ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ

Ε ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΘ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: «Σν Ννκνζεηηθό Πιαίζην Λεηηνπξγίαο ηωλ Σνπξηζηηθώλ Γξαθείωλ ζηελ Διιάδα». Δπηβιέπωλ: Γξ. Γεκήηξεο Μπιωλόπνπινο πνπδάζηξηα: Διέλε Κωζηνπνύινπ ΑΘΗΝΑ - 2008

ΠΔΡΙΛΗΦΗ Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε αλαζθφπεζε ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηελ ίδξπζε, ιεηηνπξγία θαη δξαζηεξηφηεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ ζηελ Διιάδα, κε ζθνπφ λα αλαδεηρζνχλ ηα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη θαη νη πξννπηηθέο κειινληηθήο ξχζκηζεο. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο αλάιπζεο απηήο ε έλλνηα ηνπ ηνπξηζηηθνχ γξαθείνπ πξνζεγγίδεηαη ακηγψο απφ ηε ζθνπηά ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο, ζηελ νπνία πεξηιακβάλνληαη θαη ηα λνκνζεηηθά θείκελα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πνπ έρνπλ ελζσκαησζεί ζην ειιεληθφ δίθαην. Μεηά ηε ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ηεο εμέιημεο ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ ζηελ Διιάδα θαη ηεο ζέζεο ηνπο ζηελ αιπζίδα δηαλνκήο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο, επηρεηξείηαη κηα ιεπηνκεξήο αλάιπζε ησλ φξσλ ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ θαηά ην ειιεληθφ δίθαην θαη πεξηγξάθνληαη νη λνκηθέο ζρέζεηο πνπ αλαπηχζζνληαη κεηαμχ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ θαη ησλ ινηπψλ παξαγφλησλ ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη νη πξννπηηθέο ηξνπνπνίεζεο ηνπ ηζρχνληνο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηαθαίλνληαη απφ ην ζρέδην λφκνπ γηα ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία πνπ έρεη επεμεξγαζηεί ην Τπνπξγείν Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο. Σέινο επηρεηξείηαη κηα θξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο επεξρφκελεο λέαο λνκνζεηηθήο ξχζκηζεο θαη δηαηππψλνληαη νξηζκέλα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα. ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ: ηνπξηζηηθά γξαθεία, ηαμηδησηηθά γξαθεία, ηνπξηζηηθφ δίθαην, ηνπξηζηηθή λνκνζεζία, νξγαλσκέλα ηαμίδηα 2

ABSTRACT The purpose of this study is to review the legislation governing the establishment, function and activities of travel agencies in Greece, in order to identify possible problematic areas and prospective amendments. The analysis is based on the definition of travel agencies as provided by Greek legislation, including the European Union legislative instruments incorporated in internal law. The study begins by briefly presenting the evolution of travel agencies in Greecce and their role in tourism product distribution. A detailed analysis of the legal requirements for the establishment and function of travel agencies according to Greek law is then undertaken, followed by a systematic presentation of legal relationships developped between travel agencies and the rest of the actors in tourism market. The study proceeds to an examination of the amendments entailed by the proposed government bill in the field of travel agencies, and attempts a critical approach of the forthcoming regulation by reaching certain fundamental conclusions. KEY WORDS: tourism agencies, travel agencies, tourism law, package travel

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Δηζαγωγή 6 Κεθάιαην 1 Σα ηνπξηζηηθά γξαθεία θαη ε εμέιημή ηνπο ζηελ Διιάδα 1.1 Έλλνηεο-Οξηζκνί 8 1.2 Σα ηνπξηζηηθά γξαθεία ζηελ Διιάδα 10 Κεθάιαην 2 Σν ηζρύνλ λνκνζεηηθό πιαίζην 2.1 Δηζαγσγηθή επηζθφπεζε 13 2.2 Οξηζκφο θαη είδε ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ ζχκθσλα κε ην λφκν 14 2.3 Όξνη θαη πξνυπνζέζεηο ρνξήγεζεο εηδηθνχ ζήκαηνο ιεηηνπξγίαο 16 2.4 Έιεγρνο ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ 24 2.5 Γηνηθεηηθέο θπξψζεηο πνπ επηβάιινληαη ζηα ηνπξηζηηθά γξαθεία 25 2.6 Δξγαζηαθέο ζρέζεηο ζηα ηνπξηζηηθά γξαθεία 27 2.7 Δίδε λνκηθψλ ζρέζεσλ θαη ζπκβάζεσλ πνπ ζπλάπηνπλ ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία 30 2.7.1 ρέζεηο ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ κε tour operators 31

2.7.2 ρέζεηο ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ κε θαηαιπκαηηθέο επηρεηξήζεηο 32 2.7.3 ρέζεηο ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ κε θαηαλαισηέο-ηνπξίζηεο 34 Κεθάιαην 3 Πξνο κηα λέα λνκνζεηηθή ξύζκηζε γηα ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία 3.1 Πξνβιήκαηα θαη αδπλακίεο ηνπ ηζρχνληνο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ 44 3.2 Αλάιπζε ηνπ ζρεδίνπ λφκνπ γηα ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία 45 3.3 Κξηηηθή-Γηαθαηλφκελα πξνβιήκαηα 56 πκπεξάζκαηα 62 Βηβιηνγξαθία 64 Παξάξηεκα 1 Ν.393/1976 67 Παξάξηεκα 2 Ν.2160/1993 76 Παξάξηεκα 3 π.δ.339/1996 85 Παξάξηεκα 4 π.δ.313/2001 92 Παξάξηεκα 5 Ν.3270/2004 102 Παξάξηεκα 6 ρέδην λφκνπ γηα ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία 112 5

ΔΙΑΓΧΓΗ ηε ζχγρξνλε επνρή ν ηνπξηζκφο απνηειεί έλα ζχλζεην θαηλφκελν πνπ πεξηθιείεη πνηθίιεο κνξθέο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, νη νπνίεο κε ηε ζεηξά ηνπο αληαλαθινχλ φιεο ηηο εθθάλζεηο ηνπ ηνπξηζηηθνχ θαηλνκέλνπ. ην πιαίζην ηεο παγθφζκηαο απηήο βηνκεραλίαο, θαη παξά ηηο ξαγδαίεο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο, ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία εμαθνινπζνχλ λα δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αιπζίδα δηαλνκήο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο. Δηδηθφηεξα ζηε ρψξα καο, φπνπ ν ηνπξηζκφο αλαδεηθλχεηαη ζε πξσηαξρηθφ ηνκέα νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο δξαζηεξηφηεηαο, ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία απνηεινχλ κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο θαηεγνξίεο ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ, πνπ επεξεάδεηαη άκεζα απφ ηηο εμειίμεηο ηεο δηεζλνχο ηνπξηζηηθήο αγνξάο αιιά θαη επηδξά θαηαιπηηθά ζηελ πνηφηεηα ησλ παξερφκελσλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ. ην πιαίζην απηφ, θαη δεδνκέλεο ηεο πξνηεξαηφηεηαο πνπ δίλεηαη ζηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα ζηε ρψξα καο, ν ξφινο ηεο λνκνζεηηθήο ιεηηνπξγίαο είλαη αλακθηζβήηεηα θξίζηκνο. Παξάιιεια φκσο ε ξχζκηζε ησλ ζεκάησλ πνπ άπηνληαη ηνπ ηνπξηζκνχ απνηειεί θαη ηδηαίηεξα δχζθνιν έξγν, θαζψο νη εκπιεθφκελνη παξάγνληεο είλαη πνηθίινη θαη νη απφςεηο ζπρλά αληηθξνπφκελεο. Έηζη, ε ειιεληθή λνκνζεζία πξέπεη λα ζπκβηβάζεη ηα πγηή ζπκθέξνληα ησλ εγρψξησλ επηρεηξήζεσλ κε ηηο επηηαγέο ηεο ελ γέλεη ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο, κε ηελ αλάγθε πξνζηαζίαο ησλ θαηαλαισηψλ θαη ηνπ πεξηβάιινληνο θαη, θπζηθά, κε ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ηελ παξνχζα εξγαζία επηιέρζεθε πξνο κειέηε ν θιάδνο ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ, ν νπνίνο παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. Καζψο ν πξνζαλαηνιηζκφο ηνπ ζέκαηνο είλαη θαη εμνρήλ λνκηθφο, γίλεηαη πξνζπάζεηα αθ ελφο λα πεξηνξηζηεί ην αληηθείκελν ζηελ θαηά λφκν έλλλνηα ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ θαη αθ εηέξνπ λα επεθηαζεί ζε φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξεο εθθάλζεηο ησλ έλλνκσλ ζρέζεσλ πνπ αλαπηχζζνληαη ζην πιαίζην ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ. 6

