ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΙΙ ιοικητική δικονοµία: σύνολο κανόνων δικαίου που βοηθούν στην επίλυση διοικητικών διαφορών που πηγάζουν από τις διοικητικές πράξεις και εξετάζει την αρµοδιότητα των διοικητικών δικαστηρίων. Ιεράρχηση κανόνων δικαίου: κοινοτικό δίκαιο, σύνταγµα, διεθνές δίκαιο, τυπικοί νόµοι, προεδρικά διατάγµατα και υπουργικές αποφάσεις, δηλαδή ουσιαστικό δίκαιο. Τα δικονοµικά δίκαια προσφέρουν το διαδικαστικό πλαίσιο στα πλαίσια του οποίου θα επιλύονται οι διοικητικές διαφορές και δικονοµικό διοικητικό. Ο ουσιαστικός κανόνας αν δεν συνοδεύεται από δικονοµικό κανόνα δικαίου που εγγυάται τη λειτουργία και την προστασία της έννοµης ασφάλειας του πολίτη είναι άνευ ουσίας. Το δικονοµικό δίκαιο έχει µεγάλη ιστορία. Το 1215 οι Άγγλοι απόκτησαν την αρχή της νοµιµότητας λόγω της φορολογικής αυθαιρεσίας. Μετά υπήρξε σταδιακή διαµόρφωση µέχρι και σήµερα. Το 1806 ιδρύθηκε το Γαλλικό Συµβούλιο της Επικρατείας, τον οποίο θεσµό πήραµε και εµείς. Αποτελεί σήµερα το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο. Μέχρι την εποχή εκείνη δεν υπήρχε έλεγχος που ήταν οργανωµένος της λειτουργίας των διοικητικών πράξεων και πράξεων διοικητικών δικαστηρίων. Το Συµβούλιο της Επικρατείας έχει παράλληλα και την λειτουργία του διοικητικού οργάνου. 1911 -> Ίδρυση Ελληνικού Συµβουλίου της Επικρατείας Το διοικητικό δικονοµικό δίκαιο επιλύει τις διαφορές µεταξύ των πολιτών και διοικητικών οργάνων. εν αρκεί η έκδοση µιας διοικητικής πράξης για την δηµιουργία µιας διοικητικής διαφοράς. Η διαφορά γεννάται όταν έχουµε δυσµενείς διοικητικές πράξεις που µας ζηµιώνουν, από την στιγµή που εµείς προσφύγουµε στα δικαστήρια. Το διοικητικό δικονοµικό δίκαιο έχει παραλληλότητα µε το διοικητικό διαδικαστικό δίκαιο. Ακόµα και η διακριτική ευχέρεια και η χρήση της από τα διοικητικά όργανα ελέγχεται από τα διοικητικά δικαστήρια. Όσον αφορά τα διαδικαστικά δικαιώµατα, αυτά είναι π.χ. το δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης. ικαίωµα πολίτη -> υποχρέωση διοίκησης 1
ιαδικαστικοί κανόνες δεν εντάσσονται στους δικονοµικούς κανόνες, αλλά εξακολουθούν να αποτελούν αντικείµενο του ουσιαστικού δικαίου (διοικητικού). Κώδικας ιοικητικής διαδικασίας: Σύνολο κανόνων που πρέπει να εφαρµόσουν από την διοίκηση για να µπορεί να λειτουργήσει. Αρχή δικονοµικής ανεξαρτησίας: Στα πλαίσια της Ε.Ε. τα κράτη µέλη της κοινότητας είναι αρµόδια να επιλέξουν τους µεθόδους εκείνους για την εφαρµογή κανόνων για την προστασία των δικαιωµάτων των πολιτών. ΕΣ Α -> Ευρωπαϊκή Σύµβαση ικαιωµάτων Ανθρώπου Επηρεάζει τις εθνικές έννοµες τάξεις, εκτός από το κοινοτικό και το διεθνές δίκαιο που επίσης και αυτά επηρεάζουν τις εθνικές έννοµες τάξεις. Οι περισσότερες καταγγελίες για την Ελλάδα στα πλαίσια της ΕΣ Α γίνονται για υπέρµετρη καθυστέρηση εφαρµογής κανόνων και λήψης αποφάσεων. Άρθρο 6, παρ. 1 ΕΣ Α -> Κάθε πολίτης δικαιούται για την λήψη απόφασης από διοίκηση / δικαστήρια µέσα σε εύλογη προθεσµία. Αυτό καθιερώνει την αρχή της δικαϊκής λύσης διαφορών. Άρθρο 20 Συντάγµατος δικαίωµα προηγούµενης ακρόασης Άρθρο 10 Συντάγµατος δικαίωµα αναφέρεστε και προσφυγής ενώπιον διοικητικών οργάνων. Βασικό για την γέννηση της διοικητικής διαφοράς είναι η προσφυγή σε διοικητικό δικαστήριο. Πριν γίνει αυτό δεν µπορεί να υπάρξει έννοια της διοικητικής διαφοράς. Πριν το Συµβούλιο της Επικρατείας αρµόδια δικαστήρια ήταν τα τακτικά κοινά δικαστήρια δηλαδή αυτά που ασχολούνται µε τις αστικές και ιδιωτικές διαφορές. (πολιτικά) ικαστήρια: πολιτικά, διοικητικά και ποινικά ικαιοδοσία: αρµοδιότητα έκδοσης δικαστικής απόφασης και απονοµής δικαιοσύνης ιοικητικές διαφορές: Α. ακυρωτικές / διαφορές ακυρώσεως Β. ουσιαστικές / διαφορές ουσίας 2
Ακυρωτική διαφορά: Ο ακυρωτικός δικαστής ακυρώνει την πράξη. Περιορισµένη εξουσία δικαστή και όχι έλεγχος πραγµατικών περιστατικών. Αµφισβήτηση απλού συµφέροντος. Ουσιαστική διαφορά: Ο δικαστικής µπορεί ακόµα και να τροποποιήσει ή να ανακαλέσει την διοικητική πράξη. Πλήρης εξουσία του δικαστή και πλήρης έλεγχος πραγµατικών περιστατικών. Αµφισβήτηση ουσιώδους συµφέροντος. Όπου υπάρχει χρήµα είναι διαφορά ουσίας. Π.χ. φορολογικές διαφορές Όπου δεν υπάρχει χρήµα είναι διαφορά ακυρώσεων Π.χ. διαφορές που γεννώνται από άδειες Π.χ. ανάκληση άδειας Υπάρχουν επίσης και πειθαρχικές διαφορές (που γεννούν ουσιαστικές διαφορές) Π.