ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ. ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ Αγρονόμος-Τοπογράφος Μηχ. Δρ. Γεωγραφίας Καθηγήτρια Τμ. Τοπογραφίας ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ piliop@teiath.gr

ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ Αγρονόμος-Τοπογράφος Μηχ. Δρ. Γεωγραφίας Καθηγήτρια Τμ. Τοπογραφίας ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ piliop@teiath.gr

ΘΕΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ Η Χωρική Ανάλυση άυση(spatiala Analysis) ayss) αποτελεί ε μία μααπό τις βασικές περιοχές ενδιαφέροντος της επιστήμης της Γεωγραφίας. Σκοπός της Γεωγραφικής Ανάλυσης είναι η μελέτη των γεωγραφικών κατανομών με έμφαση στον προσδιορισμό χωρικών προτύπων, την ερμηνεία των διαδικασιών που τα προκαλούν και τη γενίκευσή τους. Πεδία εφαρμογής είναι οι χωρικές κατανομές τόσο του ανθρωπογενούς όσο και του φυσικού περιβάλλοντος. Η σύγχρονη Χωρική Ανάλυση έχει τις ρίζες της στην Ποσοτική Επανάσταση της δεκαετίας του 1960 στις ΗΠΑ, όταν μαθηματικές μέθοδοι από τις φυσικές επιστήμες εισήχθησαν ήθ στη Γεωγραφία με ανάπτυξη νέων μαθηματικών προσαρμοσμένων στην ανάλυση των γεωγραφικών δεδομένων. Από την εποχή αυτή η έμφαση είναι στη στατιστική ανάλυση των χωρικών δεδομένων. Στα πλαίσιο αυτό η σύγχρονη Γεωγραφική Ανάλυση συνδέεται με τον έλεγχο υποθέσεων, τη δόμηση μοντέλων και την ανάπτυξη θεωρίας με αυξανόμενη χρήση μαθηματικών και στατιστικών στοιχείων.

ΧΩΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ: δεδομένα τα οποία έχουν γεωγραφική αναφορά ΘΕΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ Η κλασσική Γεωγραφική Ανάλυση χρησιμοποιεί λογισμικό στατιστικής ανάλυσης για τη μελέτη γεωγραφικών φαινομένων τα οποία είναι οργανωμένα σε μορφή πινάκων στους οποίους οι παρατηρήσεις (γραμμές) έχουν κάποια γεωγραφική διάσταση, όπως γεωγραφικές περιφέρειες (πολύγωνα) ύ ή σημεία (π.χ. πόλεις). Μία σύγχρονη εξέλιξη ξ της Γεωγραφικής Ανάλυσης Αάλ αποτελεί λίη ενσωμάτωση της γεωγραφικής διάστασης στις στατιστικές τεχνικές, με την έννοια του υπολογισμού της γειτνίασης των γεωγραφικών οντοτήτων, δεδομένου ότι βασική ιδιότητα των γεωγραφικών δεδομένων είναι η συσχέτιση των χαρακτηριστικών γειτονικών περιοχών. Η εξέλιξη αυτή συχνά ονομάζεται τοπική χωρική ανάλυση (local spatial analysis), κυρίως σε σχέση με μοντέλα παλινδρόμησης και έχει διευκολυνθεί από την ανάπτυξη του λογισμικού των Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών

ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Η ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ

ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Ερωτήσεις σύμφωνα με τους σκοπούς και τις υποθέσεις της έρευνας Ερωτηματολόγια-συνεντεύξεις Ανοικτές-κλειστές ερωτήσεις Σειρά και τρόπος διατύπωσης των ερωτήσεων

Το ερωτηματολόγιο Παράδειγμα ανοικτής ερώτησης: ης Ποιά είναι τα προβλήματα της περιοχής κατοικίας σας. (η απάντηση είναι κείμενο) Παράδειγμα κλειστής ερώτησης ης : Ποιά είναι τα προβλήματα της περιοχής κατοικίας σας (σημειώστε μέχρι δύο απαντήσεις): α. Το κυκλοφοριακό β. Η έλλειψη πρασίνου γ. Ο θόρυβος δ. Άλλο

G:\filippiada\ερωτηματολόγιο Φιλιππιάδας.doc Το ερωτηματολόγιο

Το ερωτηματολόγιο

Η ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ Πληθυσμός: Πληθυσμός στη σταστιστική είναι το σύνολο από μετρήσεις ή απαριθμήσεις που προέρχονται από όλα τα αντικείμενα (objects) που έχουν κοινά χαρακτηριστικά και τα οποία θέλουμε να μελετήσουμε π.χ. οι κάτοικοι της Ελλάδας. Στη γεωγραφική ανάλυση ο πληθυσμός είναι ένα σύνολο αντικειμένων με κάποια κοινή γεωγραφική-χωρική ιδιότητα π.χ. οι νομοί της Ελλάδας. Δείγμα (sample): Τμήμα του πληθυσμού το οποίο έχει επιλεγεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι αντιπροσωπευτικό. Η επιλογή του δείγματος γίνεται με τις μεθόδους δειγματοληψίας. Τυχαία δειγματοληψία (random sampling): Είναι μία από τις μεθόδους δειγματοληψίας. Ορίζεται ως η τεχνική διαλογής μιας ομάδας του πληθυσμού, έτσι ώστε κάθε πιθανή ομάδα του ιδίου μεγέθους να έχει την ίδια πιθανότητα διαλογής.

Η ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ Δειγματοληψία από: Καταλόγους Χάρτες 1. Τυχαία 2. Συστηματική 3. Τυχαία Σρ Στρωματοποιημένη αοοηέη

ΧΩΡΙΚΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ

Χωρική στρωματοποιημένη ο η δειγματοληψία

Χωρική στρωματοποιημένη δειγματοληψία

Επεξεργασία α δεδομένων Κλίμακες μέτρησης Γεωγραφική Μήτρα δεδομένων Κατανομές συχνοτήτων Μέτρα κεντρικής τάσης Μέτρα διασποράς

ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ Ονομαστική ή ποιοτική (nominal) Ιεραρχική ή τακτική (ordinal) Ισοδιαστημική ή ποσοτική (interval) Αναλογική (ratio)

ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ Διακρίνουμε τέσσερεις βασικές κλίμακες μέτρησης, από τις οποίες οι δύο πρώτες είναι ποιοτικές και οι δύο τελευταίες ποσοτικές: Ονομαστική ή ποιοτική (nominal): Οι παρατηρήσεις ταξινομούνται σε κατηγορίες και οι τιμές της μεταβλητής είναι λεκτικά που αντιστοιχούν στις κατηγορίες. Κατά συνέπεια οι τιμές δεν έχουν σειρά και δεν μπορούν να μετρηθούν τα διαστήματα μεταξύ των τιμών. Ιεραρχική ή τακτική (ordinal): Οι παρατηρήσεις ταξινομούνται σε κατηγορίες αλλά επιπλέον υπάρχει τάξη ή σειρά μεταξύ των κατηγοριών. Οι αποστάσεις όμως μεταξύ δύο σημείων στην ιεραρχική κλίμακα δεν μπορούν να μετρηθούν με κοινή μονάδα μέτρησης.

ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ Ισοδιαστημική ή ποσοτική (interval): Τα αντικείμενα ταξινομούνται και ιεραρχούνται ως προς κάποια ιδιότητα αλλά επίσης οι διαφορές μεταξύ των αντικειμένων σε σχέση με αυτή την ιδιότητα είναι γνωστές. Επίσης το διάστημα δύο διαδοχικών σημείων είναι ίσο με το διάστημα οποιωνδήποτε άλλων δύο διαδοχικών σημείων. Στην ισοδιαστημική κλίμακα δεν υπάρχει απόλυτο μηδέν, δηλαδή δεν έχει φυσική έννοια, ανεξαρτήτως αν υπάρχει στις τιμές της μεταβλητής. Αναλογική (ratio): Η αναλογική κλίμακα είναι ισοδιαστημική κλίμακα με τη διαφορά ότι έχει απόλυτο μηδέν. Στην κλίμακα αυτή μπορούν να υπολογιστούν αναλογίες μεταξύ των τιμών των μεταβλητών

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΜΗΤΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ: Ποιοτικές μεταβλητές Οικοδομικό τετράγωνο Χρήση γης 111 Εμπόριο 101 Διοίκηση 102 Διοίκηση 103 Διοίκηση 104 Διοίκηση 118 Εμπόριο 106 Διοίκηση 107 Διοίκηση η 150 Αναψυχή 109 Διοίκηση 110 Εμπόριο 105 Διοίκηση 100 Διοίκηση 112 Εμπόριο 113 Εμπόριο 114 Εμπόριο 115 Εμπόριο 116 Εμπόριο 117 Εμπόριο 108 Διοίκηση

ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ: Ποιοτικές μεταβλητές Χρήση γης Οικοδομικά τετράγωνα Απόλυτη Σχετική Αθροιστική συχνότητα συχνότητα συχνότητα Αριθμός Ποσοστό % Αριθμός Ποσοστό % Εμπορικά 25 38,46 25 38,46 καταστήματα Γραφεία 8 12,31 33 50,77 Χονδρικό εμπόριο 5 7,69 38 58,46 Ξενοδοχεία 4 6,15 42 64,61 Διοίκηση 10 15,38 52 80,0000 Αναψυχή 7 10,77 59 90,77 Βιομηχανία 2 3,08 61 93,84 Κατοικία 4 6,15 65 100,00 ΣΥΝΟΛΟ 65 100,00 65 100,00

ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ: ΡΑΒΔΟΓΡΑΜΜΑ Ραβδόγραμμα 30 Αριθμό ός οικοδομικώ ών τετραγώνω ων 25 20 15 10 5 0 25 8 5 4 10 7 2 4 Εμπορικά Γραφεία Χον δρικό Ξενοδοχεία Διοίκηση Αναψυχή Βιομηχανία Κατοικία καταστήματα εμπόριο Χρήσεις γης Διαφάνεια 20

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 2001 <50.000 50.000-100.000 100.000-300.000 >300.000 ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΟΛΥ ΤΗ ΣΧΕΤΙΚΗ ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΗ ΣΥ ΧΝΟΤΗΤΑ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΣΥ ΧΝΟΤΗΤΑ 8 15,7 15,7 9 17,6 33,3 31 60,8 94,1 3 5,9 100,0 51 100,0 35 30 25 20 15 ΙΣΤΟΓΡΑΜΜΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 2001 31 ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΙΣΤΟΓΡΑΜΜΑ 10 8 9 5 0 <50.000 50.000-100.000 100.000-300.000 >300.000 3

, ΜΕΤΡΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΑΣΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΟYΣΑ ΤΙΜH (Κατηγορική ή ονομαστική κλίμακα) Είναι η τιμή ή κατηγορία που συναντάται πιο πολλές φορές στα δδ δεδομένα. Αν έχουμε τα δεδομένα δδ σε κατανομές συχνοτήτων, τότε η επικρατούσα τιμή είναι η τιμή ή η κατηγορία με τη μεγαλύτερη συχνότητα. Διαφάνεια 20 ΔΙΑΜΕΣΟΣ (Ιεραρχική κλίμακα): Η τιμή της μεσαίας παρατήρησης ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟΣ ΜΕΣΟΣ (Αναλογική κλίμακα) δηλαδή Χ Χ = n 1 N Xi

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΥ

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟΥ ΜΕΣΟΥ-ΔΙΑΜΕΣΟΥ Πληθυσμός 2001 N 51 Αρ. Μέσος 214.936 Διάμεσος 112.615 Minimum 22.506 Maximum 3.761.810

ΧΩΡΙΚΟΣ ΜΕΣΟΣ Ελλάδα.Πληθυσμιακό κέντρο βάρους (βασισμένο στους Ο.Τ.Α.) 1981, 1991 Πηγή: Παππάς Β., Παν/μιο

ΤΡIΓΩΝΟ WEBER Πηγή πρώτων υλών 1 Χωρικός Διάμεσος Πηγή πρώτων υλών 2 Αγορά

ΧΩΡΙΚΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΣ Μοντέλο Varignon

. ΜΕΤΡΑ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΕΥΡΟΣ (range) : max-min ΔΙΑΣΠΟΡΑ ή ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ (Variance): σ 2 = Σ (Χ Χ) ι - 2 / Ν ΤΥΠΙΚΗ ΑΠΟΚΛΙΣΗ (standard deviation) : σ = ( Xi X ) 2 N ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ (COEFFICIENT OF VARIATION) σ c= 100 Χ

ΜΕΤΡΑ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ

Περιφερειακές ανισότητες στο εισόδημα και στην ανεργία ανά κράτος μέλος, 1983 και 1993 ΑΕΠ κατά κεφαλήν Ανεργία Απασχόλησ η ΠΑΔ (Ε15=100) Περιφερειακή ανισότητα (τυπική απόκλιση) % εργατικού δυναμικού Περιφερειακή ανισότητα (τυπική απόκλιση) Ετήσιος % μεταβολής ΤΥΠΙΚΗ ΑΠΟΚΛΙΣΗ 1983 1993 1983 1993 1983 1993 1983 1993 1983-93 B 105,4 113,6 14,5 17,1 11,1 8,9 0,5 1,4 0,4 DK 108,6 112,0 - - 89 8,9 10,11 - - 02 0,2 D (W) 116,5 107,9 20,7 24,5 6,9 5,9 1,7 1,9 1,0 GR 61,9 64,5 6,6 7,6 7,1 8,6 0,7 2,4 0,8 E 70,5 77,8 12,7 15,3 17,5 22,8 3,9 5,5 0,8 F 113,4 109,1 27,0 27,9 8,1 11,7 1,6 2,0 0,1 IRL 63,6 80,2 - - 14,0 15,6 - - 0,2 I 101,6 103,5 23,4 24,6 7,7 10,3 2,8 5,9 0,1 L 131,9 162,2 - - 3,5 2,7 - - 2,5 NL 102,7 103,6 27,7 11,8 9,7 6,6-0,7 1,9 A 107,6 112,0 - - 4,1 4,1-0,9 0,6 P 55,1 68,2 15,0 20,2 7,8 5,7-1,9 0,3 FIN 100,7 91,4 - - 6,3 17,5-2,2-1,8 S 112,3 98,2 - - 3,9 9,5 1,4 1,1-0,4 UK 98,7 89,9 18,4 19,0 11,1 10,5 3,6 2,4 0,6 Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1997). Πρώτη Εκθεση για την Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή 1996, σελ.132, Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων: Βρυξέλ

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΥΟ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ 1. Διασταυρώσεις μεταβλητών 2. Ανάλυση συσχέτισης 3. Ανάλυση παλινδρόμησης

ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ (Crosstabulations) ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ by AREA ΠΕΡΙΟΧΗ AREA Page 1 of 1 Count Row Pct ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Col Pct 1 2 3 4 5 Row 1 2 3 4 5 Total Α07 - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + 1 9 8 2 ΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 47.44 42.1 10.5 19 15.8 4.0 2.2 4.4 + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + 2 2 5 30 8 ΔΗΜΟΤΙΚΟ 4.4 11.1 66.7 17.8 45 4.3 8.8 15.1 8.7 10.4 + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + 3 7 16 23 52 24 ΓΥΜΝΑΣΙΟ 5.7 13.1 18.9 42.6 19.7 122 18.4 34.0 40.4 26.1 26.1 28.2 + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + 4 6 6 3 25 5 ΛΥΚΕΙΟ 13.3 13.3 6.7 55.6 11.1 45 15.8 12.8 5.3 12.6 2.4 10.4 + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + 5 1 4 14 7 ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ 3.8 15.4 53.8 26.9 26 2.6 7.0 7.0 7.6 6.0 + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + 6 17 14 12 46 24 ΦΟΙΤΗΤΗΣ-ΣΠΟΥΔΑΣ ΣΠΟΥΔΑΣ 15.0 12.4 10.6 40.7 21.22 113 44.7 29.8 21.1 23.1 26.1 26.1 + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + 7 1 3 3 3 ΑΝΩΤΕΡΗ 10.0 30.0 30.0 30.0 10 2.6 6.4 1.5 3.3 2.3 + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + 8 6 6 1 21 19 ΑΝΩΤΑΤΗ 11.3 11.3 1.9 39.6 35.8 53 15.8 12.8 1.8 10.6 20.7 12.2 + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + - - - - - - - - + Column 38 47 57 199 92 433 Total 8.8 10.9 13.2 46.0 21.2 100.0 Πηγή: ΕΜΠ (1995): Ερευνα δυνατοτήτων εφαρμογής μιας εξειδικευμένης πολιτικής κατοικίας στα πλαίσια της πολεοδομικής εξέλιξης-αναβάθμισης ιστορικών περιοχών του κέντρου της Αθήνας: Η περίπτωση του Μεταξουργείου, 1994-95 (ερευνητικό έργο ΓΓΕΤ -

ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ Με τη συσχέτιση επιδιώκουμε να προσδιορίσουμε το βαθμό στον οποίο δύο μεταβλητές μεταβάλλονται ταυτοχρόνως και προς ποιά κατεύθυνση. Συντελεστές συσχέτισης: Pearson r (ποσοτικές μεταβλητές) Spearman r s (ιεραρχικές μεταβλητές) Φ (κατηγορικές έ μεταβλητές) )

Συντελεστής συσχέτισης Pearson r

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ Correlations Πληθυσμός 2001 Απασχ. Bιομηχαν ία 2001 Απασχ. Γεωργία 2001 Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊον 2001 Πληθυσμός 2001 Pearson Correlation 1,993**,272,997** Sig. (2-tailed),000,054,000 N 51 51 51 51 Απασχ. Bιομηχαν ία 2001 Pearson Correlation,993** 1,243,996** Sig. (2-tailed),000,086,000 N 51 51 51 51 Απασχ. Γεωργία 2001 Pearson Correlation,272,243 1,248 Sig. (2-tailed),054,086,080 N 51 51 51 51 Ακαθάριστο Εγχώριο Pearson Correlation,997**,996**,248 1 Προϊον 2001 Sig. (2-tailed),000,000,080 N 51 51 51 51 **. Correlation is signif icant at the 0.01 level (2-tailed).

ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗ Ο συντελεστής συσχέτισης δίνει μια ποσοτική εκτίμηση της σχέσης μεταξύ δύο μεταβλητών. Με την παλινδρόμηση μπορούμε να προσεγγίσουμε τη μορφή της σχέσης αυτής και να προσδιορίσουμε σχέσεις αιτίου-αιτιατού. αιτιατού. Η παλινδρόμηση είναι μία στατιστική τεχνική που μας επιτρέπει να εκτιμήσουμε τις τιμές μιας μεταβλητής (της εξαρτημένης μεταβλητής) από τις τιμές μιας ή περισσότερων ανεξάρτητων μεταβλητών

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΚΕΔΑΣΜΟΥ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΤΑΛΟΙΠΩΝ ΑΕΠ = 429 + 0,2 απασχόληση στη βιομηχανία

ΠΟΛΥΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ: Αντικαθιστά ένα μεγάλο αριθμό μεταβλητών από ένα μικρότερο αριθμό ανεξάρτητων μεταβλητών που δεν περιλαμβάνονται στις αρχικές μεταβλητές και ονομάζονται παράγοντες (factors) CLUSTER ANALYSIS: Είναι μέθοδος ταξινόμησης και ομαδοποιεί τις παρατηρήσεις (γεωγραφικές γρ φ ς ενότητες) με βάση τα χαρακτηριστικά τους ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ: Αποσκοπεί στη μελέτη των διαφορών μεταξύ δύο ή περισσοτέρων ομάδων παρατηρήσεων, χρησιμοποιώντας ένα σύνολο μεταβλητών που περιγράφουν τα χαρακτηριστικά τους

ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ Η έννοια του αγροτικού χώρου: Ο αγροτικός χώρος αποτελεί χώρο άσκησης πολλαπλών παραγωγικών δραστηριοτήτων αλλά και περιβαλλοντικών και κοινωνικών λειτουργιών ζωτικών για το κοινωνικό σύνολο Ιστορικά οι αγροτικές περιοχές χαρακτηρίζονται από την κυριαρχία των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων της γεωργίας, αλλά η έννοια της αγροτικής ανάπτυξης σταδιακά αποστασιοποιείται από την έννοια της γεωργικής ανάπτυξης Ο αγροτικός χώρος παρουσιάζει έντονη γρ ς χ ρ ς ρ ζ η διαφοροποίηση εξαιτίας βασικών γεωγραφικών, κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών διαφορών, καθώς και από τις επιδράσεις της διεθνοποίησης των οικονομιών

ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ Συστήματα γεωργικής παραγωγής και χωρικές διαφοροποιήσεις στον αγροτικό χώρο Α. Παραδοσιακή γεωργία (ή γεωργία συντήρησης): καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων με σκοπό την κάλυψη άμεσων βιοτικών αναγκών (αυτοκατανάλωση) Β. Γεωργία της αγοράς: Γεωργική παραγωγή με σκοπό το επιχειρηματικό κέρδος

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ Χαρακτηριστικά γεωργικής παραγωγής χαμηλή παραγωγικότητα χρήση πολύ απλών έως πρωτόγονων εργαλείων πολυτεμαχισμός υψηλή εξάρτηση η από τις κλιματικές συνθήκες τα κακά οδικά δίκτυα οι πολυτεμαχισμένες αγορές Γεωγραφικές διαφοροποιήσεις μικρές αποστάσεις μεταξύ τόπου κατοικίας και τόπου εργασίας των παραγωγών μικρές δημογραφικές συγκεντρώσεις και πυκνό σύστημα αγροτικών οικισμών

ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Χαρακτηριστικά γεωργικής παραγωγής ειδίκευση στην παραγωγή περιορισμένου αριθμού προϊόντων μεγάλο μέγεθος της γεωργικής εκμετάλλευσης υψηλός βαθμός εκμηχάνισης επιστημονικός χαρακτήρας των καλλιεργητικών μεθόδων Γεωγραφικές διαφοροποιήσεις διαχωρισμός μεταξύ τόπου παραγωγής και τόπου κατανάλωσης μεγαλύτερες αποστάσεις μεταξύ τόπου κατοικίας και τόπου άσκησης της γεωργικής δραστηριότητας συγκέντρωση αγροτικού πληθυσμού σε μεγαλύτερα αστικά κέντρα μεταναστευτικές κινήσεις προς τα αστικά κέντρα

ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Κριτήρια οριοθέτησης αγροτικού χώρου: πληθυσμός π.χ. ΕΣΥΕ 2.000 κάτοικοι πληθυσμιακή πυκνότητα π.χ. ΟΟΣΑ 150 κάτοικοι ανά km 2 Σύμφωνα με το παραπάνω μέγεθος δημογραφικής πυκνότητας, προσδιορίστηκαν τρεις τύποι περιοχών: «κυρίως αγροτικές» στις οποίες πάνω από 50% του πληθυσμού ζει σε αγροτικές κοινότητες «σημαντικά αγροτικές» στις οποίες το ποσοστό αγροτικού πληθυσμού κυμαίνεται μεταξύ 15 και 50% «κυρίως αστικοποιημένες» στις οποίες λιγότερο από 15% του πληθυσμού είναι αγροτικός πληθυσμός

ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

Χαρακτηριστικά του γεωργικού τομέα και του αγροτικού πληθυσμού στην Ελλάδα Κατανομή Πληθυσμού στην Ελλάδα % Πληθυσμός 1961 1971 1981 1991 2001 Αγροτικός 44 35 30 28 27 Ημιαστικός 13 12 12 13 Αστικός 43 53 58 59 73 Σύνολο 100 100 100 100 100

ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ & ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Απασχόληση στη γεωργία: 11.4% (έναντι 5.4 % στην ΕΕ-15) το 2008 Διαφάνεια 50 Απασχόληση στον δευτερογενή τομέα 22.5% και στον τριτογενή Μείωση της απασχόλησης από 30% το 1980 σε 11.4% το 2008 Διαφάνεια 51 Υποαπασχόληση αγροτικού πληθυσμού: 65,4% των αρχηγών αγροτικών εκμεταλλεύσεων Πολυαπασχόληση: 30% των αρχηγών (μικρές εκμεταλλεύσεις, υποαπασχολούμενοι, νεώτεροι, γυναίκες) Φθίνουσα συμμετοχή στο ΑΕΠ: Πρωτογενής τομέας 4.9% το 2004 Γήρανση αγροτικού πληθυσμού (38% άνω των55ετών) το 2000 Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο (14.3% αναλφάβητοι και 69% απόφοιτοι δημοτικού)πρωτογενησ ΤΟΜΕΑΣ & ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

ΠΡΩΤΟΓΕ ΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ & ΑΓΡΟΤΙΚ ΟΣ ΠΛΗΘΥΣ ΜΟΣ

ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ Σ ΤΟΜΕΑΣ & ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ & ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Διαρθρωτικό πρόβλημα: Μικρό μέγεθος κλήρου (48 στρέμματα έναντι 158 στην ΕΕ-25-76% των εκμεταλλεύσεων με λιγότερα από 5ha) Πολυτεμαχισμός (6,5 αγροτεμάχια ανά εκμετάλλευση - 7 στρέμματα ανά αγροτεμάχιο) Μεγάλη έκταση χαμηλής γονιμότητας εδαφών (ορεινά, ημιορεινά) - περίπου 45% του συνόλου 61.7% των απασχολούμενων σε ορεινές και μειονεκτικές περιοχές Περιορισμένη έκταση αρδεύσεων (37% καλλιεργούμενης έκτασης)

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ Ακαθάριστη Προστιθέμενη αξία του πρωτογενή τομέα: από 9.9% 99% 1995 μειώθηκε σε 5.2% το 2005 Στασιμότητα παραγωγής, γής, χειροτέρευση ρ του γεωργικού ισοζυγίου Πτωτική τάση των επενδύσεων, δημόσιων και ιδιωτικών Χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας σε σχέση με άλλους τομείς Αργή διείσδυση νέων τεχνολογιών και χαμηλές δαπάνες στην έρευνα και ανάπτυξη Το κατά κεφαλή γεωργικό εισόδημα αυξάνεται κυρίως λόγω ΚΑΠ (40-45% του συνολικού αγροτικού εισοδήματος) Αγροτικό εισόδημα με πτωτικές τάσεις σε σταθερές τιμές

ΤΥΠΟΛΟΓΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1988): 1. Αγροτικές περιοχές που βρίσκονται κοντά σε μεγάλα αστικά κέντρα και επιβαρύνονται οικολογικά 2. Παρακμάζουσες αγροτικές περιοχές, κυρίως μεσογειακές, στις οποίες παρουσιάζονται προβλήματα ανάπτυξης και οικονομικής διαφοροποίησης 3. Περιθωριακές και δυσπρόσιτες περιοχές, π.χ. ορεινές ζώνες και νησιά, όπου η αγροτική παρακμή, η ερήμωση και η εγκατάλειψη των γαιών είναι ήδη προχωρημένες και οι δυνατότητες διαφοροποίησης της οικονομίας είναι εξαιρετικά περιορισμένες

ΤΥΠΟΛΟΓΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΟΟΣΑ (1992) 1. Απομονωμένες περιοχές: χαμηλή πληθυσμιακή πυκνότητα, χαμηλά εισοδήματα, πληθυσμιακή γήρανση, υψηλότατη εξάρτηση από την γεωργία, παροχή ελάχιστων βασικών υπηρεσιών 2. Ενδιάμεσες αγροτικές περιοχές που χαρακτηρίζονται από την ιστορικά σημαντική παρουσία ενός παραγωγικού γεωργικού τομέα και την ολοένα αυξανόμενη παρουσία άλλων κλάδων (π.χ. βιομηχανία, τουρισμός, άλλες υπηρεσίες 3. Ενσωματωμένες αγροτικές περιοχές σε σχέση με σημαντικά κέντρα οικονομικής δραστηριότητας η που χαρακτηρίζονται ηρζ από αύξηση η του πληθυσμού, διαφοροποίηση της παραγωγικής βάσης και πιθανά περιβαλλοντικά προβλήματα

ΤΥΠΟΛΟΓΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Τυπολογία ελληνικού αγροτικού χώρου (έρευνα ΓΓΕΤ 1990): 1. Δυναμικοί αγροτικοί οικισμοί που συνδυάζουν μια προσοδοφόρα γεωργική δραστηριότητα και μικρή απόσταση από τα αστικά κέντρα 2. Οικισμοί με ενδιάμεση ανάπτυξη που διαθέτουν ικανοποιητική γεωργική παραγωγική βάση, αλλά βρίσκονται σε σχετικά μεγάλες αποστάσεις από αστικά κέντρα 3. Οικισμοί που δεν διαθέτουν επαρκή γεωργική παραγωγική βάση και που σε συνδυασμό με την έλλειψη άλλων εναλλακτικών οικονομικών δυνατοτήτων φθίνουν σταθερά

ΤΥΠΟΛΟΓΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Κατάταξη των νομών της Ελλάδας με πολυμεταβλητή ανάλυση 1. Αναπτυγμένοι γεωργικά νομοί με ικανοποιητικό επίπεδο υποδομών και ποιότητας ζωής που εξασφαλίζεται από την ύπαρξη ενός τουλάχιστον δυναμικού αστικού κέντρου 2. Ενδιάμεση κατηγορία νομών που χαρακτηρίζονται από μέτρια δημογραφική συμπεριφορά σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πρόκειται για γεωργικές αγροτοβιομηχανικές περιοχές που στρέφονται σε νέες οικονομικές δραστηριότητες 3. Νομοί με σοβαρά δημογραφικά προβλήματα, με μέτριους έως χαμηλούς δείκτες ανάπτυξης στη γεωργία και χαμηλό επίπεδο υποδομών και ποιότητας ζωής στους οικισμούς.

CLUSTER ANALYSIS ΕΛΛΑΔΑ 2005 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ 1. Δημογραφική πυκνότητα 2001 2. Ποσοστιαία μεταβολή πληθυσμού 1981-1991 3. Ποσοστιαία μεταβολή πληθυσμού 1991-2001 4. Δείκτης γήρανσης πληθυσμού 2001 5. Ποσοστό % αγροτικού πληθυσμού 2001

CLUSTER ANALYSIS ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 6. Όγκος οικοδομικής δραστηριότητας ανά κάτοικο 2000-04 7. Απασχόληση βιομηχανικών καταστημάτων τροφίμων, ποτών και καπνοβιομηχανίας 2001 8. Απασχόληση στον τουρισμό ως ποσοστό του ενεργού πληθυσμού 2001

CLUSTER ANALYSIS ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 9. Ποσοστό απασχολούμενων στη γεωργία 2001 10. Ποσοστιαία μεταβολή απασχολουμένων στη γεωργία 1981-2001 11. Απασχολούμενοι στη γεωργία ανά μονάδα γεωργικής γης 2001 12. Ρυθμός μεταβολής γεωργικού εισοδήματος 1981-1998 13. Καλλιεργούμενες εκτάσεις στο σύνολο των εκτάσεων 2000 14. Ποσοστό αρδευόμενης γης 2000

ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ Pearson r

Clusters Attiki (N 1 =1) Dynamic (N=6) Dynamic agricultural (N=9) Tourist (N=6) The periphery (N=20) Declining (N=8) Evritania (N=1) Greece (N=51) Demographic density 2001 persons/sq.km. 987.80 99.38 65.91 80.52 45.10 41.70 17.10 76.73 Population change 1981-19911991 4.60 11.35 5.5858 8.57 2.73 1.40-7.20 4.57 Pop change 1991-2001 6.80 6.40 7.59 16.42 4.43 3.93 31.90 7.14 Population ageing 103.96 106.16 102.81 109.10 136.90 143.43 180.12 125.22 ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟΣ ΜΕΣΟΣ ΔΕΙΚΤΩΝ Rural population (%) 0.98 32.97 40.51 58.46 54.11 57.02 78.86 49.64 Employment in agriculture (%) 1.13 14.76 27.01 14.70 28.24 14.56 26.56 22.13 Change in employment in agriculture 1981-2001 (%) 0.94-27.11-28.85-50.23-41.30-60.90-63.88-41.17 Annual rate of change of agricultural income 1981-98 1.09 0.23 1.18 0.21-0.34-1.90-8.99-0.33 Cultivated land (%) 8.10 23.69 27.10 21.18 23.66 10.95 0.01 21.22 Irrigated land (%) 26.99 32.46 63.05 11.34 43.87 17.08 52.27 37.72 Farmers per 100 ha of agricultural land 38.44 14.44 25.92 16.46 19.35 14.30 43.11 19.64 Employment in the food sector 30794 4165 2012 547 1077 541 78 2022 Employment in tourism (%) 4.72 5.99 6.70 15.96 5.07 6.65 7.78 7.04 Construction ti activity it (m 3 /inh.) 26.95 53.41 34.49 49.27 30.67 33.08 13.40 36.17

CLUSTER ANALYSIS (ΟΜΑΔΕΣ ΝΟΜΩΝ) 1. ATTIKH 2. ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ (6 νομοί) Νομοί κατά μήκος του αναπτυξιακού άξονα Υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα, χαμηλό ποσοστό αγροτικού πληθυσμού, παρουσία σημαντικών αστικών κέντρων, περιορισμένη αλλά επικερδής απασχόληση στον πρωτογενή τομέα, σημαντικό γεωργικό δυναμικό, μικρή μείωση της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα, σημαντικός δευτερογενής και τριτογενής τομέας.

