ΗΜΔΙΩΔΙ ΑΣΙΚΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ (ΜΔΡΟ Γ )

Transcript

1 ΣΔΙ ΚΡΗΣΗ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΑΣΙΚΟ ΓΙΚΑΙΟ ΗΜΔΙΩΔΙ ΑΣΙΚΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ (ΜΔΡΟ Γ ) ΠΑΝΣΔΛΑΚΗ ΜΑΡΙΛΔΝΑ ΙΑΝΟΤΑΡΙΟ

2 10. ΟΙΚΟΓΔΝΔΙΑΚΟ ΓΙΚΑΙΟ (α) Γεληθά-Βαζηθέο Έλλνηεο Τν Οηθνγελεηαθφ δίθαην είλαη ην δίθαην, πνπ απνηειείηαη απφ έλα ζχλνιν θαλφλσλ δηθαίνπ, νη νπνίνη ξπζκίδνπλ ηηο ζρέζεηο κεηαμχ πξνζψπσλ, πνπ ζπλδένληαη κε νηθνγελεηαθνχο δεζκνχο ή δεζκνχο ζπγγέλεηαο ή ζπλαθείο κε απηνχο δεζκνχο. Σην Οηθνγελεηαθφ δίθαην ξπζκίδνληαη ηα νηθνγελεηαθά δηθαηψκαηα (ακηγψο πξνζσπηθά, θαη πεξηνπζηαθά). Σην δίθαην απηφ εθαξκφδνληαη θαη νη δηαηάμεηο ελνρηθνχ θαη εκπξαγκάηνπ δηθαίνπ. Βαζηθέο έλλνηεο είλαη: (i) Η νηθνγέλεηα, ε νπνία θαηά ηε ζηελή ηεο έλλνηα πεξηιακβάλεη ηνπο ζπδχγνπο θαη ηα ηέθλα, θαη θαηά ηελ επξεία ηεο έλλνηα πεξηιακβάλεη έλα εθηελέζηεξν θχθιν ζπγγελψλ, (κε ηνπο ζπδχγνπο, ηνπο θαηηφληεο, ηνπο αληφληεο θαη ηα αδέιθηα). Οη επηκέξνπο θαλφλεο ηνπ νηθνγελεηαθνχ δηθαίνπ ξπζκίδνπλ πνηνο είλαη ν δηθαηνχρνο ρξεκαηηθήο απαίηεζεο. Η ζπγγέλεηα, ε νπνία είλαη ε ζρέζε κε ηελ νπνία ζπλδένληαη νξηζκέλα πξφζσπα (βι. π.θ.). Τν Οηθνγελεηαθφ δίθαην δέρηεθε ζρεηηθά πξφζθαηα δχν ηξνπνπνηήζεηο κία κε ην Ν.1250/1982 θαη κία κε ην λφκν 1329/1983, νη νπνίεο άιιαμαλ ηα δεδνκέλα γηαηί θαηαξγήζεθαλ θάπνηνη ζεζκνί πνπ είραλ ζεκαδέςεη γεληέο νιφθιεξεο, αιιά θαη γηαηί εηζήρζεζαλ θάπνηα θαηλνχξγηα δεδνκέλα πνπ έδσζαλ άιιε πλνή ζε απηφ ην πνιπζήκαλην θιάδν ηνπ Αζηηθνχ Γηθαίνπ. Απφ ηηο πην νπζηψδεηο αιιαγέο κπνξνχλ λα ζεκεησζνχλ ηα εμήο: (i) (iii) (iv) (v) (vi) (vii) Καζηέξσζε ν πνιηηηθνχ γάκνπ. Καηάξγεζε ε πξνίθαο. Καζνξηζκφο επσλχκνπ παηδηψλ κε θνηλή απφθαζε ησλ ζπδχγσλ, Σπλεηζθνξά γνλέσλ απφ θνηλνχ ζηηο αλάγθεο ηεο νηθνγέλεηαο. Ακεηάβιεην ηνπ επσλχκνπ ησλ ζπδχγσλ ζηηο έλλνκεο ζρέζεηο ηνπο. Δηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο γνληθήο κέξηκλαο αζθνχκελεο απφ θνηλνχ (ζε αληηθαηάζηαζε ηεο παηξηθήο κέξηκλαο). Αμίσζε ζπκκεηνρήο ζηελ πεξηνπζία ηνπ άιινπ ζπδχγνπ, απφ εθείλελ πνπ απνθηήζεθε απφ ηνλ ηειεπηαίν ζηε δηάξθεηα ηνπ έγγακνπ βίνπ. (β) Η ζπγγέλεηα Σπγγέλεηα είλαη ε έλλνκε ζρέζε κεηαμχ δπν πξνζψπσλ, πνπ ζπλδένληαη είηε κε βάζε ηε γέλλεζε είηε δηακέζνπ ηνπ γάκνπ. Η ζπγγέλεηα δηαθξίλεηαη ζε βηνινγηθή (εμ αίκαηνο), ζε ζπγγέλεηα εμ αγρηζηείαο θαη ζε λόκηκε ζπγγέλεηα (ε νπνία δεκηνπξγείηαη κε ηελ πηνζεζία). Γίλεηαη ιφγνο θαη γηα 2