Παξάιιεια επηρεηξείηαη ν εληνπηζκφο ησλ αδπλακηψλ ηνπ ηζρχνληνο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ, θπξίσο κέζσ ησλ πξνβιεκάησλ εθαξκνγήο πνπ αλαδεηθλχνληαη ζηελ πξάμε. εκαληηθφ ηκήκα ηεο εξγαζίαο αζρνιείηαη κε ην ζρέδην λφκνπ πνπ επεμεξγάδεηαη ην Τπνπξγείν Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο θαη ην νπνίν θηινδνμεί λα δψζεη ιχζε ζε νξηζκέλα απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ έρνπλ αλαθχςεη απφ ηελ εθαξκνγή ηεο ηζρχνπζαο λνκνζεζίαο ζρεηηθά κε ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία. Αλ θαη δελ πξφθεηηαη γηα ηζρχνλ λνκνζεηηθφ θείκελν, σζηφζν αληαλαθιά ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο επηινγέο πνιηηηθήο πνπ πξνθξίλνληαη απφ ηελ πνιηηηθή εγεζία θαη απνηειεί κηα ρξήζηκε αθεηεξία γηα ηελ ελαζρφιεζε κε ηηο λνκνζεηηθέο αιιαγέο πνπ ζα επηηξέςνπλ ζηνλ θιάδν ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ ζηε ρψξα καο λα αληηκεησπίζνπλ ηα πξνβιήκαηα ηνπ παξειζφληνο θαη λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο πξνθιήζεηο ηεο εμειηζζφκελεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο. 7

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ΣΑ ΣΟΤΡΙΣΙΚΑ ΓΡΑΦΔΙΑ ΚΑΙ Η ΔΞΔΛΙΞΗ ΣΟΤ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ 1.1 ΔΝΝΟΙΔ-ΟΡΙΜΟΙ Απφ ηελ αξρηθή ηνπο ήδε εκθάληζε ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία (ή «γξαθεία ηαμηδίσλ») είραλ θαη εμνρήλ δηακεζνιαβεηηθφ ξφιν κεηαμχ ησλ ηαμηδησηψλ θαη ησλ πξνκεζεπηψλ ησλ ηνπξηζηηθψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Ζ κεηαπνιεκηθή πεξίνδνο ζεκαηνδφηεζε ζεακαηηθέο αιιάγέο ζηηο ζπλζήθεο ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο, κε ηελ αλάπηπμε ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ θαη ηελ εκθάληζε ηνπ ηαμηδηνχ δηαθνπψλ. Οη λέεο απηέο ζπλζήθεο δεκηνχξγεζαλ έλα λέν πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηεο δήηεζεο γηα ηνπξηζηηθέο ηαμηδησηηθέο κεηαθηλήζεηο, επηβάιινληαο αληίζηνηρα έλα λέν πιαίζην παξαγσγήο θαη έλαλ λέν ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ ηαμηδησηηθνχ γξαθείνπ. Ζ καδηθή, βηνκεραληθή παξαγσγή ηνπ λένπ «πξντφληνο» έπξεπε λα ζπκβαδίδεη κε ηηο αιιαγέο ζηηο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ηνπ κεηαπνιεκηθνχ θφζκνπ. Έπξεπε δειαδή λα κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζηηο δπλαηφηεηεο εηήζηαο επαλαιακβαλφκελεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο, λα πξνζθέξεηαη ζε ηηκή αγνξάο εθ ησλ πξνηέξσλ γλσζηή, λα αληαπνθξίλεηαη ζην θπξίαξρν πξφηππν ηνπξίζηα θαη λα πξνζαξκφδεηαη ζε φξνπο αγνξάο θαη ρξφλνπο δηαλνκήο αλάινγνπο κε ηα βηνκεραληθά πξντφληα. Σν πξντφλ πνπ κπφξεζε λα εθπιεξψζεη ηηο πξνυπνζέζεηο απηέο ήηαλ ην ηαμηδησηηθφ παθέην (Ready Made Package Tour), θαη ε αληίζηνηρε ζην λέν απηφ πξντφλ επηρεηξεκαηηθή κνξθή ήηαλ ν tour operator (Εαραξάηνο, 2003). Ζ εκθάληζε ηεο λέαο απηήο κνξθήο ηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο ηξνπνπνίεζε αλαπφθεπθηα θαη ηελ αιπζίδα δηαλνκήο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο. Έηζη, νη βαζηθνί παξάγνληεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ θπθιψκαηνο είλαη νη αθφινπζνη: α) νη πξνκεζεπηέο, νη νπνίνη παξέρνπλ ππεξεζίεο κεηαθνξάο, δηακνλήο, ζίηηζεο θιπ. β) νη δηνξγαλσηέο ηνπξηζκνύ (tour operators) νη νπνίνη αγνξάδνπλ ζε κεγάιεο πνζφηεηεο ηαμηδησηηθέο ππεξεζίεο απφ δηαθνξεηηθνχο πξνκεζεπηέο θαη ζπλζέηνπλ ηηο επηκέξνπο απηέο ππεξεζίεο ζε έλα εληαίν 8

