ΧΡΩΜΙΟ Μοναδική πηγή Cr είναι τα χρωμιούχα μέλη της ομάδας των σπινελλίων: R 2+ R 3+ 2 O 4 όπου: R 2+ = Mg, Fe 2+, Mn, Zn, Ni R 3+ = Cr, Al, Fe 3+, Ti, V 3+ Γενικός τύπος χρωμίτη: (Fe 2+, Mg)O.(Cr, Al, Fe 3+ ) 2 Περιεκτικότητα φυσικών χρωμιτών: 40-60% Cr 2 Όριο Εκμεταλλευσιμότητας Cr 30%
ΑΚΡΑΙΑ ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ ΣΠΙΝΕΛΛΙΟΥ - ΜΑΓΝΗΤΙΤΗ 1. 2. Σιδηροχρωμίτης ήχρωμίτης Μαγνησιοχρωμίτης ή πικροχρωμίτης FeO.Cr 2 32% FeO, 68% Cr 2 MgO.Cr 2 21% MgO, 79% Cr 2 3. Σπινέλλιος MgO.Al 2 4. Σιδηροσπινέλλιος ήερκυνίτης FeO.Al 2 5. Μαγνησιοφερρίτης MgO.Fe 2 6. Μαγνητίτης FeO.Fe 2
ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΟΣ ΧΡΩΜΙΟΥ Ποιότητες μεταλλεύματος χρωμίου (EVANS, 1987, VADEMECUM, 1989) % % (Cr Cr 2 O 2 +Al 2 3 ) Cr/Fe % Fe % SiO 2 % S % P % CaO % MgO Mεταλλουργικός (75%) Χημικός (11%) Πυρίμαχος (11%) Αμμος χυτηρίων (3%) >48 (>38) >45 >30 >35 ----- ----- >57 ----- >2.8 (>1.5) ----- * ----- ----- ----- <10 ----- <8 <8 <5 <3 <0,08 --- --- 0,5 <0,04 --- --- --- --- --- <0,5 --- --- --- 15 ---
Ποιότητα Πώλησης: ΣΥΜΠΥΚΝΩΜΑ Μεταλλουργικός: Cr 2 > 48% Πυρίμαχος: Cr 2 > 31% Cr 2 + Αl 2 O 60% 3 Στοιχεία προς Ανάλυση: Fe, Si, Al, Mg, Ca, PGM, P, S
ΣΥΜΠΥΚΝΩΜΑ Στοιχεία που ανεβάζουν την Αξία: Μεταλλουργικός: Cr:Fe > 2,8 και PGM. Πυρίμαχος: Λόγος και Στοιχεία χωρίς αξία. Επιβλαβή Στοιχεία: Μεταλλουργικός: SiO 2 > 6, P>0,07, S>0,05% Πυρίμαχος: SiO 2 >6%, Al 2 <20%, MgO<15%
ΧΡΗΣΕΙΣ Μεταλλουργία (ποσοστό 67-75%) Παραγωγή σιδηροχρωμίου, χρωμιοχάλυβα, κραμάτων (Fe-Ni / Cu-Cr) Χημική βιομηχανία (ποσοστό 11 15%) (χρωμιούχα άλατα, επιχρωμιώσεις, χρωματουργία, υφαντουργία κ.α.) Πυρίμαχα υλικά (ποσοστό 11 18%) (π.χ. πυρίμαχα τούβλα με Mg) Άμμοι χυτηρίων (ποσοστό 3%) (0.2 0.4 mm) (στα χυτήρια αντί ζιρκονίου)
ΤΥΠΟΙ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΧΡΩΜΙΤΗ Τα σημαντικότερα από οικονομικής άποψης κοιτάσματα χρωμίου είναι προϊόντα διαφοροποίησης βασικών και υπερ-βασικών μαγμάτων και διακρίνονται γεωλογικά σε δύο τύπους Στρωματόμορφα ( Stratiform ) Αλπικού τύπου ( Podiform ) Aπό τα μέχρι σήμερα γνωστά αποθέματα χρωμίου ανήκουν περίπου 90% στον πρώτο τύπο. Από αυτά τα 2/3 εντοπίζον-ται στη Νότιο Αφρική και το 1/3 στη Ζιμπάμπουε.
ΣΤΡΩΜΑΤΟΜΟΡΦΑ ( Stratiform ) Στα υπερβασικά μέλη πλήρως διαφοροποιημένων πυριγενών συμπλεγμάτων (Κρατονικές περιοχές Προκαμβρίου) Χαρακτηριστικά κλασματικής κρυστάλλωσης κάτω από ήρεμες συνθήκες (σωρεiτική υφή) Στρωματοειδής ανάπτυξη (στρώματα, πλάκες) μεταλλοφόρων σωμάτων Χρωμίτης πλούσιος σε Fe Αυξημένη περιεκτικότητα σε Ti π.χ. Bushveld, Stillwater, Great Dyke.
ΑΛΠΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ (Alpine) ή ΛΟΒΟΜΟΡΦΑ (Podiform ) Σύνδεση με τα υπερβασικά μέλη οφειολιθικών συμπλεγμάτων ορογενετικών ζωνών (Παλαιοζωικού και νεότερα) Παρουσία σε δουνιτικά σωρεiτικά πετρώματα με ίδιους χαρακτήρες όπως και τα στρωματόμορφα (περιορισμένη έκταση). Εντός χαρτσβουργιτών (τεκτονιτών) με δουνιτική άλω Χαρακτηριστικά κρυστάλλωσης κάτω από τεκτονική μετακίνηση Σχήμα μεταλλοφόρων σωμάτων - Φακοειδές, ασκοειδές, ακανόνιστο Εντοπισμός και εξόρυξη συνδέονται με μεγάλο ρίσκο. Διαστάσεις μερικά m μέχρι >1.000 m (μεγάλος άξονας) Χρωμίτης πλούσιος σε Cr ή πλούσιος σε Al π.χ. Ουράλια, Φιλιππίνες, Βαλκανική χερσόνησος
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΟΣ ΧΡΩΜΙΤΗ Διάσπαρτο (disseminated or scattered) Cr 2 <10% Tαινιωτό (schlieren) Cr 2 = 17 22% Συμπαγές (massif) Cr 2 = 30 55 % Μορφής λεοπαρδάλεως (nodular) Cr 2 < 40%
ΔΙΑΣΠΑΡΤΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑ ΧΡΩΜΙΤΗ ( Disseminated )
ΧΡΩΜΙΤΗΣ ΣΥΜΠΑΓΗΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΗΣ ΛΕΟΠΑΡΔΑΛΛΕΩΣ ( Massif and Nodular )
ΤΑΙΝΙΟΕΙΔΗΣ ΧΡΩΜΙΤΗΣ ( Schlieren and Banded )
ΚΥΡΙΩΤΕΡΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Bushveld ( Νότιος Αφρική ) Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα στον κόσμο. 1970 και 1980 η αξία του εξορυχθέντος μεταλλεύματος ανερχόταν σε περίπου 240 εκ. Δολ. (145 εκ. PGM, 38 εκ. Ni, 15 εκ. Cr, 28 εκ. V, 6,5 εκ. Cu και 3,5 εκ. Sn). H ηλικία του υπολογίζεται στα 1800 1950 Mio. Κοίτασμα στρωματόμορφο με 29 χρωμιτοφόρα στρώματα (λίγα εκ. 2μ) Έκταση: 95.000 τ.χμ. Αποθέματα: 6.000 Mt Cr 2 = 42 50%, Cr/Fe 2 300 μ. πάνω από τα χρωμιτοφόρα στρώματα Merensky Reef (Pt, Cu, Ni), 50% παγκόσμιας παραγωγής PGM. Στρώματα βαναδιούχου Τιτανομαγνερίτη (3000 m). Yπερκείμενο : κοιτάσματα κασσιτερίτη, φθορίτη.
ΚΥΡΙΩΤΕΡΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ( Great Dyke Stillwater ) Great Dyke (Ζιμπάμπουε) Stillwater ( Μοντάνα, ΗΠΑ ) Έκταση532 χμ Πλάτος 5 11 χμ Χρωμιτοφόρα στρώματα 5 50 εκ. Cr 2 = 50 % Έκταση 50 χμ. Πλάτος 1 χμ. 14 Χρωμιτοφόρα στρώματα ( λίγα εκ. 4 μ. ) Cr 2-38.5 % FeO - 23.2%
ΚΥΡΙΩΤΕΡΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΕΥΡΑΣΙΑ ΕΥΡΩΑΣΙΑΤΙΚΟ ΤΟΞΟ Μεταλλεύματα χρωμίτη στο Ευρωασιατικό ορογενετικό τόξο Αλβανία, ΠΔΜ, Ελλάδα, Μικρά Ασία, Κύπρος, ΝΑ Ιράν και Πακιστάν Αλπικού τύπου κοιτάσματα χρωμίτη μέσα σε υπερβασικά πετρώματα
ΟΦΙΟΛΙΘΟΙ ΤΗΣ ΥΠΟΠΕΛΑΓΟΝΙΚΗΣ MIDRITA ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΧΡΩΜΙΤΗ Εντοπίζονται στις Ζώνες Ολωνού Πίνδου, στην Υποπελα-γονική, Πελαγονική, και στη ζώνη Αξιού. Υπάρχουν περισσότερες από 400 μεταλλοφόρες θέσεις. Οι περισσότερες από τις γνωστές εμφανίσεις χρωμίτη αν και στο παρελθόν έτυχαν εκμετάλλευσης δεν μπορούν σήμερα λόγω μεγέθους ( Αποθεμάτων ) να τύχουν οικονομικής αξιο-ποίησης. Τρία κοιτάσματα μπορούν να αποτελέσουν μονάδες αυτοτε-λούς μεταλλευτικήςδραστηριότηταςμετιςσημερινέςοικονο-μοτεχνικές συνθήκες: Ξερολίβαδο, Τσαγκλί και Δομοκός.
ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΧΡΩΜΙΤΗ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Βούρινος: Βοϊδόλακκος - Ροδιανή Τσούκα, Αετοράχες, Χρώμιο, Ξερολίβαδο Εμπλούτισμα: 50 55% Cr 2, Cr/Fe = 3 3.5 Aποθέματα: 2 εκ. τον. Κοίτασμα Ξερολίβαδου: Αποτελείται από παράλληλα μεταλλοφόρα σώματα (κατά πλάκας) σχετικά μεγάλου μήκους και σταθερής διεύθυνσης σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Το πάχος των σωμάτων κυμαίνεται από λίγα εκατοστά μέχρι 10 μ. Από άποψη εκμετάλλευσης θεωρούνται ενιαίο κοίτασμα. Λόγω γειτονίας θεωρούνται εκμεταλλεύσιμα και τα άλλα μικρότερα (τάξη μερικών δεκ. χιλ. τόνων) μεταλλοφόρα σώματα. Βέρμιο, Δ. Χαλκιδική, Έδεσσα, Θράκη, κ.α. Δε διαφαίνεται επανάληψη μεταλλευτικής δραστηριότητας λόγω περιορισμένου ύψους αποθεμάτων.
CHROMION KOZANI Chromite ore Drill core Gallery mouth
XEROLIBADO KOZANI Drilling Banded Chromite
SKOUMTSA KOZANI Preparation plant Concentration table Milling plant
ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΧΡΩΜΙΤΗ ΠΥΡΙΜΑΧΟΥ ΤΥΠΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Δομοκός Τρικάλων: Cr 2 = 39 41%, Al 2 = 21 25%, Cr/Fe = 2.5 Αποθέματα : 850.000 τον. Ερέτρεια Φαρσάλων (Τσαγκλί) (40% Cr 2 ), Αποθέματα: 300.000 τον. Ο χρωμίτης εντοπίζεται σε πολλά ποικίλων διαστάσεων και ακανόνιστου σχήματος συμπαγούς χρωμίτη σώματα, που μεμονωμένα ή κατά ομάδες αποτελούν αυτοτελείς εκμεταλλεύσεις. Πέτρωμα ξενιστής είναι ένας πολύ τεκτονισμένος και σχιστοποιημένος σερπεντινίτης. Ροδιανή Κοζάνης Γομάτι Χαλκιδικής
ΧΩΡΟΣ ΕΞΟΡΥΞΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑ ΠΥΡΙΜΑΧΟΥ ΤΥΠΟΥ ( ΔΟΜΟΚΟΣ )
ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΧΡΩΜΙΤΗ Η εξόρυξη χρωμίτη αποτελεί μεταλλευτική δραστηριότητα εκατό περίπου ετών. Εκμετάλλευση στο κοίτασμα Τσαγκλί άρχισε το 1880 και συνεχίστηκε μέχρι το 1991. Τα μεγαλύτερα Ελληνικά κέντρα εξόρυξης χρωμίτη ήταν το Τσαγκλί, ο Δομοκός και το Ξερολίβαδο. 1960-1970 τα μεταλλευτικά αυτά κέντρα βρίσκονταν σε λειτουργία με ετήσια παραγωγή 20 40 χιλ. τον. (Ελλάδα στις 15 χώρες παραγωγής χρωμίτη). Μετά το 1970: Το Τσαγκλί διατηρεί ετήσια παραγωγή 15 20 χιλ. τον. Μεταλλείο Βούρινου μπαίνει σε νέα φάση ανάπτυξης με πρόσθετα έργα υποδομής, εγκαταστάσεων και χρηματοδότησης για εντοπισμό νέων αποθεμάτων. Θετικά αποτελέσματα Ίδρυση μεταλλουργίας σιδηροχρωμίου στον Αλμυρό Μαγνησίας.
ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΧΡΩΜΙΤΗ (2) Η μονάδα Ελληνικά σιδηροκράματα (ΕΛΣΙ) άρχισε να λειτουργεί το 1983 απορροφώντας τον μεταλλουργικό χρωμίτη του Βούρινου και τον πυρίμαχο αρχικά από το Τσαγκλί και αργότερα από το Δομοκό. Οι ανάγκες σε πρώτη ύλη συμπληρώνονται με εισαγωγές. Οι εισροές σε συνάλλαγμα (1989 1991) από τις εξαγωγές εμπλουτίσματος και σιδηροχρωμίου ξεπερνούν τα 5 δις. δρχ. 1992 παρά τις βελτιώσεις εξόρυξης και μεταλλουργίας αναστέλλεται κάθε δραστηριότητα λόγω της παγκόσμιας κρίσης των τιμών Ορυκτών Πρώτων Υλών. Η κατάσταση σήμερα άσχημη παρά τον εντοπισμό νέων και αποθεμάτων, την ποιότητα της ΟΠΥ και την ύπαρξη της σύγχρονης μεταλλουργικής μονάδας (ΕΛΣΙ).
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΧΡΩΜΙΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( tn)
ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΧΡΩΜΙΤΗ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