3 πλεπκαηηθή ζπγγέλεηα, ε νπνία ζπλδέεη ηα πξφζσπα, πνπ ιακβάλνπλ κέξνο ζηε βάθηηζε (αλάδνρνο/αλαδέθηεο). Δμ αίκαηνο ή βηνινγηθή ζπγγέλεηα ππάξρεη είηε φηαλ ην έλα πξφζσπν θαηάγεηαη απφ ην άιιν (ζπγγέλεηα εμ αίκαηνο ζε επζεία γξακκή) είηε φηαλ δπν πξφζσπα ρσξίο λα θαηάγεηαη ην έλα απφ ην άιιν, θαηάγνληαη θαη ηα δχν απφ έλα θνηλφ γελλήηνξα (ζπγγέλεηα εμ αίκαηνο ζε πιάγηα γξακκή). Σηελ πεξίπησζε ηεο εμ αίκαηνο ζπγγέλεηαο ζε επζεία γξακκή δεκηνπξγείηαη αλάκεζα ζηα πξφζσπα ζρέζε αληφληνο πξνο θαηηφληα. Αληφληεο ελφο πξνζψπνπ είλαη νη γνλείο, νη παππνχδεο θαη νη γηαγηάδεο, νη πξνπαππνχδεο θαη νη πξνγηαγηάδεο θ.ν.θ. Καηηφληεο αληίζεηα ελφο πξνζψπνπ είλαη ηα παηδηά, ηα εγγφληα, ηα δηζέγγνλα θ.ν.θ. Σπγγελείο εμ αίκαηνο ζε πιάγηα γξακκή είλαη ηα αδέιθηα, ηα μαδέιθηα, νη ζείνη/εο θαη νη αλεςηνί/εο θιπ. Δμ αγρηζηείαο ζπγγέλεηα δεκηνπξγείηαη αλάκεζα ζηνλ έλα ζχδπγν θαη ηνπο βηνινγηθνχο (εμ αίκαηνο) ζπγγελείο ηνπ άιινπ ζπδχγνπ. Οη ζχδπγνη κεηαμχ ηνπο δε ζεσξνχληαη ζπγγελείο. Δπίζεο δε δεκηνπξγείηαη ζπγγέλεηα αλάκεζα ζηνπο βηνινγηθνχο (εμ αίκαηνο) ζπγγελείο ηνπ ελφο ζπδχγνπ κε ηνπο βηνινγηθνχο (εμ αίκαηνο) ζπγγελείο ηνπ άιινπ ζπδχγνπ. Η εγγχηεηα ηνπ ζπγγεληθνχ δεζκνχ εθθξάδεηαη κε ηνπο βαζκνχο ζπγγέλεηαο. Σηελ βηνινγηθή ζπγγέλεηα ζε επζεία γξακκή νη γνλείο κε ηα παηδηά είλαη ζπγγελείο εμ αίκαηνο ζε επζεία γξακκή α βαζκνχ, νη παππνχδεο/γηαγηάδεο κε ηα εγγφληα είλαη ζπγγελείο εμ αίκαηνο ζε επζεία γξακκή β βαζκνχ θ.ν.θ. Σηε βηνινγηθή ζπγγέλεηα ζε πιάγηα γξακκή ηα αδέιθηα κεηαμχ ηνπο είλαη ζπγγελείο εμ αίκαηνο ζε πιάγηα γξακκή β βαζκνχ, ηα πξψηα μαδέιθηα είλαη ζπγγελείο εμ αίκαηνο ζε πιάγηα γξακκή δ βαζκνχ, νη ζείνη/εο θαη νη αλεςηνί/εο είλαη ζπγγελείο εμ αίκαηνο ζε πιάγηα γξακκή γ βαζκνχ θ.ν.