για την πληρωμή του δικαιώματος συμμετοχής θα δοθούν στους συνέδρους κατά την παραλαβή του συνεδριακού υλικού στον χώρο του συνεδρίου. Ακύρωση συμμετοχής Τυχόν ακύρωση συμμετοχής πρέπει να γνωστοποιείται γραπτώς στη Γραμματεία. Σε αυτήν την περίπτωση, η επιστροφή του δικαιώματος συμμετοχής θα γίνεται ως εξής: Ημερομηνία ακύρωσης Έως 10 / 7 / 2019 Από 11 /7 έως 10 / 8 / 2019 Από 11 / 8 / 2019 Επιστρεφόμενο ποσό 100% του καταβληθέντος ποσού μείον 20 διοικητικά έξοδα 50% του καταβληθέντος ποσού Καμία επιστροφή 5 ο Επιστηµονικό Συµπόσιο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας 11