χ. απόλυση στρατιώτη -> αποζηµίωση Οι ακυρωτικές διαφορές λύνονται από το Συµβούλιο της Επικράτειας. Οι ουσιαστικές διαφορές λύνονται από τα πολιτικά δικαστήρια. Από το 1958 όλες οι φορολογικές διαφορές υπάγονται στα φορολογικά δικαστήρια. Οι ακυρωτικές διαφορές παραµένουν στην αρµοδιότητα του Συµβουλίου της Επικρατείας, αλλά σταδιακά µε ειδικούς νόµους µπορούν να ακυρώνονται από το Συµβούλιο της Επικρατείας και να υπάγονται σε τακτικά διοικητικά δικαστήρια. Τέτοια ειδικοί νόµοι είναι οι νόµοι: 702 του 1977 2721 του 1999 2944 του 2001 Και 3068 του 2002 Με τον τελευταίο αυτό νόµο οι διοικητικές διαφορές υπάγονται σε διοικητικά δικαστήρια. Στην περίπτωση αυτή προβλέπεται η Έφεση, αλλά αυτή δεν είναι υποχρεωτική. Στις διαφορές ουσίας το Συµβούλιο της Επικρατείας έχει αρµοδιότητα µόνο σε µια προϋπόθεση -> πειθαρχικές διαφορές. Όλες οι υπόλοιπες ανήκουν στα πολιτικά δικαστήρια. Ουσιαστικοί κανόνες δικαίου: Κανόνες που ρυθµίζουν το περιεχόµενο έννοµων σχέσεων και καθορίζουν τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις των υποκειµένων του δικαίου. Κατά την εφαρµογή τους δηµιουργούνται οι διαφορές. 3
Οι αµφισβητήσεις δηλαδή ως προς την εφαρµογή των κανόνων. Οι διαφορές αυτές προκύπτουν είτε κατά την ερµηνεία των διατάξεων είτε κατά αξιολόγηση των πραγµατικών περιστατικών που υπάγονται στον κανόνα δικαίου. Οι δικονοµικοί κανόνες ρυθµίζουν τον τρόπο επίλυσης των παραπάνω διαφορών και αφορούν κυρίως τον τρόπο επίλυσης των διαφορών ενώπιον οργάνων της δικαστικής λειτουργίας. Οι διαφορές όµως αυτές επιλύονται και από άλλα όργανα, συνήθως της εκτελεστικής λειτουργίας. Οι κανόνες αυτές που προβλέπουν αυτά λέγονται διαδικαστικοί κανόνες. Οι δικονοµικοί κανόνες προβλέπουν και καθορίζουν τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις όσον συµµετέχουν στην διαδικασία επίλυσης των διαφορών. Αυτά λέγονται δικονοµικές υποχρεώσεις και δικαιώµατα. Αυτοί που συµµετέχουν καλούνται διάδικοι. Οριοθετούν την εξουσία των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας κατά την επίλυση των διαφορών. Οι διάδικοι έχουν έννοµο συµφέρον να ζητήσουν την συνδροµή των δικαστηρίων. Οι διαφορές αυτές δηµιουργούνται από αυτές τις 2 µεγάλες κατηγορίες. Αφορούν την νοµιµότητα τα ζητήµατα ουσιαστικού χαρακτήρα, δηλαδή την επιλογή της καλύτερης διάταξης και συλλογή / υπαγωγή στους νόµους των πραγµατικών περιστατικών. Την διάγνωση και την επίλυση των ζητηµάτων αυτών αναλαµβάνει η δικαστική λειτουργία. Η επίλυση των διαφορών που µας αφορά εµάς, είναι επίλυση των διαφορών που έχουν να κάνουν µε κανόνες δηµοσίου δικαίου. ιοικητική δικονοµία: διοικητικοί / δικονοµικοί κανόνες για την επίλυση των διαφορών του δηµοσίου δικαίου. Παλιά υπήρχε ενιαία δικαιοδοσία, υπήρχαν δηλαδή τα ίδια δικαστήρια για όλα τα ζητήµατα και διαφορές. Μετά ιδρύθηκαν τα δικαστήρια για την επίλυση διαφορών µόνο κράτους πολίτη, δηλαδή τα διοικητικά. Έτσι υπήρξαν µετά τα διοικητικά και τα ιδιωτικά δικαστήρια. Παρόλο αυτό όµως σήµερα σε πολλές χώρες όπως η Βρετανία και οι ΗΠΑ υπάρχει πάλι ενιαία δικαιοδοσία. Η δικαιοδοσία είναι κρίσιµο και πρωταρχικό στην επίλυση διαφορών. 4
Οι δύο δικαιοδοσίες (διοικητική και ιδιωτική) δεν ταυτίζονται µεταξύ τους. Εάν κάνουν λάθος στο κλάδο δικαστηρίου οι πολίτες, χάνουν το δικαίωµα της προσφυγής για την υπόθεση τους, αφού αντί να προσφύγουν σε διοικητικά δικαστήρια, προσφεύγουν σε ιδιωτικά. Οι διοικητικές διαφορές λειτουργούν µε προθεσµίες. Υπάρχουν και άλλες προϋποθέσεις. Αν απορριφθεί η αίτηση για παροχή δικαστικής προστασίας χάνεται η προθεσµία προσφυγής σε δικαστήρια. ικαιοδοσία: Είναι η εξουσία συγκεκριµένου κλάδου δικαστηρίου προς επίλυση συγκεκριµένης κατηγορίας διαφοράς. Αρµοδιότητα: Είναι η εξουσία ορισµένου τµήµατος εντός ενός κλάδου δικαστικής λειτουργίας/ δικαστηρίου να επιλύσει µια διαφορά. Αν σφάλλουµε στην δικαιοδοσία το αίτηµα θα απορρίπτεται ως απαράδεκτο. Αν το ίδιο λάθος γίνει στην αρµοδιότητα δεν απορρίπτεται αλλά µεταβιβάζεται στο αρµόδιο όργανο τµήµα. ωσιδικία: Σε ποια έννοµη τάξη θα πάω να βρω δικαστήριο για την επίλυση της διαφοράς µου. Φύση των διαφορών προς επίλυση: Η διάκριση είναι ως παρακάτω: - διαπλαστικού χαρακτήρα διαφορές - αναγνωριστικού χαρακτήρα διαφορές - καταψηφιστικού χαρακτήρα διαφορές ιαπλαστικού χαρακτήρα διαφορές: Το αίτηµα της παροχής έννοµης προστασίας έχει να κάνει µε την κατάργηση, τροποποίηση, ακύρωση ή και την µεταρρύθµιση µιας έννοµης σχέσης. Π.χ. αγωγή διαζυγίου Καταψηφιστικού χαρακτήρα διαφορές: Είναι οι διαφορές οι οποίες κατατείνουν και επιδιώκουν την καταψήφιση και την καταδίκη των αντιδίκων στην καταβολή συγκεκριµένου χρηµατικού ποσού. Ως αίτηµα δηλαδή έχουν οτιδήποτε που µετατρέπεται και ζητείται ως / σε χρήµα. Π.χ. αποκατάσταση ζηµίας διοικητικού οργάνου 5
Αναγνωριστικού χαρακτήρα διαφορές: Είναι οι διαφορές που κατατείνουν και επιδιώκουν στην αναγνώριση είτε της ύπαρξης είτε της ανυπαρξίας έννοµης σχέσης ή της αξίωσης για καταβολή ορισµένου χρηµατικού ποσού. Π.χ. αναγνώριση ότι ο γάµος ήταν άκυρος Οι κανόνες που αφορούν σχέσεις ιδιωτών ανήκουν στο ιδιωτικό δίκαιο. Οι κανόνες που αφορούν σχέσεις πολίτη κράτους ανήκουν στο δηµόσιο δίκαιο. Υπάρχουν και οι κανόνες που ρυθµίζουν την λειτουργία της δηµόσιας διοίκησης και σχέσεις οργάνων αυτής της δηµόσιας διοίκησης µεταξύ τους. Το κράτος λειτουργία µε τρεις τρόπους: 1. Εκδίδοντας µονοµερείς πράξεις. Αυτές είναι πράξεις που δεν χρειάζονται άλλο κανένα µέρος για να δηµιουργήσουν έννοµη σχέση. εν χρειάζεται συναίνεση και συνύπαρξη άλλου µέρους. εν εκδίδονται µόνο από κράτος, αλλά και από ιδιώτες, όπως είναι η διαθήκη και η δωρεά. Στο ιδιωτικό δίκαιο µπορούµε να εκφύγουµε τις µονοµερείς πράξεις. Το διοικητικό δίκαιο βασίζεται σε µονοµερείς πράξεις του δηµοσίου. 2. Εκδίδοντας και υπογράφοντας συµβάσεις. Το κράτος συνάπτει διοικητικές συµβάσεις. Το ιδιωτικό δίκαιο στηρίζεται στις συµβάσεις, αλλά στο διοικητικό δίκαιο έχουν εξαιρετική λειτουργία οι συµβάσεις. 3. Κάνοντας υλικές ενέργειες. Οι υλικές ενέργειες είναι εξωτερίκευση οποιασδήποτε ενέργειας. Ισχύουν και στο διοικητικό και στο ιδιωτικό δίκαιο. ιοικητικά δικαστήρια: ιαφορές προερχόµενες από διοικητικές πράξεις, συµβάσεις ή και υλικές ενέργειες. Σε κάθε µια από τις περιπτώσεις αντιστοιχεί και µια διαφορά. Μονοµερείς πράξεις υπεύθυνες για την δηµιουργία διαφορών διαπλαστικού χαρακτήρα Υλικές ενέργειες και συµβάσεις διοικητικές υπεύθυνες για την δηµιουργία διαφορών καταψηφιστικού χαρακτήρα. Αλλά και οι µονοµερείς πράξεις µπορούν να δηµιουργήσουν διαφορές καταψηφιστικού χαρακτήρα όπως και οι υλικές ενέργειες που δηµιουργούν διαφορές διαπλαστικού χαρακτήρα. 6
Επίσης οι υλικές ενέργειες που έχουν ως αποτέλεσµα µια ζηµιά και υπάρχει δηλαδή αδίκηµα τότε δηµιουργούν διαπλαστικές διαφορές. ιοικητική διαφορά: Κάθε διαφορά που δηµιουργείται από παρέµβαση σε µια έννοµη σχέση του κράτους ή άλλου νοµικού προσώπου δηµοσίου δικαίου σε έννοµη σχέση όµως που διέπεται από το διοικητικό δίκαιο. Πρέπει να υπάρχουν 2 χαρακτηριστικά για ύπαρξη διοικητικής διαφοράς: Κριτήρια: 1. Οργανικό κριτήριο: κρατικό δηµόσιο όργανο που ασκεί δηµόσια εξουσία και παρεµβαίνει 2. Λειτουργικό κριτήριο : παρέµβαση σε έννοµη σχέση που ρυθµίζεται από το διοικητικό δίκαιο δηλαδή να επιδιώκεται δηµόσιο συµφέρον. Οργανικό κριτήριο: έλεγχος νοµικής φύσης έννοµης σχέσης ή φορέα αυτής σε σχέση µε τα εσωτερικά τυπικά στοιχεία του οργάνου. Π.χ. ΙΚΑ. Λειτουργικό κριτήριο: έλεγχος της ουσίας της έννοµης σχέσης και εξέταση για το από ποιες κανόνες διέπεται η έννοµη αυτή σχέση. Π.χ. τράπεζα Ελλάδας και άσκηση κυρώσεων προς τις άλλες τράπεζες. Όταν ελέγχουµε διαφορά που προκύπτει από µονοµερή πράξη της διοίκησης (που εκδίδεται από το κράτος δηλαδή και ασκείται µε αυτήν δηµόσια εξουσία) έχουµε εκτελεστή διοικητική πράξη που έχει ως αποτέλεσµα την δηµιουργία διοικητικών διαφορών. Η δηµόσια εξουσία απαιτεί την υπεροχή της δικαιοσύνης ή διοικητικού οργάνου. ιοικητικές συµβάσεις επίσης µπορούν να δηµιουργούν διοικητικές διαφορές. Υλικές ενέργειες που προέρχονται από δηµόσιο πρόσωπο κατά την άσκηση των καθηκόντων τους δηµιουργούν διοικητικές διαφορές. Σε όλες αυτές τις λειτουργίες, η διοίκηση ελέγχεται από την νοµοθετική (κοινοβουλευτική), εκτελεστική και δικαστική λειτουργία. Όταν δηµιουργηθούν διοικητικές διαφορές µπορούν να υπάρξουν ιεραρχικές αναφορές και προσφυγές. Υπάρχει βέβαια και ο αυτό έλεγχος της διοίκησης. 7
ιοικητικές διαφορές και διαδικασία επίλυσης τους: 1. ικαίωµα αναφοράς 2. ικαίωµα προηγούµενης ακρόασης 3. ιαδικασίες σύνθετων διοικητικών ενεργειών. ιαδικασίες στις οποίες συµµετέχουν περισσότερα διοικητικά όργανα. 4. Υπάρχει κανόνες για την κατεξοχήν λειτουργία συλλογικών διοικητικών οργάνων. Υπάρχει κανόνας να µην είναι µονοπρόσωπα τα όργανα. 5. Η δυνατότητα άσκησης διοικητικών προσφυγών 6. Αυτό έλεγχος της διοίκησης και ίδρυση ανεξάρτητων διοικητικών αρχών για έλεγχο. Έχουν συνήθως συµβουλευτικό και µεσολαβητικό χαρακτήρα. Εκτός από τις παραπάνω διαδικασίες χρειαζόµαστε και τα δικαστήρια για την επίλυση των διοικητικών διαφορών. ικαστήρια Τα πλεονεκτήµατα των δικαστηρίων στην διαδικασία επίλυσης των διοικητικών διαφορών και γενικά των διαφορών είναι τα εξής: 1. ιακριτή λειτουργία, µε αποστολή την επίλυση των διαφορών. εν εντάσσεται στις άλλες λειτουργίες. 2. Σε αυτήν την λειτουργία, το Σύνταγµα µας έχει δώσει εγγυήσεις λειτουργικής ανεξαρτησίας στην δικαστική λειτουργία. Λειτουργική ανεξαρτησία: Τα όργανα της δικαστικής λειτουργίας δεν µπορούν να δεχτούν κανένα επηρεασµό από τα όργανα άλλων λειτουργιών. Π.χ. ανεξαρτησία λειτουργίας των δικαστών κατά της νοµοθετικής λειτουργίας ή εκτελεστικής λειτουργίας ( π.χ. δεν υπάγονται ιεραρχικά ενώπιον οργάνων νοµοθετικής και εκτελεστικής λειτουργίας). 3. Τα όργανα της δικαστικής λειτουργίας απολαµβάνουν προσωπική ανεξαρτησία. Η υπηρεσιακή τους κατάσταση δεν µπορεί να θιγεί από καµιά άλλη πράξη καµιάς άλλης λειτουργίας. Π.χ. να θιγούν από την εκτελεστική λειτουργία Είναι βασικό αγαθό η Συνταγµατική κατοχύρωση του δικαιώµατος να έχουµε δικαίωµα δικαστικής προστασίας. Αυτό πηγάζει από το άρθρο 20, παρ. 1 του Συντάγµατος. Σε σχέση µε τις διοικητικές διαφορές τίθεται το εξής ζήτηµα; Τι ελέγχει το δικαστήριο; Και ποιο είναι το αίτηµα µας; 8
