Η αηςσήρ νομοθεηική ηποποποίηζη ηηρ διαδικαζίαρ επιλογήρ ηων Πποεδπείων ηων Ανωηάηων Δικαζηηπίων

Η αηςσήρ νομοθεηική ηποποποίηζη ηηρ διαδικαζίαρ επιλογήρ ηων Πποεδπείων ηων Ανωηάηων Δικαζηηπίων του Αντώνη Μανιτάκη * Όηαν ο κοινόρ νομοθέηηρ αγνοώνηαρ ηη βούληζη ηος αναθεωπηηικού επισειπεί να ηον ςποκαηαζηήζει 1. Σνπιάρηζηνλ σο αηπρήο ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί ε πξφζθαηε λνκνζεηηθή πξσηνβνπιία ηνπ Τπνπξγνχ Γηθαηνζχλεο, κε ηελ νπνία ηξνπνπνηήζεθε ε δηαδηθαζία επηινγήο ησλ Πξνέδξσλ θαη Αληηπξνέδξσλ ησλ Αλσηάησλ δηθαζηεξίσλ, πνπ θαζφξηδε ε παξάγξαθνο 3 ηνπ άξζξνπ 49 ηνπ Οξγαληζκνχ Γηθαζηεξίσλ θαη Καηάζηαζεο Γηθαζηηθψλ Λεηηνπξγψλ. Καη ηνχην, φρη κφλνλ δηφηη ε ζρεηηθή λνκνζεηηθή ηξνπνπνίεζε ήγεηξε απφ ηελ αξρή ζνβαξά δεηήκαηα αληηζπληαγκαηηθφηεηαο, αιιά θπξίσο δηφηη απνδνθηκάζηεθε πνιηηηθά θαη ζπληαγκαηηθά απφ ην ίδην ην φξγαλν ην νπνίν είρε θιεζεί λα ζεξαπεχζεη ηηο αδπλακίεο ηεο πξνεγνχκελεο ξχζκηζεο αληηθαζηζηψληαο ηε κνλνκεξή θπβεξλεηηθή επηινγή απφ ηελ παξεκβνιή κηαο πξφζζεηεο ζπλαηλεηηθήοδηαθνκκαηηθήο πξνεπηινγήο νξγάλνπ ηεο Βνπιήο. Πξάγκαηη, ην φξγαλν πνπ έπξεπε ζχκθσλα κε ην λφκν λα πξαγκαηψζεη θαη λα δηθαηψζεη ηε λνκνζεηηθή πξσηνβνπιία, δειαδή ε Γηάζθεςε ησλ Πξνέδξσλ, δελ θαηάθεξε, παξαδφμσο, πέξα απφ θάζε πξνζδνθία, λα ζπλαηλέζεη ζηε δηαηχπσζε ζπλαηλεηηθήο γλψκεο πξνο ηνλ Τπνπξγφ, φπσο απαηηνχζε ν λφκνο θαη επειπηζηνχζε ν λνκνζέηεο. Σνχην ζπλέβε, δηφηη ζχκπαζα ε Αληηπνιίηεπζε ζεψξεζε ηε λνκνζεηηθή ηξνπνπνίεζε ηεο ζπληαγκαηηθήο δηαδηθαζίαο επηινγήο ησλ επηθεθαιήο ηεο δηθαζηηθήο εμνπζίαο, αληηζπληαγκαηηθή. Ζ παηαγψδεο απηή απνηπρία ηεο πξψηεο εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ θαηέζηεζε ηε λέα δηαδηθαζία επηινγήο ζηελ πξάμε αλελεξγφ θαη έπιεμε αλεπαλφξζσηα ηε λνκηκνπνηεηηθή δχλακε θαη, ηειηθά, ην ίδην ην θχξνο ηνπ λφκνπ. Τπνλφκεπζε εμ απηνχ ηνπ ιφγνπ θαη ηελ κειινληηθή εθαξκνγή ηνπ, ε νπνία θαζίζηαηαη πιένλ πξνβιεκαηηθή. 2. Με ην άξζξν 1 ηνπ λφκνπ 3841/2010 πξνβιέθζεθε, πξηλ απφ ηελ ηειηθή εηζήγεζε ηνπ αξκφδηνπ ππνπξγνχ θαη πξηλ ηε ζρεηηθή απφθαζε ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ θαη ηελ έθδνζε ηνπ Πξνεδξηθνχ Γηαηάγκαηνο, ε δηαηύπωζε γλώκεο απφ ηε Γηάζθεςε ησλ Πξνέδξσλ ηεο Βνπιήο επί ελφο θαηαιφγνπ ππνςεθίσλ πνπ πξνηείλνληαη απφ ηνλ * Καζεγεηήο πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ, Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο. 1

Τπνπξγφ, ε νπνία φκσο δελ δεζκεύεη ηνλ Τπνπξγφ ζηελ εηζήγεζή ηνπ. Ζ παξεκβνιή ελφο νξγάλνπ ηεο Βνπιήο ζηε ζπληαγκαηηθά πξνβιεπφκελε θαη ξπζκηδφκελε δηαδηθαζία επηινγήο απφ ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία ηνπ Πξνεδξείνπ ησλ Αλσηάησλ Γηθαζηεξίσλ ηεο ρψξαο, θαζηζηά ηε δηνηθεηηθή δηαδηθαζία επηινγήο από απιή ζύλζεηε θαη θαζηεξψλεη κηα ραιαξή κνξθή δηαζηαύξωζεο ηωλ εμνπζηώλ λνκνζεηηθήο θαη δηθαζηηθήο εμνπζίαο, ρσξίο απηή λα πξνβιέπεηαη ή λα ππνλνείηαη απφ ην χληαγκα. Καη πάλησο είλαη ακθίβνιν θαη ελ πάζε πεξηπηψζεη είλαη εξεπλεηένλ αλ είλαη ζπληαγκαηηθά επηηξεπηή. Οη ακθηβνιίεο σο πξνο ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ηνπ λνκνζεηηθνχ εγρεηξήκαηνο εληζρχνληαη, πάλησο, θαη απφ ην γεγνλφο φηη ν θνηλφο λνκνζέηεο ελεξγεί αγλνψληαο θαη ηελ πξφζθαηε βνχιεζε ηνπ αλαζεσξεηηθνχ λνκνζέηε, ν νπνίνο απέξξηςε θάζε ηδέα αλαζεψξεζεο ηεο ζρεηηθήο ζπληαγκαηηθήο πξφβιεςεο ηεο παξαγξάθνπ 5 ηνπ άξζξνπ 90, παξφιν πνπ ηελ είρε ζπκπεξηιάβεη ζηηο αλαζεσξεηέεο δηαηάμεηο θαη είραλ ππνβιεζεί πνηθίιεο πξνηάζεηο γηα ηελ αλαζεψξεζή ηεο. (Βιέπε ζρεηηθά ηελ εηζήγεζε ηνπ Γεληθνχ Δηζεγεηή ηεο πιεηνςεθίαο Δπάγγεινπ Βεληδέινπ ζηελ Οινκέιεηα ηεο Αλαζεσξεηηθήο Βνπιήο ζε ΔΤΑΓΓΔΛΟ ΒΔΝΗΕΔΛΟ, Ζ Αλαζεψξεζε ηνπ πληάγκαηνο: πλνιηθφ ζρέδην γηα ηελ Διιάδα ηνπ 21 νπ αηψλα, πλαηλεηηθή αλαζεψξεζε, ΗΗ, Αλη. άθθνπιαο, 1998, ζ. 147 θαη 205). ηελ πξφηαζε Αλαζεψξεζεο ησλ βνπιεπηψλ ηνπ ΠΑΟΚ πνπ θαηαηέζεθε ζηε Βνπιή ην 1997, ε αξκνδηφηεηα πξνεπηινγήο ησλ πξνζψπσλ απφ ηα νπνία ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην ζα έθαλε ηελ επηινγή ησλ Πξνέδξσλ θαη ησλ Αληηπξνέδξσλ είρε αλαηεζεί ζην Αλψηαην Γηθαζηηθφ πκβνχιην. Παξφκνηα πξφηαζε αλαζεψξεζεο είρε θάλεη θαη ε Ν.Γ. Αιιά θαη νη άιιεο πξνηάζεηο θηλνχληαλ πξνο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε θαη νη πεξηζζφηεξεο ζπλέθιηλαλ ζηελ αλάζεζε ηεο ζρεηηθήο αξκνδηφηεηαο πξνεπηινγήο ζηελ Οινκέιεηα ησλ Αλσηάησλ Γηθαζηεξίσλ (Βιέπε θαη Η.Μ. ΒΑΡΒΗΣΗΩΣΖ, Ζ Διιάδα κπξνζηά ζην 2000, Έλα λέν ζπληαγκαηηθφ πιαίζην, Αλη. άθθνπιαο, 1998, ζ. 209). Βαζηθφο άμνλαο φισλ ζρεδφλ ησλ πξνηάζεσλ ήηαλ ν ζεβαζκφο ηνπ ζπληαγκαηηθνχ θαλφλα ηεο «εζσηεξηθήο», δηα ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηηθνχ πκβνπιίνπ, απνθιεηζηηθά, θξίζεο θαη αμηνιφγεζεο ηεο ηθαλφηεηαο ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ γηα ηηο «πξναγσγέο, ηνπνζεηήζεηο ηνπο» θιπ. Καλφλαο πνπ θαζηεξψλεηαη ζην άξζξν 90 παξ. 1. Ο λφκνο 3841/2010 κε ην άξζξν 1 αγλφεζε φιεο απηέο ηηο πξνηάζεηο θαη ηειηθά ηε βνχιεζε ηνπ αλαζεσξεηηθνχ λνκνζέηε, ν νπνίνο είρε θαηαιήμεη κεηά απφ ζπδήηεζε λα κε πεηξάμεη ηε ζρεηηθή δηάηαμε ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1975. Δίλαη αιήζεηα φηη ν εθαξκνζηήο ή εξκελεπηήο ηνπ πληάγκαηνο δελ είλαη ππνρξεσκέλνο λα αθνινπζεί ηελ ηζηνξηθή εξκελεία αλαδεηψληαο, πάζε ζπζία, ηε βνχιεζε ηνπ ηζηνξηθνχ λνκνζέηε. Όηαλ φκσο απνκαθξχλεηαη ή απνθιίλεη απφ απηήλ, ζα πξέπεη λα ζηεξίδεηαη, ηνπιάρηζηνλ, ζε κηα άιιε εξκελεπηηθή κέζνδν, π.ρ. ζηε 2

ζπζηεκαηηθή εξκελεία, πνπ λα είλαη πεηζηηθή θαη ινγηθά ζεκειησκέλε, θάηη πνπ δελ θαίλεηαη λα έθαλε ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ν εθαξκνζηήο ηνπ άξζξνπ 90 παξ. 5. Γελ αγλφεζε φκσο κφλνλ ηε βνχιεζε ηνπ αλαζεσξεηηθνχ ν θνηλφο λνκνζέηεο, αλάινγε θαη κάιηζηα απεξίθξαζηε απηή ηε θνξά πεξηθξφλεζε έδεημε ν Τπνπξγφο Γηθαηνζχλεο θαη πξνο ηε γλψκε ηεο Γηνηθεηηθήο Οινκέιεηαο ηνπ πκβνπιίνπ Δπηθξαηείαο, ην νπνίν φηαλ θιήζεθε απφ ηνλ ίδην ηνλ Τπνπξγφ λα εθθέξεη γλψκε θαηέιεμε κε κεγάιε πιεηνςεθία ζηελ αληηζπληαγκαηηθφηεηα ηνπ λφκνπ. (Βιέπε Πξαθηηθφ ηεο Γηνηθεηηθήο Οινκέιεηαο 2/2010). Ζ δεκνζίεπζε ηεο «απφθαζεο-γλψκεο» ζπλάληεζε απαμησηηθνχο, δπζηπρψο, ραξαθηεξηζκνχο ηνπ Τπνπξγνχ ηεο Γηθαηνζχλεο. Πάλησο, αλεμάξηεηα απφ ηηο θξίζεηο λνκνζεηηθήο πνιηηηθήο πνπ ζα κπνξνχζε λα δηαηππψζεη θαλείο ζρεηηθά κε ηε ζθνπηκφηεηα θαη ηε ζεζκηθή ρξεζηκφηεηα ή ιεηηνπξγηθφηεηα ηεο λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο ηνπ Τπνπξγνχ Γηθαηνζχλεο, εθείλν πνπ παξακέλεη θαη ππνλνκεχεη ην θχξνο ηνπ λφκνπ είλαη ε έλζηαζε ηεο αληηζπληαγκαηηθφηεηαο, πνπ πξνέβαιε ε Γηνηθεηηθή Οινκέιεηα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο θαη αθνινχζεζαλ ηα θφκκαηα ηεο Αληηπνιίηεπζεο ζηε Γηάζθεςε ησλ Πξνέδξσλ. Δίλαη αλάγθε, επνκέλσο, λα δηεξεπλεζνχλ δηεμνδηθά νη ιφγνη ηεο αληηζπληαγκαηηθφηεηαο, δηφηη καδί ηεο δνθηκάδεηαη ε εξκελεπηηθή κέζνδνο, πνπ αξκφδεη ζηηο ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο πνπ ζεζπίδνπλ δηθαηνθξαηηθέο εγγπήζεηο θαη κάιηζηα εηδηθά ππέξ ηεο αλεμαξηεζίαο ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ, θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ηεο αξρήο ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ ζε ζπλάξηεζε κε ηελ αξρή ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο. Μηα ζπλάληεζε ζπληαγκαηηθψλ αξρψλ πνπ δελ κπνξεί λα απνθεπρζεί. Οι λόγοι ανηιζςνηαγμαηικόηηηαρ ηηρ νέαρ διαδικαζίαρ επιλογήρ ηων Πποεδπείων ηων Ανωηάηων Δικαζηηπίων 3. Δίλαη πξνθαλέο, θαη απηφ ζπλάγεηαη εχθνια ηφζν απφ ηελ αηηηνινγηθή έθζεζε φζν θαη απφ ηε ινγηθή ηνπ λφκνπ, φηη απψηεξνο ζθνπφο ηνπ είλαη λα δηαζθαιίζεη επηινγή ηεο δηθαζηηθήο εγεζίαο πνπ λα ζπλαληά ηε κεγαιχηεξε δπλαηή ζπλαίλεζε ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο, κέζα απφ κηα δηαδηθαζία πνπ δηέπεηαη απφ ηελ αξρή ηεο δηαθάλεηαο θαη ηνπ δεκφζηνπ ειέγρνπ. Παξάιιεια, πηζηεχεηαη φηη ε δηαδηθαζία απηή θέξεη απφ κφλε ηεο ηα ερέγγπα ηεο αληηθεηκεληθήο θαη αμηνθξαηηθήο αμηνιφγεζεο. Ο ζθνπφο είλαη ζεκηηφο. Σν εξψηεκα είλαη αλ ε δηαδηθαζία αληαπνθξίλεηαη πξάγκαηη ζηνλ ζθνπφ θαη αλ δηαδηθαζία θαη ζθνπφο ελαξκνλίδνληαη κε ηε ζεκειηψδε δηθαηνθξαηηθή εγγχεζε ηεο 3

αλεμαξηεζίαο ηεο δηθαηνζχλεο, πνπ δηέπεη ηελ νξγάλσζε ηεο δηθαζηηθήο εμνπζίαο θαη ηηο πξναγσγέο ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ. Θα πξέπεη θαη αξρήλ λα δηεπθξηληζηνχλ ηα φξηα ηεο δηαπιαζηηθήο εμνπζίαο ηνπ λνκνζέηε ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε. Ο λφκνο γηα ηελ νξγάλσζε ησλ δηθαζηεξίσλ θαη άξα θαη ε επίκαρε ηξνπνπνίεζε απνηειεί λόκν νξγαληθό ηνπ Σπληάγκαηνο θαη όρη εθηειεζηηθό, φπσο ιέγεηαη, δειαδή λφκν πνπ είλαη νξγαληθά, αλαπφζπαζηα, δεκέλνο κε ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ ζεζκνχ θαη δελ κπνξεί λα θαηαξγεζεί ρσξίο λα αληηθαηαζηαζεί. Σέηνηνο είλαη θαη ν λφκνο πνπ πξνβιέπεηαη απφ ηελ παξάγξαθν 5 ηνπ άξζξνπ 90 ηνπ πληάγκαηνο θαη αθνξά «ηηο πξναγσγέο ζηηο ζέζεηο ηνπ πξνέδξνπ, θαη ηνπ αληηπξνέδξνπ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο, ηνπ Αξείνπ Πάγνπ θαη ηνπ Διεγθηηθνχ πλεδξίνπ», πνπ «ελεξγνχληαη κε επηινγή κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπ αληίζηνηρνπ αλσηάηνπ δηθαζηεξίνπ, φπσο λφκνο νξίδεη». Πξφθεηηαη άξα γηα λφκν νξγαληθφ ηνπ πληάγκαηνο, ζπλπθαζκέλν, ηαπηηζκέλν κε ηελ νξγάλσζε θαη δηαδηθαζία ηνπ ζεζκνχ ηεο επηινγήο ηεο εγεζίαο, φπσο ηελ θαζνξίδεη ην ίδην ην χληαγκα θαη απφ ηελ νπνία ν νξγαληθφο λφκνο δελ κπνξεί λα απνζηεί νχηε λα ηε ζίμεη. Άιισζηε ε επηθχιαμε φπσο λφκνο νξίδεη αλαθέξεηαη θαη δελ κπνξεί παξά λα αλαθέξεηαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζηα θξηηήξηα, νπζηαζηηθά θαη ηππηθά ηεο επηινγήο θαη όρη ζηε δηαδηθαζία πνπ νξίδεηαη θαηά βάζε από ην Σύληαγκα. Μφλνλ ηηο ηερληθέο ή ηππηθέο ιεπηνκέξεηεο εθαξκνγήο ηεο φιεο δηαδηθαζίαο κεηαμχ ησλ νπνίσλ είλαη θαη νη πξνζεζκίεο κπνξεί λα δηαπιάζεη ν νξγαληθφο λνκνζέηεο. Ζ δηαπιαζηηθή επρέξεηά ηνπ είλαη άξα εδψ πεξηνξηζκέλε θαη ζαθψο νξηνζεηεκέλε. Καη πάλησο δελ είλαη ηφζν επξεία νχηε ηφζν δεκηνπξγηθή φζν ε εμνπζία πνπ αληιεί ν λνκνζέηεο απφ ηηο επηθπιάμεηο ηνπ λφκνπ, πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηελ νξγάλσζε θαη άζθεζε ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ, ηνπο θαινχκελνπο θαηά θπξηνιεμία εθηειεζηηθνχο λφκνπο ηνπ πληάγκαηνο. Όηαλ ελεξγεί ζην πιαίζην ηεο εμνπζίαο πνπ ηνπ παξέρεη κηα επηθχιαμε ηνπ λφκνπ, ν λνκνζέηεο έρεη επξχηαηε επρέξεηα λα ξπζκίδεη ηελ άζθεζε ελφο δηθαηψκαηνο, αξθεί λα κελ ζίγεη ηνλ ππξήλα ηνπ, λα κελ δεκηνπξγεί αληζφηεηεο θαη λα ζεζπίδεη ξχζκηζε πνπ λα ζπλάπηεηαη κε ηνλ ζθνπφ ηνπ λφκνπ. Αληίζεηα, ζηνπο νξγαληθνχο ηνπ πληάγκαηνο λφκνπο ν θνηλφο λνκνζέηεο πεξηνξίδεηαη ζην λα ξπζκίδεη ηελ νξγάλσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ελφο ζπληαγκαηηθνχ ζεζκνχ, φπσο θαηά βάζε νξγαλψλεηαη απφ ην ίδην ην χληαγκα ρσξίο λα κπνξεί λα πξνζζέζεη ή λα αθαηξέζεη ηη. Απηή είλαη ε πξψηε ππνζήθε ηεο πεξηνξηζκέλεο δηαπιαζηηθήο εμνπζίαο ηνπ λνκνζέηε. 4. Ο νξγαληθφο λφκνο εμάιινπ ηεο παξαγξάθνπ 5 ηνπ άξζξνπ 90 θέξεη θαη κηα άιιε ππνζήθε, είλαη έλα λφκνο πνπ εμεηδηθεχεη θαη ελεξγνπνηεί κηα ζπληαγκαηηθή δηαδηθαζία, ε νπνία είλαη εηδηθή θαη κάιηζηα εμαηξεηηθή ζε ζρέζε κε ηε δηαδηθαζία πνπ δηέπεη ηηο πξναγωγέο 4

όιωλ ηωλ άιιωλ δηθαζηηθώλ ιεηηνπξγώλ, πνπ νξγαλψλνληαη απφ ην ίδην άξζξν. Ζ δηάηαμε ηεο παξαγξάθνπ 5 θαζηεξψλεη άξα κία εδηθή θαη ξεηή απόθιηζε από ηνλ γεληθό θαλόλα ηνπ άξζξνπ 90 θαη σο ηέηνηα ζα πξέπεη λα εξκελεύεηαη ζηελά. Απηή είλαη ε δεχηεξε εξκελεπηηθή ππνζήθε. Ζ εηδηθή απηή ζπληαγκαηηθή δηάηαμε ζα πξέπεη λα εξκελεχεηαη ζηελά θαη γηα έλαλ επί πιένλ ιφγν: θαζηεξψλεη κε ηελ παξεκβνιή ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο θαη εηδηθά ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ ζηηο πξναγσγέο ζε ζέζεηο πξνέδξνπ θαη αληηπξνέδξνπ ησλ Αλσηάησλ Γηθαζηεξίσλ, κία απόθιηζε από ηε ζπληαγκαηηθή αξρή ηεο δηάθξηζεο ηωλ εμνπζηώλ, εηζάγνληαο κηα κνξθή δηαζηαύξωζεο ηεο εθηειεζηηθήο κε ηε δηθαζηηθή εμνπζία. Απφ ηε ζεκειηψδε ζπληαγκαηηθή αξρή ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ ζπλάγεηαη ν εξκελεπηηθφο θαλφλαο φηη θάζε κνξθή δηαζηαχξσζεο ησλ εμνπζηψλ, πνπ δελ θαζηεξψλεηαη απφ ην χληαγκα, είλαη κελ επηηξεπηή θαη πάλησο δελ απνθιείεηαη, πξέπεη φκσο λα αληηκεησπίδεηαη σο απφθιηζε θαη λα εξκελεύεηαη πεξηνξηζηηθά. Ο θνηλφο λνκνζέηεο έρεη κελ ηελ εμνπζία λα επηβάιεη λνκνζεηηθά κηαο κνξθήο δηαζηαχξσζε ησλ εμνπζηψλ, κφλνλ φκσο φηαλ δελ απνθιείεηαη απφ ην ίδην ην χληαγκα ή φηαλ ην χληαγκα δελ ηελ νξγαλψλεη ην ίδην κε ηξφπν εηδηθφ, φπσο ζπκβαίλεη ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε κε ην άξζξν 90 παξ. 5. Απηή είλαη ε ηξίηε εξκελεπηηθή ππνζήθε ηνπ άξζξνπ. 5. Έηζη, αλ εξκελεπηεί ππφ απηφ ην πξίζκα θαη εηδηθά ππφ ην θσο ηεο αξρήο ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ, ε επίκαρε λνκνζεηηθή ηξνπνπνίεζε δχζθνια βγαίλεη αιψβεηε απφ ηε δνθηκαζία ηνπ ειέγρνπ ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο. Πξψηνλ, δηφηη ην άξζξν 1 ηνπ λφκνπ 3841/2010 ηξνπνπνηεί ηε ζπληαγκαηηθή δηαδηθαζία επηινγήο ηεο εγεζίαο ηεο Γηθαηνζχλεο θαζηεξψλνληαο έλα λέν ζηάδην θαη παξεκβάιινληαο έλα λέν φξγαλν, ηε Γηάζθεςε ησλ Πξνέδξσλ. Η δηνηθεηηθή δηαδηθαζία από απιή γίλεηαη ζύλζεηε. ηελ δηαδηθαζία επηινγήο ζπκπξάηηεη θαη ε Βνπιή δηα κέζνπ ελόο νξγάλνπ ηεο, ηεο Γηάζθεςεο ησλ Πξνέδξσλ, πξνεπηιέγνληαο έλαλ αξηζκφ ππνςεθίσλ απφ απηφλ πνπ έρεη ήδε επηιέμεη αξρηθά ν Τπνπξγφο. Τπνζηεξίδεηαη φηη ε παξεκβνιή ηεο Βνπιήο δελ αιινηψλεη ηε δηαδηθαζία πνπ νξίδεη ην χληαγκα