ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 23.11.2017 COM(2017) 718 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Ανακοίνωση για την ενίσχυση των ενεργειακών δικτύων της Ευρώπης EL EL

1. Εισαγωγή Με το έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Στρατηγική-πλαίσιο για μια ανθεκτική Ενεργειακή Ένωση με μακρόπνοη πολιτική για την κλιματική αλλαγή» δημιουργήθηκε νέα δυναμική για την επίτευξη ενεργειακής ασφάλειας, βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας. Η Ευρώπη εξακολουθεί να πρωτοπορεί σε παγκόσμια κλίμακα σε ό,τι αφορά τη φιλόδοξη συνεισφορά της στη συμφωνία του Παρισιού και την πρακτική υλοποίηση της ενεργειακής μετάβασης, όπως περιγράφεται στην τρίτη έκθεση σχετικά με την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης 1. Ένα διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό δίκτυο θα συμβάλει στην επίτευξη των απώτερων στόχων της Ενεργειακής Ένωσης για την εξασφάλιση οικονομικά προσιτής, ασφαλούς και βιώσιμης ενέργειας για όλους τους Ευρωπαίους. Ακρογωνιαίος λίθος της ενεργειακής μετάβασης θα είναι ένα σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας στο οποίο, το 2030, περίπου το ήμισυ της ηλεκτροπαραγωγικής δυναμικότητας θα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το οποίο, έως το 2050, θα είναι πλήρως απαλλαγμένο από ανθρακούχες εκπομπές. Αυτό συνεπάγεται πολύ σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την προσαρμογή της νομοθεσίας μας και των υποδομών μας και την κινητοποίηση των απαραίτητων επενδύσεων. Όπως έχει επισημανθεί σε αρκετές συνόδους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, πιο πρόσφατα από τον Πρόεδρο Macron κατά τη διάρκεια της COP23, η ύπαρξη καλά διασυνδεδεμένου και ενοποιημένου διευρωπαϊκού δικτύου είναι απαραίτητη για να στεφθεί με επιτυχία η ενεργειακή μετάβαση. Η Επιτροπή εξέτασε το ζήτημα αυτό στην ανακοίνωσή της 2 για την «Επίτευξη του στόχου διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας της τάξης του 10 %». Η δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους», η οποία εγκρίθηκε στα τέλη του περασμένου έτους, αποτελεί το πιο προηγμένο νομικό πλαίσιο για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια και για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και οικονομικής ανάπτυξης χάρη στις επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια. Η δικτυακή υποδομή της Ευρώπης πρέπει να αναπτυχθεί προς την ίδια κατεύθυνση και με τον ίδιο ρυθμό για να υποστηριχθεί πλήρως αυτή η ενεργειακή μετάβαση. Αυτό είναι ακόμη σημαντικότερο διότι η αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα απαιτήσει περισσότερες διασυνοριακές ανταλλαγές για τη διατήρηση της σταθερότητας του δικτύου. Εν προκειμένω, η εντατικότερη περιφερειακή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών μπορεί να οδηγήσει σε πλέον βελτιστοποιημένη ανάπτυξη υποδομών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και δικτύου. Τα διασυνδεδεμένα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου έχουν επίσης ζωτική σημασία για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Τα καλά ενοποιημένα δίκτυα δεν αποτελούν μόνο την καλύτερη εγγύηση για την αντιστάθμιση ενδεχόμενης βλάβης της μείζονας υποδομής κάποιου κράτους μέλους, αλλά προσφέρουν περισσότερες επιλογές εφοδιασμού και επομένως πιο ανταγωνιστικές τιμές στις εθνικές αγορές. Ταυτόχρονα, η 1 2 COM(2017) 688. COM(2015) 82. 1

Ευρώπη πρέπει να θέσει τους καταναλωτές στο επίκεντρο του ενεργειακού συστήματος, μεταξύ άλλων ενισχύοντας τα δίκτυα διανομής και καθιστώντας τα έξυπνα. Επιπλέον, τα δίκτυα της ΕΕ πρέπει να εκσυγχρονιστούν προκειμένου να καταστήσουν δυνατή τη μετατροπή ενέργειας, να υποστηρίξουν την ταχεία ψηφιοποίηση της οικονομίας και να ωφεληθούν από αυτήν. Η καινοτομία και η ευφυΐα στο πεδίο των δικτύων, σε όλα τα επίπεδα, έχει ουσιαστική σημασία για την ευρεία υιοθέτηση της διαχείρισης της πλευράς της ζήτησης και άλλων υπηρεσιών έξυπνων δικτύων. Οι εν λόγω τεχνολογίες ενδυναμώνουν τους καταναλωτές και συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας της ΕΕ. Εκτιμάται ότι μέχρι το 2030 θα απαιτηθούν περίπου 180 δισ. EUR σε επενδύσεις για την αναβάθμιση και την επέκταση των ευρωπαϊκών ενεργειακών δικτύων. Οι επενδύσεις αυτές θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ετήσια εξοικονόμηση 40-70 δισ. EUR 3 χάρη στις δαπάνες ηλεκτροπαραγωγής που θα αποφευχθούν και ανταγωνιστικότερες τιμές χονδρικής αερίου, βοηθώντας να κρατείται υπό έλεγχο το κόστος της ενεργειακής μετάβασης και, ως εκ τούτου, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της Ένωσης. Στην παρούσα ανακοίνωση καταγράφεται η πρόοδος που έχει σημειωθεί με την πολιτική για τα ΔΕΔ-Ε όσον αφορά την ενοποίηση και τον εκσυγχρονισμό των ευρωπαϊκών ενεργειακών δικτύων στο επίπεδο της μεταφοράς και περιγράφεται η πορεία για να διασφαλιστεί ότι οι υποδομές μπορούν να διαδραματίσουν πλήρως το ρόλο τους στην επίτευξη των στόχων πολιτικής για την ενέργεια και το κλίμα για το 2030 και μετέπειτα. Αξιολογείται επίσης η πρόοδος στην επίτευξη του στόχου διασύνδεσης 10 % και σκιαγραφούνται οι προοπτικές για την επίτευξη του στόχου για το 2030 που συμφωνήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. 2. Η πολιτική για τα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας (ΔΕΔ-Ε) ως ακρογωνιαίος λίθος της Ενεργειακής Ένωσης Οι επενδυτικές ανάγκες για τη δημιουργία ενός πλήρους ευρωπαϊκού δικτύου ενέργειας στο οποίο όλα τα κράτη μέλη θα είναι διασυνδεδεμένα και θα προστατεύονται έναντι αιφνίδιων διαταραχών εφοδιασμού ήταν και εξακολουθούν να είναι υψηλές 4. Για να εξασφαλιστούν έγκαιρα οι επενδύσεις αυτές και η κατασκευή των αναγκαίων υποδομών, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε το 2013 τον κανονισμό 5 σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας. Ο κανονισμός συνοδευόταν από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» 6, που δημιουργήθηκε για να στηριχθεί οικονομικά η δημιουργία των διευρωπαϊκών δικτύων ενέργειας, μεταφορών και τηλεπικοινωνιών. 3 4 5 6 Study on the benefits of an integrated European energy market, 2013, Booz & co, https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/20130902_energy_integration_benefits.pdf. Βλέπε υποσημείωση 3. Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 347/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Απριλίου 2013, σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές (ΕΕ L 115 της 25.4.2013, σ. 39). Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1316/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, για τη σύσταση της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη», την τροποποίηση του 2

