Ημερομηνία: 21/09/2014 Διάρκεια διαγωνίσματος: 180' Αρχαία Ελληνικά Γ' Λυκείου Θεωρητικής Κατεφθυνσης Ονοματεπώνυμο: Βαθμός: Α. ΓΙΓΑΓΜΔΝΟ ΚΔΙΜΔΝΟ [2 η ενόηηηα] Ἦλ γάξ πνηε ρξόλνο ὅηε ζενὶ κὲλ ἦζαλ, ζλεηὰ δὲ γέλε νὐθ ἦλ. Eπεηδὴ δὲ θαὶ ηνύηνηο ρξόλνο ἦιζελ εἱκαξκέλνο γελέζεσο, ηππνῦζηλ αὐηὰ ζενὶ γῆο ἔλδνλ ἐθ γῆο θαὶ ππξὸο κείμαληεο θαὶ ηλ ὅζα ππξὶ θαὶ γῇ θεξάλλπηαη. Ἐπεηδὴ δ ἄγεηλ αὐηὰ πξὸο θο ἔκειινλ, πξνζέηαμαλ Πξνκεζεῖ θαὶ Ἐπηκεζεῖ θνζκῆζαί ηε θαὶ λεῖκαη δπλάκεηο ἑθάζηνηο ὡο πξέπεη. Πξνκεζέα δὲ παξαηηεῖηαη Ἐπηκεζεὺο αὐηὸο λεῖκαη, «Νείκαληνο δέ κνπ», ἔθε, «ἐπίζθεςαη» θαὶ νὕησ πείζαο λέκεη. Νέκσλ δὲ ηνῖο κὲλ ἰζρὺλ ἄλεπ ηάρνπο πξνζῆπηελ, ηνὺο δ ἀζζελεζηέξνπο ηάρεη ἐθόζκεη ηνὺο δὲ ὥπιηδε, ηνῖο δ ἄνπινλ δηδνὺο θύζηλ ἄιιελ ηηλ αὐηνῖο ἐκεραλᾶην δύλακηλ εἰο ζσηεξίαλ. Ἅ κὲλ γὰξ αὐηλ ζκηθξόηεηη ἤκπηζρελ, πηελὸλ θπγὴλ ἢ θαηάγεηνλ νἴθεζηλ ἔλεκελ ἃ δὲ εὖμε κεγέζεη, ηῶδε αὐηῶ αὐηὰ ἔζῳδελ θαὶ ηἆιια νὕησο ἐπαληζλ ἔλεκελ. Ταῦηα δὲ ἐκεραλᾶην εὐιάβεηαλ ἔρσλ κή ηη γέλνο ἀτζησζείε ἐπεηδὴ δὲ αὐηνῖο ἀιιεινθζνξηλ δηαθπγὰο ἐπήξθεζε, πξὸο ηὰο ἐθ Γηὸο ὥξαο εὐκάξεηαλ ἐκεραλᾶην ἀκθηελλὺο αὐηὰ ππθλαῖο ηε ζξημὶλ θαὶ ζηεξενῖο δέξκαζηλ, ἱθαλνῖο κὲλ ἀκῦλαη ρεηκλα, δπλαηνῖο δὲ θαὶ θαύκαηα, θαὶ εἰο εὐλὰο ἰνῦζηλ ὅπσο ὑπάξρνη ηὰ αὐηὰ ηαῦηα ζηξσκλὴ νἰθεία ηε θαὶ αὐηνθπὴο ἑθάζηῳ θαὶ ὑπνδλ ηὰ κὲλ ὁπιαῖο, ηὰ δὲ [ζξημὶλ θαὶ] δέξκαζηλ ζηεξενῖο θαὶ ἀλαίκνηο. Τνὐληεῦζελ ηξνθὰο ἄιινηο ἄιιαο ἐμεπόξηδελ, ηνῖο κὲλ ἐθ γῆο βνηάλελ, ἄιινηο δὲ δέλδξσλ θαξπνύο, ηνῖο δὲ ῥίδαο ἔζηη δ νἷο ἔδσθελ εἶλαη ηξνθὴλ δῴσλ ἄιισλ βνξάλ θαὶ ηνῖο κὲλ ὀιηγνγνλίαλ πξνζῆςε, ηνῖο δ ἀλαιηζθνκέλνηο ὑπὸ ηνύησλ πνιπγνλίαλ, ζσηεξίαλ ηῶ γέλεη πνξίδσλ. Α1. Να κεηαθξαζηεί ην απόζπαζκα: «Ἦλ γάξ πνηε ρξόλνο θαὶ νὕησ πείζαο λέκεη». Μνλάδεο 10
Α2. Από πνηα ζηνηρεία δεκηνπξγνύλ νη ζενί ηα ζλεηά όληα; Πνηεο θνζκνγνληθέο αληηιήςεηο θαίλεηαη λα αθνινπζεί ν Πξσηαγόξαο; Μνλάδεο 15 Α3. Πνηα ήηαλ ε θύξηα θξνληίδα ηνπ Δπηκεζέα θαη κε πνην ηξόπν ηελ πινπνίεζε; Μνλάδεο 15 Α4. Τη γλσξίδεηε γηα ηηο κεζόδνπο (δηαιεθηηθή καηεπηηθή) πνπ ρξεζηκνπνηεί ν Σσθξάηεο ζηνπο δηαιόγνπο ηνπ; Μνλάδεο 10 Α5. Να βξείηε από έλα επίζεην ηεο λέαο ειιεληθήο, απιό ή ζύλζεην, νκόξξηδν κε ηηο παξαθάησ ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ: ηππνῦζηλ, γῆο, κείμαληεο, ππξὶ, θεξάλλπηαη, ἄγεηλ, θνζκῆζαη, παξαηηεῖηαη πείζαο, θπγὴλ. Μνλάδεο 10 Β. ΑΓΙΓΑΚΣΟ ΚΔΙΜΔΝΟ [ΞΔΝ. Διιελ. 5. 1. 16-17] Καὶ ἡ πόιηο δέ ηνη, ἔθε, ὦ ἄλδξεο ζηξαηηηαη, ἡ ἡκεηέξα, ἥ δνθεῖ εὐδαίκσλ εἶλαη, εὖ ἴζηε ὅηη ηἀγαζὰ θαὶ ηὰ θαιὰ ἐθηήζαην νὐ ῥᾳζπκνῦζα, ἀιιὰ ἐζέινπζα θαὶ πνλεῖλ θαὶ θηλδπλεύεηλ, ὁπόηε δένη. Καὶ ὑκεῖο νὖλ ἦηε κὲλ θαὶ πξόηεξνλ, ὡο ἐγὼ νἶδα, ἄλδξεο ἀγαζνί λῦλ δὲ πεηξᾶζζαη ρξὴ ἔηη ἀκείλνπο γίγλεζζαη, ἵλα ἡδέσο κὲλ ζπκπνλκελ, ἡδέσο δὲ ζπλεπδαηκνλκελ. Μνλάδεο 20 Λεξιλόγιο ηοι: πξάγκαηη // ἴζηε: πξνζηαθηηθή ελεζη. // ῥᾳθςμῶ: είκαη ξάζπκνο, νθλεξόο, ηεκπειηάδσ // πονῶ: θνπηάδσ, κνρζώ // ἀμείνοςρ: ζπγθξηηηθόο βαζκόο ηνπ επηζ. ἀγαθὸς // ἡδέυρ: κε επραξίζηεζε. ΜΔΣΑΦΡΑΗ.