θ. (γ) Γάκνο (i) Όξνη ζύλαςεο έγθπξνπ γάκνπ Ο γάκνο είλαη κία ζχκβαζε ελνρηθνχ δηθαίνπ, ε νπνία απαηηεί ζχκθσλε βνχιεζε δχν πξνζψπσλ δηαθνξεηηθνχ θχινπ κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία κφληκεο θνηλσληθήο ζπκβίσζεο. Γηα ηε ζχλαςε ελφο έγθπξνπ γάκνπ απαηηνχληαη ηα εμήο: (1) Νόκηκε ειηθία. Ο θαλφλαο είλαη φηη νη κειιφλπκθνη πξέπεη λα είλαη άλσ ησλ 18 ρξνλψλ. Σηελ πεξίπησζε πνπ έλαο απφ ηνπο δχν ή θαη νη δχν είλαη θάησ ησλ 18 ν γάκνο κπνξεί λα ηειεζηεί ππφ πξνυπνζέζεηο, δειαδή εθφζνλ ππάξρεη ζπνπδαίνο ιφγνο θαη ζπγθαηάζεζε ησλ γνλέσλ. Δάλ νη γνλείο αξλνχληαη λα ζπγθαηαηεζνχλ ηφηε είλαη δπλαηή ε πξνζθπγή ηνπ αλειίθνπ ζην δηθαζηήξην. 3

4 (2) Γηθαηνπξαθηηθή ηθαλόηεηα (δειαδή λα κελ έρεη θεξπρζεί θάπνηνο απφ ηνπο κειινλχκθνπο ζε δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε) θαη απηνπξόζσπε εκθάληζε (δελ είλαη δπλαηή ε ηέιεζε γάκνπ κε αληηπξνζψπεπζε). (3) Με ύπαξμε θσιύκαηνο γάκνπ. Γελ είλαη δπλαηή ε ηέιεζε ηνπ γάκνπ εθφζνλ ππάξρεη ήδε γάκνο ηνπ ελφο ή ηνπ άιινπ ζπδχγνπ (πθηζηάκελνο γάκνο) θαη εθφζνλ νη κειιφλπκθνη ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε ζπγγέλεηα εμ αίκαηνο ζε επζεία γξακκή απεξηφξηζηα θαη ζε πιάγηα γξακκή κέρξη ηνλ ηέηαξην βαζκφ ή κε ζπγγέλεηα εμ αγρηζηείαο ζε επζεία γξακκή απεξηφξηζηα ή ζε πιάγηα γξακκή κέρξη ηνλ ηξίην βαζκφ. Τέινο δελ είλαη δπλαηή ε ηέιεζε γάκνπ κεηαμχ ηνπ ζεηνχ γνλέα (θαη ησλ θαηηφλησλ ηνπ) θαη ηνπ ζεηνχ ηέθλνπ θαη ησλ θαηηφλησλ ηνπ πνπ γελλήζεθαλ κεηά ηελ πηνζεζία. (4) Άδεηα γάκνπ θαη γλσζηνπνίεζε (Τφζν γηα ζξεζθεπηηθφ φζν θαη γηα πνιηηηθφ γάκν). (5) πκθσλία κειινλύκθσλ (νη ίδηνη απηνπξνζψπσο). (6) Σήξεζε νξηζκέλνπ ηύπνπ. Ο ηχπνο ηνπ γάκνπ είλαη είηε πνιηηηθόο (ελψπηνλ ηνπ αξκφδηνπ πξνέδξνπ ή δεκάξρνπ δεκφζηα θαη παλεγπξηθά) είηε ζξεζθεπηηθόο (ελψπηνλ ζξεζθεπηηθνχ ιεηηνπξγνχ νπνηνπδήπνηε δφγκαηνο ή ζξεζθεχκαηνο γλσζηνχ ζηελ Διιάδα. Γλσζηφ είλαη θάζε ζξήζθεπκα ή δφγκα, πνπ ε δηδαζθαιία θαη ε ιαηξεία ηνπ είλαη θαλεξέο). Διαηησκαηηθόο γάκνο Όηαλ απνπζηάδεη κία απφ ηηο πξνυπνζέζεηο ηηο αλαθεξφκελεο παξαπάλσ ππφ (i) ηφηε ν γάκνο είλαη ειαηησκαηηθφο, θαη κέρξη λα ππάξρεη ακεηάθιεηε δηθαζηηθή απφθαζε αθχξσζεο, ν γάκνο έρεη λνκηθά απνηειέζκαηα. Δηδηθφηεξα δηαθξίλεηαη ζε: (1) Αλππόζηαην γάκν, φηαλ ππάξρεη παληειήο έιιεηςε ηχπνπ (δελ παξάγεη θαλέλα απνηέιεζκα θαη ηα ηέθλα ζεσξνχληαη ηέθλα γελλεκέλα εθηφο γάκνπ), (2) Άθπξν γάκν. Γελ ππήξρε ζπλαίλεζε ησλ κειινλχκθσλ, δελ ήηαλ ζηε λφκηκε ειηθία, δελ είραλ δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα, απηνπξφζσπε δήισζε, ππήξρε θψιπκα γάκνπ. Ο γάκνο απηφο αθπξψλεηαη κε αγσγή απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο ζπδχγνπο αιιά θαη απφ φπνηνλ έρεη έλλνκν ζπκθέξνλ. (3) Αθπξώζηκν γάκν. Η ζπλαίλεζε ηνπ ζπδχγνπ ήηαλ πξντφλ πιάλεο, εμαλαγθαζκνχ (απεηιή-αληίζεηα κε ηα ρξεζηά ήζε). 4

5 Σηελ πεξίπησζε ηνπ άθπξνπ θαη ηνπ αθπξψζηκνπ γάκνπ ε αθχξσζή ηνπο ηζρχεη θαη γηα ην παξειζφλ αιιά παξά ηελ αθχξσζε δηαηεξείηαη ε ηδηφηεηα ησλ ηέθλσλ σο ηέθλσλ γελλεκέλσλ εληφο γάκνπ. Άιιε είλαη ε έλλνηα ηνπ λνκηδόκελνπ γάκνπ, φπνπ ηέηνην έρνπκε φηαλ ν έλαο ή θαη νη δχν ζχδπγνη θαηά ηελ ηέιεζε ηνπ γάκν αγλννχζαλ ηελ χπαξμε αθπξφηεηαο. Τφηε ε αθχξσζε ζα είλαη κφλν γηα ην κέιινλ (φρη γηα ην παξειζφλ, αλαδξνκηθά). (δ) ρέζεηο ησλ ζπδύγσλ κεηαμύ ηνπ-πξνζσπηθέο θαη πεξηνπζηαθέο Οη ζχδπγνη βαζηθά έρνπλ ππνρξέσζε γηα ακνηβαία ζπκβίσζε θαη λα απνθαζίδνπλ απφ θνηλνχ γηα φια ηα ζέκαηα ηνπ θνηλνχ βίνπ. (i) Πξνζσπηθέο ζρέζεηο ησλ ζπδύγσλ: Η ππνρξέσζε γηα ακνηβαία ζπκβίσζε αλήθεη ζηηο πξνζσπηθέο ζρέζεηο θαη ζπκπεξηιακβάλεη ηελ ζπγθαηνίθεζε, ην ζεβαζκφ, ηε ζπκπαξάζηαζε, ηελ θνηλή ςπραγσγία θηι. Δπίζεο εδψ αλήθεη θαη ε ξχζκηζε ηνπ ζπδπγηθνχ βίνπ, δειαδή νη απνθάζεηο γηα ηελ θαηνηθία, γηα δνπιεηέο ηνπ ζπηηηνχ. Αθφκε θαη ε ρξήζε κφλν ηνπ επσλχκνπ ηνπ άιινπ ζπδχγνπ ή ζσξεπηηθά κε ην δηθφ ηνπ (κφλν φκσο γηα ηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο θαζψο κε ην γάκν δε κεηαβάιιεηαη ην επψλπκν ηνπ ζπδχγνπ ζηηο έλλνκεο ζρέζεηο) θαζψο θαη ε θνηλή ζπκβνιή ησλ ζπδχγσλ ζηηο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο, δειαδή ζπλεηζθνξά ζηε δηαηξνθή, ςπραγσγία θηι. Οη πξνζσπηθέο ζρέζεηο φπσο αλαθέξζεθαλ επηγξακκαηηθά, ζηεξίδνληαη ζηελ αξρή ηεο ηζνλνκίαο. Πεξηνπζηαθέο ζρέζεηο ησλ ζπδύγσλ. Δδψ ηζρχεη ε αξρή ηεο πεξηνπζηαθήο απηνηέιεηαο, κε ηελ έλλνηα φηη ν θάζε ζχδπγνο έρεη ηε δηθή ηνπ πεξηνπζία, ε νπνία είλαη αλεμάξηεηε απφ ηνπ άιινπ. Δδψ ζπλαληάκε φκσο θαη ην ζεζκφ ηεο αμίσζεο ζπκκεηνρήο ζηα απνθηήκαηα, δειαδή αλ θάπνηνο αχμεζε ηελ πεξηνπζία ηνπ κεηά ην γάκν, ν άιινο ζχδπγνο κπνξεί λα δεηήζεη ηελ απφδνζε κέξνπο ηεο αχμεζεο ηεο (ηεθκήξην