Ζητάµε να ακυρωθεί ή να τροποποιηθεί µια εκτελεστή διοικητική πράξη. Αυτό στηρίζεται στο ότι η πράξη αυτή παραβιάζει τον νόµο. Το δικαστήριο προσπαθεί να αποκαταστήσει την νοµιµότητα της διοικητικής δίκης / δικαιοσύνης. Σκόπευε στην διάγνωση της αντικειµενικής νοµιµότητας. Η διοικητική δίκη έχει αντικειµενικό χαρακτήρα. Σήµερα κυριαρχεί και ο πρώτος σκοπός της διοικητικής δίκης, κυρίαρχο όµως είναι το έννοµο συµφέρον του πολίτη. Αυτό όµως δηµιουργεί στροφή της δίκης προς άλλα πιο υποκειµενικά στοιχεία. Η υποκειµενικοποίηση της διοικητικής διαφοράς έχει µια διεύρυνση. εν µπορούµε να ζητήσουµε προστασία κατά της διοικητικής πράξης, η οποία δεν µας αφορά, δεν έχουµε δηλαδή έννοµο συµφέρον. ικαίωµα δικαστικής προστασίας: Πηγάζει από το Άρθρο 20, παρ. 1 του Συντάγµατος. Υπάρχουν τρία στάδια δικαστικής προστασίας, τα οποία είναι: 1. Η προσωρινή δικαστική προστασία: Η προσωρινή εξασφάλιση του δικαιώµατος µου, για το οποίο ζητώ δικαστική προστασία. εν µπορεί να απαγορευτεί µε νόµο η προσωρινή δικαστική προστασία, αλλά ακόµα και αν γίνει κάτι τέτοιο, πάλι έχω δικαίωµα προσωρινής δικαστικής προστασίας. 2. ικαίωµα τελειωτικής δικαστικής απόφασης / κρίσης περί του αιτήµατος µου. Πρέπει να έχουν δεσµευτική διάγνωση και τελειωτική διάγνωση της διαφοράς µου. εν χρειάζεται να υπάρχει γνωµοδοτικού ή συµβουλευτικού χαρακτήρα απόφαση. Η απόφαση αυτή δεσµεύσει όλα τα όργανα και τις λειτουργίες. Στην περίπτωση απόφασης από διεθνή δικαστήρια, πάλι προστατεύοµαι. 3. Η αναγκαστική εκτέλεση της απόφασης µου είναι αυτό που προστατεύεται. Στις διαπλαστικές διαφορές απαιτείται η συµµόρφωση της διοίκησης, ενώ στις καταψηφιστικές διαφορές πρέπει να υπάρχουν διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης. Σήµερα επιτρέπεται δηλαδή η αναγκαστική εκτέλεση κατά του δηµοσίου, πράγµα που παλιά δεν γινόταν και απαγορεύονταν. Η αναγκαστική εκτέλεση κατά απόφασης διοίκησης επιτρέπεται µετά την αναθεώρηση του Συντάγµατος το 2001. Η διάταξη αυτή του 2001 περιέχει µια επιφύλαξη υπέρ του νόµου. Οι ατοµικές, κοινωνικές κτλπ ελευθερίες υπόκεινται σε περιορισµούς µε επιφύλαξη υπέρ του νόµου. ηλαδή µπορούν να τροποποιηθούν κτλπ. 9
Η επιφύλαξη υπέρ του νόµου στα συνταγµατικά δικαιώµατα έχει καθαρά ρυθµιστικό χαρακτήρα. Πρέπει δηλαδή ο νοµοθέτης να εµπλουτίσει τις συνταγµατικές ελευθερίες. Η επιφύλαξη του νόµου υπάρχει για να έρθει ο νοµοθέτης και να εµπλουτίσει το δικαίωµα, και όχι να το καταργήσει ή µε περιορισµούς να αφήσει µόνο το πυρήνα του δικαιώµατος. ικαίωµα δικαστικής προστασίας: Το δικαίωµα δικαστικής προστασίας παρέχεται και από εσωτερικό και από διεθνές δίκαιο. Το άρθρο 6 της ΕΣ Α κατοχυρώνει το δικαίωµα της δίκαιης δίκης και το δικαίωµα προσφυγής κατά αρχής και δηµοσίου. Η διοίκηση πρέπει να ελέγχεται από τα δικαστήρια για την εφαρµογή της αρχής της νοµιµότητας. ικαίωµα προστασίας: - δικαίωµα για αυθεντική διάγνωση της διαφοράς σε τακτική διαγνωστική δίκη - δικαίωµα για λήψη προσωρινών µέτρων ή ασφαλιστικών για προστασία - δικαιοτελεστική λειτουργία των δικαστικών αποφάσεων, δηλαδή εκτέλεση από δηµόσιο και πολίτες των δικαστικών αποφάσεων που εκδίδονται. Υπάρχει εσωτερικός έλεγχος δηλαδή αυτοέλεγχος και εξωτερικός έλεγχος της διοίκησης. Υπάρχει επίσης και ο κοινοβουλευτικός έλεγχος εκτός από τα παραπάνω. Ο έλεγχος έχει αυστηρές δικαστικές προϋποθέσεις. ιασφαλίζει στον πολίτη µια αυθεντική επίλυση της διαφοράς του που από ένα σηµείο και µετά δεν δέχεται αµφισβήτηση η απόφαση του δικαστηρίου. Πηγές διοικητικού δικονοµικού δικαίου: Οι πηγές είναι οι ίδιες µε αυτές του ουσιαστικού διοικητικού δικονοµικού δικαίου. Είναι οι παρακάτω: 1. Ενδοκρατικές πηγές του διοικητικού δικονοµικού δικαίου: α) Σύνταγµα: οι κυριότεροι κανόνες του διοικητικού δικονοµικού δικαίου εµφανίζονται στο Συνταγµατικό κείµενο. Π.χ. άρθρο 8 φυσικός δικαστής 10