ηνπξηζηηθφ πξντφλ (ηαμηδησηηθφ παθέην) ην νπνίν πξνζθέξνπλ ζηνπο πειάηεο ηνπο ζε εληαία ηηκή θαη γ) ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία, ηα νπνία κεζνιαβνχλ κεηαμχ ηειηθψλ θαηαλαισηψλ θαη tour operators γηα ηελ πψιεζε ησλ ηνπξηζηηθψλ παθέησλ, εηζπξάηηνληαο γηα ηηο ππεξεζίεο ηνπο απηέο ηελ ζπκθσλεκέλε πξνκήζεηα. Έηζη ην ηνπξηζηηθφ γξαθείν ιεηηνπξγεί σο ελδηάκεζνο κεηαμχ είηε ηνπ πξνκεζεπηή-παξαγσγνχ θαη ηνπ πειάηε-ηνπξίζηα είηε κεηαμχ ηνπ tour operator θαη ηνπ πειάηε ηνπξίζηα. Αλ θαη ε παξνχζα εξγαζία (Κεθάιαην 2) επηθεληξψλεηαη ζηελ έλλνηα θαη ηνλ νξηζκφ ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ φπσο εκθαλίδνληαη ζηελ ειιεληθή λνκνζεζία, σζηφζν πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζηελ πξάμε ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία δηαθξίλνληαη ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο, αλάινγα κε ην κέγεζνο ησλ εξγαζηψλ ηνπο, ην θνηλφ ζην νπνίν απεπζχλνληαη, ηελ εμεηδίθεπζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ, ηε δπλαηφηεηα έθδνζεο αεξνπνξηθψλ εηζηηεξίσλ θιπ. 1 ηελ δηάζπαξηε ειιεληθή ηνπξηζηηθή λνκνζεζία έρεη θαζηεξσζεί ν φξνο «ηνπξηζηηθφ γξαθείν», ζηελ πξάμε φκσο ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά θαη νη φξνη «ηαμηδησηηθφ γξαθείν» ή «πξαθηνξείν» ή «γξαθείν ηαμηδίσλ». πλήζσο νη φξνη απηνί ρξεζηκνπνηνχληαη αδηαθξίησο θαη κε ηελ ίδηα ζεκαζία, αιιά ν φξνο ηνπξηζηηθφ γξαθείν είλαη κάιινλ νξζφηεξνο, θαζψο ε δξαζηεξηφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ (φπσο αλαιχεηαη ζην επφκελν θεθάιαην) επεθηείλεηαη ζε πνηθίιεο ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο θαη δελ αθνξά κφλν ή απαξαίηεηα ζην ηαμίδη κε ηε ζηελή έλλνηα ηνπ φξνπ (Φπρνκάλεο, 2003:8). Σέινο ζα πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί φηη ζηελ ηζρχνπζα ειιεληθή λνκνζεζία ππάξρεη θελφ σο πξνο ηνλ δηαρσξηζκφ δηνξγαλσηή ηνπξηζκνχ (tour operator) θαη ηνπξηζηηθνχ γξαθείνπ. Απηφ φκσο δελ αλαηξεί ηελ νπζηαζηηθή θαη δεδνκέλε δηάθξηζε πνπ επηβάιιεηαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξντφληνο θαη ηε δηαδηθαζία πξνγξακκαηηζκνχ, παξαγσγήο θαη δηαθίλεζήο ηνπ (Βηηνπιαδίηε, 2000:19). Άιισζηε ηα κεγάια ειιεληθά ηνπξηζηηθά γξαθεία ιεηηνπξγνχλ θαη σο tour operators, δεδνκέλνπ φηη 1 Για τισ διακρίςεισ των τουριςτικϊν γραφείων βλ. αναλυτικά ςε Παπαγεωργίου, 2007:43επ. 9

νξγαλψλνπλ θαη πσινχλ ηνπξηζηηθά παθέηα ζε Έιιελεο ηνπξίζηεο γηα ρψξεο ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Αθξηθήο. 1.2 ΣΑ ΣΟΤΡΙΣΙΚΑ ΓΡΑΦΔΙΑ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ Σα πξψηα ηνπξηζηηθά γξαθεία ιεηηνπξγνχζαλ ζηελ Διιάδα θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ Αζήλα- ήδε πξηλ ην Β Παγθφζκην Πφιεκν, ζε πεξηνξηζκέλν βέβαηα αξηζκφ θαη κε θχξην αληηθείκελν ηελ αληηπξνζψπεπζε λαπηηιηαθψλ εηαηξεηψλ θαη ηνλ εηζεξρφκελν ηνπξηζκφ. Ζ ιεηηνπξγία φκσο ησλ γξαθείσλ απηψλ δηεθφπε εμαηηίαο ηνπ πνιέκνπ, κε απνηέιεζκα ε κεηαπνιεκηθή πεξίνδνο (θαη ηδίσο ε δεθαεηία ηνπ 50) λα απνηειεί νπζηαζηηθά ηελ απαξρή εκθάληζεο θαη αλάπηπμεο ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ ζηε ρψξα καο. 2 Αξρηθά ηα γξαθεία απηά δξαζηεξηνπνηνχληαλ θπξίσο ζην πεδίν ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ ηνπξηζκνχ πξνο Ακεξηθή θαη Δπξψπε, ελψ ζηε ζπλέρεηα ιεηηνχξγεζαλ θαη σο αληηπξφζσπνη επξσπατθψλ θαη ακεξηθαληθψλ αεξνπνξηθψλ εηαηξεηψλ (Παπαγεσξγίνπ, 2007:38). Ζ ζεακαηηθή αχμεζε ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο πνπ ζεκεηψζεθε ζηε δηάξθεηα ησλ δχν επφκελσλ δεθαεηηψλ νδήγεζε θαη ζηελ αικαηψδε αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ ζηελ Διιάδα. Παξάιιεια, νη λαπισκέλεο αεξνπνξηθέο πηήζεηο (charters) ζπληέιεζαλ ζηελ ίδξπζε ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ θαη ζε πεξηνρέο κε απμεκέλε ηνπξηζηηθή θίλεζε εθηφο Αζελψλ, κεηαβάιινληαο έηζη ηε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ (Βηηνπιαδίηε, 2000). Ζ δεθαεηία ηνπ 80 ήηαλ ε επνρή ηεο αλάπηπμεο ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα. Σελ πεξίνδν απηή εληείλεηαη ν ξφινο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ, θαη θπξίσο ησλ tour operators πνπ αθελφο ζπλεξγάδνληαη κε ηα ειιεληθά ηνπξηζηηθά γξαθεία θαη αθεηέξνπ ηδξχνπλ ζπγαηξηθέο ζηελ Διιάδα. 2 Οριςμζνα από τα κυριότερα ονόματα τθσ εποχισ: Αρβανιτίδθσ, Πολίτθσ, Καραγιαννίδθσ, Αποςτολίδθσ, Πετροςιάν, Ακαναςοφλασ κλπ. 10

ήκεξα ν αξηζκφο ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ ζηελ Διιάδα ππνινγίδεηαη ζηηο 4.500 επηρεηξήζεηο. Ζ Αηηηθή ζπγθεληξψλεη ην 36,58% ηνπ ζπλφινπ ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ ηεο ρψξαο, ε Μαθεδνλία θαη ε Θξάθε ην 19,50%, ελψ ζεκαληηθή ζπγθέληξσζε θαηαγξάθεηαη θαη ζηηο θχξηεο πεξηνρέο ππνδνρήο ηνπξηζηψλ φπσο ε Κξήηε (8,90%) θαη ηα λεζηά ηνπ Ηνλίνπ Πειάγνπο (7,77%). Ζ σο άλσ γεσγξαθηθή θαηαλνκή ζρεηίδεηαη άκεζα κε ην βαζκφ ζπγθέληξσζεο ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζην εζσηεξηθφ ηεο ειιεληθήο επηθξάηεηαο θαη ηελ άληζε δηαζπνξά ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο. Ο πίλαθαο πνπ αθνινπζεί παξέρεη κηα αλαιπηηθφηεξε εηθφλα γηα ηε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ ηεο ρψξαο. εκεηψλεηαη φηη ηα θαησηέξσ ζηνηρεία βαζίδνληαη ζηα ηνπξηζηηθά γξαθεία πνπ είλαη εγγεγξακκέλα ζηνλ χλδεζκν ησλ ελ Διιάδη Σνπξηζηηθψλ θαη Σαμηδησηηθψλ Γξαθείσλ (ΖΑΣΣΑ). Πίλαθαο 1 Γεωγξαθηθή θαηαλνκή ειιεληθώλ ηνπξηζηηθώλ γξαθείωλ (2005) Πεξηνρή Αξηζκόο γξαθείωλ Αηηηθή 1.450 Κξήηε 353 Κεληξηθή Διιάδα 210 Ήπεηξνο 91 Μαθεδνλία Θξάθε 773 Βόξεην Αηγαίν 87 Νεζηά Ινλίνπ 308 πνξάδεο 37 Κπθιάδεο 201 Γωδεθάλεζα 217 Πεινπόλλεζνο αξωληθόο 236 ύλνιν 3.963 Πεγή: ΖΑΣΣΑ Χο πξνο ηε λνκηθή ηνπο κνξθή, ε πιεηνλφηεηα ησλ ειιεληθψλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ είλαη κηθξέο πξνζσπηθέο επηρεηξήζεηο, θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ Δηαηξείεο Πεξηνξηζκέλεο Δπζχλεο θαη Οκφξξπζκεο 11