ζηελ παξάγξαθν 5 ηνπ άξζξνπ 90, αθνχ ε Βνπιή δελ αζθεί ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε απνθαζηζηηθή αξκνδηφηεηα, αιιά κφλνλ γλσκνδνηηθή θαη κάιηζηα κε δεζκεπηηθή γηα ηνλ Τπνπξγφ θαη ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην. Σν επηρείξεκα είλαη αζζελέο, δηφηη ην θξίζηκν λνκηθφ δήηεκα δελ είλαη αλ ε παξεκβνιή ηεο Βνπιήο κε ηε δηαηχπσζε γλψκεο απφ ηε Γηάζθεςε ησλ Πξνέδξσλ είλαη δεζκεπηηθή ή κε γηα ηνλ Τπνπξγφ, αιιά αλ ε λέα δηαδηθαζία κε παξέκβαζε νξγάλνπ ηεο Βνπιήο αιινηώλεη ή όρη ηελ θαζνξηζκέλε από ην Σύληαγκα δηαδηθαζία αλάζεζεο απνθιεηζηηθά ζηνλ Υπνπξγό θαη ζην Υπνπξγηθό Σπκβνύιην ηεο επζχλεο επηινγήο ηεο εγεζίαο ηεο Γηθαηνζχλεο. Σν Τπνπξγηθφ 5

πκβνχιην εμνπιίδεηαη απφ ην χληαγκα κόλνλ απηό κε αξκνδηφηεηα επηινγήο ηεο εγεζίαο ηεο Γηθαηνζχλεο. Σελ αξκνδηφηεηά ηνπ ηελ αζθεί θαηά ξεηή θαη εηδηθή ζπληαγκαηηθή επηηαγή κόλν ηνπ θαη δελ δύλαηαη νύηε λα ηελ απνπνηεζεί νύηε λα ηε κνηξαζηεί κε άιιν όξγαλν ρωξίο ζπληαγκαηηθή αλαζεώξεζε. Ζ αθνινπζεηέα δηαδηθαζία είλαη ππνρξεσηηθή γηα ηνλ Τπνπξγφ θαη ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην. Κάζε παξέθβαζε ή παξέθθιηζε απφ απηήλ ζπλεπάγεηαη αθπξφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο, αθφκε θαη φηαλ ε παξέθβαζε έρεη πξνβιεθζεί απφ ην λφκν. Ζ εθηειεζηηθή εμνπζία ζπλνιηθά, Τπνπξγφο, Τπνπξγηθφ πκβνχιην θαη Πξφεδξνο Γεκνθξαηίαο, βαξχλνληαη κε ηελ ππνρξέσζε ηήξεζεο ηεο δηαδηθαζίαο πνπ νξίδεη επηηαθηηθά ε παξάγξαθνο 5 ηνπ άξζξνπ 90. Με ηνλ λφκν 3841/2010, αληίζεηα, εθηφο απφ ηνλ Τπνπξγφ Γηθαηνζχλεο, εμνπιίδεηαη επηπξόζζεηα έλα άιιν όξγαλν κε αξκνδηόηεηα δηαηύπωζε γλώκε επί ηεο επηινγήο. Δίλαη αλακθίβνιν φηη ε παξεκβνιή ηνπ νξγάλνπ απηνχ θαη ε δηαηχπσζε γλψκεο απφ ην ίδην γίλεηαη κε ην λφκν ππνρξεσηηθή, ε δε ηπρφλ παξάιεηςή ηεο ζην κέιινλ ζπληζηά παξάβαζε νπζηψδνπο ηχπνπ ηεο δηαδηθαζίαο, ε νπνία ζπλεπάγεηαη απφιπηε αθπξφηεηα. Γελ είλαη δπλαηφλ, δειαδή, ν Τπνπξγφο λα παξαιείςεη ηε δηθή ηνπ λνκνζεηηθή δηαδηθαζία θαη λα παξαθάκςεη ηε δηαηχπσζε γλψκεο απφ ηε Γηάζθεςε ησλ Πξνέδξσλ, ρσξίο ε παξάιεηςε απηή λα νδεγήζεη ζε αθπξφηεηα. Ο Τπνπξγφο βξίζθεηαη φκσο έηζη εγθισβηζκέλνο αλάκεζα ζε δχν ηππηθέο ππνρξεψζεηο πνπ αιιεινζπγθξνχνληαη: ζηελ ηήξεζε ηεο δηαδηθαζίαο φπσο ηελ πξνβιέπεη ην χληαγκα θαη ζηελ ηήξεζε κηαο άιιεο δηαθνξεηηθήο απφ ηελ πξνεγνχκελε πνπ ηελ επηβάιιεη ν λνκνζέηεο. Σν δξάκα ηνπ είλαη φηη φπνηα θαη αλ παξαβεί, ε ελέξγεηά ηνπ ζπλεπάγεηαη αθπξφηεηα. Γεχηεξνλ, κε ηνλ ίδην λφκν αλαηίζεηαη ζηε Βνπιή αξκνδηφηεηα ζπκκεηνρήο ζηελ πξνεπηινγή Πξνέδξσλ ή Αληηπξνέδξσλ ρσξίο λα πξνβιέπεηαη ή λα ππνλνείηαη απφ ην άξζξν 90 παξ. 5, πνπ ξπζκίδεη ην ζέκα εηδηθά, θαη εθαξκνγή κηαο δηαζηαιηηθήο εξκελείαο ηεο ξήηξαο φπσο λφκνο νξίδεη. Ζ δηαζηαιηηθή εξκελεία αληηηίζεηαη σζηφζν ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ζηνλ γεληθό ζπληαγκαηηθό θαλόλα πνπ απνξξέεη απφ ην άξζξν 90 παξ. 1, πνπ ξπζκίδεη ηηο πξναγσγέο γεληθά ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ. Απηέο ζπληεινχληαη φιεο κε απφθαζε ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηηθνχ πκβνπιίνπ, άξα απφ έλα ζψκα εηδηθφ πνπ απνηειείηαη απφ δηθαζηηθνχο, θαζηεξψλνληαο έηζη έλα είδνο εζσηεξηθήο θξίζεο. Απφ ηνλ θαλφλα ηεο θξίζεο θαη αμηνιφγεζεο ησλ ιεηηνπξγψλ απφ ηνπο ίδηνπο ηνπ δηθαζηηθνχο, δηα κέζνπ ηνπ ΑΓ, απνθιίλεη ην άξζξν 90 παξ. 5, ην νπνίν σο εμαίξεζε θαη δηάηαμε εηδηθή ζα πξέπεη ππνρξεσηηθά λα εξκελεύεηαη ζηελά. Σξίηνλ, ε ίδηα εξκελεία αληηζηξαηεχεηαη θαη ηε ζεκειηψδε ζπληαγκαηηθή αξρή νξγάλσζεο ηεο άζθεζεο ησλ θξαηηθψλ ιεηηνπξγηψλ, 6

δειαδή ηελ αξρή ηεο δηάθξηζεο ηνπο. Ζ εθαξκνγή ηεο θξίζηκεο λνκνζεηηθήο δηάηαμεο ζα πξέπεη λα θαζνδεγείηαη θαη απφ ην πλεχκα ηεο αξρήο απηήο, πνπ επηηάζζεη κεηαμχ ησλ άιισλ ηε δηαζθάιηζε ηεο πιήξνπο αλεμαξηεζίαο ηεο δηθαζηηθήο εμνπζίαο απφ ηελ πνιηηηθή εμνπζία. 