Άρθρο 20 δικαίωµα δικαστικής προστασίας. ίνει δίοδο για προσφυγή στο δικαστήριο. Ο δρόµος για προσφυγή σε δικαστήριο πρέπει να είναι ανοιχτός. Άρθρο 87, παρ. 1 οργάνωση και λειτουργία δικαστηρίων Άρθρο 87,παρ.2 και 93, παρ. 4 δίνουν σε δικαστήρια την δυνατότητα ελέγχου της συνταγµατικότητας των νόµων. Οι δικαστές δεν εφαρµόζουν τις αντισυνταγµατικές διατάξεις. Οι αντί-συνταγµατικές διατάξεις δεν εφαρµόζονται σε καµιά περίπτωση. Άρθρο 94 και 95 δικαιοδοσία των διοικητικών αλλά και πολιτικών δικαστηρίων. Οι διοικητικές διαφορές εκδικάζονται από το ΣτΕ και από τα τακτικά δικαστήρια. Οι ιδιωτικές διαφορές υπάγονται και δικάζονται από τα πολιτικά δικαστήρια. Οι εκτελεστές διοικητικές πράξεις προσβάλλονται ενώπιον ΣτΕ. Εκεί υπάγονται και οι διοικητικές διαφορές ουσίας. ικαστική προστασία, π.χ.: στην περίπτωση µετάθεσης στρατιώτη και άρνησης του. Οι αντισυνταγµατικές διατάξεις δεν καταργούνται από τους δικαστές, απλώς δεν εφαρµόζονται από τον συγκεκριµένο δικαστή που επιδικάζει την συγκεκριµένη υπόθεση. Β) Τυπικός νόµος: Το δικονοµικό δίκαιο δεν είναι ενιαίο, παρόλο που υπάρχει ο Κώδικας ιοικητικής ικονοµίας. Υπάρχουν και άλλοι τυπικοί νόµοι που ρυθµίζουν το διοικητικό δικονοµικό δίκαιο. Υπάρχουν επίσης: - ν. 2717/1999 -> εκδίκαση διοικητικών διαφορών ουσίας - ν. 1406/1983 -> ολοκλήρωση δικαιοδοσίας τακτικών δικαστηρίων, ρυθµίζει τις διαφορές ουσίας - ν. 702/ 1977 -> αρµοδιότητα τακτικών δικαστηρίων σε διαφορές ουσίας. Γ) Κανονιστική διοικητική πράξη: Ουσιαστικοί νόµοι που εκδίδει η διοίκηση µετά από την νοµοθετική εξουσιοδότηση που περιέχει το ίδιο το Σύνταγµα (πρωτογενείς κανονιστική αρµοδιότητα) είτε µετά την εξουσιοδότηση κοινού νόµου (δευτερογενείς κανονιστική αρµοδιότητα). Ποικίλες διατάξεις διοικητικού δικονοµικού δικαίου εντοπίζονται σε τέτοιου είδους πράξεις. Το Προεδρικό διάταγµα του 19/1989 που αφορά την διαδικασία εκδικάσεως ακυρωτικών διαφορών είναι µια τέτοια περίπτωση. Π 18/ 1989 -> ακυρωτικές διοικητικές διαφορές Υπόλοιποι τυπικοί νόµοι και κώδικες -> ουσιαστικές διοικητικές διαφορές. Το προεδρικό αυτό διάταγµα και ο Κώδικας διοικητικού δικονοµικού δικαίου δεν λειτουργούν παράλληλα. 11
) Έθιµο: Με την κρατούσα θεωρία εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του εθίµου αποτελεί πηγή του δικονοµικού διοικητικού δικαίου. 2. ιακρατικές του διοικητικού δικονοµικού δικαίου: Α) Κοινοτικό δίκαιο: Είτε πρωτογενές είτε παράγωγο υπερισχύει κάθε εσωτερικής διάταξης είτε αφορά το Σύνταγµα είτε τυπικό νόµο. Οι συνθήκες, οι κανονισµοί και οι οδηγίες αποκτούν προβάδισµα έναντι εσωτερικού δικαίου. Αλλά και οι γενικές αρχές του διεθνούς δικαίου αποτελούν πηγές του διοικητικού δικονοµικού δικαίου. Β) ιεθνές δίκαιο: Γενικώς αναγνωρισµένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου (υπό τον όρο βέβαια της αµοιβαιότητας) και διεθνείς συµβάσεις από την στιγµή που θα κυρωθούν αποτελούν πηγές διοικητικού δικονοµικού δικαίου. Π.χ. ΕΣ Α και Σύµβαση της Ρώµης που περιέχουν σηµαντικές διατάξεις για την δικονοµία. Ο πολίτης προστατεύεται από την κρατική εξουσία. ες τα άρθρα 6 και 13 της ΕΣ Α που αναφέρονται στην χρηστή και δίκαιη δίκη και επίσης στο δικαίωµα της πραγµατικής προσφυγής. Ακόµα υπάρχει και το σύµφωνο του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Υπάρχουν όµως και άλλοι διεθνείς νόµοι. Οργάνωση και οµή των ιοικητικών δικαστηρίων: Η διοικητική δικαιοσύνη ιεραρχικά απονέµεται ως εξής: - Συµβούλιο της Επικρατείας - Τακτικά διοικητικά δικαστήρια - και ελεγκτικό συνέδριο Από την µια υπάρχουν τα πολιτικά δικαστήρια και από την άλλη η διοικητική δικαιοσύνη. Στα πολιτικά δικαστήρια ιεραρχικά µε την σειρά τους έχουµε τον Άρειο Πάγο, το Εφετείο, το Πρωτοδικείο και το Ειρηνοδικείο µε µονοµελής ή τριµελής σύνθεση. Όσον αφορά την διοικητική δικαιοσύνη αυτή αποτελείται από: - ιοικητικά δικαστήρια: Τα οποία µε την σειρά τους είναι Συµβούλιο της Επικρατείας, το ιοικητικό Εφετείο και το ιοικητικό Πρωτοδικείο µε µονοµελής ή τριµελής σύνθεση. - Ελεγκτικό συνέδριο : Πηγάζει από το άρθρο 98 του Συντάγµατος. Επιλύει τις συνταξιοδοτικές διαφορές και 12
αναλαµβάνει δίκες για καταλογισµό δηµοσίων υπαλλήλων. Είναι το ανώτατο δηµοσιονοµικό δικαστήριο της χώρας. Σε όλα τα παραπάνω δικαστήρια ξεκινάµε από το τελευταίο και καταλήγουµε στο πρώτο. Άρειος πάγος: αναιρετικό δικαστήριο. Συµβούλιο της Επικρατείας: αναιρετικό δικαστήριο αλλά δικάζει απευθείας κάποιες υποθέσεις ακυρωτικής διαφοράς. Αν προσφύγουµε σε λάθος δικαστήρια, απορρίπτουν την αίτηση της προσφυγής µας. Η προσφυγή γίνεται απαράδεκτη. Αν προσφύγουµε στο σωστό δικαιοδοτικό χώρο αλλά όχι στο σωστό δικαστήριο η αίτηση της προσφυγής µας µεταφέρεται και µεταβιβάζεται στο σωστό δικαστήριο. Ακόµα και σε λάθος δικαστήριο να απευθυνθώ το δικαστήριο στέλνει το φάκελο της υπόθεσης στο σωστό δικαστήριο. Σε περίπτωση προσφυγής σε αναρµόδιο δικαστήριο του ίδιου δικαιοδοτικού χώρου δικάζει την υπόθεση και βγάζει την απόφαση το δικαστήριο που θέλει ο πολίτης. Αυτό που θα αποφανθεί για την αρµοδιότητα των δικαστηρίων και την δικαιοδοσία τους είναι το Ανώτατο Ειδικό ικαστήριο. Αρνησιδικία δηλαδή αδίκαστη υπόθεση δεν µπορεί να υπάρξει. Βασικό αξίωµα είναι ο ατοµοκεντρικός χαρακτήρας του δικαιοδοτικού συστήµατος. ιοικητικές διαφορές: ιοικητική διαφορά: Είναι η διατάραξη της νοµικής κατάστασης του ιδιώτη από πράξη ή παράλειψη είτε πρόκειται για νοµική πράξη είτε για παράλειψη είτε πρόκειται για υλική ενέργεια της διοίκησης. Πρέπει να υπάρχει επίσης δικαστική άρση της διατάραξης αυτής. Π.χ. διατάραξη της νοµικής κατάστασης µπορεί να είναι µια διοικητική πράξη που υποχρεώνει κάποιον πολίτη να κάνει κάτι ή να παραλείψει να κάνει κάτι και έτσι διαταράσσεται η νοµική κατάσταση των ιδιωτών. Οι διοικητικές διαφορές δηµιουργούνται και από διοικητικές συµβάσεις. ιοικητικές διαφορές γεννώνται και στην περίπτωση της διατάραξης της νοµικής κατάστασης της διοίκησης σύµφωνα µε την νοµολογία. ηλαδή όταν από πράξεις ή παραλείψεις δηµιουργηθούν µεταβολές στην νοµική κατάσταση του δηµοσίου υπάρχει διοικητική διαφορά και ο πολίτης υποχρεούται να διορθώσει τις πράξεις. 13