Δηαηξείεο. Ηδηαίηεξα πεξηνξηζκέλε κεηαμχ ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ είλαη ε παξνπζία Αλψλπκσλ Δηαηξεηψλ. Ο άθφινπζνο πίλαθαο παξνπζηάδεη, κε ζηνηρεία ηνπ 2001 θαη ηνπ 2002, ηελ θαηαλνκή ησλ ειιεληθψλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ κε θξηηήξην ηε λνκηθή ηνπο κνξθή. Πίλαθαο 2 Καηαλνκή ηαμηδηωηηθώλ γξαθείωλ θαηά λνκηθή κνξθή (2001 θαη 2002) Ννκηθή Αξηζκόο επηρεηξήζεωλ Κύθινο εξγαζηώλ(εθαη. ) κνξθή 2001 2002 2001 2002 Α.Δ. 339 324 528,79 587,43 Δ.Π.Δ. 570 600 299,68 299,15 Ο.Δ. 432 430 89,42 106,27 Δ.Δ. 106 110 20,97 25,83 Πξνζωπηθέο 1721 1814 228,32 222,13 Άιιεο 41 31 22,22 12,91 ύλνιν 3209 3309 1220,07 1286,41 Πεγή: ICAP-ΔΤΔ/κεηξψν επηρεηξήζεσλ 3 3 Τα ςτοιχεία και οι πίνακεσ προζρχονται από τθ Μελζτθ με τίτλο «Τουριςτικζσ τάςεισ: εξζλιξθ του Κλάδου ςτθν Ελλθνικι και Παγκόςμια Αγορά. Εντοπιςμόσ των ποιοτικϊν χαρακτθριςτικϊν των ςφγχρονων Τουριςτικϊν Γραφείων» που εκπονικθκε ςτο πλαίςιο τθσ αναπτυξιακισ ςφμπραξθσ Allways Tourism (Κοινοτικι Πρωτοβουλία EQUAL). 12

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ΣΟ ΙΥΤΟΝ ΝΟΜΟΘΔΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ 2.1 Δηζαγωγηθή Δπηζθόπεζε Πξηλ ηελ αλαιπηηθή πεξηγξαθή ησλ λνκνζεηηθψλ δηαηάμεσλ πνπ δηέπνπλ ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ ζηελ Διιάδα, ζα πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί φηη ζηελ αλάιπζε πνπ αθνινπζεί αλαθέξνληαη ηα αξκφδηα θαηά πεξίπησζε φξγαλα (ρνξήγεζεο εηδηθνχ ζήκαηνο ιεηηνπξγίαο, ειέγρνπ, επηβνιήο θπξψζεσλ θιπ) φπσο απηά θαζνξίδνληαη απφ ην ζπλδπαζκφ ησλ ηζρπνπζψλ δηαηάμεσλ. Ο Ν.393/1976 «Πεξί ηδξύζεσο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπξηζηηθώλ γξαθείσλ» 4 πξνέβιεπε φηη ε ρνξήγεζε άδεηαο ιεηηνπξγίαο ηνπξηζηηθνχ γξαθείνπ, ν έιεγρνο θαη ε επηβνιή θπξψζεσλ απαηηνχζαλ απφθαζε ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ Διιεληθνχ Οξγαληζκνχ Σνπξηζκνχ. Ο Ν.2160/93 «Ρπζκίζεηο γηα ηνλ Σνπξηζκό θαη άιιεο δηαηάμεηο» 5 αληηθαηέζηεζε ηελ άδεηα ιεηηνπξγίαο κε ην εηδηθφ ζήκα ιεηηνπξγίαο, ην νπνίν ρνξεγείην θαη πάιη απφ ηνλ ΔΟΣ κε απφθαζε ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ, ν νπνίνο δηαηεξνχζε θαη ηηο ινηπέο αξκνδηφηεηεο πεξί ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ. ηε ζπλέρεηα, κε ην άξζξν 15 ηνπ π.δ. 313/2001 «Μεηαθνξά αξκνδηνηήησλ από ηνλ Δ.Ο.Σ., ζην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο θαη ζηηο Πεξηθέξεηεο, ζύζηαζε ππεξεζηώλ θαη ζέζεσλ πξνζσπηθνύ ζηε Γεληθή Γξακκαηεία Σνπξηζκνύ θαη ζηηο Πεξηθέξεηεο, κεηαθνξά πόξσλ θαη ξύζκηζε ησλ αλαγθαίσλ ιεπηνκεξεηώλ» 6 ζπζηάζεθαλ νη Γηεπζχλζεηο Σνπξηζκνχ ησλ Πεξηθεξεηψλ ηεο ρψξαο, ζηηο νπνίεο κεηαβηβάζζεθαλ νη ζρεηηθέο αξκνδηφηεηεο 7. Δλ ζπλερεία αλαζπζηάζεθε ην Τπνπξγείνπ Σνπξηζκνχ 8 θαη κε ην Ν.3270/2004 9 4 ΦΕΚ Α 199 τθσ 27/31.7.1976 5 ΦΕΚ Α 118/19.7.1993 6 ΦΕΚ Α 211/25.09.2001 7 Άρκρο 14 παρ.2 π.δ. 313/01 8 Με το π.δ. 122/04, ΦΕΚ Αϋ 85/17.3.2004 9 ΦΕΚ Α 187/11.10.2004 13

«Αξκνδηόηεηεο ηνπ Τπνπξγείνπ Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο θαη ζέκαηα ηνπξηζκνύ» κεηνλνκάζηεθε ζε Τπνπξγείν Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο. Σν άξζξν 4 ηνπ Ν.3270/2004 θαζνξίδεη ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ Δ.Ο.Σ. Δηδηθφηεξα, ε παξάγξαθνο 6 νξίδεη φηη απφ 1εο Ηαλνπαξίνπ 2005 ζπληζηψληαη ζε θάζε Πεξηθέξεηα Πεξηθεξεηαθέο Τπεξεζίεο Σνπξηζκνχ (Π.Τ.Σ.) ηνπ ΔΟΣ. Οη Π.Τ.Σ. δηαθξίλνληαη ζε Γηεπζχλζεηο, Σκήκαηα θαη Γξαθεία Τπνζηήξημεο Σνπξηζκνχ. Απφ ηελ ίδηα σο άλσ εκεξνκελία, νη Γηεπζχλζεηο Σνπξηζκνχ, ηα Σκήκαηα θαη ηα Γξαθεία Τπνζηήξημεο Σνπξηζκνχ ησλ Πεξηθεξεηψλ, πνπ είραλ ζπζηαζεί κε ην άξζξν 15 π.δ. 313/2001 θαη πξνβιέπνληαη ζην άξζξν 16 π.δ. 313/2001, θαηαξγνχληαη απηνδηθαίσο θαη φιεο νη αξκνδηφηεηεο πνπ είραλ κεηαβηβαζζεί ζε απηέο κε ην άξζξν 14 ηνπ π.δ. 313/2001, θαζψο θαη φζεο άιιεο έρνπλ αλαηεζεί ζε απηέο, αζθνχληαη απφ ηνλ Δ.Ο.Σ. δηα ησλ νηθείσλ Πεξηθεξεηαθψλ Τπεξεζηψλ Σνπξηζκνχ. ηηο αξκνδηφηεηεο απηέο πεξηιακβάλνληαη, φπσο θαη αλσηέξσ αλαθέξζεθε, φζεο αθνξνχλ ζηα ηνπξηζηηθά γξαθεία. 2.2 Οξηζκόο θαη Δίδε Σνπξηζηηθώλ Γξαθείωλ ζύκθωλα κε ην λόκν Σα Σνπξηζηηθά γξαθεία θαηά ηελ έλλνηα ηνπ Νφκνπ είλαη λνκίκσο ιεηηνπξγνχζεο επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο δηα ησλ κέζσλ πνπ δηαζέηνπλ, πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο αλαιακβάλνληαο ηε κεηαθνξά, δηαθίλεζε, δηακνλή κεκνλσκέλσλ αηφκσλ ή νκάδσλ εληφο θαη εθηφο ηεο ρψξαο. Όπσο αλαθέξζεθε αλσηέξσ, ε ειιεληθή λνκνζεζία δελ θάλεη δηάθξηζε κεηαμχ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ θαη tour operators (εθηφο απφ ην π.δ. 339/1996 πνπ νπζηαζηηθά αληηγξαθεη ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 90/314/ΔΟΚ γηα ηα νξγαλσκέλα ηαμίδηα). χκθσλα κε ην άξζξν 1 παξ.3 ηνπ Ν.339/1976, ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία δηαθξίλνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο: α) Σνπξηζηηθά Γξαθεία Γεληθνύ Σνπξηζκνύ: Χο ηέηνηα λννχληαη ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία πνπ κπνξνχλ λα παξέρνπλ φιεο ηηο ππεξεζίεο πνπ αλαθέξνληαη ζην άξζξν 2 ηνπ Ν.339/1976, ζε εκεδαπνχο θαη αιινδαπνχο πειάηεο, ηφζν εληφο φζν θαη εθηφο ηεο Διιεληθήο επηθξάηεηαο. Οη ππεξεζίεο απηέο πεξηιακβάλνπλ εηδηθφηεξα Σελ νξγάλσζε θαη εθηέιεζε πξνγξακκάησλ εθδξνκψλ θαη πεξηεγήζεσλ εληφο θαη εθηφο ηεο ρψξαο κε ζαιάζζηα, ρεξζαία ή 14