6. Αληηηάζζεηαη, αθφκε, φηη ηα πξνεγνχκελα δελ ηζρχνπλ ζηελ πεξίπησζε αλάζεζεο αξκνδηφηεηαο ζηε Βνπιή, ζε φξγαλν δειαδή πνπ έρεη άκεζε δεκνθξαηηθή λνκηκνπνίεζε θαη εθθξάδεη θαηά ηξφπν επζχ ηε ιατθή θπξηαξρία. Απηφ επηβεβαηψλεηαη, ιέλε, θαη κε ην ηεθκήξην αξκνδηφηεηαο πνπ ζπληξέρεη ππέξ ηεο Βνπιήο. Κάζε θνξά, δειαδή, πνπ αλαθχπηεη κηα εξκελεπηηθή ακθηβνιία σο πξνο ην αλ είλαη ή δελ είλαη εμνπιηζκέλν έλα θξαηηθφ φξγαλν, θπξίσο ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο, κε ηελ άζθεζε νξηζκέλεο ζπληαγκαηηθήο αξκνδηφηεηαο, ηφηε δπλάκεη ηνπ ηεθκεξίνπ απηνχ κπνξεί ε ακθηζβεηνχκελε αξκνδηφηεηα λα ζεσξεζεί φηη αλήθεη θαηά ηεθκήξην ζηε Βνπιή. Απηφ θάλεη θαη ν λφκνο Καζηαλίδε: αθνχ ην άξζξν 90 παξ. 5 δελ ην απνθιείεη θαη πάλησο δελ ην απαγνξεχεη ξεηά θαη αθνχ «λφκνο νξίδεη ηνλ ηξφπν θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο», ε λνκνζεηηθή αλάζεζε αξκνδηφηεηαο πξν-επηινγήο, θαη κάιηζηα κε ηε κνξθή γλψκεο ζην φξγαλν πνπ εθθξάδεη θαη εμνρήλ ηε ιατθή θπξηαξρία, φρη απιψο επηηξέπεηαη θαη δηθαηνινγείηαη, αιιά είλαη ζχκθσλε καδί ηεο. 7. Σν επηρείξεκα είλαη θαηά ηε γλψκε κνπ ρσιφ: πξψηνλ δηφηη ην ηεθκήξην αξκνδηφηεηαο είλαη έλα θξηηήξην εξκελεπηηθφ πνπ επηιχεη εξκελεπηηθέο ακθηζεκίεο ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ θαη δελ εμνπζηνδνηεί ζε θακία πεξίπησζε ηε λνκνζεηηθή εμνπζία λα «αλαζέηεη ζηνλ εαπηφ ηεο» λέεο, πξφζζεηεο αξκνδηφηεηεο δηαηαξάζζνληαο ηελ ηζνξξνπία ησλ αξκνδηνηήησλ πνπ επηβάιιεη ην ίδην ην χληαγκα. Γεχηεξνλ, ε ιατθή θπξηαξρία είλαη, βέβαηα, ε πξσηαξρηθή νξγαλσηηθή αξρή ηνπ πνιηηεχκαηνο θαη ε πιένλ ζεκειηψδεο ζπληαγκαηηθή αξρή, πνπ ε επίθιεζή ηεο ιεηηνπξγεί σο ηίηινο λνκηκνπνηεηηθφο φισλ ησλ εμνπζηψλ θαη παξάιιεια σο χπαηε εξκελεπηηθή αξρή ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ, πνπ νξγαλψλνπλ θπξίσο ηελ άζθεζε θξαηηθψλ ιεηηνπξγηψλ. Σν ίδην φκσο ην άξζξν 1 παξ. 3, πνπ ηελ θαζηεξψλεη, πξνβιέπεη ξεηά θαη επηηαθηηθά φηη φιεο νη εμνπζίεο, αθφκε θαη ε λνκνζεηηθή, πνπ πεγάδνπλ απφ ην Λαφ, νθείινπλ λα αζθνχληαη όπωο νξίδεη ην Σύληαγκα. Καη ε ζπληαγκαηηθή αξρή πνπ θαζνξίδεη ην πσο νξγαλψλνληαη θαη αζθνχληαη νη θξαηηθέο εμνπζίεο, ζηηο νπνίεο πεξηιακβάλεηαη θπζηθά θαη ε λνκνζεηηθή, είλαη ε αξρή ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ. Η ιαϊθή θπξηαξρία, επνκέλωο, αζθείηαη κέζα ζηα όξηα θαη κε βάζε ηηο επηηαγέο πνπ πξνδηαγξάθεη ην άξζξν 26 ηνπ Σπληάγκαηνο. Ζ αξρήο ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο, αλ θαη πξσηαξρηθή ζπληαγκαηηθή αξρή, 7

δελ βξίζθεηαη ηππηθά πην πάλσ απφ ηελ αξρή ηεο δηάθξηζεο ηεο εμνπζηψλ, δελ δηαζέηεη ππέξηεξε ηππηθή ηζρχ. Ζ ηππηθή ηζνηηκία ησλ δχν αξρψλ δελ αλαηξεί νχηε αληηθάζθεη ηε ζεζκηθή ππεξνρή ηεο αξρήο ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο έλαληη ησλ άιισλ εμνπζηψλ πνπ ππφθεηληαη ζην λφκν θαη νθείινπλ λα ελεξγνχλ πάληα ζχκθσλα κε ην λφκν. Καη πάλησο ε ζεζκηθή θαη ινγηθή πξνηεξαηφηεηα ηεο λνκνζεηηθήο έλαληη ησλ άιισλ εμνπζηψλ δελ λνκηκνπνηεί ηελ πξψηε λα λνκνζεηεί αγλνψληαο ηελ αξρή ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ θαη ηνπο θαλφλεο πνπ απνξξένπλ απφ απηήλ νχηε λα νηθεηνπνηείηαη αξκνδηφηεηεο πνπ αλήθνπλ εθ ηνπ πληάγκαηνο ζε άιιεο εμνπζίεο (βιέπε γηα ηε ζρέζε ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ κε ηελ αξρή ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο, ΑΝΣ. ΜΑΝΗΣΑΚΖ, Κξάηνο Γηθαίνπ, εθδ. άθθνπια, Θεζζαινλίθε, 1994, ζ. 324-327). Οη δχν ζεκειηψδεηο ζπληαγκαηηθέο αξρέο δηαζέηνπλ έλα δηαθνξεηηθφ πεδίν εθαξκνγήο θαη, πάλησο, επηηεινχλ δηαθνξεηηθή θαλνληζηηθή ιεηηνπξγία. Ζ ξπζκηζηηθή ηνπο χιε είλαη δηαθνξεηηθή. Θα έιεγα κάιηζηα, ζε φ, ηη αθνξά ηελ νξγάλσζε ησλ θξαηηθψλ ιεηηνπξγηψλ, φηη ε αξρή ηεο δηάθξηζήο ηνπο έρεη πξνηεξαηφηεηα εθαξκνγήο απέλαληη ζηε ιατθή θπξηαξρία. Ζ επίθιεζε πάλησο ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο δελ δηθαηνινγεί ηνλ παξακεξηζκφ ηεο δηάθξηζεο ησλ ιεηηνπξγηψλ νχηε απελεξγνπνηεί ηνπο θαλφλεο πνπ απνξξένπλ απφ απηήλ, φπσο είλαη ε θαηαλνκή ησλ εμνπζηψλ θαη νη δηαδηθαζίεο πνπ νξγαλψλνπλ θαη εγγπψληαη ηελ αλεμαξηεζία ηεο δηθαηνζχλεο. Η Βνπιή νθείιεη θαη απηή λα ελεξγεί θαη λα απνθαζίδεη ζεβόκελε ηνπο θαλόλεο πνπ απνξξένπλ από ηελ αξρή ηεο δηάθξηζεο ηωλ εμνπζηώλ, νη νπνίνη έρνπλ βέβαηα ηζρύ ζπληαγκαηηθή. Απηφ ζεκαίλεη φηη θάζε είδνπο δηαζηαχξσζε ησλ εμνπζηψλ, φπσο απηή πνπ θαζηεξψλεη ν λφκνο Καζηαλίδε, κεηαμχ ηεο Βνπιήο θαη ηεο δηθαζηηθήο εμνπζίαο, πέξα απφ ηε δηαζηαχξσζε πνπ θαζηεξψλεη ην άξζξν 90 παξ. 5 κεηαμχ εθηειεζηηθήο θαη δηθαζηηθήο εμνπζίαο, ζα πξέπεη λα πξνβιέπεηαη ή λα ππνλνείηαη απφ ην χληαγκα θαη φρη απιψο απφ ην λφκν. Δίλαη αιήζεηα, γξάθεη ν Μάλεζεο, φηη «πέξαλ ησλ πεξηπηψζεσλ δηαζηαπξψζεσο ησλ εμνπζηψλ ηαο νπνίαο ζεζπίδεη ην χληαγκα, ν θνηλφο λνκνζέηεο ε λνκνζεηηθή εμνπζία δχλαηαη λα θαζηεξψζε θαη άιιαο, ππφ ηελ πξνυπφζεζηλ βεβαίσο φηη εηο ηελ ζπγθεθξηκέλελ πεξίπησζηλ δελ έρεη θαζνξηζηεί εθ ηνπ ζπληάγκαηνο σο απνθιεηζηηθψο αξκφδην πξνο δηελέξγεηαλ θξαηηθψλ ηηλψλ πξάμεσλ σξηζκέλνλ θξαηηθφλ φξγαλνλ. Πξάγκαηη, εθ φζνλ ην ηζρχνλ ηππηθφλ γξαπηφλ θαη απζηεξφλ χληαγκα θαζηεξψλεη ηελ δηάθξηζηλ ησλ εμνπζηψλ, ε βάζεη απηήο ελεξγνχκελε θαηαλνκή ηεο αζθήζεσο ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο εηο δηάθνξα φξγαλα δελ είλαη δπλαηφλ λα ηξνπνπνηεζεί δηα ζπλήζνπο λφκνπ». Απφ ηα πξνεγνχκελα ζπλάγεηαη φηη λαη κελ ην χληαγκα θαη εηδηθά ε αξρή ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ δελ απνθιείεη ηελ αλάζεζε δηα λφκνπ δηνηθεηηθήο ιεηηνπξγίαο ζε φξγαλν ηεο λνκνζεηηθήο εμνπζίαο, 8