Παπαηηπήζειρ (Οι απανηήζεις ζηις Β1και Β2 να γραθούν επάνω ζηο θσλλάδιο) Β.1 Να γξαθνύλ νη παξαθάησ ιέμεηο ζηνλ ηύπνπ πνπ αλαθέξεηαη: ἡ πόλιρ δνηηθή πιεζπληηθνύ ὦ ἄνδπερ ζηπαηιῶηαι ἡ ἡμεηέπα ἥ ηὰ καλὰ ὑμεῖρ ἦηε οἶδα γίγνεζθαι ίδηα πηώζε ηνπ εληθνύ θιεηηθή εληθνύ δνηηθή πιεζπληηθνύ δνηηθή εληθνύ δνηηθή πιεζπληηθνύ δνηηθή πιεζ. γ πξνζώπνπ ην β εληθό ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ γ πιεζ. νξηζη. ίδηνπ ρξόλνπ πξνζηαθηηθή ελεζηώηα Β.2α Να αλαγλσξηζηνύλ νη παξαθάησ ιέμεηο ζπληαθηηθώο: Μνλάδεο 10 ἡ ἡκεηέξα εὐδαίκσλ εἶλαη ηἀγαζὰ πνλεῖλ πεηξᾶζζαη Μνλάδεο 6 2β. Να βξείηε ην ππνθείκελν ησλ παξαθάησ απαξεκθάησλ θαη κεηνρώλ: εἶλαη γίγλεζζαη ἐζέινπζα πνλεῖλ Μνλάδεο 4 ΚΑΛΗ ΔΠΙΣΤΥΙΑ
ΑΠΑΝΣΗΔΙ Α. ΓΙΓΑΓΜΔΝΟ Α1. Μεηάθπαζη Ήηαλ ινηπόλ θάπνηε θαηξόο πνπ ππήξραλ ζενί, δελ ππήξραλ όκσο ζλεηά όληα. Καη όηαλ ήξζε θαη γη απηά ν θαζνξηζκέλνο από ηε κνίξα ρξόλνο γηα ηε δεκηνπξγία ηνπο, νη ζενί ηα πιάζνπλ ζην εζσηεξηθό ηεο γεο, αθνύ έθαλαλ κείγκα από ρώκα θαη θσηηά θαη από όζα ζηνηρεία αλακεηγλύνληαη κε θσηηά θαη κε ρώκα. Καη, όηαλ επξόθεηην λα θέξνπλ απηά ζην θσο, δηέηαμαλ ηνλ Πξνκεζέα θαη ηνλ Δπηκεζέα θαη λα ηα εθνδηάζνπλ θαη λα κνηξάζνπλ ζην θαζέλα ηδηόηεηεο, όπσο ηαηξηάδεη. Ο Δπηκεζέαο όκσο παξαθαιεί ηνλ Πξνκεζέα λα θάλεη ν ίδηνο ηε κνηξαζηά. «Καη κόιηο εγώ ηειεηώζσ ηε κνηξαζηά», είπε, «θάλε εζύ ηνλ έιεγρν». Καη, αθνύ έηζη ηνλ έπεηζε, θάλεη ηε κνηξαζηά. Α2. Από ποια ζηοισεία δημιοςπγούν οι θεοί ηα θνηηά όνηα; Ποιερ κοζμογονικέρ ανηιλήτειρ θαίνεηαι να ακολοςθεί ο Ππυηαγόπαρ; Απάνηηζη: Σηνλ θαζνξηζκέλν από ηε κνίξα ρξόλν νη ζενί πιάζνπλ ζην εζσηεξηθό ηεο γεο όια ηα ζλεηά όληα αλακεηγλύνληαο ρώκα θαη θσηηά θαη εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ κπνξνύλ λα ελσζνύλ κε ηε θσηηά θαη ην ρώκα. Δίλαη θαλεξό όηη ν Πξσηαγόξαο έρεη επεξεαζηεί από ηηο απόςεηο ησλ δύν πξνζσθξαηηθώλ θηινζόθσλ ηνπ 5 νπ π.