ελαέξηα κέζα κεηαθνξάο, ηδηφθηεηα ή κηζζσκέλα. Δδψ πεξηιακβάλνληαη φιεο νη νξγαλσκέλεο εθδξνκέο πνπ πξνγξακκαηίδνληαη ζε φιεο ηηο ιεπηνκέξεηέο ηνπο απφ ην ηνπξηζηηθφ γξαθείν θαη ν πειάηεο, αθνχ απνδερζεί θαη ππνγξάςεη ην έηνηκν πξφγξακκα, θαηαβάιιεη ην ζρεηηθφ αληίηηκν πνπ έρεη νξηζζεί απφ ην ηνπξηζηηθφ γξαθείν. Γελ απνθιείεηαη βέβαηα ην πξφγξακκα ηεο εθδξνκήο ή πεξηήγεζεο λα δηακνξθσζεί απφ ην ηνπξηζηηθφ γξαθείν βάζεη ησλ επηζπκηψλ πνπ ζα εθθξάζεη εθ ησλ πξνηέξσλ ν θαηαλαισηήο (Δπζπκηάηνπ-Πνπιάθνπ, 2005:401). Σε κεζνιάβεζε γηα ηελ δηαζθάιηζε ή ελνηθίαζε θαηαιχκαηνο, θαζψο θαη γηα ηελ παξνρή άιισλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ φπσο ζίηηζεο, αλαςπρήο, ςπραγσγίαο θαη κέζσλ δηαθίλεζεο. Σε κεζνιάβεζε γηα ηελ έθδνζε εηζηηεξίσλ γηα θάζε κεηαθνξηθφ κέζν, εθηφο εάλ πξφθεηηαη γηα κεηαλάζηεπζε. Σε δηακεζνιάβεζε γηα ηελ νξγάλσζε πάζεο θχζεσο ζπλεδξίσλ. Σελ παξαιαβή θαη απνζηνιή απνζθεπψλ θάζε αιινδαπνχ ή εκεδαπνχ πεξηεγεηή πνπ ζα ην δεηήζεη. Σελ παξνρή άιισλ ππεξεζηψλ πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα ή έκκεζα κε ηνλ ηνπξηζκφ. Σέηνηεο ππεξεζίεο κπνξεί λα είλαη ε πξνβνιή ηνπξηζηηθψλ κνλάδσλ ή ε δηάζεζε εηζηηεξίσλ γηα θαιιηηερληθέο ή άιιεο εθδειψζεηο πνπ δηνξγαλψλεη ν ΔΟΣ ή άιινο θνξέαο. Δπίζεο κπνξνχλ λα πεξηιεθζνχλ εδψ ε παξνρή πιεξνθνξηψλ γηα δξνκνιφγηα θαη ηηκέο εηζηηεξίσλ, ε ζπκπιήξσζε εληχπσλ θιπ. (Δπζπκηάηνπ-Πνπιάθνπ 2005:403). β) Σνπξηζηηθά Γξαθεία Δζωηεξηθνύ Σνπξηζκνύ: Ζ αξκνδηφηεηα ησλ γξαθείσλ απηψλ είλαη πνιχ πην πεξηνξηζκέλε, θαη θαιχπηεη κφλν ηελ παξνρή ππεξεζηψλ ζε εκεδαπνχο εληφο ηεο ρψξαο. Γελ εκπίπηεη ινηπφλ ζηελ αξκνδηφηεηά ηνπο θακία δξαζηεξηφηεηα πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ εμσηεξηθφ ηνπξηζκφ, δειαδή κε ηελ πεξηήγεζε Διιήλσλ ή αιινδαπψλ ζην εμσηεξηθφ ή αιινδαπψλ ζηελ Διιάδα. χκθσλα κε ην άξζξν 1 παξ.3 πεξ.β ηνπ Ν.393/1976, νη ππεξεζίεο πνπ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα πξνζθέξνπλ ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία εζσηεξηθνχ ηνπξηζκνχ είλαη: 15