φπσο είλαη ε Βνπιή ή θαη Σκήκα απηήο, σζηφζν φηαλ έρεη θαζνξηζηεί απφ ην ίδην ην χληαγκα αξκφδην θξαηηθφ φξγαλν γηα ηελ επηηέιεζε ηεο ελ ιφγσ ιεηηνπξγίαο, φπσο ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην γηα ηελ επηινγή ηεο εγεζίαο ηεο Γηθαηνζχλεο, ε πξνζζήθε θαη άιινπ νξγάλνπ, ηεο δηάζθεςεο ησλ Πξνέδξσλ, ζηε δηαδηθαζία επηινγήο θαη ε θαζηέξσζε κε ηνλ ηξφπν απηφ κηαο λέαο κνξθήο δηαζηαπξψζεσο έζησ θαη ραιαξήο δελ ζπκβηβάδεηαη κε ηε ινγηθή ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ. Γελ κεηψλεηαη νχηε αλαηξείηαη ε πξνζβνιή απηή απφ ην γεγνλφο φηη ε παξεκβνιή ηεο Γηάζθεςεο ησλ Πξνέδξσλ ζηε δηαδηθαζία είλαη απιψο γλσκνδνηηθή θαη κάιηζηα κε δεζκεπηηθή γηα ηνλ Τπνπξγφ. Παξαβίαζε ζπληαγκαηηθά θαζνξηδφκελεο δηαδηθαζίαο δελ παχεη λα απνηειεί πξνζβνιή αθφκε θαη φηαλ είλαη ήπηα. Οχηε κπνξεί λα αληηζηαζκηζηεί απφ ηελ αλάγθε πξνζηαζίαο ελφο άιινπ ζπληαγκαηηθνχ αγαζνχ. Ζ παξαβίαζε ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ δηαδηθαζηηθνχ ραξαθηήξα, επεηδή είλαη ηππηθέο, δελ είλαη δπλαηφλ λα δηθαηνινγεζεί απφ θαλέλα ιφγν δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο νχηε κπνξεί λα αληηζηαζκηζηεί ράξηλ ηεο πξνζηαζίαο άιινπ ζπληαγκαηηθνχ αγαζνχ ή ζθνπνχ. Ζ παξαβίαζή ηνπο είλαη, πάληα θαη άλεπ εηέξνπ, αζέκηηε. 8. Αλαθεθαιαηψλνληαο σο πξνο ηνπο ιφγνπο αληηζπληαγκαηηθφηεηαο, ζα ιέγακε φηη ηφζν ε γξακκαηηθή φζν θπξίσο ε ζπζηεκαηηθή εξκελεία ηνπ άξζξνπ 90 παξ. 5, ην νπνίν ζπζηεκαηηθά εληάζζεηαη ζηε ξχζκηζε ησλ πξναγσγψλ, κεηαζέζεσλ θαη ηνπνζεηήζεσλ θιπ. ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ, νη νπνίεο πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ην Αλψηαην Γηθαζηηθφ πκβνχιην, δελ αθήλεη πεξηζψξην αλαγλψξηζεο ζηνλ θνηλφ λνκνζέηε εμνπζίαο αλάζεζεο αξκνδηφηεηαο ηεο Βνπιήο ζηε δηαδηθαζία επηινγήο απφ ην Τπνπξγηθφ πκβνπιίνπ ησλ Πξνεδξείσλ ησλ Αλσηάησλ Γηθαζηεξίσλ. Σν άξζξν 90 παξ. 5 εηζάγεη κηα κνξθή δηαζηαχξσζεο ησλ εμνπζηψλ, ε νπνία, σο απφθιηζε απφ ηε ζπληαγκαηηθή αξρή ηεο δηάθξηζεο, δελ κπνξεί παξά λα εξκελεχεηαη ζηελά θαη λα κελ επηδέρεηαη εμ απηνχ ηνπ ιφγνπ λνκνζεηηθή δηεχξπλζε ή πξνζζήθε «πξφζζεηεο δηαδηθαζίαο» θαη παξεκβνιή άιινπ νξγάλνπ. Ζ επίθιεζε ηεο αξρήο ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο δελ αξθεί εμάιινπ απφ κφλε ηεο λα δηθαηνινγήζεη κηα λνκνζεηηθή αλαδηάηαμε εμνπζηψλ θαη δηαδηθαζίαο πνπ νξίδεηαη θαη πξνβιέπεηαη ζην χληαγκα απφ ξεηή δηάηαμε. Ζ αξρή ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο δελ αληηκάρεηαη ηελ αξρή ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ νχηε είλαη δπλαηφλ ε απιή επίθιεζε ηεο πξψηεο λα δηθαηνινγήζεη ηελ παξάθακςε ή ηνλ παξακεξηζκφ ηεο δεχηεξεο. Ζ αλεμαξηεζία ηεο δηθαηνζχλεο θαη εηδηθά ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ άιισζηε δελ απνηειεί απιψο κηα εγγχεζε δηθαηνθξαηηθή, αιιά θαη έλα αίηεκα ηεο δεκνθξαηηθήο αξρήο, δηφηη δηαζθαιίδεη ην ζεβαζκφ ηεο γεληθήο βνχιεζεο, φπσο απηή εθδειψλεηαη ζπληαγκαηηθά, θπξίσο κε ηε ζέζπηζε ησλ λφκσλ. 9

Οι παπάπλεςπερ θεζμικέρ και πολιηικέρ ζςνέπειερ: η δικαζηική εξοςζία ανηιμέηωπη με ηην πολιηική 9. Παξάιιεια, φκσο, κε ηελ αληηζπληαγκαηηθφηεηα ηεο λέαο ξχζκηζεο, ππάξρνπλ θαη ιφγνη δηθαηνπνιηηηθήο θχζεσο πνπ ζηξέθνληαη θαηά ηνπ λφκνπ. Σν δεκνθξαηηθφ αίηεκα ηνπ δεκφζηνπ ειέγρνπ ηεο δηθαζηηθήο εμνπζίαο πνπ θαη απηφ πξνβάιιεηαη σο δηθαηνινγία ηεο παξεκβνιήο ηεο Βνπιήο είλαη, ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε, άηνπν. Καη ηνχην φρη κφλν δηφηη ε ζπγθεθξηκέλε αθξφαζε ησλ ππνςεθίσλ δελ εμππεξεηεί αληηθεηκεληθά έλα ηέηνην ζθνπφ, δειαδή ειεγθηηθφ, αθνχ πξφθεηηαη γηα αθξφαζε πξνθεηκέλνπ λα δηθαηνινγεζεί θξίζε πξνεπηινγήο, ε νπνία φκσο δελ αηηηνινγείηαη (!). Πξφθεηηαη γηα αθξφαζε ππνςεθίσλ πνπ γίλεηαη ρσξίο ζθνπφ θαη ε νπνία νδεγεί ζε πξνεπηινγή θαη, άξα, ζε θξίζε θαη αμηνιφγεζε δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ, πνπ δελ είλαη δπλαηφλ λα αηηηνινγεζεί, είηε δηφηη θάηη ηέηνην δελ επηηξέπεηαη είηε δηφηη είλαη πξαθηηθά θαη ζεζκηθά αδχλαηνλ λα γίλεη. Αθξφαζε εμάιινπ είλαη λνεηή ζηα ζπζηήκαηα ηεο εθιεγφκελεο δηθαηνζχλεο, φπσο είλαη ην