φηη αλέξρεηαη ζην 1/3 ηνπ ζπλφινπ ηεο αχμεζεο, αλ δελ απνδεηρηεί θάηη δηαθνξεηηθφ). (ε) ρέζεηο γνλέσλ θαη ηέθλσλ (i) Πξνζσπηθέο ζρέζεηο. Σηηο πξνζσπηθέο ζρέζεηο γνλέσλ θαη ηέθλσλ αλαθέξνληαη νη εμήο: Η ππνρξέσζε ζηνξγήο ακνηβαία απφ ηνπο γνλείο ζηα ηέθλα θαη απφ ηα ηέθλα ζηνπο γνλείο. Δπίζεο ε δήισζε επψλπκνπ ησλ ηέθλσλ (απφ ηνπο γνλείο κε θνηλή ακεηάθιεηε δήισζε). Ο θαζνξηζκφο ηεο θαηνηθίαο ησλ αλειίθσλ ηέθλσλ, πνπ αθνινπζνχλ ηελ θαηνηθία ησλ γνλέσλ. 5

6 Πεξηνπζηαθέο ζρέζεηο. Σηηο πεξηνπζηαθέο ζρέζεηο γνλέσλ θαη ηέθλσλ αλαθέξνληαη νη ξπζκίζεηο γηα ηελ ππνρξέσζε παξνρήο απφ ηα ηέθλα ππεξεζηψλ ζηνπο γνλείο ηνπο, θαη αθεηέξνπ αληίζηξνθα ε άζθεζε γνληθήο κέξηκλαο απφ ηνπο γνλείο (δηνίθεζε πεξηνπζίαο ηέθλνπ, εθπξνζψπεζε ηέθλνπ ζε ππφζεζε ζρεηηθή κε απηφ), απφ ηελ νπνία ν γνλέαο κπνξεί λα εθπέζεη, λα ηνπ αθαηξεζεί, ή λα παπζεί γηα ιφγνπο πνπ πξνβιέπνληαη ιεπηνκεξψο ζηα αληίζηνηρα άξζξα ηνπ Α.Κ. (ζη) Λύζε ηνπ γάκνπ Ο γάκνο κπνξεί λα ιπζεί αθελφο εάλ ππάξμεη ζάλαηνο θάπνηνπ απφ ηνπο δχν ζπδχγνπο, θαη αθεηέξνπ κε δηαδύγην. Τν δηαδχγην κπνξεί είηε λα δεισζεί ζην δηθαζηήξην σο θνηλή ζπκθσλία ησλ δχν ζπδχγσλ (κε ππνρξέσζε λα ην δειψζνπλ απηνπξνζψπσο ή κε εηδηθφ πιεξεμνχζην ζε δχν ζπλεδξηάζεηο πνπ απέρνπλ ηνπιάρηζηνλ 6 κήλεο, θαη εάλ ππάξρνπλ αλήιηθα ηέθλα, λα ππάξμεη θαη γξαπηή ζπκθσλία απηψλ γηα επηκέιεηα θαη επηθνηλσλία κε απηά θαη πάλησο ν γάκνο λα έρεη δηαξθέζεη πάλσ απφ 1 ρξφλν) νπφηε νλνκάδεηαη ζπλαηλεηηθό. Μπνξεί φκσο ηνχην λα κελ είλαη εθηθηφ. Σε απηή ηελ πεξίπησζε ην δηαδχγην ζα εθδνζεί κε αληηδηθία. Σε απηή ηελ πεξίπησζε αηηία δηαδπγίνπ ζεσξείηαη ν ηζρπξόο θινληζκόο ηεο έγγακεο ζρέζεο (καρεηά ηεθκήξηα θινληζκνχ είλαη ε κνηρεία, ε δηγακία, ε επηβνπιή ηεο δσήο θαη ε εγθαηάιεηςε ελψ ακάρεην ηεθκήξην είλαη ε δηεηήο δηάζηαζε). Δπίζεο ν γάκνο κπνξεί λα ιπζεί κε δηαδχγην εθφζνλ θεξπρζεί θάπνηνο εθ ησλ δχν ζπδχγσλ ζε αθάλεηα. Ο γάκνο ιχεηαη θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο (ζπλαηλεηηθφ ή κε αληηδηθία) κε ακεηάθιεηε δηθαζηηθή απφθαζε. 6