2.1 Μια πολιτική για τα ΔΕΔ-Ε που εστιάζει στις προτεραιότητες της Ευρώπης και επιταχύνει την ανάπτυξη Από το 2013 το πλαίσιο πολιτικής για τα ΔΕΔ-Ε έχει καταστήσει δυνατή μια πιο εστιασμένη προσέγγιση, βάσει της οποίας προσδιορίζονται τα έργα που έχουν ουσιαστική σημασία για την καλή σύνδεση των δικτύων μεταξύ των κρατών μελών και την εσωτερική αγορά ενέργειας και υποστηρίζεται η υλοποίησή τους. Η προσέγγιση βασίζεται σε αντικειμενική διαδικασία επιλογής χωρίς αποκλεισμούς, που δίνει προτεραιότητα στα πιο αναγκαία έργα υποδομής. Η επιτυχία της προσέγγισης αυτής καθίσταται σταδιακά ορατή. Έχουν περατωθεί ή θα τεθούν σε λειτουργία έως τα τέλη του 2018 περίπου 30 έργα κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) σχετικά με ενεργειακές υποδομές. Προγραμματίζεται να περατωθούν περί το 2020 άλλα 47 σημαντικά έργα επί συνόλου 173. Ωστόσο, πολλά έργα κοινού ενδιαφέροντος εξακολουθούν να μην βρίσκονται σε σωστή πορεία: όσον αφορά τις υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, περίπου στα μισά έργα σημειώνονται καθυστερήσεις, κατά κανόνα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αδειοδότησης, ή τα έργα αναπρογραμματίζονται 7, συχνά λόγω της αβεβαιότητας που σχετίζεται με την εμπορική βιωσιμότητα ή τη μελλοντική ζήτηση. Πίνακας 1: Επισκόπηση των ΕΚΕ ανά τομέα ΕΚΕ από τον 1 ο και τον 2 ο κατάλογο που θα περατωθούν* κατά την περίοδο 2013-2018 Ηλεκτρική Έξυπνα Φυσικό αέριο Πετρέλαιο CCS Σύνολο ενέργεια δίκτυα 22 0 8 0 Ά/α 30 ΕΚΕ που περιλαμβάνονται στον 3 ο κατάλογο Ηλεκτρική Έξυπνα Φυσικό αέριο Πετρέλαιο CCS Σύνολο ενέργεια δίκτυα 106 4 53 6 4 173 ΕΚΕ από τον 3ο κατάλογο που προβλέπεται να περατωθούν* έως το 2020 Ηλεκτρική Έξυπνα Φυσικό αέριο Πετρέλαιο CCS Σύνολο ενέργεια δίκτυα 31 0 14 2 0 47 * Στα έργα που θα περατωθούν συγκαταλέγονται έργα για τα οποία επίκειται η έκδοση αδείας ή έργα που βρίσκονται ήδη υπό κατασκευή και μπορούν ρεαλιστικά να περατωθούν έως το τέλος της εξεταζομένης περιόδου. Η χρηματοδοτική στήριξη της Ένωσης βάσει του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» έχει αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για την υλοποίηση ορισμένων κρίσιμων ΕΚΕ ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου που αποφέρουν σημαντικά κοινωνικοοικονομικά οφέλη σε περιφερειακό επίπεδο, αλλά το κόστος των οποίων δεν θα μπορούσε να αναληφθεί αποκλειστικά από την αγορά. Το πρόγραμμα αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων. Συνολικά, 93 δράσεις, που αντιστοιχούν στην υλοποίηση 74 ΕΚΕ, έχουν επιλεγεί για να λάβουν επιχορήγηση για εργασίες και μελέτες κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 913/2010 και την κατάργηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 680/2007 και (ΕΚ) αριθ. 67/2010 (ΕΕ L 348 της 20.12.2013, σ. 129). 7 Συγκεντρωτική έκθεση σχετικά με την πρόοδο των έργων κοινού ενδιαφέροντος ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, για το έτος 2016. 3

συνολικής αξίας 1,6 δισ. EUR (επί συνολικού προϋπολογισμού ενέργειας της ΔΣΕ ύψους 5,35 δισ. EUR). Τα ταμεία συνοχής της ΕΕ, και ιδίως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), παρέχουν επίσης στήριξη για συστήματα έξυπνης αποθήκευσης και μεταφοράς ενέργειας. Επί του παρόντος, έξι κράτη μέλη 8 έχουν προγραμματίσει περίπου 2 δισ. EUR για την περίοδο 2014-2020, με το ένα τέταρτο να διοχετεύεται απευθείας σε ΕΚΕ. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), στο οποίο ο τομέας της ενέργειας έχει σήμερα το μεγαλύτερο μερίδιο, έχει κινητοποιήσει πρόσθετες επενδύσεις σε έργα ενεργειακών υποδομών, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενεργειακής απόδοσης, συμπεριλαμβανομένων ΕΚΕ που συγχρηματοδοτούνται από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη». Για τα πρώτα τρία ΕΚΕ έχει εγκριθεί συνολική χρηματοδότηση από τον ΕΤΣΕ ύψους 420 εκατ. EUR, η οποία κινητοποίησε συνολικές επενδύσεις ύψους άνω των 2 δισ. EUR. Η περίπτωση του διαδρόμου μεταφοράς φυσικού αερίου Βουλγαρίας-Ρουμανίας- Ουγγαρίας-Αυστρίας (BRUA), ο οποίος έλαβε χρηματοδότηση βάσει του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» ύψους 179 εκατ. EUR για τη στήριξη έργων, και στη συνέχεια είχε πρόσβαση σε χρηματοδότηση από τον ΕΤΣΕ ύψους 100 εκατ. EUR, καταδεικνύει το δυναμικό του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» για τη μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων σε ενεργειακές υποδομές. Επιπλέον, για 14 ΕΚΕ στον τομέα της ενέργειας έχουν ληφθεί δάνεια της ΕΤΕπ, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι επιχορηγήσεις του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» μπορούν να λειτουργήσουν ως παράγοντες διευκόλυνσης και να προσελκύσουν επενδυτές. Επιπλέον, οι επιχορηγήσεις μελετών από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό παράγοντα που συμβάλλει ώστε τα έργα να ξεπεράσουν τα αρχικά, πιο επικίνδυνα στάδια. Πέρα από την οικονομική στήριξη, η υλοποίηση των ΕΚΕ έχει επίσης επιταχυνθεί χάρη στη στήριξη των κανονιστικών ρυθμίσεων και τη μείωση της γραφειοκρατίας. Όπως δείχνει η αξιολόγηση 9, ο κανονισμός ΔΕΔ-Ε είχε ως αποτέλεσμα την επιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης και η έγκριση των έργων είναι πλέον πιο εξορθολογισμένη και αποτελεσματική. Τα ρυθμιστικά μέτρα έχουν επίσης αρχίσει να συμβάλλουν στην ταχεία υλοποίηση σημαντικών ΕΚΕ. Μέχρι σήμερα, 18 ΕΚΕ αερίου και 6 ΕΚΕ ηλεκτρικής ενέργειας έχουν ωφεληθεί από αποφάσεις διασυνοριακού επιμερισμού του κόστους (CBCA) και για τρία έργα ελήφθησαν επενδυτικές αποφάσεις που εξέδωσαν οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές (ΕΡΑ). Ωστόσο δεν έχει ακόμη αξιοποιηθεί στο έπακρο το δυναμικό του κανονισμού ΔΕΔ-Ε. Για να διασφαλιστεί η έγκαιρη υλοποίηση των ΕΚΕ, θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω η εφαρμογή των κανόνων για τα ΔΕΔ-Ε σε εθνικό επίπεδο. Η ανωτέρω δέσμη εργαλείων που αξιοποιήθηκε μέσω του κανονισμού ΔΕΔ-Ε έχει αποδειχθεί χρήσιμη σε αρκετά έργα για την αντιμετώπιση δημοσιονομικών και κανονιστικών εμποδίων. Ωστόσο, χρειάζεται να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή σε ορισμένες πιο σύνθετες προκλήσεις 8 9 Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Ελλάδα, Λιθουανία, Πολωνία και Ρουμανία. Παράρτημα του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει τον κατ εξουσιοδότηση κανονισμό της Επιτροπής (C(2017) 7834). 4