ακεξηθαληθφ, φπνπ νη δηθαζηέο επηιέγνληαη κε εθινγή βάζεη πξνγξάκκαηνο δηθαηνδνηηθήο πνιηηηθήο πνπ ππεξαζπίδνληαη νη ίδηνη, θάηη πνπ είλαη εληειψο μέλν θαη αληίζεην κε ην επεηξσηηθφ ζχζηεκα επηινγήο θαη πξναγσγήο δηθαζηψλ, πνπ είλαη ηζφβηνη θαη αλήθνπλ νξγαληθά ζε έλα ζψκα αλεμάξηεησλ δεκφζησλ ιεηηνπξγψλ, εμνπιηζκέλσλ κε εγγπήζεηο πξνζσπηθήο θαη ιεηηνπξγηθήο αλεμαξηεζίαο. Γη απηφ θαη είλαη δχζθνιν λα θαληαζηεί θαλείο ζε απηφ ην ζχζηεκα ην είδνο ηεο αθξφαζεο ησλ δηθαζηψλ θαη θπξίσο ην είδνο ησλ εξσηήζεσλ πνπ κπνξεί λα απεπζχλεη έλα πνιηηηθφο ζε έλα δηθαζηή πνπ είλαη ππνρξεσκέλνο λα ηεξεί απφιπηε δηαθξηηηθφηεηα θαη αλεμαξηεζία γλψκεο θαη λα απέρεη σο ηξίηνο απφ θάζε είδνπο δειψζεηο σο πξνο ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ. Γελ παχεη σζηφζν ε άηνπε θαη αδηθαηνιφγεηε απηή δηαδηθαζία λα έρεη δπζκελείο ζεζκηθέο θαη πνιηηηθέο επηπηψζεηο. Πξψηνλ, ζηελ αλεμαξηεζία θαη ζην θχξνο ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ πνπ είλαη επηιέμηκνη θαη δελ επειέγεζαλ απφ ηνλ Τπνπξγφ ζηελ πξψηε θάζε ηεο δηαδηθαζίαο ή επειέγεζαλ κελ αιιά θφπεθαλ απφ ηε Γηάζθεςε ησλ Πξνέδξσλ κεηά ηελ αθξφαζε, άλεπ ιφγνπ θαη αηηίαο. Ζ δεκφζηα απηή έθζεζε ηεο ππεξεζηαθήο πξνζσπηθφηεηαο αλσηάησλ δηθαζηηθψλ, νη νπνίνη απφ ηε θχζε ηνπ ιεηηνπξγήκαηφο ηνπο έρνπλ εζηζηεί θαη ζπκπεξηθέξνληαη κε απφιπηε δηαθξηηηθφηεηα θαη νπδεηεξφηεηα, δελ κπνξεί παξά λα βιάπηεη θαη λα ζίγεη αλεπαλφξζσηα ηφζν ηε δεκφζηα φζν θαη ηελ ππεξεζηαθή ηνπο εηθφλα. Γεκηνπξγεί νχησο ή άιισο γηα απηνχο πνπ δελ επειέγεζαλ έλα δπζκελέο ή δπζάξεζην πξνεγνχκελν, ηνπο ρξεψλεη κε κηα δεκφζηα αξλεηηθή θξίζε, ε νπνία ηνπο ζηηγκαηίδεη θαη 10

ζα ηνπο αθνινπζεί γηα πάληα. Καη πάλησο ήδε ε πξψηε πξν-επηινγή ηνπ Τπνπξγνχ, εθείλε ησλ έμε, ζέηεη πνιιά ηππηθά θαη νπζηαζηηθά εξσηήκαηα: «πξηλ δεηεζεί ε γλψκε ηεο Γηάζθεςεο ησλ Πξνέδξσλ ηεο Βνπιήο, ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην κε εηζήγεζε ηνπ σο άλσ Τπνπξγνχ πξνεπηιεγεί έμη απφ ηνπο δηθαζηηθνχο ιεηηνπξγνχο πνπ έρνπλ ηα ηππηθά πξνζφληα θαηά πεξίπησζε» (λφκνο 3841/2008, άξζξν 1). Πνηα είλαη ε ζπλέπεηα ηεο ηεξαξρηθήο θαηάηαμήο ηνπο; Ση δειψλεη ε ίδηα, αμηνινγηθή θαηάηαμε; δεκηνπξγεί πξνεγνχκελν νηνλεί επεηεξίδαο πνπ πξέπεη λα γίλεηαη ζεβαζηφ ζε θάζε λέα πξνεπηινγή; Όζνη παξειήθζεζαλ, είλαη θαηαδηθαζκέλνη λα παξαιείπνληαη εζαεί; Πσο δηθαηνινγείηαη κηα λέα θαηάηαμε ησλ ππνςεθίσλ ζε λέα δηαδηθαζία επηινγήο, ε νπνία δελ αθνινπζεί ηελ πξνεγνχκελε; Όηη άιιαμε ελ ησ κεηαμχ γλψκε ν Τπνπξγφο; Αλ λαη γηαηί, αλ φρη γηαηί ηφηε πξνέβε ζε λέα πξνεπηινγή; Αιιά θαη απηνχο πνπ επειέγεζαλ ηνπο ρξεψλεη ε «πξνεπηινγή» κε έλα δπζάξεζην πξνλφκην: ζα θέξνπλ εζαεί ηελ ππφλνηα ηεο πνιηηηθήο ή θνκκαηηθήο επηινγήο θαη ηεο ελδερφκελεο ζχζηνηρεο ππνηαγήο, αθφκε θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ε επηινγή βαζίζηεθε ζε απζηεξά αμηνθξαηηθά θξηηήξηα. Σν ζηίγκα ηεο θνκκαηηθήο εχλνηαο ησλ επηιεγφκελσλ αλσηάησλ δηθαζηηθψλ κε ηε λέα δηαδηθαζία είλαη αλαπφθεπθην θαη πεγάδεη απφ ην φξγαλν πνπ επηιέρηεθε λα θάλεη ηελ ηειηθή πξνεπηινγή: ηε Γηάζθεςε ησλ Πξνέδξσλ. Πξφθεηηαη γηα φξγαλν ηεο Βνπιήο, πνπ πξνβιέπεηαη απφ ηνλ Καλνληζκφ ηεο Βνπιήο θαη δελ έρεη ζπληαγκαηηθή ππφζηαζε. Καη δελ απνθηά ζπληαγκαηηθή ππφζηαζε κε ηελ παξεκπίπηνπζα αλαθνξά ζε απηφ απφ ην άξζξν 101A παξ. 2, ην νπνίν ην θαζηζηά αξκφδην γηα ηελ επηινγή ησλ πξνζψπσλ πνπ ζηειερψλνπλ ηηο Αλεμάξηεηεο Αξρέο. Γηφηη ηελ χπαξμή ηνπ δελ ηελ νθείιεη ζην χληαγκα αιιά ζηνλ Καλνληζκφ ηεο Βνπιήο, πνπ θαζνξίδεη ηηο αξκνδηφηεηέο ηνπ. Οη ηειεπηαίεο ζπλδένληαη απνθιεηζηηθά κε ηελ εζσηεξηθή ιεηηνπξγία ηεο Βνπιήο. Δίλαη αξκφδην θπξίσο γηα ζέκαηα θαζαξψο δηαδηθαζηηθά θαη θαζνξηζκνχ ηεο εκεξήζηαο δηάηαμεο ησλ ζπδεηήζεσλ ηεο Βνπιήο. Ζ ζχλζεζή ηνπ είλαη θαηά βάζε δηαθνκκαηηθή (βιέπε άξζξν 13 ηνπ Καλνληζκνχ ηεο Βνπιήο). Ζ κφλε αξκνδηφηεηα πνπ ηνπ επηβιήζεθε εθηφο Καλνληζκνχ είλαη απηή πνπ πξνβιέθηεθε κε ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 2001 θαη κε βάζε ηελ νπνία επηιέγεη κε νκνθσλία ή κε πιεηνςεθία ησλ 4/5 ηα κέιε ησλ Αλεμάξηεησλ Αξρψλ. Πάλησο φξγαλν ζπληαγκαηηθφ κε ηελ νπζηαζηηθή ηνπ φξνπ έλλνηα δελ είλαη ψζηε λα λνκηκνπνηείηαη λα θξίλεη, απηφ εηδηθά, ηελ επηινγή ησλ πξνζψπσλ πνπ ζα ηεζνχλ επηθεθαιήο ηεο δηθαζηηθήο εμνπζίαο. Ζ νπνηαδήπνηε ζχγθξηζε ή αλαινγία ηεο ζπληαγκαηηθά πξνβιεπφκελεο αξκνδηφηεηαο γηα ηε ζηειέρσζε ησλ Αλεμάξηεησλ Αξρψλ κε απηή πνπ καο απαζρνιεί εδψ είλαη άζηνρε. Πξψηνλ, δηφηη ηα 11