7 11. ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΓΙΚΑΙΟ (α) Γεληθά-Βαζηθέο Έλλνηεο Κιεξνλνκηθή δηαδνρή είλαη ε απφθηεζε απφ ηνλ θιεξνλφκν ή πεξηζζφηεξνπο, ησλ ελλφκσλ ζρέζεσλ πνπ είρε θαηά ην ρξφλν ζαλάηνπ ηνπ ν θιεξνλνκνχκελνο, ψζηε ε κεηαβίβαζε ηεο πεξηνπζίαο (θιεξνλνκίαο) ηνπ ηειεπηαίνπ ζηνπο πξψηνπο γίλεηαη είηε εθ ηνπ λφκνπ είηε ιφγσ θάπνηαο δηαζήθεο. Κιεξνλόκνο είλαη ην θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν πνπ απνθηά ηελ θιεξνλνκία. Δπεηδή ππεηζέξρεηαη ζην εληαίν πεξηνπζηαθφ ζχλνιν ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ, νλνκάδεηαη θαζνιηθόο δηάδνρνο. Η θιεξνλνκηά «επάγεηαη» ζηνλ ή ζηνπο θιεξνλφκνπο, απηφ ζεκαίλεη φηη ν ηειεπηαίνο, ή νη ηειεπηαίνη απηνδίθαηα απνθηνχλ απηή κεηά ην ζάλαην ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ, εθφζνλ ηελ απνδερηνχλ (δήισζε απνδνρήο). Αλ δελ επηζπκνχλ ηελ απφθηεζε ηεο, πξέπεη λα ην δειψζνπλ εληφο 4 κελψλ απφ ην ζάλαην (απνπνίεζε ηεο θιεξνλνκηάο). Η θιεξνλνκηά πεξηιακβάλεη ηφζν ην ελεξγεηηθφ (πεξηνπζία) φζν θαη ην παζεηηθφ (ρξέε) ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ. Γίδεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο θιεξνλφκνπο λα δειψζνπλ φηη απνδέρνληαη ηελ θιεξνλνκηά κε ην επεξγέηεκα ηεο απνγξαθήο, ψζηε δει. επζχλνληαη γηα ηα ρξέε ηεο θιεξνλνκηάο κέρξη ηνπ πνζνχ ηνπ ελεξγεηηθνχ ηεο. Σε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε απνδνρή ηεο θιεξνλνκίαο ζεσξείηαη φηη γίλεηαη πάληα κε ην επεξγέηεκα ηεο απνγξαθήο, π.ρ. φηαλ θιεξνλφκνο είλαη ην Γεκφζην ή αλήιηθνο. Τν δηθαίσκα ηνπ θιεξνλφκνπ επί ηεο θιεξνλνκηάο, νλνκάδεηαη θιεξνλνκηθό δηθαίσκα. Ο ζεζκφο ηεο έθδνζεο θιεξνλνκεηεξίνπ, έρεη λα θάλεη κε ηελ έθδνζε ζρεηηθνχ πηζηνπνηεηηθνχ γηα ην θιεξνλνκηθφ δηθαίσκα. Δθηφο απφ ηνλ θιεξνλφκν, κπνξεί λα δεηήζεη ηελ έθδνζε ηνπ θαη ν θαηαπηζηεπκαηνδφρνο (ην πξφζσπν ην νπνίν έρεη νξηζηεί απφ ηνλ δηαζέηε κε ηε δηαζήθεο ηνπ λα ιάβεη ηελ θιεξνλνκηά ή πνζνζηφ απηήο κεηά ηελ παξέιεπζε θάπνηνπ γεγνλφηνο απφ θάπνηνλ πνπ επίζεο νξίδεη ν δηαζέηεο θαη ιέγεηαη βεβαξεκέλνο θιεξνλφκνο), ν θιεξνδφρνο (ην πξφζσπν πνπ νξίδεη ν δηαζέηεο κε ηε δηαζήθε ηνπ φηη ζα ιάβεη αληηθείκελν ηεο θιεξνλνκηάο, πξνζπνξίδνληαο πεξηνπζηαθή σθέιεηα, ρσξίο λα είλαη θιεξνλφκνο) θαη ν εθηειεζηήο δηαζήθεο. (β) Δμ αδηαζέηνπ θιεξνλνκηθή δηαδνρή Δμ αδηαζέηνπ δηαδνρή είλαη ε εθ ηνπ Νφκνπ δηαδνρή, φηαλ δειαδή δελ ππάξρεη δηαζήθε. Σηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε εθαξκφδεηαη ην ζχζηεκα ησλ γελεψλ θαη ησλ ηάμεσλ, ζχκθσλα κε ην νπνίν ε κία ηάμε απνθιείεη ηελ επφκελε. Οη ηάμεηο είλαη νη εμήο: 7