στον τομέα των υποδομών. Το 2015 10 η Επιτροπή πρότεινε πιο διαρθρωμένη μορφή περιφερειακής συνεργασίας, μεταξύ άλλων σε πολιτικό επίπεδο, ώστε να εναρμονιστούν όλα τα εμπλεκόμενα κράτη μέλη και οι ενδιαφερόμενοι και να εστιάσουν στην εφαρμογή βασικών έργων. 2.2 Εμβάθυνση της περιφερειακής συνεργασίας ο κομβικός ρόλος των ομάδων υψηλού επιπέδου Ως εκ τούτου, η Επιτροπή συνέστησε τέσσερις περιφερειακές ομάδες υψηλού επιπέδου, οι οποίες σε σύντομο χρονικό διάστημα έχουν καταφέρει να επιταχύνουν την υλοποίηση υποδομών σε συγκεκριμένες ευρωπαϊκές περιφέρειες που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις. Οι εν λόγω ομάδες υψηλού επιπέδου συνέβαλαν, ιδίως, στην ιεράρχηση των βασικών έργων κοινού ενδιαφέροντος ανά περιφέρεια. Η πολιτική και οικονομική στήριξη της Επιτροπής υπήρξε βασικός παράγοντας διευκόλυνσης. Στηριζόμενες στα καλά αποτελέσματα, ορισμένες ομάδες υψηλού επιπέδου διεύρυναν το πεδίο δράσης τους για να καλύψουν ευρύτερες πτυχές της ενεργειακής πολιτικής, ιδίως τις αγορές ενέργειας, την ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. Οι ομάδες υψηλού επιπέδου θα μπορούσαν επίσης να διαδραματίσουν ρόλο στην περιφερειακή συνεργασία στο πλαίσιο της εκπόνησης των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα (NECP) που προβλέπονται στην πρόταση κανονισμού σχετικά με τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης 11. 2.2.1 BEMIP Σχέδιο ενοποίησης των αγορών ενέργειας της περιοχής της Βαλτικής Η μακροχρόνια περιφερειακή συνεργασία στο πλαίσιο του σχεδίου διασύνδεσης των αγορών ενέργειας της Βαλτικής (BEMIP) έχει συμβάλει σημαντικά στην ταχεία περάτωση των βασικών διασυνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας, μεταξύ των οποίων είναι οι «Nordbalt» (Λιθουανία-Σουηδία 700 MW) και «Litpol Link» (Λιθουανία-Πολωνία 500 MW). Με τις εν λόγω διασυνδέσεις έληξε η ενεργειακή απομόνωση των κρατών της Βαλτικής διότι συνδέθηκαν με την υπόλοιπη Ευρώπη. Βασική πολιτική προτεραιότητα εξακολουθεί να είναι ο συγχρονισμός του δικτύου των τριών κρατών της Βαλτικής με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της ηπειρωτικής Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατηρεί τη δέσμευσή της να υποστηρίξει τα κράτη της Βαλτικής σε αυτό το θέμα. Εν προκειμένω, η μελέτη που εκπονείται επί του παρόντος από τους διαχειριστές του συστήματος μεταφοράς της Λιθουανίας, της Λετονίας, της Εσθονίας και της Πολωνίας και με τη συμμετοχή του ευρωπαϊκού δικτύου των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ENTSO-E) αποτελεί σημαντικό ορόσημο. Παράλληλα, πρόκειται επίσης για καλή στιγμή ώστε η περιοχή να αξιοποιήσει τις δυνατότητες υπεράκτιας ηλεκτροπαραγωγής. 10 11 COM(2015) 82 final της 25.2.2015 http://eur-lex.europa.eu/legalcontent/en/txt/?uri=com%3a2015%3a82%3afin. Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης COM (2016) 759 της 23.2.2017. 5

Η ομάδα υψηλού επιπέδου BEMIP έχει δώσει επίσης νέα ώθηση στην δημιουργία των διασυνδέσεων αερίου που είναι απαραίτητες για τον τερματισμό της απομόνωσης των τριών χωρών της Βαλτικής και της Φινλανδίας στον τομέα του αερίου. Τόσο η διασύνδεση Πολωνίας-Λιθουανίας (GIPL), όσο και η διασύνδεση Εσθονίας-Φινλανδίας (Balticconnector) έχουν λάβει χρηματοδοτική στήριξη μέσω του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», η οποία υπογράφηκε παρουσία των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, καθώς και του Προέδρου της Επιτροπής. Καίρια σημασία έχει πλέον η διασφάλιση της περάτωσης των έργων χωρίς καθυστερήσεις. Συνολικά, η ΕΕ έχει συνεισφέρει περίπου 740 εκατ. EUR από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» και περίπου 430 εκατ. EUR από το ΕΤΠΑ για τις ενεργειακές υποδομές στην περιοχή της Βαλτικής. Επόμενα βήματα και ορόσημα - Πολιτική συμφωνία για τον συγχρονισμό και την περαιτέρω πορεία το 2018. - Περάτωση των βασικών ΕΚΕ αερίου έως το 2021, ιδίως της διασύνδεσης Πολωνίας- Λιθουανίας (GIPL) και της διασύνδεσης Εσθονίας-Φινλανδίας (Balticconnector). 2.2.2 Εφαρμογή της δήλωσης της Μαδρίτης στη Νοτιοδυτική Ευρώπη Σημαντική πρόοδος έχει επίσης επιτευχθεί στην ομάδα υψηλού επιπέδου για διασυνδέσεις στη Νοτιοδυτική Ευρώπη όσον αφορά την ενσωμάτωση της Ιβηρικής Χερσονήσου στην εσωτερική αγορά ενέργειας της ηπειρωτικής Ευρώπης. Με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 2015 ανατέθηκε το έργο «INELFE», με το οποίο διπλασιάζεται η δυναμικότητα διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας, και το οποίο πλέον λειτουργεί σε πλήρη δυναμικότητα. Ωστόσο, πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για να εφαρμοστεί η δήλωση της Μαδρίτης και να ενσωματωθεί πλήρως η Ιβηρική Χερσόνησος στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και για να καταστεί δυνατή η αξιοποίηση του δυναμικού των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας της Ιβηρικής Χερσονήσου. Στη γραμμή του Βισκαϊκού Κόλπου μια νέα γραμμή διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας σε ένα δύσκολο από τεχνολογική άποψη υποθαλάσσιο τμήμα μήκους περίπου 280 km και με δύο σταθμούς μετασχηματισμού πρέπει να δοθεί ύψιστη προτεραιότητα όχι μόνο από τους φορείς υλοποίησης αλλά και από τις ρυθμιστικές και αδειοδοτικές αρχές, προκειμένου να διασφαλιστεί η έγκαιρη περάτωσή του, το αργότερο έως το 2025. Το έργο θα διπλασιάσει εκ νέου τη δυναμικότητα διασύνδεσης μεταξύ των δύο χωρών, αυξάνοντας τη δυναμικότητα ανταλλαγής στα 5 000 MW. Προσοχή θα δοθεί στην πρόοδο των δύο έργων που διασχίζουν τα Πυρηναία, τα οποία θα οδηγήσουν σε αύξηση της δυναμικότητας στα 8 000 MW και θα επιτρέψουν στην Ιβηρική Χερσόνησο να ωφεληθεί πλήρως από την εσωτερική αγορά. Η ολοκλήρωση του υπό εξέλιξη ΕΚΕ μεταξύ Ισπανίας και Πορτογαλίας θα συνεχιστεί, ώστε τα έργα να ανατεθούν σε φορείς υλοποίησης μέχρι τα τέλη του 2018, όπως είχε προγραμματιστεί. 6