κέιε ησλ Αλεμάξηεησλ Αξρψλ δελ ζπγθξίλνληαη κε ηνπο δηθαζηηθνχο ιεηηνπξγνχο, σο πξνο ηε ζεζκηθή ηνπο θαηάζηαζε: θαη αλ έρνπλ πξνζσπηθή θαη ιεηηνπξγηθή αλεμαξηεζία, απηή είλαη παξνδηθή, γηα φζν ρξφλν αζθνχλ ηα θαζήθνληά ηνπο. Όρη κφλνλ δελ είλαη ηζφβηα αιιά δελ έρνπλ απνιχησο θακία άιιε ζπληαγκαηηθή εγγχεζε πνπ λα δηθαηνινγεί ηελ παξνκνίσζή ηνπο κε δηθαζηηθνχο ιεηηνπξγνχο. Γεχηεξνλ, δηφηη ζηελ πεξίπησζε ησλ ΑΑ ε Γηάζθεςε ησλ Πξνέδξσλ επηιέγεη γηα πξψηε θνξά ηα κέιε ηνπο θαη δελ θαιείηαη φπσο ζηελ επηινγή ησλ Πξνέδξσλ θαη Αληηπξνέδξσλ λα θξίλεη πξναγσγή ηζφβησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγνχλ, κε πξνυπεξεζία θαη κε ηζφβην θαζήθνλ ακεξνιεςίαο θαη «πνιηηηθήο νπδεηεξφηεηαο», επηιέγνληαο ηνπο πιένλ άμηνπο κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπ ζψκαηνο. Τπάξρεη φκσο θαη κηα άιιε αξλεηηθή ζεζκηθή, πνιηηηθή ζπλέπεηα ηεο φιεο δηαδηθαζίαο πνπ θαζηεξψλεη ν λφκνο. Ζ αλάζεζε ηεο αξκνδηφηεηαο επηινγήο ηεο εγεζίαο ηεο δηθαηνζχλεο ζηε Γηάζθεςε ησλ Πξνέδξσλ θαη φρη ζηε Βνπιή ή ζε Σκήκα ηεο είλαη ππνηηκεηηθή γηα ηε δηθαζηηθή εμνπζία θαη ην θύξνο ηωλ δηθαζηηθώλ ιεηηνπξγώλ. Γηφηη ε δηθαζηηθή εμνπζία είλαη κία απφ ηηο ηξείο εμνπζίεο, ηζφηηκε ηππηθά κε ηε λνκνζεηηθή, θαη κφλνλ ην φξγαλν ηεο λνκνζεηηθήο, πνπ είλαη ε ίδηα ε Βνπιή θαη φρη νπνηνδήπνηε ππεξεζηαθφ φξγαλν ηεο ηειεπηαίαο, κπνξεί λα αληηπαξαηεζεί ζεζκηθά πξνο απηήλ. Σν πιένλ φκσο βαξχ πιήγκα ζην θχξνο ηεο δηθαηνζχλεο θαη ζηελ αλεμαξηεζία ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ επέξρεηαη ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε απφ ηνλ έληνλα πνιηηηθφ θαη θνκκαηηθφ ή δηαθνκκαηηθφ ραξαθηήξα ηεο Γηάζθεςεο ησλ Πξνέδξσλ. Ζ ζχλζεζε ηνπ νξγάλνπ είλαη δηαθνκκαηηθή. Οη απνθάζεηο ηνπ, πνπ εδψ ιακβάλνληαη κε νκνθσλία ή πιεηνςεθία ησλ 4/5, δηαζθαιίδνπλ θπξίσο ή πξνυπνζέηνπλ δηαθνκκαηηθή ζπλαίλεζε. Ζ ηειεπηαία βαζίδεηαη αλαγθαζηηθά ζε θνκκαηηθή ζπκθσλία ή ζπλαιιαγή. Απηφ δείρλεη ε εκπεηξία ησλ Αλεμάξηεησλ Αξρψλ. Καη αλ ζηελ πεξίπησζή ηνπο απηφ είλαη αλεθηφ θαη ίζσο απφ κία ζθνπηά θαη ελ κέξεη δηθαηνινγεκέλν, αθνχ νη Α.Α. θαινχληαη λα εθαξκφζνπλ ή λα επεμεξγαζηνχλ δεκφζηεο πνιηηηθέο ζηνλ ηνκέα πνπ δξνπλ θαη απαηηνχλ γηα ην ιφγν απηφ απφ ηα κέιε ηνπο πξνζφληα θαη ηθαλφηεηεο επηινγήο θαη δηακφξθσζεο ηεο θαηαιιειφηεξεο πνιηηηθήο, ζην πιαίζην ηεο γεληθφηεξεο θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο, ζηελ πεξίπησζε σζηφζν ηεο δηθαζηηθήο εμνπζίαο θαη ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ ηέηνηα θξηηήξηα επηινγήο είλαη παληειψο αλάξκνζηα. Καη έξρνκαη ζηελ ηειεπηαία δπζκελή ζεζκηθή ζπλέπεηα ηνπ λφκνπ, πνπ ηνλ θαζηζηά δηθαηνπνιηηηθά άζηνρν θαη άηνπν. Με ηε λέα δηαδηθαζία επηινγήο πνιηηηθνπνηείηαη, ρσξίο ιφγν θαη αηηία, κηα δηαδηθαζία πνπ πξέπεη λα κείλεη, θαη ζε απηφ ζπκθσλνχλ πηζηεχσ φινη, απνιηηηθή. Γηφηη ην φξγαλν πνπ παξεκβάιιεηαη είλαη απφ ηε ζχλζεζε θαη ηελ 12

απνζηνιή ηνπ θαη εμνρήλ πνιηηηθφ. Ζ δηαθνκκαηηθή ηνπ ζχλζεζε ην δειψλεη κε ηξφπν απεξίθξαζην. Αλ δηαβάζεη θαλείο πξνζεθηηθά ην λέν λφκν ζα δηαγλψζεη φηη ν θπβεξλεηηθφο λνκνζέηεο δελ ζέιεζε απιψο λα εμνπδεηεξψζεη ηηο πνιηηηθέο εληάζεηο πνπ είραλ δεκηνπξγεζεί εμ αηηίαο νξηζκέλσλ ακαξησιψλ επηινγψλ ηνπ παξειζφληνο, δελ ζέιεζε απιψο λα απαιιαγεί ν ίδηνο απφ ηελ επζχλε κηαο θξίζηκεο επηινγήο, ζέιεζε λα ζέζεη πξν ησλ επζπλψλ ηνπο φια ηα θφκκαηα θαη ηειηθά ηελ πνιηηηθή εμνπζία ζην ζχλνιφ ηεο. ηελ πξάμε ν Τπνπξγφο Γηθαηνζχλεο απνπνηήζεθε ηελ επζχλε πνπ ην χληαγκα ηνπ αλέζεζε θαη ν αλαζεσξεηηθφο λνκνζέηεο ην επηβεβαίσζε. Γίζηαζε λα θξίλεη κφλνο, ρσξίο λα επηδεηά πνιηηηθφ άιινζη, θαη λα θάλεη απηφ πνπ ην χληαγκα απαηηεί, ε δηθαηνζχλε ην έρεη αλάγθε θαη ην πνιηηηθφ καο ζχζηεκα αλαδεηά: λα επηιέμεη επηηέινπο, ηνπο θαηάιιεινπο κε θξηηήξηα αληηθεηκεληθά, αθνκκάηηζηα θαη αμηνθξαηηθά. Σειηθά, ν ζηφρνο ηνπ λφκνπ είρε θαη κηα αληεζηξακκέλε φςε θαη κηα παξάπιεπξε ζπλέπεηα: αληί λα θέξεη πξν ησλ επζπλψλ ηεο ηελ πνιηηηθή εμνπζία, έθεξε αληηκέηωπε ηελ πνιηηηθή εμνπζία κε ηε δηθαζηηθή. Μεηαηξέπεη, ρσξίο λα ην ζέιεη, ηε δηαζηαχξσζε ηεο εθηειεζηηθήο κε ηελ δηθαζηηθή εμνπζία ζε αληηπαξάζεζε ηεο πνιηηηθήο κε ηελ δηθαζηηθή. Καη απηφ είλαη φ,ηη ρεηξφηεξν ζα κπνξνχζε λα πεξηκέλεη θαλείο. Αδπλαηψ λα πηζηέςσ φηη απηφ επεδίσθε ν ζπληάθηεο ηνπ λφκνπ. Άιιε ήηαλ ζίγνπξα ε επηδίσμή ηνπ. Μφλνλ πνπ ζπρλά άιια είλαη ηα θίλεηξα ηνπ λνκνζέηε θαη άιια ηα απνηειέζκαηα ηνπ λφκνπ. Έλαο ζπλεηφο λνκνζέηεο νθείιεη λα πξνλνεί θαη γηα ηα δεχηεξα θαη λα θξνληίδεη λα ηα αληηκεησπίδεη έγθαηξα, πξηλ αθήζνπλ αλεπαλφξζσηεο βιάβεο. 13