χ. αηώλα, ηνπ Παξκελίδε θαη, θπξίσο, ηνπ Δκπεδνθιή. Καηά ηελ θνζκνινγία ηνπ Παξκελίδε όια ηα όληα πξνέξρνληαη από ηε ζύλζεζε δύν ζηνηρείσλ: από ηε θσηηά (πῦξ) θαη ην ρώκα (γῆ). Ο Δκπεδνθιήο πξόζζεζε άιια δύν ζηνηρεία, ην λεξό (ὕδσξ) θαη ηνλ αέξα (αἰζὴξ θαη ἀήξ). [Βιέπε: Πλάηυνορ Ππυηαγόπαρ - Πολιηεία, Γ.Παζραιίδε, Δξκελεπηηθά Πξαγκαηνινγη θά ζρόιηα 8, ζει. 55 θαη εξκελεπηηθή αλάιπζε 3,1] Α3. Ποια ήηαν η κύπια θπονηίδα ηος Δπιμηθέα και με ποιο ηπόπο ηην ςλοποίηζε; Aπάνηηζη: Καηά ηε δηαλνκή ησλ εθνδίσλ ζηα έκβηα όληα ε θύξηα θξνληίδα ηνπ Δπηκεζέα ήηαλ ε εμαζθάιηζε ηεο ηζνξξνπίαο θαη ηεο επηβίσζεο ζην δσηθό βαζίιεην. Απηό πξνζπάζεζε λα ην πινπνηήζεη: α. Με ηε ζύκκεηξε θαηαλνκή ησλ θπζηθώλ ηδηνηήησλ γηα θάζε είδνο έηζη ώζηε λα εμηζνξξνπήζεη ηηο ηδηόηεηεο θαη λα εμαζθαιίζεη ηελ επηβίσζή ηνπ. Έηζη ζε άιια δώα έδσζε δύλακε, ζε άιια ηαρύηεηα, άιια ηα εθνδίαζε κε όπια, ζε άιια έδσζε θηεξά, ζε άιια κέγεζνο, ζε άιια ππόγεηα θαηνηθία θαη γηα άιια επηλόεζε άιινπο ηξόπνπο ζσηεξίαο. β. Με ηνλ εμνπιηζκό ηνπο κε ηα θαηάιιεια βηνινγηθά κέζα πξνζηαζίαο από ηηο αηκνζθαηξηθέο επηδξάζεηο θαη ηηο ζπλεζηζκέλεο ή αηθλίδηεο θαηξηθέο κεηαβνιέο. Έηζη εμαζθάιηζε ζηα δώα ππθλό ηξίρσκα ή ζθιεξά δέξκαηα.
γ. Με ηελ εμαζθάιηζε θαηάιιεισλ κέζσλ δηαηξνθήο γηα όια ηα είδε. Άιια θαζόξηζε λα ηξέθνληαη κε ρνξηάξη από ηε γε, άιια κε θαξπνύο δέληξσλ, άιια κε ξίδεο θαη άιια κε ηε ζάξθα άιισλ δώσλ. δ. Με ηελ πνιπγνλία, κε ηε δπλαηόηεηα δειαδή λα γελλνύλ πνιινύο απνγόλνπο όζα δώα απνηεινύζαλ ηξνθή γηα ηα άιια. [Βιέπε: Πλάηυνορ Ππυηαγόπαρ- Πολιηεία, Γ. Παζραιίδε, εξκελεπηηθή αλάιπζε παξ. 7 (ζει. 60-61)]. Α4. Σι γνυπίζεηε για ηιρ μεθόδοςρ (διαλεκηική μαιεςηική) πος σπηζιμοποιεί ο υκπάηηρ ζηοςρ διαλόγοςρ ηος; Απάνηηζη: Βιέπε εηζαγσγή ζρνιηθνύ βηβιίνπ, ζει. 35 («Γηαιεθηηθή θαη καηεπηηθή.ζηελ πξώηε αιήζεηα ησλ πξαγκάησλ»). Α5. ηςποῦζιν: ηππηθόο, έληππνο, ἄηππνο, παξάηππνο, πξόηππνο γῆρ: γήηλνο, ππόγεηνο, πδξόγεηνο, γεσδπλακηθόο, γεσινγηθόο μείξανηερ: κηθηόο, ακηγήο, κηγαδηθόο πςπὶ: πύξηλνο, ππξνζβεζηηθόο κεπάννςηαι: άθξαηνο (π.