Σημειώθηκε επίσης πρόοδος στην εφαρμογή της δήλωσης της Μαδρίτης του 2015 όσον αφορά την υλοποίηση του ανατολικού άξονα αερίου, από την Ιβηρική χερσόνησο έως τη Γαλλία. Το 2016 και το 2017 έγιναν προπαρασκευαστικές εργασίες για να καταρτιστεί απόφαση σχετικά με τη σταδιακή υλοποίηση του κρίσιμου έργου Midcat 12, συμπεριλαμβανομένης της πρώτης φάσης του, που είναι γνωστή ως έργο STEP 13. Επόμενα βήματα και ορόσημα - Πολιτική διάσκεψη υψηλού επιπέδου το 2018 σε συνέχεια της δήλωσης της Μαδρίτης - Τελική επενδυτική απόφαση για το έργο του Βισκαϊκού Κόλπου στις αρχές του 2018 και έναρξη των έργων εντός του 2019 - Κίνηση της διαδικασίας αδειοδότησης για τις δύο γραμμές διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας που διασχίζουν τα Πυρηναία το 2018 - Απόφαση σχετικά με τα επόμενα βήματα του STEP, ως πρώτο στάδιο του MIDCAT το 2018 - Ολοκλήρωση της διασύνδεσης Πορτογαλίας-Ισπανίας το 2019. 2.2.3 CESEC Ενεργειακή συνδεσιμότητα Κεντρικής Νοτιοανατολικής Ευρώπης Οι εργασίες έχουν προχωρήσει επίσης στην περιοχή της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (CESEC), η η οποία είναι ιστορικά ευάλωτη σε διαταραχές του εφοδιασμού και η οποία εξακολουθεί να καταβάλλει υψηλότερες τιμές για το φυσικό αέριο από τη Δυτική Ευρώπη, παρά τη γεωγραφική εγγύτητά της με τον κύριο προμηθευτή της φυσικού αερίου. Το 2016 και το 2017, η ομάδα υψηλού επιπέδου πραγματοποίησε σημαντική πρόοδο όσον αφορά τα έργα προτεραιότητας φυσικού αερίου στην περιοχή CESEC, ιδίως όσον αφορά τη γραμμή διασύνδεσης Βουλγαρίας-Ρουμανίας-Ουγγαρίας-Αυστρίας (BRUA) και τα πρώτα στάδια ενίσχυσης του βουλγαρικού δικτύου. Το μνημόνιο συμφωνίας του 2017 σχετικά με τις αντίστροφες ροές μεταξύ Κροατίας και Ουγγαρίας, το οποίο θα επιτρέπει την ελεύθερη ροή φυσικού αερίου, ιδίως από τον τερματικό σταθμό ΥΦΑ στο Krk, αποτελεί παράδειγμα εποικοδομητικής περιφερειακής συνεργασίας. Ωστόσο, για το 2018, καίρια σημασία έχει η υλοποίηση χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση των υπόλοιπων τριών έργων προτεραιότητας τα οποία λαμβάνουν ευρωπαϊκή στήριξη, ώστε να εξασφαλιστεί η πρόσβαση σε διαφοροποιημένες πηγές αερίου στην περιοχή. Η προτεραιότητα για το 2018 είναι, επομένως, να εξασφαλιστεί ότι η κατασκευή του τερματικού σταθμού ΥΦΑ στην Κροατία (ΥΦΑ στο Krk), η γραμμή διασύνδεσης Ελλάδας-Βουλγαρίας και η γραμμή διασύνδεσης Βουλγαρίας- Σερβίας θα δρομολογηθούν σύμφωνα με τον τρέχοντα προγραμματισμό. Προς τούτο, απαιτείται συνεχής πολιτική στήριξη για την πρόληψη και την άρση κάθε εμποδίου που θα μπορούσε να καθυστερήσει την έγκαιρη περάτωση των εν λόγω έργων. Αξιοποιώντας τα επιτεύγματα στον τομέα του φυσικού αερίου, το 2017 η Επιτροπή, τα κράτη μέλη της CESEC και τα συμβαλλόμενα μέρη της Ενεργειακής Κοινότητας σύναψαν μνημόνιο συμφωνίας που επεκτείνει την CESEC στην αγορά και στις υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας, 12 13 Ανατολικός άξονας αερίου μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας. South Transit East Pyrenees. 7

στην ενεργειακή απόδοση και στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και προβλέπει συγκεκριμένες ενέργειες για τη δημιουργία αποδοτικής και διασυνδεδεμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή. Επιπλέον, η ομάδα υψηλού επιπέδου συμφώνησε επίσης να επεκταθεί το γεωγραφικό πεδίο της ώστε να καλύψει το σύνολο των Δυτικών Βαλκανίων. Επόμενα βήματα και ορόσημα - Έως τις αρχές του 2018 συμφωνία μεταξύ των φορέων υλοποίησης έργων στη Σερβία και τη Βουλγαρία σχετικά με τα βήματα υλοποίησης της γραμμής διασύνδεσης Βουλγαρίας- Σερβίας. - Τελική επενδυτική απόφαση σχετικά με τον τερματικό σταθμό ΥΦΑ στο Krk την άνοιξη του 2018. - Έναρξη κατασκευής του ρουμανικού σκέλους του διαδρόμου Βουλγαρίας-Ρουμανίας- Ουγγαρίας-Αυστρίας (BRUA) στις αρχές του 2018 και της γραμμής διασύνδεσης Ελλάδας- Βουλγαρίας τον Ιούνιο του 2018. - Υπουργική διάσκεψη στη Σόφια κατά τη διάρκεια της προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη Βουλγαρία για να δωθεί περαιτέρω ώθηση στις νέες περιοχές CESEC. 2.2.4 Ενεργειακή συνεργασία στις βόρειες θάλασσες Το 2016 υπογράφηκε το μνημόνιο συμφωνίας των βορείων θαλασσών, με σκοπό να προωθηθεί η ενσωμάτωση της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας και η βελτίωση της διασύνδεσης. Το 2017 δρομολογήθηκαν εργασίες με κατεύθυνση ένα βελτιστοποιημένο σε περιφερειακό επίπεδο σύστημα ενέργειας με το μικρότερο δυνατό κόστος, για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και ανάπτυξης και την αξιοποίηση της βιομηχανικής υπεροχής της ΕΕ στον τομέα αυτό. Προκειμένου να σημειωθεί απτή πρόοδος, συμφωνήθηκε να δοθεί έμφαση σε καινοτόμα έργα που δημιουργούν συνέργειες μεταξύ διαφόρων στοιχείων του ενεργειακού συστήματος, ιδίως με τον συνδυασμό της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές και της μεταφοράς της ενέργειας. Τα ενδιαφερόμενα μέρη από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα θα συνεργαστούν για την κατάρτιση νομικού και ρυθμιστικού πλαισίου που θα συμβάλλει στην υλοποίηση των έργων αυτών και στη συνεργασία και τον συντονισμό μεταξύ των φορέων υλοποίησης των έργων. Προσδιορίστηκαν τέσσερις δέσμες, μεταξύ των οποίων είναι οι εξής: Βέλγιο-Κάτω Χώρες-ΗΒ, κόλπος της Ελιγολάνδης και Κεντρική Βόρειος Θάλασσα. Για κάθε δέσμη θα συσταθεί ομάδα ενδιαφερόμενων μερών ώστε να εξασφαλιστεί η πλήρης συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών. Επόμενα βήματα και ορόσημα - Έγκριση σχεδίου δράσης για υποδομές/υπεράκτιο δίκτυο βορείων θαλασσών το 2018. - Υπουργική σύνοδος τον Μάιο/Ιούνιο του 2018 για την ενίσχυση της πολιτικής δέσμευσης σε ένα πλαίσιο ταχείας μείωσης του κόστους της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας. 8