8 (i) (iii) (iv) (v) (vi) Πξώηε ηάμε. Ωο θιεξνλφκνη εμ αδηαζέηνπ ζηελ πξψηε ηάμε θαινχληαη (γελεά θιεξνλνκνπκέλνπ) νη θαηηφληεο ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ, δειαδή παηδηά, εγγνλνί, δηζέγγνλνη θιπ. απφ ηνπο νπνίνπο ν εγγχηεξνο εθφζνλ δεη απνθιείεη ηνλ κέζα ζηε ηάμε απψηεξν. Έηζη ι.ρ. ην παηδί ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ απνθιείεη ηα δηθά ηνπ παηδηά (εγγφληα ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ) θ.ν.θ. Μαδί κε ηνπο θαηηφληεο ηεο πξψηεο ηάμεο θιεξνλνκεί θαη ν ζχδπγνο ζην 1/4 ηεο θιεξνλνκηθήο πεξηνπζίαο. Τα ππφινηπα 3/4 θιεξνλνκνχλ νη ζπγγελείο ηεο ηάμεο απηήο. Γεύηεξε ηάμε. Η δεχηεξε ηάμε πεξηιακβάλεη ηε γελεά ησλ γνλέσλ ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ. Σηε δεχηεξε ηάμε θαινχληαη καδί νη γνλείο ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ, νη αδειθνί θαζψο θαη ηα ηέθλα θαη εγγνλνί ησλ αδειθψλ πνπ έρνπλ πεζάλεη πξηλ απφ απηφλ. Σηε δεχηεξε ηάμε εθηφο απφ ηνπο ζπγγελείο, θιεξνλνκεί θαη ν ζχδπγνο ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ, ην 1/2 ηεο θιεξνλνκηάο. Σξίηε ηάμε. Όηαλ δελ ππάξρεη θαλέλαο απφ ηνπο ζπγγελείο ηεο δεχηεξεο ηάμεο, ηφηε θαιείηαη ε ηξίηε ηάμε δειαδή νη παππνχδεο (πάππνη) θαη νη γηαγηάδεο (κάκκεο) ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ (ηφζν απφ παηέξα φζν θαη απφ κεηέξα) θαη απφ ηνπο θαηηφληεο ηα ηέθλα (δειαδή νη ζείνη ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ) θαη νη εγγνλνί (δειαδή νη πξψηνη εμάδειθνη ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ). Σε απηή ηελ ηάμε θαιείηαη θαη ν επηδψλ ζχδπγνο ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ ζην 1/2 ηεο θιεξνλνκηάο. Σέηαξηε ηάμε. Σηελ ηέηαξηε ηάμε θαινχληαη νη πξνπάππνη (πξνπαππνχδεο) θαη νη πξνκάκκεο (πξνγηαγηάδεο) ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ πνπ θιεξνλνκνχλ θαηά ηζνκνηξία. Σην 1/2 ηεο θιεξνλνκηάο θαιείηαη θαη ν ζχδπγνο ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ. Πέκπηε ηάμε. Σηελ πέκπηε