Ζ θαηάξηηζε θαη εθηέιεζε πξνγξακκάησλ εθδξνκψλ θαη πεξηεγήζεσλ εληφο ηεο ρψξαο κε ηδηφθηεην ή κηζζσκέλν γηα ην ιφγν απηφ ζαιάζζην, αεξνπνξηθφ ή ρεξζαίν κεηαθνξηθφ κέζν. Καη' εμαίξεζε ζηα πξνγξάκκαηα απηά κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ αηνκηθά θαη αιινδαπνί πνπ δνπλ ζηελ πφιε φπνπ έρεη ηελ έδξα ηνπ ην ζπγθεθξηκέλν γξαθείν, φρη φκσο θαη νξγαλσκέλεο νκάδεο αιινδαπψλ. Ζ κεζνιάβεζε γηα ηελ δηαζθάιηζε θαηαιχκαηνο, ζίηηζεο, αλαςπρήο, ςπραγσγίαο θαη κέζσλ δηαθίλεζεο, κφλν εληφο ηεο ρψξαο. Ζ κεζνιάβεζε γηα ηελ έθδνζε εηζηηεξίσλ γηα νπνηνδήπνηε κεηαθνξηθφ κέζν, πάληνηε εληφο Διιάδνο. Σν γξαθείν Δζσηεξηθνχ Σνπξηζκνχ κπνξεί λα αλαβαζκηζηεί ζε γξαθείν Γεληθνχ Σνπξηζκνχ, εθφζνλ πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηεί ν λφκνο. Ζ αλαβάζκηζε γίλεηαη κε ζρεηηθή αίηεζε πνπ εγθξίλεηαη απφ ηελ αξκφδηα Πεξηθεξεηαθή Τπεξεζία Σνπξηζκνχ (Π.Τ.Σ). Αληίζηνηρα έλα γξαθείν Γεληθνχ Σνπξηζκνχ κπνξεί λα ππνβηβαζζεί ζε Δζσηεξηθνχ Σνπξηζκνχ, αιιά κε ηνλ ηξφπν απηφ ράλεη φια ηα πιενλεθηήκαηα πνπ ηνπ παξείρε ν λφκνο ππφ ην πξνεγνχκελν θαζεζηψο. 2.3 ξνη θαη πξνϋπνζέζεηο ρνξήγεζεο Δηδηθνύ ήκαηνο Λεηηνπξγίαο Όπσο αλαθέξζεθε ζηελ αξρή ηνπ θεθαιαίνπ, ε άδεηα ιεηηνπξγίαο πνπ πξνέβιεπε ν Ν.393/1976 αληηθαηαζηάζεθε απφ ην εηδηθφ ζήκα ιεηηνπξγίαο κε ηνλ Ν.2160/93. Απφ ην ζπλδπαζκφ ησλ δηαηάμεσλ ησλ αλσηέξσ λφκσλ πξνθχπηεη φηη ην εηδηθφ ζήκα ιεηηνπξγίαο ρνξεγείηαη ζε εκεδαπά θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα, αιιά θαη ζε θπζηθά πξφζσπα πνπ έρνπλ ηελ ηζαγέλεηα θξάηνπο-κέινπο ηεο Δ.Δ. ή λνκηθά πξφζσπα πνπ έρνπλ ζπζηαζεί ζχκθσλα κε ηε λνκνζεζία θξάηνπο-κέινπο θαη έρνπλ ηελ θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα, ηελ θεληξηθή δηνίθεζε ή ηελ θχξηα εγθαηάζηαζή ηνπο ζε θξάηνο-κέινο ηεο Δ.Δ. Δπίζεο, εηδηθφ ζήκα ιεηηνπξγίαο κπνξεί λα ρνξεγεζεί θαη ζε θπζηθά πξφζσπα ππεθφνπο ηξίησλ ρσξψλ θαζψο θαη ζε λνκηθά πξφζσπα πνπ εδξεχνπλ ζε ρψξεο εθηφο Δ.Δ., κε ηελ πξνυπφζεζε φηη έρνπλ θαηαζηήζεη εηδηθφ πιεξεμνχζηφ ηνπο ζηελ Διιάδα. Ζ ρνξήγεζε ηνπ ζήκαηνο ζε αιινδαπά θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα ηειεί 16

φκσο ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ην ίδην δηθαίσκα αλαγλσξίδεηαη θαη απφ ηελ λνκνζεζία ηεο ρψξαο ηεο ηζαγέλεηαο ή ηεο έδξαο ηνπο ζηνπο Έιιελεο πνιίηεο ή ζηα λνκηθά πξφζσπα πνπ εδξεχνπλ ζηελ Διιάδα (ξήηξα ακνηβαηφηεηαο). Απφ ην ζπλδπαζκφ ησλ δηαηάμεσλ ηνπ άξζξνπ 4 Ν.393/76 θαη ηνπ άξζξνπ 3 Ν.2160/93, πξνθχπηεη φηη ν αηηψλ ην εηδηθφ ζήκα ιεηηνπξγίαο πξέπεη λα ζπγθεληξψλεη ηηο θαησηέξσ πποϋποθέζειρ: 1. Να έρεη δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα. 2. Να κελ έρεη θαηαδηθαζζεί ζε πνηλή θπιάθηζεο άλσ ησλ ηξηψλ κελψλ γηα θινπή, εθβίαζε, απάηε, ππεμαίξεζε, πιαζηνγξαθία, ιαζξεκπνξία, ρξήζε θαη εκπνξία λαξθσηηθψλ, εγθιήκαηα θαηά ησλ εζψλ θαη παξαβίαζε ηεο λνκνζεζίαο πεξί πξνζηαζίαο ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο. 3. Να κελ έρεη θεξπρζεί ζε πηψρεπζε. 4. Να είλαη θάηνρνο απνιπηεξίνπ Λπθείνπ ή εμαηαμίνπ Γπκλαζίνπ ή αλαγλσξηζκέλεο ηζφηηκεο ρνιήο ηνπ Δμσηεξηθνχ. Δάλ δελ είλαη θάηνρνο απνιπηεξίνπ Λπθείνπ, νθείιεη λα πξνζθνκίζεη βεβαίσζε αξκφδηαο αξρήο ή νξγαληζκνχ ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ή πξνέιεπζήο ηνπ κε ηελ νπνία λα πηζηνπνηείηαη φηη άζθεζε ηε δεδνκέλε δξαζηεξηφηεηα: α. επί έμη ζπλερή έηε κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ αλεμάξηεηνπ επαγγεικαηία ή δηεπζπληή ηεο επηρείξεζεο, ή β. επί ηξία ζπλερή έηε κε ηελ ηδηφηεηα αλεμάξηεηνπ επαγγεικαηία ή δηεπζπληή επηρείξεζεο, φηαλ κπνξεί λα απνδείμεη γηα ηε δξαζηεξηφηεηα απηή πξνεγνχκελε θαηάξηηζε ηνπιάρηζηνλ ηξηψλ εηψλ. Ζ θαηάξηηζε απηή ζα πξέπεη λα βεβαηψλεηαη κε πηζηνπνηεηηθφ απφ αξκφδην επαγγεικαηηθφ νξγαληζκφ, ή γ. επί ηέζζεξα ζπλερή έηε κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ αλεμάξηεηνπ επαγγεικαηία ή δηεπζπληή επηρεηξήζεσο, φηαλ κπνξεί λα απνδείμεη πξνεγνχκελε ζρεηηθή θαηάξηηζε ηνπιάρηζηνλ δχν εηψλ κε βεβαίσζε φπσο πξνεγνπκέλσο, ή δ. επί ηξία ζπλερή έηε κε ηελ ηδηφηεηα αλεμάξηεηνπ επαγγεικαηία ή δηεπζπληή επηρείξεζεο, φηαλ κπνξεί λα απνδείμεη φηη άζθεζε ηε δξαζηεξηφηεηα απηή σο ππάιιεινο γηα πέληε ηνπιάρηζηνλ έηε, ή ε. επί πέληε ζπλερή έηε κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ ππαιιήινπ, φηαλ κπνξεί λα απνδείμεη πξνεγνχκελε θαηάξηηζε ηνπιάρηζηνλ ηξηψλ εηψλ, ή 17