2.3 Αναπροσανατολισμός της πολιτικής μας για τις υποδομές σε μακροπρόθεσμη προοπτική Με την εργαλειοθήκη για τα ΔΕΔ-Ε και τη διεξοδικότερη περιφερειακή συνεργασία έχει επιτευχθεί βελτίωση της ασφάλειας εφοδιασμού με αέριο και η διαφοροποίηση στις πιο ευάλωτες περιφέρειες της Ευρώπης. Σήμερα, η Ευρώπη είναι σε καλύτερη θέση χάρη στην περάτωση ΕΚΕ, όπως ο αγωγός Klaipeda-Kiemenai που είναι αναγκαίος για την ορθή λειτουργία του τερματικού σταθμού ΥΦΑ Klaipeda (Λιθουανία). Το δίκτυο αερίου έχει καταστεί πιο ανθεκτικό και σχεδόν όλα τα κράτη μέλη 14 συμμορφώνονται με το κριτήριο Ν-1 15 και έχουν ήδη πρόσβαση σε δύο πηγές αερίου. Εν προκειμένω, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά την κατάσταση στη Βουλγαρία και στη Φιλανδία. Εάν τα ΕΚΕ υλοποιηθούν σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, όλα τα κράτη μέλη, πλην της Μάλτας και της Κύπρου, θα πρέπει, κατ αρχήν, να έχουν πρόσβαση έως το 2022 σε τρεις πηγές φυσικού αερίου. Αν επιδειχθεί η δέουσα αποφασιστικότητα από τα κράτη μέλη, τους φορείς υλοποίησης, τις ρυθμιστικές αρχές και τα ενδιαφερόμενα μέρη, τα σημεία συμφόρησης που απομένουν μπορούν εν πολλοίς να έχουν αντιμετωπιστεί περί το 2020 ή λίγο αργότερα, με την περάτωση των έργων κοινού ενδιαφέροντος που είναι ήδη σε εξέλιξη. Τα έργα αερίου έχουν μέχρι σήμερα αποτελέσει σημαντικό τμήμα, τόσο από αριθμητική άποψη όσο και από άποψη χορηγηθείσας χρηματοδότησης, καθώς επείγουσα προτεραιότητα ήταν η βελτίωση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού των πιο ευάλωτων κρατών μελών και περιφερειών. Ως εκ τούτου, έως το 2022/25, η Ευρώπη αναμένεται ότι θα έχει δημιουργήσει ένα καλά διασυνδεδεμένο και ανθεκτικό δίκτυο αερίου. Κατά τα επόμενα έτη, για την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε διασυνοριακό επίπεδο όλο και μεγαλύτερη σημασία θα έχουν τα έργα ηλεκτρικής ενέργειας, μεταξύ άλλων τα έργα ψηφιοποίησης και τα έργα που θα καταστήσουν το δίκτυο έξυπνο. Για να καταστεί το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης έτοιμο για την ενεργειακή μετάβαση θα απαιτηθεί περαιτέρω συνεχής δράση παράλληλα με την εφαρμογή των αναθεωρημένων κανόνων της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όπως προτείνει η Επιτροπή στη δέσμη μέτρων για την καθαρή ενέργεια. Συνεπώς, πρέπει να επιταχυνθούν οι εργασίες για τις αναγκαίες διασυνδέσεις. Τα επί του παρόντος ανεπαρκή επίπεδα διασύνδεσης περιοχών όπως η Ιβηρική Χερσόνησος αποτελούν εμπόδιο στην περαιτέρω διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στην περαιτέρω σύγκλιση των τιμών. Το ίδιο ισχύει όσον αφορά τη βραδεία πρόοδο της ενίσχυσης του εσωτερικού δικτύου, όπως για παράδειγμα μεταξύ της βόρειας και της νότιας Γερμανίας. Η πολιτική δέσμευση για την εξάλειψη των εν λόγω εμποδίων πρέπει να είναι αταλάντευτη. Σε γενικές γραμμές, ένα 14 Εκτός από τα κράτη μέλη, δηλαδή την Κύπρο, το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα, τη Σλοβενία και τη Σουηδία που έχουν απαλλαγεί. 15 Το κριτήριο Ν-1 σημαίνει ότι το δίκτυο πρέπει να είναι σε θέση να αντέχει την (προσωρινή) απώλεια του μεγαλύτερου στοιχείου του δικτύου. 9

σενάριο υψηλού μεριδίου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα έχει ως αποτέλεσμα τον υπερδιπλασιασμό των επενδυτικών αναγκών σε γραμμές διασύνδεσης 16. Η ηλεκτρική ενέργεια, στην οποία οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα αποτελούν έως το 2030 το ήμισυ της ηλεκτροπαραγωγής, θα συμβάλλει ολοένα και περισσότερο στην απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές τομέων στους οποίους μέχρι σήμερα κυριαρχούν τα ορυκτά καύσιμα, όπως είναι οι μεταφορές, η βιομηχανία και η θέρμανση και ψύξη. Επιπλέον, προσοχή πρέπει να δοθεί στην ενίσχυση των δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, στην ψηφιοποίηση των δικτύων και την μετατροπή τους σε έξυπνα, καθώς και στην ανάπτυξη νέων λύσεων υποδομών, ιδίως στο πεδίο της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και στον αντίκτυπο της αυτοκατανάλωσης. Οι προκλήσεις αυτές πρέπει να αποτυπωθούν πλήρως στον μελλοντικό προσανατολισμό της πολιτικής υποδομών της ΕΕ. Περισσότερα έργα στους τομείς αυτούς αναμένεται να ωριμάσουν προς το 2019-2020 και ο οπισθοβαρής προϋπολογισμός του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» αντικατοπτρίζει πλήρως τη φιλοδοξία αυτή. Με την αυξανόμενη ωρίμανση, περισσότερα έργα ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να λάβουν χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, μεταξύ άλλων βάσει του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ). Ο τρίτος κατάλογος ΕΚΕ, που εγκρίνεται μαζί με την παρούσα ανακοίνωση, αποτελεί σημαντικό βήμα στον εν λόγω αναπροσανατολισμό. Καθώς τα διευρωπαϊκά δίκτυα στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών χαρακτηρίζονται από έντονες αλληλεξαρτήσεις και συνέργειες μεταξύ καθενός εξ αυτών των τομέων, τα στοιχεία αυτά πρέπει να αξιοποιηθούν καλύτερα. Π.χ. τα ενεργειακά δίκτυα θα πρέπει να αναμετρηθούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα με την πρόκληση της ψηφιοποίησης. Η κυβερνοασφάλεια αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα σε όλους τους τομείς των ΔΕΔ (και πέραν αυτών) και θα πρέπει να αποτελεί εγγενές στοιχείο κάθε επένδυσης που πραγματοποιείται στους τρεις τομείς. Η ηλεκτροκίνηση θα απαιτήσει πυκνό δίκτυο σημείων φόρτισης κατά μήκος των αυτοκινητοδρόμων και εντός των πόλεων. Οι μεγάλοι λιμένες θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε κόμβους υποστήριξης υπεράκτιων εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 3. Ο τρίτος κατάλογος ΕΚΕ είναι καλύτερα προσανατολισμένος σε πιο μακροπρόθεσμους στόχους της ΕΕ Ο τρίτος ενωσιακός κατάλογος προσδιορίζει 173 ΕΚΕ, από τα οποία 106 είναι έργα μεταφοράς και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, 4 είναι έργα ανάπτυξης έξυπνων δικτύων, 53 είναι έργα φυσικού αερίου, 6 είναι έργα πετρελαίου και για πρώτη φορά 4 είναι έργα σχετικά με το διασυνοριακό δίκτυο διοξειδίου του άνθρακα. Ο κατάλογος αυτός εγκρίνεται με την ομόφωνη υποστήριξη όλων των κρατών μελών, στοιχείο που καταδεικνύει την κοινή πολιτική βούληση. 16 European Energy Industry Investments, μελέτη για την Επιτροπή ITRE, 2017 http://www.europarl.europa.eu/regdata/etudes/stud/2017/595356/ipol_stu(2017)595356_en.pdf. 10

