1.0 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

1.0 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 1

1.0 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η επιλέξιμη περιοχή καλύπτει 17.282 km2. (το 23 % της συνολικής έκτασης της Αλβανίας και 8,2% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας) με πληθυσμό 913.111κατοίκους (4,2% του ελληνικού πληθυσμού και 14% του Αλβανικού πληθυσμού). Από ελληνικής πλευράς καλύπτει 3 διοικητικές μονάδες σε επίπεδο NUTS II (Περιφέρειες), 5 μονάδες σε επίπεδο NUTS IIΙ (Νομοί) και 94 μονάδες σε επίπεδο NUTS IV (δήμοι). Από αλβανικής πλευράς περιλαμβάνει 3 μονάδες σε επίπεδο NUTS II (περιφέρειες προγραμματισμού) 5 μονάδες σε επίπεδο NUTS IIΙ (νομοί) και μία μονάδα σε επίπεδο NUTS IV (δήμοι). Πίνακας 1. Επιλέξιμη περιοχή: Έκταση, Πληθυσμός, Διοικητικές μονάδες Περ. Δ. Σ. Ελλάδα Αλβανία Εκταση 17.282 10790 6.492 % επί της συνολικής έκτασης 8,2% 23% Πληθυσμός 913.111 442.093 471.018 % επί του συνόλου 4,2% 14 Διοικητικές-περιφερειακές μονάδες και μονάδες προγραμματισμού NUTS II 3 3 NUTS III 5 5 NUTS IV 94 1 Πηγή: Eurostat Η παραμεθόριος περιοχή Ελλάδας - Αλβανίας διαφοροποιείται αρκετά κυρίως από την Ελληνική πλευρά των συνόρων σε ότι αφορά το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και της διάρθρωσης της οικονομίας των νομών που την απαρτίζουν. Τμήμα της επιλέξιμης περιοχής αποτελεί ο νομός Κέρκυρας, ο οποίος έχει ένα από τα υψηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα της χώρας καθώς ο τουρισμός κατέχει δεσπόζουσα θέση στην συγκεκριμένη περιοχή. Αντιθέτως, αναφορικά με τις λοιπές Ελληνικές επιλέξιμες περιοχές, τόσο ο νομός Θεσπρωτίας όσο και ο νομός Φλώρινας αποτελούν δύο από τους φτωχότερους νομούς της Ελλάδος. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 2

Όσον αφορά τη γεωμορφολογία της περιοχής, δεσπόζει ο ορεινός όγκος της Πίνδου φυσική συνέχεια της ανάλογης οροσειράς της Αλβανικής πλευράς. Μεγάλο αστικό κέντρο (με βάση την κοινωνικοοικονομική κατάσταση της επιλέξιμης περιοχής) αποτελούν τα Ιωάννινα. Όσον αφορά την παραμεθόριο περιοχή της Αλβανίας, αυτή χαρακτηρίζεται από: την πολύ μεγάλη εξάρτησή της από το πρωτογενή τομέα, την εμφανή έλλειψη υποδομών, το εξαιρετικά χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, το υψηλό ποσοστό ανεργίας το οποίο οδηγεί στην αναζήτηση, συνήθως παράνομης, εργασίας στην Ελλάδα) και, την απουσία σημαντικών αστικών κέντρων. Οι παραπάνω «ανομοιομορφίες» αποτελούν ορισμένα από τα βασικά προβλήματα για την ανάπτυξη της συνεργασίας. Η αντιμετώπιση των ανομοιομορφιών αυτών θα συμβάλλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη της Αλβανίας συνολικά και επομένως στη σταθερότητα και την προοπτική ευημερίας στην ευρύτερη περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Επίσης, το πρόγραμμα Ελλάδα-Αλβανία θα πρέπει να θεωρηθεί ως παρέμβαση η οποία προωθεί την επικοινωνία και τη συνεργασία, καθώς επίσης και τη δημιουργία επιχειρηματικών και εμπορικών δεσμών μεταξύ των δύο πλευρών των συνόρων. Η βελτίωση των οδικών διασυνοριακών συνδέσεων τόσο για τη διασφάλιση ταχύτητας αλλά και ασφάλειας στη μεταφορά εμπορευμάτων και διακίνηση ανθρώπων, όσο και για τη σύνδεση των Αλβανικών εδαφών με τα διευρωπαϊκά δίκτυα και τους διευρωπαϊκούς κόμβους μεταφορών (Εγνατία Ηγουμενίτσα) αποτελούν παρεμβάσεις που θα δράσουν καταλυτικά για την περαιτέρω τόνωση της οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των παραμεθορίων περιοχών Ελλάδας Αλβανίας. Η αναβάθμιση των οδικών συνδέσεων σε συνδυασμό με τη λήψη μέτρων για την τόνωση του αισθήματος ασφαλείας των κατοίκων της επιλέξιμης περιοχής (καλύτερη φύλαξη των συνόρων και πάταξη των φαινομένων λαθρομετανάστευσης και λαθρεμπορίου) συνθέτουν ένα πλέγμα παρεμβάσεων που θα αποτελέσει τη βάση για την ανάληψη πρωτοβουλιών και τη διαφοροποίηση της τοπικής οικονομίας. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 3