ζη. επί έμε ζπλερή έηε κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ ππαιιήινπ γηα ηελ νπνία κπνξεί λα απνδείμεη πξνεγνχκελε θαηάξηηζε. ηηο πεξηπηψζεηο α, β, γ θαη δ ζεσξείηαη φηη αζθεί ζρεηηθή δξαζηεξηφηεηα δηεπζπληή επηρείξεζεο θάζε πξφζσπν πνπ ηελ έρεη αζθήζεη ζε θαηάζηεκα ηνπ αληίζηνηρνπ επαγγεικαηηθνχ θιάδνπ κε θαζήθνληα: πξντζηακέλνπ επηρείξεζεο, ή αλαπιεξσηή ηνπ επηρεηξεκαηία ή ηνπ πξντζηακέλνπ ηεο επηρείξεζεο ή ηνπ πξντζηακέλνπ ππνθαηαζηήκαηνο (κφλνλ εθ φζνλ ηα θαζήθνληα απηά ζπλεπάγνληαη επζχλε αληίζηνηρε κε ηελ επζχλε ηνπ πξντζηακέλνπ ή ηνπ επηρεηξεκαηία), ή αλσηέξνπ ζηειέρνπο επηθνξηηζκέλνπ κε εκπνξηθήο θχζεσο αξκνδηφηεηεο θαη ππεπζχλνπ ηνπιάρηζηνλ ελφο ηκήκαηνο ηεο επηρείξεζεο. ε πεξίπησζε αιινδαπνχ, ε απφδεημε φηη πιεξνχληαη νη παξαπάλσ φξνη πξέπεη λα πξνθχπηεη απφ βεβαίσζε πνπ έρεη εθδψζεη ε αξκφδηα αξρή ή νξγαληζκφο ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο ηνπ. 5. Να θαηέρεη επαξθή γλψζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη, εάλ πξφθεηηαη γηα γξαθείν Γεληθνχ Σνπξηζκνχ, κηαο ηνπιάρηζηνλ απφ ηηο γιψζζεο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ γλψζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο απφ αιινδαπνχο ή ηεο γιψζζαο άιισλ θξαηψλκειψλ ηεο Δ.Δ. απφ Έιιελεο απνδεηθλχεηαη κε εμέηαζε ηνπ ελδηαθεξφκελνπ απφ ππάιιειν ηεο θαηά ηφπν αξκφδηαο Π.Τ.Σ. Δάλ ην εηδηθφ ζήκα ιεηηνπξγίαο αηηείηαη θπζηθφ πξφζσπν πνπ δελ πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο ππφ 4 θαη 5, ν ελδηαθεξφκελνο ππνρξενχηαη λα νξίζεη κε αίηεζε ηνπ άιιν πξφζσπν σο ππεχζπλν ηνπ γξαθείνπ, ην νπνίν λα πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο απηέο. Σν πξφζσπν απηφ ζα πξέπεη λα ππνβάιεη εθηφο απφ ηα απαηηνχκελα δηθαηνινγεηηθά θαη ππεχζπλε δήισζε ηνπ λ. 1599/86 φηη δέρεηαη λα αλαιάβεη ππεχζπλνο ηνπ γξαθείνπ, φηη ζα είλαη πιήξνπο θαη απνθιεηζηηθήο απαζρφιεζεο θαη δελ ζα εξγάδεηαη σο μελαγφο ή νδεγφο ηνπξηζηηθνχ ιεσθνξείνπ δεκφζηαο ρξήζεο. 6. Να δηαζέηεη πιήξε θαη αλεμάξηεηε γξαθεηαθή εγθαηάζηαζε εκβαδνχ ηνπιάρηζηνλ 20η.κ. γηα γξαθεία Γεληθνχ Σνπξηζκνχ θαη 12η.κ. γηα γξαθεία Δζσηεξηθνχ Σνπξηζκνχ. Ο ζρεηηθφο έιεγρνο δηελεξγείηαη απφ ηελ αξκφδηα Π.Τ.Σ., ε νπνία εμεηάδεη ηελ χπαξμε ή κε ηεο αλσηέξσ εγθαηάζηαζεο κε ην αληίζηνηρν εκβαδφλ θαη ην κηζζσηήξην ζπκβφιαην ή ηνπο ηίηινπο ηδηνθηεζίαο εάλ ν ρψξνο είλαη κηζζσκέλνο ή ηδηφθηεηνο 18

αληίζηνηρα. Ο λφκνο απαγνξεχεη ηε ζπζηέγαζε ηνπξηζηηθνχ γξαθείνπ κε επηρείξεζε άιιε απφ απηέο πνπ έρνπλ ηνπξηζηηθνχο ζθνπνχο, φπσο είλαη ηα μελνδνρεία, νη επηρεηξήζεηο εθκίζζσζεο Η.Υ. απηνθηλήησλ θ.ιπ. πλνιηθά γηα ηε ρνξήγεζε ηνπ εηδηθνχ ζήκαηνο ιεηηνπξγίαο πξνζθνκίδνληαη ζηελ αξκφδηα Π.Τ.Σ. ηα θάησζη δικαιολογηηικά: 1. Αίηεζε γηα ρνξήγεζε εηδηθνχ ζήκαηνο θαη έγθξηζε δηαθξηηηθνχ ηίηινπ (ππνβάιιεηαη απφ ηνλ ππφρξεν ππνβνιήο ηεο ππφ 2.ππεχζπλεο δήισζεο). 2. Τπεχζπλε δήισζε ηνπ άξζξνπ 3 παξ.2 ηνπ Ν.2160/93 (ε δήισζε αθνξά θπξίσο ζηελ ηήξεζε ησλ ηερληθψλ πξνδηαγξαθψλ θαη αλαθέξεη ηνλ Α.Φ.Μ. ηεο επηρείξεζεο). 3. Αληίγξαθν πνηληθνχ κεηξψνπ γεληθήο ρξήζεο, ην νπνίν εθδίδεηαη απφ ηελ θαηά ηφπν εηζαγγειηθή αξρή θαη αλαδεηείηαη απηεπάγγειηα απφ ηελ αξκφδηα Π.Τ.Σ. 4. Πηζηνπνηεηηθφ Γξακκαηέα Πξσηνδηθψλ απφ ην νπνίν λα θαίλεηαη φηη ν επηρεηξεκαηίαο δελ έρεη θεξπρζεί ζε πηψρεπζε θαη δελ βξίζθεηαη ζε απαγφξεπζε ή δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε. 5. Φσηνηππία αζηπλνκηθήο ηαπηφηεηαο ή πηζηνπνηεηηθφ γέλλεζεο (γηα αιινδαπνχο δηαβαηήξην). 6. Δπηθπξσκέλν αληίγξαθν απνιπηεξίνπ Λπθείνπ ή άιιεο ηζφηηκεο ζρνιήο ηεο Διιάδνο ή ηνπ εμσηεξηθνχ (ε ηζνηηκία απνδεηθλχεηαη κε ζρεηηθά έγγξαθα ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο). Αλ ν ελδηαθεξφκελνο δελ είλαη θάηνρνο απνιπηεξίνπ Λπθείνπ, πξέπεη λα πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ ΠΓ 288/91. 7. Δπηθπξσκέλν αληίγξαθν ηίηινπ ζπνπδψλ μέλεο γιψζζαο ρψξαο ηεο Δ.Δ γηα Γξαθείν Γεληθνχ Σνπξηζκνχ. Δάλ δελ ππάξρεη ηίηινο ζπνπδψλ, ε γλψζε ηεο μέλεο γιψζζαο κπνξεί λα απνδεηρζεί κε εμέηαζε απφ εηδηθφ ππάιιειν ηεο Π.Τ.Σ. Γηα Γξαθείν Δζσηεξηθνχ Σνπξηζκνχ δελ απαηηείηαη γλψζε μέλεο γιψζζαο. 8. Βεβαίσζε πεξί χπαξμεο ηεο σο άλσ πιήξνπο θαη αλεμάξηεηεο γξαθεηαθήο εγθαηάζηαζεο. 9. Παξάβνιν ππέξ Γεκνζίνπ 293,47 θαη δηπιφηππν είζπξαμεο απφ ΓΟΤ γηα ηέιε ραξηνζήκνπ 29,35 ζπλ 20% ππέξ ΟΓΑ. 10. Παξάβνιν ππέξ ΔΟΣ θαη ΣΔΑΠΠΔΡΣΣ 58,69. 19