Σύμφωνα με το θεματολόγιο της Ένωσης για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, η πολιτική για τα ΔΕΔ-Ε εστιάζει όλο και περισσότερο στη διασύνδεση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, στην αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας και στα έργα έξυπνων δικτύων. 3.1 Τα ΕΚΕ ηλεκτρικής ενέργειας και έξυπνων δικτύων για να διασυνδεθεί το δίκτυο και να καταστεί έξυπνο υποστηρίζουν την ενεργειακή μετάβαση Τα επιλεγέντα ΕΚΕ θα επιτρέψουν την ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη μεταφορά ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις, με παράλληλ διατήρηση υψηλού επιπέδου ασφάλειας εφοδιασμού. Μεταξύ των ΕΚΕ υπάρχουν 15 έργα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, κυρίως αποθήκευσης υδροηλεκτρικής ενέργειας με άντληση, αλλά σε ορισμένα από αυτά χρησιμοποιείται τεχνολογία πεπιεσμένου αέρα. Η καλύτερη διασύνδεση, τα πιο έξυπνα δίκτυα και οι επιλογές αποθήκευσης θα εξασφαλίσουν μεγαλύτερη ευελιξία, θα παρέχουν σταθερότητα στο δίκτυο και θα επιτρέψουν να αντιμετωπιστούν τα φορτία αιχμής, τόσο σε τοπικό όσο και σε διαπεριφερειακό επίπεδο. Τα ΕΚΕ ηλεκτρικής ενέργειας θα βοηθήσουν επίσης τα υπόλοιπα κράτη μέλη να καλύψουν ή να προχωρήσουν προς τον στόχο διασύνδεσης 10 % έως το 2020, και θα συμβάλουν επίσης στην επίτευξη του νέου στόχου διασύνδεσης για το 2030. Επιπλέον, τα ΕΚΕ ηλεκτρικής ενέργειας θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων που συμφωνήθηκαν από τις ομάδες υψηλού επιπέδου, και συγκεκριμένα: Στην περιοχή του BEMIP, τα έργα που επελέγησαν θα επιτρέψουν τον συγχρονισμό του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ. Στη Δυτική Ευρώπη, τα ΕΚΕ ηλεκτρικής ενέργειας θα επιτρέψουν επίσης την καλύτερη ενσωμάτωση της Ιβηρικής Χερσονήσου με τη Γαλλία και την υπόλοιπη Ευρώπη και, συνεπώς, θα διευκολύνουν περαιτέρω την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και θα παράσχουν την πρώτη απευθείας διασύνδεση της Ιρλανδίας με την ηπειρωτική Ευρώπη (Celtic Link). Στην περιοχή της CESEC, τα έργα που επελέγησαν θα ενισχύσουν τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας για να βελτιωθούν οι διασυνδέσεις, θα δώσουν τη δυνατότητα αποτελεσματικών εμπορικών συναλλαγών και θα επιτρέψουν στις χώρες να αξιοποιήσουν το σημαντικό δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που διαθέτουν. Στις βόρειες θάλασσες, η έμφαση δίνεται στο να καταστεί δυνατή, με ένα υπεράκτιο δίκτυο, η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αξιοποίηση του δυναμικού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Στόχος είναι η συγκέντρωση των πόρων και των χρηματοδοτήσεων με την κατασκευή ενός κοινού υπεράκτιου δικτύου. Ο νέος κατάλογος περιλαμβάνει 4 έργα έξυπνων δικτύων. Το έργο μεταξύ της Κροατίας και της Σλοβενίας θα βελτιώσει την ανθεκτικότητα των δικτύων και θα επιτρέψει την εγκατάσταση περισσότερης δυναμικότητας ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές και απόκρισης της ζήτησης. Το έργο μεταξύ της Τσεχικής Δημοκρατίας και της Σλοβακίας θα βελτιώσει την ανθεκτικότητα των δικτύων από το επίπεδο της μεταφοράς έως το επίπεδο της διανομής. Τα δύο εναπομένοντα έργα μεταξύ της Αυστρίας και της Ιταλίας και της Γαλλίας και της Γερμανίας στοχεύουν στην αντιμετώπιση ζητημάτων λειτουργίας του δικτύου βάσει 11

σεναρίων ισχυρότερης σύνδεσης τομέων, καλύπτοντας, λόγου χάρη, την ηλεκτροδότηση των μεταφορών και, στην περίπτωση του γαλλογερμανικού έργου, αλληλεπιδράσεις με τον τομέα της θέρμανσης και ισχυρότερη συμμετοχή των πελατών. 3.2 Μεγαλύτερη εστίαση των ΕΚΕ αερίου στην αντιμετώπιση των υπόλοιπων αναγκών που σχετίζονται με την ασφάλεια εφοδιασμού Η Ευρώπη πρέπει να διασφαλίσει την έγκαιρη υλοποίηση των βασικών έργων φυσικού αερίου, να θέσει τέλος στην ενεργειακή απομόνωση της περιφέρειας της Ανατολικής Βαλτικής Θάλασσας, να βελτιώσει την ασφάλεια εφοδιασμού της Κεντρικής Νοτιοανατολικής Ευρώπης, και να ενσωματώσει την Ιβηρική Χερσόνησε στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας. Τα παραπάνω θα πρέπει να συνοδευτούν από πιο αποδοτική χρήση των υφιστάμενων υποδομών, τη βελτιστοποίησή τους σε περιφερειακό επίπεδο και την πιο αποτελεσματική επιβολή των νομικών και ρυθμιστικών μέτρων. Πέραν των ήδη καθορισμένων προτεραιοτήτων, η προσέγγιση πρέπει να είναι συνετή όσον αφορά τις νέες επενδύσεις, ώστε να αποφευχθούν οι υπέρμετρες επενδύσεις και ο κίνδυνος μη αξιοποιήσιμων στοιχείων που θα συνεπάγονταν πρόσθετη επιβάρυνση για τους καταναλωτές. Ο τρίτος κατάλογος ΕΚΕ, στον οποίο ο αριθμός των έργων αερίου είναι μειωμένος από 77 σε 53, αντικατοπτρίζει την προσέγγιση αυτή. 3.3 Προσδιορίστηκαν τα πρώτα ΕΚΕ για τη μεταφορά διοξειδίου του άνθρακα Για πρώτη φορά, ο ενωσιακός κατάλογος ΕΚΕ περιλαμβάνει 4 έργα στον τομέα των δικτύων μεταφοράς διοξειδίου του άνθρακα. Τα έργα βρίσκονται γύρω από την περιοχή των βορείων θαλασσών και σε αυτά συμμετέχει το Βέλγιο, η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία. Είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τη βιομηχανία υψηλής ενεργειακής έντασης, για να επιτευχθεί περαιτέρω μείωση του αποτυπώματος άνθρακα που αντιστοιχεί σε αυτήν. 4. Επίτευξη των στόχων διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας για το 2020 και το 2030 4.1 Στόχος διασύνδεσης για το 2020 Ο στόχος διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας 10 % έδωσε πολιτική δυναμική στην προώθηση βασικών διασυνοριακών έργων. Η υλοποίηση των ΕΚΕ έχει οδηγήσει σε αύξηση των επιπέδων διασύνδεσης τα τελευταία έτη. Πίνακας 2: Επίπεδα διασύνδεσης των κρατών μελών το 2017 και το 2020 Χώρα Επίπεδα διασύνδεσης το 2017 Αναμενόμενα επίπεδα διασύνδεσης το 2020 17 AT 15 % 32 % BE 19 % 33 % 17 Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των TYNDP 2016 και ENTSO-E Vision 2020. 12