ρ. νίλνο = θξαζί πνπ δελ έρεη αλακεηρζεί κε λεξό) ἄγειν: αγώγηκνο, αλάγσγνο, πξναγώγηκνο, πξναθηένο, εηζαθηένο κοζμῆζαι: θνζκεηηθόο, θνζκηθόο, άθνζκνο, θόζκηνο παπαιηεῖηαι: απαξαίηεηνο, απαηηεηηθόο πείζαρ: πεηζηηθόο, εππεηζήο, εύπηζηνο, άπηζηνο, πηζηεπηόο, απείζαξρνο θςγὴν: αλαπόθεπθηνο, πξνζθπγηθόο, θεπγαιένο Β. ΑΓΙΓΑΚΣΟ Μεηάθπαζη Καη πξάγκαηη, ε πόιε ε δηθή καο, είπε, άλδξεο ζηξαηηώηεο, ε νπνία ζεσξείηαη όηη είλαη επηπρηζκέλε, λα είζηε βέβαηνη όηη απέθηεζε ηα αγαζά θαη ηα θαιά όρη κε ηελ νθλεξία (ηεκπειηάδνληαο), αιιά κε ην λα έρεη ηε ζέιεζε λα κνρζεί θαη λα δηαθηλδπλεύεη, όπνηε ήηαλ αλάγθε. Κη εζείο, ινηπόλ ήζαζηαλ βέβαηα θαη πξσηύηεξα, όπσο εγώ μέξσ, άλδξεο γελλαίνη ηώξα όκσο πξέπεη λα πξνζπαζήζεηε λα γίλεηε αθόκα πην γελλαίνη, γηα λα κνρζνύκε καδί κε επραξίζηεζε, αιιά θαη λα επηπρνύκε καδί κε επραξίζηεζε.
Παπαηηπήζειρ Β.1 Να γξαθνύλ νη παξαθάησ ιέμεηο ζηνλ ηύπν πνπ αλαθέξεηαη: ἡ πόιηο δνηηθή πιεζπληηθνύ ηαῖρ πόλεζι ὦ ἄλδξεο ίδηα πηώζε ηνπ εληθνύ ὦ ἄνεπ ζηξαηηηαη θιεηηθή εληθνύ ὦ ζηπαηιῶηα ἡ ἡκεηέξα δνηηθή πιεζπληηθνύ ηαῖρ ἡμεηέπαιρ ἥ δνηηθή εληθνύ ᾗ ηὰ θαιὰ δνηηθή πιεζπληηθνύ ηοῖρ καλοῖρ ὑκεῖο δνηηθή πιεζ. γ πξνζώπνπ ζθίζι(ν) ἦηε ην β εληθό ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ ἦζθα νἶδα γ πιεζ. νξηζη. ίδηνπ ρξόλνπ ἴζαζι γίγλεζζαη πξνζηαθηηθή ελεζηώηα γίγνος Β.2α Να αλαγλσξηζηνύλ νη παξαθάησ ιέμεηο ζπληαθηηθώο: Μνλάδεο 10 ἡ ἡκεηέξα εὐδαίκσλ εἶλαη ηἀγαζὰ πνλεῖλ πεηξᾶζζαη επηζεηηθόο πξνζδηνξηζκόο ζην ππνθ. ἡ πόιηο θαηεγνξνύκελν ζην ἥ, ππνθ. ηνπ απξκθ. (θαη ηνπ ξήκ.) εηδηθό απξκθ., αληηθείκελν ηνπ ξήκ. δνθεῖ (πξνζσπηθό) αληηθείκελν ηνπ ξήκ. ἐθηήζαην (νπζηαζηηθνπνηεκέλν επίζ.) ηειηθό απξκθ., αληηθείκελν ηεο κηρ. ἐθέλοσζα ηειηθό απξκθ., ππνθείκελν ηνπ απξνζώπνπ τρή. Μνλάδεο 6 2β. Να βξείηε ην ππνθείκελν ησλ παξαθάησ απαξεκθάησλ θαη κεηνρώλ: εἶλαη ἥ (ηαπηνπξνζσπία) γίγλεζζαη ἡ πόλιρ (ηαπηνπξνζσπία) ἐζέινπζα ἡ πόλιρ πνλεῖλ ὑμᾶρ (ελλνείηαη) (εηεξνπξνζσπία ιόγσ ηεο απξόζσπεο ζύληαμεο) Μνλάδεο 4