11. Βεβαίσζε ηνπ ΔΟΣ θαη ηεο ΓΟΤ ζηελ νπνία ππάγεηαη ν αηηψλ φηη δελ πθίζηαηαη νθεηιή απφ νξηζηηθφ πνζφ πξνζηίκνπ βεβαησκέλνπ ζε βάξνο ηνπ αηηνχληνο ή απφ ιεμηπξφζεζκεο νηθνλνκηθέο ππνρξεψζεηο πξνο ηνλ ΔΟΣ. 12. Απνδεηθηηθφ θνξνινγηθήο ελεκεξφηεηαο ηνπ επηρεηξεκαηία ή βεβαίσζε έλαξμεο επηηεδεχκαηνο ηεο επηρείξεζεο. Πξνθεηκέλνπ γηα επηρεηξήζεηο ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ ηηο νπνίεο εθκεηαιιεχνληαη λνκηθά πξόζσπα, ην εηδηθφ ζήκα ιεηηνπξγίαο ηνπο εθδίδεηαη ζην φλνκα ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ. ηελ πεξίπησζε απηή απαηηείηαη ε ππνβνιή ησλ δηθαηνινγεηηθψλ απφ 1 έσο 12 φπσο ζηελ πεξίπησζε ρνξήγεζεο ζε θπζηθά πξφζσπα, κε ηηο αθφινπζεο δηαθνξνπνηήζεηο: Tα δηθαηνινγεηηθά ησλ παξαγξάθσλ 3, 4 θαη 5 ππνβάιινληαη απφ ην δηαρεηξηζηή ή ηνπο δηαρεηξηζηέο ηεο εηαηξείαο (πξνθεηκέλνπ γηα ΟΔ, ΔΔ θαη ΔΠΔ) ή απφ ηνπο λφκηκνπο εθπξνζψπνπο πνπ έρνπλ νξηζζεί απφ ην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην (φηαλ πξφθεηηαη γηα ΑΔ). Σα δηθαηνινγεηηθά 6 θαη 7 ππνβάιινληαη απφ ην δηαρεηξηζηή ή εθπξφζσπν ηεο εηαηξείαο, ελψ ηα ππφινηπα εθδίδνληαη γηα ινγαξηαζκφ ηεο ίδηαο ηεο εηαηξείαο. Τπνβάιινληαη επίζεο ηα εμήο πξφζζεηα δηθαηνινγεηηθά: 13. Σν θαηαζηαηηθφ ηεο εηαηξείαο κε ηηο ηπρφλ ηξνπνπνηήζεηο ηνπ. 14. Γηα ηηο ΑΔ θαη ΔΠΔ ηα αληίζηνηρα ΦΔΚ ζηα νπνία έρνπλ δεκνζηεπζεί ηα θαηαζηαηηθά ηνπο. 15. Πηζηνπνηεηηθφ εηαηξηθψλ κεηαβνιψλ. 16. Βεβαίσζε Γξακκαηέα Πξσηνδηθψλ απφ ηελ νπνία λα θαίλεηαη φηη ην λνκηθφ πξφζσπν δελ έρεη θεξπρζεί ζε πηψρεπζε. Σα λνκηθά πξόζσπα πνπ εδξεύνπλ ζε ρώξα ηεο Δ.Δ θαη αηηνχληαη εηδηθφ ζήκα ιεηηνπξγίαο Γξαθείνπ Γεληθνχ Σνπξηζκνχ ππνρξενχληαη λα νξίζνπλ εθπξφζσπν ηνπο (Έιιελα ή αιινδαπφ) κε εηδηθφ πιεξεμνχζην, ζην πξφζσπν ηνπ νπνίνπ ζα πξέπεη λα ζπληξέρνπλ νη πξνυπνζέζεηο πνπ απνδεηθλχνληαη κε ηα δηθαηνινγεηηθά 3, 4 θαη 5. Έηζη, ν εηδηθφο πιεξεμνχζηνο πξέπεη λα είλαη ηθαλφο γηα δηθαηνπξαμία θαη λα κελ έρεη θαηαδηθαζζεί ζε πνηλή θπιάθηζεο πέξαλ ησλ ηξηψλ κελψλ γηα ηα εγθιήκαηα πνπ αλαθέξνληαη αλσηέξσ. 20

Γηα ηηο εηαηξείεο πνπ έρνπλ ηελ έδξα ηνπο εθηόο Δ.Δ θαη επηζπκνχλ λα ιάβνπλ ην εηδηθφ ζήκα ιεηηνπξγίαο γξαθείνπ Γεληθνχ Σνπξηζκνχ, πξέπεη λα απνδεηθλχεηαη κε βεβαίσζε ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ ε σο άλσ ηζρχο ηεο αξρήο ηεο ακνηβαηφηεηαο. Σν ζήκα πνπ ρνξεγείηαη ζχκθσλα κε ηα αλσηέξσ ζηα ηνπξηζηηθά γξαθεία θαηαρσξίδεηαη θαη αχμνληα αξηζκφ ζην Μεηξψν Σνπξηζηηθψλ Δπηρεηξήζεσλ πνπ ηεξείηαη ζηελ αξκφδηα Π.Τ.Σ. θαη πεξηιακβάλεη ηνλ αχμνληα αξηζκφ ηνπ βηβιίνπ θαηαρψξηζεο, ηνλ Αξηζκφ Φνξνινγηθνχ Μεηξψνπ, ηελ αξκφδηα ΓΟΤ, ηε κνξθή ηεο ηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο, ηε δηεχζπλζε ηεο επηρείξεζεο, ην δηαθξηηηθφ ηίηιν θαη ηελ επσλπκία. Σν εηδηθφ ζήκα ηζρχεη κέρξηο αλθιήζεψο ηνπ, αιιά ηα δηθαηνινγεηηθά ππφ 4,5,8,9,10,11 θαη 12 επαλππνβάιινληαη αλά πεληαεηία κεηά ηε ρνξήγεζε. Σν ηνπξηζηηθφ γξαθείν ππνρξενχηαη λα αλαξηά ην ζήκα ζε εκθαλέο ζεκείν θαη λα δηαηεξεί φια ηα ζπλαθή ζηνηρεία δηαζέζηκα γηα ελδερφκελν έιεγρν. Διακπιηικόρ Τίηλορ Σα ηνπξηζηηθά γξαθεία κπνξνχλ ζχκθσλα κε ηνλ Ν.393/76 λα ρξεζηκνπνηνχλ ζηηο ζπλαιιαγέο ηνπο δηαθξηηηθφ ηίηιν. Χο δηαθξηηηθφ γλψξηζκα ηεο επηρείξεζεο, ν ηίηινο απηφο πξνζηαηεχεηαη θαηά ηηο δηαηάμεηο ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα θαη ηεο εκπνξηθήο λνκνζεζίαο. Ο δηαθξηηηθφο ηίηινο εγθξίλεηαη απφ ηελ αξκφδηα Π.Τ.Σ. ηνπ ΔΟΣ φπνπ ηεξείηαη κεηξψν θαηαρψξηζεο ησλ δηαθξηηηθψλ ηίηισλ. Έλαο δηαθξηηηθφο ηίηινο κπνξεί λα απνξξηθζεί εάλ ζεσξεζεί αθαηάιιεινο, αλάξκνζηνο, ή πξνζνκνηάδεη κε άιινλ ζε ηέηνην βαζκφ, πνπ λα κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζχγρπζε. Δπίζεο απαγνξεχεηαη ξεηψο ε ρξεζηκνπνίεζε ή παξεκβνιή ηνπ φξνπ «ΔΘΝΗΚΟ» ζηνλ δηαθξηηηθφ ηίηιν ηνπξηζηηθνχ γξαθείνπ. Ζ έγθξηζε ηνπ δηαθξηηηθνχ ηίηινπ θαη ε θαηαρψξηζε ηνπ ζην εηδηθφ κεηξψν δεκηνπξγεί δηθαίσκα θπξηφηεηαο ζηνλ ηίηιν γηα ην πξφζσπν (θπζηθφ ή λνκηθφ) πνπ έρεη ηελ άδεηα ιεηηνπξγίαο ηνπ ηνπξηζηηθνχ γξαθείνπ. Απψιεηα ηνπ δηθαηψκαηνο επέξρεηαη κεηά ηελ πάξνδν δηεηίαο απφ ηελ νξηζηηθή παχζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ γξαθείνπ. Σν δηθαίσκα θπξηφηεηαο ζην δηαθξηηηθφ ηίηιν κπνξεί 21