BG 7 % 18 % CY 0 % 0 % CZ 19 % 23 % DE 9 % 13 % DK 51 % 59 % EE 63 % 76 % ES 6 % 6 % FI 29 % 19 % FR 9 % 12 % UK 6 % 8 % EL 11 % 15 % HR 52 % 102 % HU 58 % 98 % IE 18 7 % 18 % IT 8 % 10 % LT 88 % 79 % LU 109 % 185 % LV 45 % 75 % MT 24 % 24 % NL 18 % 28 % PL 4 % 8 % PT 9 % 21 % RO 7 % 15 % SE 26 % 28 % SI 84 % 132 % SK 43 % 59 % Σήμερα, 17 κράτη μέλη έχουν ήδη επιτύχει τον στόχο του 10 % και απολαμβάνουν τα οφέλη της βελτίωσης των εμπορικών συναλλαγών και της μείωσης των τιμών χονδρικής. Επτά ακόμη κράτη μέλη η Βουλγαρία, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ρουμανία βρίσκονται σε σωστή πορεία προς την επίτευξη του στόχου του 10 % έως το 2020 με την περάτωση των ΕΚΕ που βρίσκονται επί του παρόντος σε φάση κατασκευής. Ωστόσο, απαιτούνται πρόσθετες προσπάθειες ενσωμάτωσης, ειδικότερα στην Ιβηρική Χερσόνησο (γραμμές διασύνδεσης Πορτογαλίας-Ισπανίας και Ισπανίας-Γαλλίας), στη νοτιοανατολική Ευρώπη, καθώς και στην Πολωνία και την Ιρλανδία (η κελτική 18 Με την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ιρλανδία θα έχει επίπεδο διασύνδεσης της τάξης του 0 % έως το 2025, όταν αναμένεται να περατωθεί η γραμμή διασύνδεσης Celtic Interconnector μεταξύ Ιρλανδίας και Γαλλίας. 13

διασύνδεση με τη Γαλλία θα είναι η πρώτη σύνδεση Ιρλανδίας και ηπειρωτικής Ευρώπης). 4.2 Στόχος διασύνδεσης για το 2030 Υπενθυμίζοντας τα συμπεράσματα των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων του Μαρτίου και του Ιουνίου του 2014, στα οποία τονιζόταν η ανάγκη να διασφαλισθεί η πλήρης συμμετοχή όλων των κρατών μελών στην εσωτερική αγορά ενέργειας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε, τον Οκτώβριο του 2014, την Επιτροπή να υποβάλλει τακτικά εκθέσεις «στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με ζητούμενο την επίτευξη του στόχου του 15 % έως το 2030, όπως έχει προτείνει η Επιτροπή 19. Αμφότεροι οι στόχοι [2020 και 2030] θα επιτευχθούν χάρη στην εφαρμογή ΕΚΕ». Ως εκ τούτου, η Επιτροπή συνέστησε ομάδα εμπειρογνωμόνων, αποτελούμενη από 15 κορυφαίους εμπειρογνώμονες από όλη την Ευρώπη, που θα παρέχει συμβουλές σχετικά με την υλοποίηση και την πρακτική εφαρμογή του στόχου διασύνδεσης 15 % για το 2030. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων ολοκλήρωσε την έκθεσή της τον Σεπτέμβριο 20. Η έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων αναγνωρίζει τις προκλήσεις που θέτει η ταχέως μεταβαλλόμενη κατάσταση στον ενεργειακό τομέα. Συνιστά να αξιολογηθεί η ανάγκη περαιτέρω ανάπτυξης δυναμικότητας διασύνδεσης με χρήση διαφορετικών παραμέτρων και ορίων, ώστε να αποτυπώνονται με περισσότερες λεπτομέρειες οι διαφορετικές συνθήκες που επικρατούν στα κράτη μέλη και οι διαφορετικοί ρόλοι που διαδραματίζουν οι γραμμές διασύνδεσης για τη στήριξη της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, ώστε να ενσωματωθούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να είναι εγγυημένη η ασφάλεια εφοδιασμού. Με βάση τις συστάσεις της ομάδας, η Επιτροπή προτείνει την επιχειρησιακή εφαρμογή του στόχου διασύνδεσης 15 % με δέσμη συμπληρωματικών και πιο συγκεκριμένων ορίων, που χρησιμεύουν ως δείκτες του επείγοντος χαρακτήρα της δράσης που είναι αναγκαία και αντικατοπτρίζουν τους τρεις πρωταρχικούς στόχους της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής: αύξηση της ανταγωνιστικότητας μέσω της ενοποίησης της αγοράς, εγγύηση της ασφάλειας εφοδιασμού και επίτευξη των στόχων πολιτικής για το κλίμα μέσω αυξημένης χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Δράση θα πρέπει να αναλάβουν τα κράτη μέλη, οι ΔΣΜ/φορείς υλοποίησης, οι ρυθμιστικές αρχές και τα ευρωπαϊκά όργανα, αν σημειωθεί υπέρβαση κάποιου από τα ακόλουθα τρία όρια: Η εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς θα οδηγήσει σε ανταγωνιστικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για όλους τους Ευρωπαίους. Συνεπώς, τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν ως στόχο την ελαχιστοποίηση των αποκλίσεων των τιμών χονδρικής. Πρόσθετες διασυνδέσεις θα πρέπει να κατασκευάζονται κατά προτεραιότητα, εάν η διαφορά τιμών 19 20 Βλέπε COM(2014) 330 τελικό, όπου η Επιτροπή πρότεινε να «αυξηθεί ο ισχύων στόχος διασύνδεσης 10 % σε 15 % μέχρι το 2030, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη την παράμετρο του κόστους και τη δυνατότητα εμπορικών συναλλαγών στις εκάστοτε περιοχές». Η έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση: https://ec.europa.eu/energy/en/topics/projects-common-interest/electricity-interconnectiontargets/expert-group-electricity-interconnection-targets. 14

υπερβαίνει το ενδεικτικό όριο των 2 EUR/MWh μεταξύ κρατών μελών, περιφερειών ή ζωνών υποβολής προσφορών, ώστε να διασφαλίζεται ότι όλοι οι καταναλωτές ωφελούνται από την εσωτερική αγορά με συγκρίσιμο τρόπο. Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά τιμών, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη επείγουσας δράσης. Κάθε κράτος μέλος οφείλει να εξασφαλίζει ότι μπορεί να καλύψει τη ζήτηση αιχμής υπό όλες τις συνθήκες, με συνδυασμό εγχώριας δυναμικότητας και εισαγωγών. Επομένως, χώρες στις οποίες η ονομαστική δυναμικότητα μεταφοράς των γραμμών διασύνδεσης είναι κάτω από το 30 % του φορτίου αιχμής τους θα πρέπει να διερευνήσουν επειγόντως δυνατότητες επιπλέον γραμμών διασύνδεσης. Η περαιτέρω ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν θα πρέπει να παρεμποδίζεται από την έλλειψη εξαγωγικής δυναμικότητας. Η ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές σε κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να χρησιμοποιείται με βελτιστοποιημένο τρόπο σε ολόκληρη την Ευρώπη. Χώρες στις οποίες η ονομαστική δυναμικότητα μεταφοράς των γραμμών διασύνδεσης είναι κάτω από το 30 % της εγκατεστημένης ηλεκτροπαραγωγικής δυναμικότητάς τους από ανανεώσιμες πηγές θα πρέπει να διερευνήσουν επειγόντως δυνατότητες επιπλέον γραμμών διασύνδεσης. 15