ηάμε θαιείηαη ν ζχδπγνο ζε φιε ηελ θιεξνλνκηά αλ δελ ππάξρνπλ ζπγγελείο ηεο πξψηεο, δεχηεξεο, ηξίηεο ή ηέηαξηεο ηάμεο. Έθηε ηάμε. Σηελ έθηε ηάμε θαιείηαη σο εμ αδηαζέηνπ θιεξνλφκνο ην δεκφζην εθφζνλ δελ ππάξρεη άιινο θιεξνλφκνο. (γ) Δθ δηαζήθεο θιεξνλνκηθή δηαδνρή Ο θιεξνλνκνχκελνο ζπληάζζνληαο έγθπξε δηαζήθε, εθθξάδεη ηε βνχιεζε ηνπ γηα ην ζε πνηφλ/πνηνπο ζα πεξηέιζεη ε πεξηνπζία ηνπ κε ην ζάλαηφ ηνπ. Μπνξεί λα ξπζκίδεη θαη νηθνγελεηαθά ηνπ ζέκαηα. Σρεηηθά κε ηελ ζχληαμε δηαζήθεο: Πξέπεη λα ζπληαρζεί απφ ηνλ ίδην ηνλ θιεξνλνκνχκελν, κπνξεί λα ηελ αλαθαιέζεη ειεχζεξα, θαη ζα πξέπεη λα έρεη έλαλ απφ ηνπο ηχπνπο πνπ απαηηεί ν Α.Κ.: 8

9 (i) Ιδηόγξαθε (γξακκέλν φιν ην θείκελν απφ ηνλ δηαζέηε, ρξνλνινγεκέλν θαη ππνγεγξακκέλν), (iii) (iv) Γεκόζηα (πξνθνξηθά δειψλεη ν δηαζέηεο ηε βνχιεζε ηνπ ελψπηνλ ζπκβνιαηνγξάθνπ θαη καξηχξσλ). Μπζηηθή (ν δηαζέηεο παξαδίδεη ζην ζπκβνιαηνγξάθν έγγξαθν, ην νπνίν δειψλεη ν δηαζέηεο φηη ζπκπεξηιακβάλεη ηε ηειεπηαία βνχιεζε ηνπ). Έθηαθηε, ε νπνία ζπληάζζεηαη θάησ απφ εηδηθέο ζπλζήθεο (ζε πινίν, ζηξαηησηηθή, δηαζήθε ησλ απνθιεηζκέλσλ) θαη έρεη πεξηνξηζκέλε ρξνληθή ηζρχ. (δ) Αλαγθαζηηθή θιεξνλνκηθή δηαδνρή-νόκηκε κνίξα Η ξχζκηζε ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα είλαη ε εμήο: ν λφκηκνο κεξηδνχρνο ζπληξέρεη σο θιεξνλφκνο θαηά ην πνζνζηφ ηεο λνκίκνπ κνίξαο. Πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηνχλ δεηήκαηα φπσο φηαλ ν δηαζέηεο ζηε δηαζήθε ηνπ απνθιείεη θάπνηνλ απφ ηελ θιεξνλνκηθή δηαδνρή, είηε φζν δεη πξνβαίλεη ζε δσξεέο άζηνξγεο, κε ζθνπφ αλ απνθιείζεη ζηελά ζπγγεληθά ηνπ πξφζσπα, θαη πξνο πξνζηαζία ησλ ηειεπηαίσλ, ηζρχεη ην ζχζηεκα ηεο λφκηκεο κνίξαο. Σχκθσλα κε απηφ, δηθαίσκα λφκηκεο κνίξαο έρνπλ νη θαηηόληεο, νη γνλείο, θαη ν επηδώλ ζύδπγνο ηνπ θιεξνλνκνπκέλνπ, εθόζνλ ζα θαινύληαλ σο εμ αδηαζέηνπ θιεξνλόκνη. Η λφκηκε κνίξα είλαη ην ½ ηνπ κεξηδίνπ πνπ ζα απνθηνύζε ν κεξηδνύρνο εάλ θαινύληαλ σο εμ αδηαζέηνπ θιεξνλόκνο. Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο εμ αδηαζέηνπ κεξίδαο, κε βάζε ηελ νπνία ππνινγίδεηαη ε λφκηκε κνίξα, ζπλαξηζκνχληαη φζνη απνθιεξψζεθαλ κε δηαζήθε, φζνη απνπνηήζεθαλ ηελ θιεξνλνκηά θαη φζνη θεξχρζεθαλ αλάμηνη λα θιεξνλνκήζνπλ. 9