ιοικητική διαφορά: Η αυθεντική διάγνωση από το διοικητικό δικαστήριο µιας έννοµης σχέσεις διοικητικού δικαίου. Υπάρχει διάκριση ανάµεσα σε ιδιωτικές και σε διοικητικές διαφορές. Η διάκριση αυτή πηγάζει από το άρθρο 94, παρ.1 και 2 του Συντάγµατος. Τα δικαστήρια είναι αυτά που αποφασίζουν ποιες είναι ιδιωτικές και ποιες διοικητικές διαφορές. Ιδιωτική διαφορά: Εκείνη η οποία πηγάζει από έννοµες σχέσεις διεπόµενες από το ιδιωτικό δίκαιο. ιοικητική διαφορά: Εκείνη όπου το εφαρµοστέο δίκαιο είναι κανόνες του διοικητικού δικαίου. Προκύπτει από την δικαστική αµφισβήτηση έννοµης σχέσης που διέπεται από τους κανόνες του διοικητικού δικαίου. Οι έννοµες αυτές σχέσεις πηγάζουν από: - διοικητική σύµβαση (όχι οποιαδήποτε δηµόσια σύµβαση) - διοικητική πράξη (κυρίαρχη εξουσία της διοίκησης) είναι συνήθως µονοµερείς - από τον νόµο. Ο δικαστής είναι υποχρεωµένος να δώσει λύση σε όποιο τοµέα ανήκει η υπόθεση (ιδιωτικό και διοικητικό) και οι νοµοθέτες δεν µπορούν να αποφασίσουν για αυτό από πριν. Σε οριακές περιπτώσεις για διοικητική διαφορά υπάρχουν άλλα κριτήρια όπως η υπαγωγή σε παρεµφερή καθεστώς πειθαρχίας µε το δηµόσιο. Π.χ. υπάλληλοι δηµοσίου απασχολούνται µε έννοµες σχέσεις του ιδιωτικού δικαίου αν η πρόσληψη γίνεται κυριαρχικά από την δηµόσια διοίκηση. Ή Κήρυξη διαγωνισµού για πλήρωση κενών θέσεων αν η πρόσληψη γίνεται από την Α.Ε. που λειτουργεί για δηµόσιο συµφέρον οι διαφορές που γεννώνται είναι ιδιωτικές. ΑΣΕΠ -> οι δηµόσιο οργανισµοί προκηρρύσουν διαγωνισµό µε προσωπικό που γίνεται µέσω ΑΣΕΠ. Λειτουργεί µε κανόνες διοικητικού δικαίου και γεννώνται ιδιωτικές διαφορές από αυτήν την διαδικασία. Αυτό µας το λέει η νοµολογία. Το ΑΣΕΠ όµως επειδή κινεί όλη την διαδικασία του διαγωνισµού. Είναι διοίκηση µε την στενή έννοια του όρου, και έκανε κατάταξη προσωπικού µε βάση το κριτήριο της διοίκησης αυτό άλλαξε την 14
νοµολογία και πλέον αυτές οι διαφορές είναι διοικητικές. ιότι το κράτος πλέον επεµβαίνει κυριαρχικά σε όλη αυτήν την διαδικασία. Από την στιγµή όµως που γίνουν προσωπικό της Α.Ε. που λειτουργεί για το δηµόσιο υπάρχουν ιδιωτικές διαφορές. Μόνο µέχρι την πρόσληψη υπάρχουν διοικητικές διαφορές. Το ΑΣΕΠ παλιά έκανε µόνο έλεγχο της νοµιµότητας και δεν αποτελούσε διοίκηση ώστε να υπάρχουν διοικητικές διαφορές. Σήµερα το ΑΣΕΠ παρεµβαίνει έντονα, κυριαρχικά και οργανώνει την διαδικασία µε τους κανόνες του διοικητικού δικαίου και έτσι οι διαφορές που γεννώνται είναι διοικητικές διαφορές. Ή ΙΚΑ: Νοµικό πρόσωπο δηµοσίου δικαίου. Ως τέτοιο µπορεί να επεµβαίνει µονοµερώς και κυριαρχικά στις σχέσεις µεταξύ υπαλλήλων του άρα δηµιουργείται έννοµη σχέση δηµοσίου διοικητικού δικαίου γιατί ο υπάλληλος δεν διέπεται από ισότιµο καθεστώς απέναντι στο ΙΚΑ µε σχέση κυριαρχίας. Ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις προκύπτει οριακή περίπτωση όταν διευθυντής υποκαταστήµατος προσλαµβάνει γιατρούς ιδιώτες µε σύµβαση ορισµένου χρόνου. Υπάρχει διχογνωµία στη νοµολογία για το αν οι διαφορές είναι διοικητικές ή ιδιωτικές. ιακρίσεις διοικητικών διαφορών: 1) Ακυρωτικές διαφορές ( ιαφορές αµφισβητούµενη διοικητικού δικαίου) 2) Ουσιαστικές διαφορές ( ιαφορές πλήρους δικαιοδοσίας) Ο νοµοθέτης καθορίζει τα επίπεδα της δικαστικής προστασίας που υποχρεώνεται να δώσει προς τους πολίτες. Καθορίζεται όµως και το minimum της δικαστικής προστασίας. Όλες οι εκτελεστές διοικητικές πράξεις υπόκεινται στο έλεγχο του Συµβουλίου της Επικρατείας. Οι διοικητικές διαφορές υπάγονται στο Συµβούλιο της Επικρατείας και στα τακτικά δικαστήρια. Το Συµβούλιο της Επικρατείας εκδικάζει και τις διαφορές ουσίας που υπάγονται σε αυτόν τον νόµο. Από το άρθρο 95 του Συντάγµατος συνάγεται το τεκµήριο ακυρωτικής αρµοδιότητας του Συµβουλίου της Επικρατείας. Για όλες τις εκτελεστές διοικητικές πράξεις (Αρχή της καθολικότητας) οι διατάξεις του Συντάγµατος ορίζουν ότι υπάγονται στο Συµβούλιο της Επικρατείας. Τα υπόλοιπα υπάγονται στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια. 15
Οι εκτελεστές διοικητικές πράξεις υπάγονται σε ακυρωτικό διοικητικό έλεγχο. Αν δεν υπάρχει ειδική ρήτρα για την αρµοδιότητα υπάγονται στο Συµβούλιο της Επικρατείας µε αίτηση ακυρώσεως. Ο νοµοθέτης ήθελε όλες οι διοικητικές πράξεις από το πρώτο ως το τελευταίο βαθµό να υπόκεινται σε ακυρωτικό δικαστικό έλεγχο (Αρχή του καθολικού ελέγχου). Καµιά πράξη που µας θίγει δεν µπορεί να αποφύγει από τον δικαστικό έλεγχο. εν είναι υποχρεωτική όµως η προσφυγή σε διοικητικά δικαστήρια, αλλά είναι δικαίωµα των πολιτών. Αν δεν προσφύγω σε δικαστήρια αυτό σηµαίνει ότι αποδέχοµαι την διοικητική πράξη. Καµιά διοικητική πράξη δεν εξαιρείται από δικαστικό έλεγχο. Προεδρικό διάταγµα 18/1989 - εν υπόκεινται σε αίτηση ακυρώσεως οι κυβερνητικές πράξεις σύµφωνα µε το Προεδρικό διάταγµα. Κυβερνητική πράξη: (νόµος και νοµολογία) εν υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο οι κυβερνητικές πράξεις. Ο κοινός νοµοθέτης δεν µπορεί να προσδιορίζει το περιεχόµενο των κυβερνητικών πράξεων αλλά αντίθετα οι δικαστές και τα δικαστήρια µπορούν να τα προσδιορίζουν. Αυτό γίνεται για να µην υπάρχουν περιορισµοί δικαστικής εξουσίας. Η διάταξη αυτή σύµφωνα µε την νοµολογία είναι αντισυνταγµατική. Τα δικαστήρια υποχώρησαν και δέχονται σήµερα τις κυβερνητικές πράξεις. Κυβερνητικές πράξεις: Τέτοιες πράξεις είναι εκείνες που ανάγονται στην διαχείριση της πολιτικής εξουσίας. εν είναι πράξεις της κυβέρνησης. Τέτοιες είναι οι πράξεις: - κήρυξης πολέµου ή σύναψης συνθήκης ειρήνης και συνεργασίας - διάλυσης βουλής - προκύρηξης εκλογών - σχέσεις µεταξύ κρατικών λειτουργών Τα δικαστήρια θα έπρεπε να ασκούν δικαστικό έλεγχο, αλλά σύµφωνα µε την νοµολογία δεν υπάγονται αυτές οι πράξεις σε δικαστικό έλεγχο. Με πολιτικά κριτήρια καθορίζεται το περιεχόµενο αυτής της πράξης και όχι µε νοµικά κριτήρια. Ακόµα περιλαµβάνουν και την προκήρυξη εκλογών. Τα δικαστήρια για να µην εµπλέκονται σε πολιτικές διαµάχες δεν εµπλέκονται και δεν δικάζουν αυτές. Αυτό γίνεται µόνο στην Ελλάδα. Εκτός από αυτές όλες οι πράξεις της διοίκησης υπάγονται σε δικαστικό έλεγχο. 16
Ν. 702 / 1977, άρθρο 1, παρ. 1 -> Αρµοδιότητα 3µελούς Εφετείου. ιορισµός και υπηρεσιακή κατάσταση διοικητικών υπαλλήλων. Έχει επίσης και ακυρωτική αρµοδιότητα. Ακυρωτικές διαφορές: Είναι εκείνες στις οποίες δίδεται η δυνατότητα µόνο δικαστικού ελέγχου της νοµιµότητας της προσβαλλόµενης διοικητικής πράξης ή παράλειψης. εν είναι δυνατός ο έλεγχος της ουσίας της διαφοράς. εν εξετάζεται δηλαδή η ακρίβεια ή µη των πραγµατικών περιστατικών ή η ορθότητα ή η εσφαλµένη λειτουργία των πραγµατικών περιστατικών. Ουσιαστικές διαφορές: Εκείνες στα πλαίσια των οποίων το δικαστήριο ελέγχει όχι µόνο την νοµιµότητα αλλά και την ουσία της υπόθεσης. Ελέγχει την ύπαρξη και την ακρίβεια των κρατικών πραγµατικών περιστατικών και προβαίνει σε τροποποιήσεις των πραγµατικών περιστατικών. Κρίνει υποθέσεις δηµοσίου δικαίου. Παραδείγµατα: Φορολογική διαφορά, επιβολή προστίµου για παραβίαση κανόνων διοικητικού δικαίου. Σήµα stop και όχι διακοπή κυκλοφορίας. Αµφισβήτηση πραγµατικών περιστατικών. Αν ήταν Ακυρωτική διαφορά: Προσφυγή ιδιώτη, βλέπει το δικαστήριο την αιτιολογία της πράξης και κάνει έλεγχο νοµιµότητας. εν ελέγχεται η ακρίβεια των πραγµατικών περιστατικών. Στο τέλος έχουµε ακύρωση της διοικητικής πράξης. Είναι ανεπαρκείς ο έλεγχος. Αν ήταν ουσιαστική διαφορά: Ο δικαστής εκτός από τις παραπάνω πράξεις προβαίνει και στον έλεγχο των πραγµατικών περιστατικών, διατάζει αποδείξεις για να µπορέσει να λάβει απάντηση. Υπάρχει βάθος ελέγχου. Στο τέλος υπάρχει τροποποίηση ή και ακύρωση της διοικητικής πράξης. Η πραγµατική δικαστική εξουσία είναι η ουσιαστική δικαστική εξουσία. Ο δικαστής καθορίζει το περιεχόµενο του δικαιώµατος, αφού εξετάζει τα πραγµατικά περιστατικά. Αυτή είναι καθοριστική για την προστασία των δικαιωµάτων των πολιτών. Κριτήρια ιακρίσεων διαφορών Ακυρωτικές -> αµφισβητούµενη δικαιοδοσία / ακύρωση Ουσιαστικές -> πλήρης δικαιοδοσία / ακύρωση και τροποποίηση. 17
Το κριτήριο πρέπει να είναι ουσιαστικό και λειτουργικό. Κάποιες υποθέσεις πρέπει εκ της φύσεως της πρέπει να είναι είτε ακυρωτική είτε ουσιαστική. Ουσιαστικές διαφορές: Κρίνεται το αµφισβητούµενο δικαίωµα δηµοσίου δικαίου. Ο δικαστικός έλεγχος διοικητικών πράξεων πάντα είναι ακυρωτικός. Επίσης υπάρχει τυπικό / δικονοµικό κριτήριο. Οι ουσιαστικές διαφορές είναι εκείνες τις οποίες ο νοµοθέτης διαγράφει την έκταση των εξουσιών του δικαστή ώστε να εξετάζει τα πραγµατικά περιστατικά, να τα τροποποιεί και να τα µεταρρυθµίζει αυτά τα πραγµατικά περιστατικά. Μπορεί το δικαστήριο να θέλει αποδείξεις για την συγκεκριµένη υπόθεση. Κάθε φορά κοιτάµε το κείµενο δηλαδή του νόµου για να δούµε αν έχουµε ακυρωτική ή ουσιαστική διαφορά. Οι ασφαλιστικές διαφορές δικάζονται κατά τον Κ... Είναι ουσιαστική διαφορά και δεν έχουν πολλές εξουσίες οι δικαστές. Ψάχνουµε να βρούµε αν υπάρχουν ειδικές διατάξεις για τις εξουσίες των δικαστών. Αν δεν υπάρχει τέτοια διάταξη η υπόθεση ελέγχεται ακυρωτικά από το Συµβούλιο της Επικρατείας. Π.