Χάρτης που δείχνει τη βαθμολογία των κρατών μελών, της Ελβετίας, και της Νορβηγίας όσον αφορά τα τρία όρια Πράσινο: καλύπτει και τα τρία όρια Κίτρινο: καλύπτει δύο από τα όρια Κόκκινο: καλύπτει ένα ή δεν καλύπτει κανένα από τα όρια Στα έργα που είναι απαραίτητα ώστε ένα κράτος μέλος ή μια περιφέρεια να καλύψει οποιοδήποτε από τα τρία όρια θα πρέπει να δίνεται η δέουσα προτεραιότητα, μεταξύ άλλων, στις διαδικασίες που προβλέπονται στον κανονισμό ΔΕΔ-Ε. Η υλοποίηση αυτών των έργων απαιτεί την πλήρη δέσμευση και από τις δύο πλευρές των συνόρων και, ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να θέσουν σε προτεραιότητα τη δημιουργία διασυνδέσεων με τις γειτονικές εκείνες χώρες που βρίσκονται κάτω από τα εν λόγω όρια, σε πνεύμα αλληλεγγύης και συνεργασίας. Τα έργα αυτά θα παρακολουθούνται στενά από τις ομάδες υψηλού επιπέδου που έχουν συσταθεί στο πλαίσιο της πολιτικής για τα ΔΕΔ-Ε και θα ωφεληθούν από την προκύπτουσα πολιτική στήριξη. Η Επιτροπή καλεί το ΕΔΔΣΜ ηλεκτρικής ενέργειας να μετρά τα επίπεδα διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως και να τα κοινοποιεί στην Επιτροπή και στον 16

ACER. Η έκθεση αυτή, στην οποία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι νέοι δείκτες που εξηγήθηκαν ανωτέρω με σκοπό την επίτευξη των στόχων 10 % και 15 %, θα πρέπει να συμπεριλάμβεται στην έκθεση για την Κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης και να συζητείται κατά τη συνεδρίαση της ομάδας υψηλού επιπέδου και της ομάδας συντονισμού ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και στο ετήσιο φόρουμ της Κοπεγχάγης για τις ενεργειακές υποδομές. Επιπλέον, η Επιτροπή συνιστά στα κράτη μέλη, κατά την εκπόνηση των ενοποιημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα δυνάμει του προτεινόμενου κανονισμού σχετικά με τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης, να λάβουν υπόψη τη νέα προσέγγιση και τα όρια για την επίτευξη του στόχου διασύνδεσης 15 %. Εν προκειμένω περιλαμβάνεται ειδικότερα περιγραφή των κύριων υφιστάμενων και προγραμματισμένων πολιτικών και μέτρων τη διευκόλυνση της υλοποίησης επειγουσών διασυνδέσεων, αλλά επίσης διαβούλευση με τα όμορα κράτη μέλη και άλλα κράτη μέλη που εκφράζουν ενδιαφέρον για τα στοιχεία αυτά στο πλαίσιο της περιφερειακής συνεργασίας. Η νέα προσέγγιση και τα όρια θα εξετάζονται επίσης από την Επιτροπή κατά την εκπόνηση συστάσεων σχετικά με τα προσχέδια των ενοποιημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα. Εκτός από την ταχεία ολοκλήρωση των ελλειπουσών υποδομών, κεφαλαιώδους σημασίας παραμένει η καλύτερη αξιοποίηση των υφιστάμενων γραμμών διασύνδεσης. Εν προκειμένω, η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι είναι σημαντικό όλα τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν πλήρως τους κανόνες της εσωτερικής αγοράς. Επιπλέον, στις προτάσεις για τον σχεδιασμό της αγοράς που κατατέθηκαν στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για την καθαρή ενέργεια, η Επιτροπή πρότεινε πιο αποτελεσματικούς κανόνες οι οποίοι θα εξασφαλίζουν τη διάθεση περισσότερης δυναμικότητας στις υφιστάμενες διασυνδέσεις, καθώς και αύξηση των κινήτρων ώστε οι φορείς εκμετάλλευσης δικτύων να επανεπενδύουν τα μισθώματα συμφόρησης σε νέες γραμμές. 5. Συμπέρασμα Μαζί με μια ταχεία συμφωνία για το αναβαθμισμένο ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως προτείνεται στην δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους», η ταχεία πρόοδος όσον αφορά τη δημιουργία και τον εκσυγχρονισμό των απαραίτητων φυσικών υποδομών παραμένει βασική προϋπόθεση επιτυχίας της ενεργειακής μετάβασης, καθώς και της ενεργειακής ασφάλειας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει αποδοτική πολιτική ενεργειακών υποδομών, που έχει αρχίσει να παράγει αποτελέσματα. Παρότι η πρόοδος είναι ενθαρρυντική, δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί η πλειονότητα των ελλειπουσών υποδομών. Ως εκ τούτου, πρέπει να διατηρηθεί και να επιταχυνθεί η δέσμευση σε πολιτικό, τεχνικό και οικονομικό επίπεδο. Η επίτευξη των στόχων διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας 10 % το 2020 και 15 % το 2030, όπως συμφωνήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, παραμένει ουσιαστικής σημασίας προκειμένου η Ευρώπη να αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό της σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με εγγύηση παράλληλα της ασφάλειας εφοδιασμού και της ανταγωνιστικότητας. Η ανακοίνωση του 2015 πραγματεύεται την αδήριτη ανάγκη καλά διασυνδεδεμένων και 17

ενοποιημένων διευρωπαϊκών δικτύων για την επιτυχία της ενεργειακής μετάβασης. Συνεπώς, η παρούσα ανακοίνωση προτείνει νέα προσέγγιση και σειρά ορίων που θα δώσουν ώθηση για την ανάληψη δράσης από τα κράτη μέλη, τις ρυθμιστικές αρχές και τους φορείς υλοποίησης έργων ώστε να διερευνήσουν και να υλοποιήσουν περισσότερες διασυνδέσεις για την περαιτέρω ενοποίηση της αγοράς, την ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού, καθώς και την εξασφάλιση των αναγκαίων υποδομών που θα συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για το 2030. Προς τούτο θα απαιτηθεί επίσης ο εκσυγχρονισμός των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας με την ψηφιοποίησή τους και τη μετατροπή τους σε έξυπνα δίκτυα, ώστε να καταστεί δυνατή η ευφυής ζεύξη των τομέων. Αυτό θα αποτελέσει βασικό πεδίο εστίασης του προγράμματος ΔΕΔ-Ε κατά τα προσεχή έτη και ο τρίτος κατάλογος ΕΚΕ που εγκρίθηκε σήμερα αποτελεί σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Με την Ενεργειακή Ένωση και τη δέσμη μέτρων «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους», έχει δοθεί πλέον σαφής ώθηση για την επίσπευση της κατασκευής βασικών ενεργειακών δικτύων με σκοπό την ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού και τη διευκόλυνση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια. 18