CLUSTER ANALYSIS 3. ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ (9 νομοί) Σημαντικό γεωργικό δυναμικό (Λάρισα, Ημαθία, Πέλλα, Κρήτη) Πρόσβαση σε αστικά κέντρα και αυτοκινητόδρομους Δημογραφική ανάπτυξη και επικερδής γεωργική δραστηριότητα 4. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ (20 νομοί) οί) Ικανοποιητικό γεωργικό δυναμικό και διαφοροποίηση οικονομιών, περιορισμένη πρόσβαση σε αστικά κέντρα και αυτοκινητόδρομους Μέτρια δημογραφική ανάπτυξη και σχετικά επικερδής γεωργική δραστηριότητα με εμφανείς όμως φθίνουσες τάσεις

CLUSTER ANALYSIS 5. ΦΘΙΝΟΥΣΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ (8 νομοί) Απομονωμένες ορεινές και νησιωτικές περιοχές με περιορισμένη και μη επικερδή γεωργική δραστηριότητα. Δημογραφική παρακμή και γήρανση του πληθυσμού 6. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ (6 νησιωτικοί νομοί ) Δυναμικές τουριστικές περιοχές (Δωδεκάνησος, Κυκλάδες, Κέρκυρα) με περιορισμένη αλλά επικερδή γεωργική δραστηριότητα. Μικρή μεταποιητική δραστηριότητα και σχετική απομόνωση Δημογραφική ανάπτυξη 7. ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (ΚΑΠ) ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΟΜΕΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΥΠ. ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ LEADER

Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) 1. ΚΑΠ 1981-1992: Βασικοί στόχοι η αυτάρκεια και η ποικιλία των γεωργικών προϊόντων, η εξασφάλιση λογικών τιμών για τον καταναλωτή, ηδημιουργία ικανοποιητικών γεωργικών εισοδημάτων και η βελτίωση της ευημερίας των αγροτών Βασικά μέσα πολιτικής: α. η πολιτική τιμών και αγορών (ΕΓΤΠΕ-Τμήμα εγγυήσεων) β. διαρθρωτική πολιτική (ΕΓΤΠΕ Τμήμα Προσανατολισμού) Επιπτώσεις στον ελληνικό αγροτικό τομέα: βελτίωση γεωργικών εισοδημάτων και αύξηση παραγωγής (δημητριακά, εσπεριδοειδή, ελαιοκομικά, βιομηχανικά φυτά) κυρίως στους δυναμικούς γεωργικούς νομούς (Ηράκλειο, Αττική, Θεσσαλονίκη, Σέρρες), ) περιορισμένη βελτίωση βλί των διαρθρώσεων

Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) 2. Αναμόρφωση ΚΑΠ 1992: Βασικοί στόχοι η μείωση των πλεονασμάτων παραγωγής, προστασία γεωργικής γης και περιβάλλοντος Μέτρα πολιτικής : ενίσχυση της διαρθρωτικής πολιτικής, μείωση τιμών, υποχρεωτική αγρανάπαυση, αποσύνδεση των οικονομικών ενισχύσεων από τον όγκο παραγωγής με θεσμοθέτηση στρεμματικών ρμμ αποζημιώσεων,, χρηματοδότηση η η φιλικών για το περιβάλλον τύπων γεωργίας κ.ά. Επιπτώσεις στον ελληνικό αγροτικό τομέα: πιέσεις στα γεωργικά εισοδήματα

Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) Στο πλαίσιο του Σχεδίου Δράσης 2000 της ΕΕ η αγροτική ανάπτυξη κατέστη επίσημα ο δεύτερος πυλώνας της γεωργικής πολιτικής της ΕΕ παράλληλα με τη γεωργία Η επιλεξιμότητα για τις ενισχύσεις συνδέεται με την τήρηση κανόνων για το περιβάλλον, τις συνθήκες διαβίωσης των ζώων, προτύπων υγιεινής και διατήρησης του φυσικού τοπίου

Μεταρρύθμιση ΚΑΠ 2003 Οι λόγοι που οδήγησαν στην μεταρρύθμιση σχετίζονται με τη διεύρυνση της ΕΕ, με τις διαπραγματεύσεις στον ΠΟΕ, με τις αυξημένες απαιτήσεις των ευρωπαίων φορολογούμενων, με τις απαιτήσεις των καταναλωτών για ασφαλή τρόφιμα φμ και με την έντονη ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος Ενιαία Αποδεσμευμένη Ενίσχυση (χορηγείται ασχέτως είδους και ύψους παραγωγής) Πολλαπλή συμμόρφωση (σεβασμός των κοινοτικών οδηγιών σχετικά με τη δημόσια υγεία, την υγεία των φυτών και των ζώων και την προστασία του περιβάλλοντος) Διαφοροποίηση (μείωση των ενισχύσεων στους μεγάλους παραγωγούς ώστε να αυξηθούν οι πόροι για την αγροτική ανάπτυξη)

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1999: Κανονισμός Αγροτικής Ανάπτυξης Η Αγροτική Ανάπτυξη αναδείχθηκε ως ο δεύτερος πυλώνας της ΚΑΠ και έγινε μετατόπιση από τομεακές πολιτικές σε πολιτικές ολοκληρωμένης ανάπτυξης. (Κανονισμός 1257/1999) 2005: Στήριξη της Αγροτικής Ανάπτυξης μέσω του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (EAFRD) 2006: Κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για την αγροτική ανάπτυξη (περίοδος προγραμματισμού 2007-2013 ) (Απόφαση Συμβουλίου 2006/144/EC) Στόχος: Η βιώσιμη αγροτική ανάπτυξη μέσω τριών αξόνων: Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της γεωργίας Βελτίωση του περιβάλλοντος Βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές και διαφοροποίηση

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ- ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ 2000-2006» 3557.1 εκ. Άξονας 7. Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης Αγροτικού Χώρου (ΟΠΑΑΧ) Από τις τομεακές παρεμβάσεις στα Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης 40 περιοχές 221 Δήμοι 800000 κάτοικοι (7.3% πληθ. Χώρας) 34183 km 2 (25.9% έκτασης) Κριτήρια για επιλογή περιοχών εφαρμογής: Ο Χαρακτηρισμός τους ως ορεινές και μειονεκτικές Η μεγάλη σημασία του πρωτογενή τομέα για τη τοπική οικονομία Η πληθυσμιακή τους συρρίκνωση Η απόσταση από μεγάλα αστικά κέντρα

Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης Αγροτικού Χώρου (ΟΠΑΑΧ) ΜΕΤΡΑ 1. Έγγειες Βελτιώσεις 2. Δημιουργία Υπηρεσιών Διαχείρισης Εκμεταλλεύσεων 3. Εμπορία Γεωργικών Προϊόντων Ποιότητας 4. Βασικές Υπηρεσίες για την Αγροτική Οικονομία και τον Αγροτικό Πληθυσμό 5. Ανακαίνιση και Ανάπτυξη Χωριών-Προστασία και Διατήρηη της Αγροτικής Κληρονομιάς 6. Διαφοροποίηση των γεωργικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τη γεωργία, για να παρασχεθεί η δυνατότητα δημιουργίας πολλαπλών δραστηριοτήτων ή απόκτησης εναλλακτικών εισοδημάτων 7. Διαχείριση των Υδατικών Πόρων της Γεωργίας

Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης Αγροτικού Χώρου (ΟΠΑΑΧ) ΜΕΤΡΑ 8. Ανάπτυξη και Βελτίωση της Υποδομής που σχετίζεται με την Ανάπτυξη της Γεωργίας 9. Ενθάρρυνση των τουριστικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων 10. Προστασία του περιβάλλοντος σε συνδυασμό με τη γεωργία, τη δασοκομία, τη διατήρηση του τοπίου, καθώς και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ζώων 11. Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων 12. Επενδύσεις για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων πρώτης μεταποίησης και εμπορίας γεωργικών προϊόντων 13. Επενδύσεις για τη βελτίωση και τον εξορθολογισμό υλοτόμησης, μεταποίησης και εμπορίας των δασοκομικών προϊόντων 14 Παροχή βασικών υπηρεσιών για την αγροτική οικονομία και τον αγροτικό 14. Παροχή βασικών υπηρεσιών για την αγροτική οικονομία και τον αγροτικό πληθυσμό

Κοινοτική πρωτοβουλία LEADER + Η κοινοτική πρωτοβουλία LEADER+ αποσκοπεί στην ολοκληρωμένη τοπική ανάπτυξη και ιδιαίτερα στη συγκράτηση του ενδογενούς δυναμικού στην ύπαιθρο και την πολύμορφη ανάπτυξη. Περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό παρεμβάσεων τοπικής εμβέλειας με κοινό χαρακτηριστικό ότι αφορούν επενδύσεις σε αγροτικές περιοχές αλλά σε όλους τους παραγωγικούς τομείς: αξιοποίηση και προβολή τοπικών προϊόντων (π.χ. τοπική κουζίνα, κρασιά), επαγγελματική κατάρτιση (π.χ. αναβίωση παραδοσιακών επαγγελμάτων), ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, αγροτουρισμό, ενίσχυση ΜΜΕ (π.χ. χειροτεχνία), προστασία περιβάλλοντος, διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, ενίσχυση φορέων τοπικής δράσης (ενεργοποίηση, τεχνική στήριξη)κλπ.

ΠΡOΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚHΣ ΑΝAΠΤΥΞΗΣ (ΠΑΑ) 2007-20132013 ΑΞΟΝΕΣ 1. Βελτίωση του ανταγωνισμού του γεωργικού και δασοκομικού τομέα (επιμόρφωση γεωργών, εγκατάσταση νέων γεωργών, πρόωρη συνταξιοδότηση, εκσυγχρονισμός εκμεταλλεύσεων, ενίσχυση δράσεων για την ποιότητα των τροφίμων) φμ ) 42.9% 2. Βελτίωση του περιβάλλοντος και της υπαίθρου (ενίσχυση ορεινών περιοχών και περιοχών NATURA) 37% 3. Η ποιότητα ζωής στις αγροτικές περιοχές και διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας (τουρισμός, βασικές υπηρεσίες στον αγροτικό πληθυσμό, διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς στους αγροτικούς οικισμούς) 20.1% 4. η προσέγγιση «LEADER» για τοπικές προσεγγίσεις της αγροτικής ανάπτυξης από τη βάση προς την κορυφή (ευρύτερη εφαρμογή) 7% ΣΥΝΟΛΟ 5295 εκ.

ΠΡOΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚHΣ ΑΝAΠΤΥΞΗΣ 2007-20132013 ΑΞΟΝΑΣ 3: «Ποιότητα ζωής στις αγροτικές περιοχές και διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας» ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Η διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας και η στήριξη της επιχειρηματικότητας στην ύπαιθρο Η βελτίωση της ποιότητας ζωής και ο εκσυγχρονισμός στις αγροτικές περιοχές

ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ 1: Η διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας και η στήριξη της επιχειρηματικότητας στην ύπαιθρο Διαφοροποίηση ο προς μη γεωργικές δραστηριότητες η με την ενίσχυση επενδύσεων από μέλη του αγροτικού νοικοκυριού για την ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων που δεν σχετίζονται με τη γεωργία Στήριξη δημιουργίας και ανάπτυξης πολύ μικρών επιχειρήσεων με στόχο την προώθηση της απασχόλησης εκτός του πρωτογενή τομέα και τη δημιουργία κατάλληλων προϋποθέσεων για τη συγκράτηση ή και την αύξηση του πληθυσμού στην ύπαιθρο Ενθάρρυνση τουριστικών δραστηριοτήτων με τη στήριξη μικρής δυναμικότητας υποδομών διανυκτέρευσης και υποδομών αναψυχής καθώς και την ανάπτυξη και διάθεση στην αγορά τουριστικών υπηρεσιών που σχετίζονται με τον τουρισμό της υπαίθρου

ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ 2: Η βελτίωση της ποιότητας ζωής και ο εκσυγχρονισμός στις αγροτικές περιοχές Βασικές υπηρεσίες για την οικονομία και τον αγροτικό πληθυσμό που σχετίζονται άμεσα με την ποιότητα ζωής των κατοίκων και την ανάδειξη των πολιτιστικών στοιχείων της υπαίθρου Ανακαίνιση και ανάπτυξη χωριών με στόχο την προστασία και ανάδειξη του παραδοσιακού και τοπικού οικιστικού περιβάλλοντος των περιοχών παρέμβασης καθώς και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων Διατήρηση και αναβάθμιση της αγροτικής κληρονομιάς με στόχο την προστασία και ανάδειξη περιοχών φυσικού κάλλους καθώς και των παραδοσιακών στοιχείων της αγροτικής κληρονομιάς της υπαίθρου

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Ορεινές και μειονεκτικές περιοχές (Κανονισμός μ ς 1698/2005) Περιοχές στις οποίες ο πρωτογενής τομέας παρουσιάζει μεγάλη σημασία στην τοπική οικονομία Περιοχές με πληθυσμιακή συρρίκνωση Περιοχές με απόσταση από τα μεγάλα αστικά κέντρα

ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-13 διακρίνονται τρεις τύποι αγροτικών περιοχών: Δυναμικές αγροτικές περιοχές οι οποίες είναι πεδινές με ποσοστό αρδευόμενης γης 65% έναντι 33% για το σύνολο της χώρας και «επαγγελματική» άσκηση της γεωργίας. Η εντατική καλλιέργεια έχει προκαλέσει περιβαλλοντικά ρβ προβλήματα,, όπως υφαλμύρωση, υπεράντληση υδάτων, εξάντληση εδαφών κλπ. Η αναμόρφωση της ΚΑΠ έχει τις σοβαρότερες επιπτώσεις στα εισοδήματα. Στις περιοχές αυτές θα ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα του γεωργικού τομέα και θα προστατευθεί το περιβάλλον από τις γεωργικές χρήσεις.

ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Ορεινές μειονεκτικές προβληματικές περιοχές, οι οποίες παράγουν ποικιλία προϊόντων χωρίς εξειδίκευση και συναντούν εμπόδια στην παραγωγή και την εμπορία των γεωργικών προϊόντων. Στις ορεινές περιοχές παρατηρείται δυϊσμός ως προς την ανάπτυξη: 1. Εγκατάλειψη μεγάλων περιοχών ή/και υποχώρηση δραστηριοτήτων 2. Τουριστική ανάπτυξη, βιολογική γεωργία, παραδοσιακά πρότυπα κλπ. Η αγροτική ανάπτυξη αποσκοπεί στην παραγωγή «ειδικών» ώ προϊόντων τα οποία δεν θα κινδυνεύουν από τον ανταγωνισμό και στη διαφοροποίηση της οικονομίας

ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Νησιωτικές αγροτικές περιοχές οι οποίες χαρακτηρίζονται από ποικιλομορφία (π.χ. χ μεγάλα και μικρά νησιά, περισσότερο ή λιγότερο τουριστικά νησιά) αλλά έχουν κοινό χαρακτηριστικό την απόσταση από την ηπειρωτική χώρα και τις δυσκολίες στη μεταφορά των προϊόντων. Ο τουρισμός είναι αναπτυγμένος στις ακτές αλλά στο εσωτερικό των νησιών η κατάσταση του αγροτικού χώρου είναι εξαιρετικά προβληματική. Η γεωργική παραγωγή είναι μικρή αλλά συχνά παράγονται προϊόντα υψηλής ποιότητας. Η Ολοκληρωμένη λ Αγροτική Ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών είναι η πρόταση του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης.

ΠΡOΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚHΣ ΑΝAΠΤΥΞΗΣ 2007-2013: ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΛΗΡΩΜΕΣ 40,8% του προϋπολογισμού (Απρίλιος 2012) ΑΞΟΝΑΣ 1: 28,4% ΑΞΟΝΑΣ 2: 60,7% ΑΞΟΝΑΣ 3: 12,2% ΑΞΟΝΑΣ 4: 6,4% http://www.agrotikianaptixi.gr

Η ΚΑΠ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 Να διατηρηθεί το δυναµικό παραγωγής τροφίµων σε βιώσιµη βάση σε όλη την ΕΕ, ώστε να εξασφαλιστεί µακροπρόθεσµαό η επισιτιστική ασφάλεια για τους ευρωπαίους πολίτες και να αντιµετωπιστεί η αυξανόµενη παγκόσµια ζήτηση σε τρόφιµα. Να ενισχυθούν οι αγροτικές κοινότητες που παρέχουν στους ευρωπαίους πολίτες ποικίλα τρόφιµα ποιότητας και υψηλής θρεπτικής αξίας τα οποία παράγονται µε βιώσιµο τρόπο, σε ευθυγράµµιση µε τις προδιαγραφές της Ένωσης. Η ενεργός διαχείριση των φυσικών πόρων από την αγροτική δραστηριότητα αποτελεί σηµαντικό εργαλείο για τη διατήρηση του αγροτικού τοπίου, για την καταπολέµηση της απώλειας της βιοποικιλότητας και τη συµβολή στη µείωση της κλιµατικής αλλαγής και την προσαρµογή σε αυτήν. Αυτό αποτελεί σηµαντική βάση για την τόνωση του δυναµισµού πολλών περιοχών και για την επίτευξη µακροπρόθεσµης οικονοµικής βιωσιµότητας.

Η ΚΑΠ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 Να διατηρηθεί η βιωσιµότητα των αγροτικών κοινοτήτων, για τις οποίες η αγροτική δραστηριότητα η αποτελεί σηµαντική οικονοµικήµ δραστηριότητα που συµβάλλει στη δηµιουργία απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο αυτό έχει ως αποτέλεσµα πολλαπλά οικονοµικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά και εδαφικά οφέλη. Μια σηµαντική µείωση στην τοπική παραγωγή θα είχε επίσης επιπτώσεις ως προς τις εκποµπές των αερίων θερµοκηπίου (GHG) και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του τοπίου της περιοχής, ενώ θα περιόριζε το εύρος των επιλογών για τον καταναλωτή.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ανάλυση των αγροτικών περιοχών στην Ελλάδα έδειξε ότι οι πλέον δυναμικές αγροτικές περιοχές δεν εξαρτώνται από τη γεωργία. Η εγγύτητα στις αστικές περιοχές και η τουριστική ανάπτυξη φαίνεται ότι συμβάλλουν περισσότερο στην αγροτική ανάπτυξη. Οι δυναμικές αγροτικές περιοχές υφίστανται πιέσεις στο περιβάλλον και την γεωργική γη εξ αιτίας της αστικοποίησης, της εντατικής γεωργίας και της τουριστικής ανάπτυξης. Επομένως χρειάζονται μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος. Σε περιοχές με σημαντικό γεωργικό δυναμικό ο εκσυγχρονισμός της γεωργίας και η οικονομική διαφοροποίηση είναι απαραίτητα Στις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές προτείνεται η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και των προσβάσεων, αλλά και η εξειδικευμένη γεωργική παραγωγή.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η τομεακή προσέγγιση επικρατεί στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013, 2013 παρά το γεγονός εοόςότι η αγροτική αρο ήαά ανάπτυξη ξηαποτελεί πλέον προτεραιότητα της γεωργικής πολιτικής Οι αγροτικές τυπολογίες έχουν ενσωματωθεί σε μικρό βαθμό στο ΠΑΑ 2007-2013 Το πρόγραμμα παρουσιάζει δυσκολίες υλοποίησης ως προς τα μέτρα που αφορούν την αγροτική ανάπτυξη Απαιτείται λεπτομερής μρήςχωρική ανάλυση και σχεδιασμός