χ. δηµοπρασία για διάνοιξη εθνικής οδού, µονοµερείς πράξεις της διοίκησης, προϋποθέσεις που πρέπει να τηρηθούν. Οι κάτοικοι δεν θέλουν την οδό σε εκείνη την περιοχή. Η διαφορά αυτή είναι διοικητική διαφορά. Ειδικότερα αφού δεν υπάρχει ειδική διάταξη για τέτοιου είδους διαφορές που να λέει ότι είναι ουσιαστική διαφορά, αυτή είναι ακυρωτική και αναλαµβάνει την υπόθεση το Συµβούλιο της Επικρατείας. Ο νοµοθέτης µπορεί να µετατρέψει µια ακυρωτική διαφορά σε διαφορά ουσίας εφόσον θέλει να προστατέψει τα δικαιώµατα των πολιτών. Υπάρχουν όµως και κάποιοι περιορισµοί. Προϋποθέσεις του παραδεκτού: Κάθε δίκη είναι µια έννοµη σχέση. Η διοικητική δίκη είναι µια τριµερείς έννοµη σχέση µεταξύ δικαστηρίου- του αιτούντος την δικαστική προστασία και αυτόν κατά του οποίου στρέφεται η αίτηση δηλαδή της διοίκησης. Είναι αξίωση δηµοσίου και όχι ιδιωτικού δικαίου. Υπάρχει µια αξίωση δικονοµικής φύσεως όχι ουσιαστική σε αυτήν την έννοµη σχέση. Εκτός από έννοµη σχέση κάθε δίκη αποτελεί και µια διαδικασία. ηλαδή αποτελείται από εναλλασσόµενες πράξεις. ηλαδή αρχή εξέλιξη και λήξη της δίκης. 18
Η διοικητική δίκη ξεκινά πάντοτε µε την άσκηση της αίτησης ακυρώσεως. ιαδικαστικές αρχές: - Ισχύει η διαθετική αρχή που καθορίζει εάν ο ενδιαφερόµενες θα ζητήσει δικαστική προστασία, ποιας µορφής και σε ποιο βαθµό θα ζητήσει την δικαστική αυτή προστασία. Όλα αυτά εξαρτώνται από τον αιτούνται και όχι από το ίδιο το δικαστήριο. - Αρχή της αυτεπάγγελτης ενέργειας του δικαστηρίου όσον αφορά την έναρξη και την διενέργεια της δίκης. εν επιτρέπεται ούτε η αρχή της αυτεπάγγελτης ενέργειας του δικαστηρίου και ούτε υπάρχει actio popularis, δηλαδή λαϊκή αγωγή. Ο καθένας που θέλει δεν µπορεί να ξεκινήσει µια διοικητική δίκη. Μετά την έναρξη της δίκης η περαιτέρω πρόοδος δεν αφήνετε στους διαδίκους αλλά κινείται και προωθείται µε αυτεπάγγελτες ενέργειες του δικαστηρίου. Το ακριβός αντίθετο γίνεται στο ιδιωτικό δίκαιο, αλλά στο διοικητικό δίκαιο ισχύουν τα παραπάνω. Οι κλήσεις διαδίκων, ο καθορισµός ηµεροµηνίας συζητήσεων, η κοινοποίηση και πολλές άλλες διαδικασίες γίνονται αυτεπάγγελτος από την διοίκηση. Προϋποθέσεις του παραδεκτού: Κάθε δίκη περνάει από δύο στάδιο. Από το στάδιο της διαδικαστικής προϋπόθεσης και το στάδιο των ορίων του παραδεκτού. Εξετάζεται η συνδροµή της αυτεπάγγελτης από το δικαστήριο. Πριν αναλάβει το διοικητικό δικαστήριο την εκδίκαση της υπόθεσης, εξετάζει τους όρους του παραδεκτού για να δει αν υπάρχει πιθανότητα να συνεχίσει η δίκη. Τέτοιες είναι η τήρηση ενδικοφανούς διαδικασίας, το εµπρόθεσµο της αίτησης ακυρώσεως το τυπικά παραδεκτό του δικογράφου, το έννοµο συµφέρον, η ενεργητική και η παθητική νοµιµοποίηση, η ικανότητα διαδίκου, η ικανότητα παράστασης, η ικανότητα προς το δικολογήν και η έλλειψη δεδικασµένου. Υπάρχουν γενικές και ειδικές προϋποθέσεις παραδεκτού. Γενικές -> αφορούν όλα τα ένδικα βοηθήµατα (π.χ. έννοµο συµφέρον) Ειδικές -> αφορούν ορισµένα από τα ένδικα βοηθήµατα (π.χ. ανακοπή). 19
Εµείς χρειαζόµαστε µόνο τις γενικές προϋποθέσεις. Επίσης υπάρχουν υποκειµενικές και αντικειµενικές προϋποθέσεις. Υποκειµενικές -> αναφέρονται στο πρόσωπο εκείνου που επιδιώκει την έννοµη προστασία (π.χ. έννοµο συµφέρον). Αντικειµενικές -> αναφέρονται στην υλική πράξη. Προϋποθέσεις του παραδεκτού: Πρέπει να συντρέχουν για να µπορεί να υπάρξει προσφυγή αίτηση. Αν πληρούνται αυτές τότε µόνο προσφεύγουµε στα δικαστήρια και έτσι απολαµβάνουµε δικαστική προστασία.. Προϋποθέσεις του βάσιµου: Πρέπει να συντρέχουν ώστε να δικαιολογούν τους ισχυρισµούς του αιτούντος. Όροι του παραδεκτού: 1. Η ικανότητα διαδίκου ή δικανική ικανότητα: όπως υπάρχει η ικανότητα δικαίου στο αστικό δίκαιο, στο δικονοµικό δίκαιο υπάρχει η ικανότητα διαδίκου. Όπως υπάρχει η δικαιοπρακτική ικανότητα στο αστικό δίκαιο, στο δικονοµικό δίκαιο υπάρχει η δικαιοπαραστατική ικανότητα. Ικανότητα δικαίου: ικανότητα διαδίκου Κάθε φυσικό και νοµικό πρόσωπο έχει αυτήν την ικανότητα. Όσον αφορά τις ενώσεις προσώπων αυτές δεν έχουν νοµική προσωπικότητα. Για αυτές ισχύουν ειδικές διατάξεις και σε ορισµένες περιπτώσεις παραδέχονται την ικανότητα τους. Π.χ. Η κοινοπραξία δεν έχει νοµική προσωπικότητα, αλλά στις περιπτώσεις που σχετίζεται η διοικητικά διαφορά µε αντικείµενο της τότε µπορούν να γίνουν διάδικοι. Πρέπει να τους αναγνωρίζεται η ικανότητα διαδίκου από το ουσιαστικό δίκαιο (αστικό δίκαιο) για να τους αναγνωρίζεται και από το δικονοµικό δίκαιο. εν έχει τέτοια ικανότητα σε όλες τις έννοµες σχέσεις. Μόνο για την περίπτωση ανάληψης δηµοσίων έργων και διοικητικής διαφοράς έχουν αυτήν την ικανότητα. ιάδικος σηµαίνει ότι η δίκη µπορεί να υπάρχει και να εξελλίσεται στο όνοµα του και για λογαριασµό του. 20