Επιπρόσθετα, η παραμεθόριος περιοχή στα χερσαία σύνορα και ιδιαίτερα στο δυτικό τμήμα της, διαθέτει ένα από τους σημαντικότερους υδροβιότοπους της χώρας (Πρέσπες) ενώ υπάρχει επίσης σημαντικός αριθμός Εθνικών Δρυμών, αλλά και ιδιαίτερα πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Το φυσικό περιβάλλον αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη πλουτοπαραγωγική πηγή της περιοχής, η προστασία και η ανάδειξη του οποίου θα συμβάλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, γεγονός που αποτελεί και μια ελπιδοφόρα προοπτική για τη οικονομία της περιοχής. Η εγκατάσταση και λειτουργία Ελληνικών και μικτών ΜΜΕ στην παραμεθόριο περιοχή (που είναι ήδη σημαντική) σε πρώτη φάση, θα αξιοποιήσει το ιδιαίτερα χαμηλό εργατικό κόστος μακροπρόθεσμα όμως, θα απαιτηθεί η ενίσχυση και ο εκσυγχρονισμός των επιχειρήσεων για να μπορέσουν να αποτελέσουν αυτοτελείς οικονομικές μονάδες και να πάψουν να λειτουργούν ως απλοί υπεργολάβοι. Ένα επίσης ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της παραμεθορίου περιοχής είναι και για τις δύο πλευρές των συνόρων, η χαμηλή ποιότητα εξυπηρετήσεων που απολαμβάνουν οι κάτοικοι των απομακρυσμένων οικισμών. Οι υποδομές υγείας αλλά και οι προσφερόμενες υπηρεσίες υγείας απαιτούν σημαντικές παρεμβάσεις για την αναβάθμισή τους. Μέχρι σήμερα το σύνολο των κατοίκων της ελληνικής επιλέξιμης περιοχής, αλλά και σημαντικός αριθμός κατοίκων από την πλευρά της Αλβανίας καταφεύγει για την αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας στα νοσοκομεία των Ιωαννίνων και της Καστοριάς. Η αναβάθμιση των προσφερομένων υπηρεσιών υγείας μπορεί να προέλθει τόσο μέσω της αξιοποίησης προηγμένων εφαρμογών τηλεματικής αλλά και μέσω αναβάθμισης των διασυνοριακών σταθμών υγείας. Σημαντικές παρεμβάσεις απαιτούνται στο σύνολο της επιλέξιμης περιοχής για την αναβάθμιση των υποδομών που σχετίζονται τόσο με τη διασφάλιση ενός αποδεκτού επιπέδου ποιότητας ζωής, όσο και για την προστασία του περιβάλλοντος. Η εγκατάσταση / βελτίωση των συστημάτων επεξεργασίας λυμάτων και η βελτίωση των αποχετευτικών δικτύων θα συμβάλλουν αποφασιστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Η έντονη πληθυσμιακή αποδυνάμωση των κατοίκων της παραμεθορίου περιοχής (ιδιαίτερα από την Ελληνική πλευρά των συνόρων) αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την ανάπτυξη των παραμεθορίων διασυνοριακών ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 4

περιοχών. Από Αλβανικής πλευράς, σημαντικά προβλήματα παρατηρούνται σε σχέση με την επάρκεια ηλεκτρικής ενέργειας, αφού είναι ιδιαίτερα συχνές οι διακοπές στην παροχή ρεύματος αλλά και με τον αριθμό των τηλεφωνικών συνδέσεων και γενικότερα την ποιότητα παροχής υπηρεσιών στον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Σε ότι αφορά την συνεργασία των δημόσιων φορέων προνομιακοί τομείς για την υλοποίηση κοινών δράσεων αποτελούν η προστασία του περιβάλλοντος, η ασφάλεια των συνόρων, η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και η μεταφορά γενικότερα τεχνογνωσίας και «ορθών» πρακτικών (best practices) στη Δημόσια Διοίκηση. Σημαντικό πεδίο συνεργασίας υπάρχει και ανάμεσα στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα που υπάρχουν στην περιοχή και ιδιαίτερα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με το αντίστοιχο της Κορυτσάς, όπως επίσης μπορεί να αναπτυχθεί συνεργασία για την ανταλλαγή τεχνογνωσίας σε επίπεδο εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ανώτερης εκπαίδευσης. Το Πρόγραμμα Γειτνίασης καλύπτει τους στόχους της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας και τις γενικότερες κατευθύνσεις πολιτικής της Ε.Ε. και είναι πλήρως συμβατό με τον Εθνικό αναπτυξιακό σχεδιασμό όπως αυτός έχει αποτυπωθεί στο Εθνικό και Περιφερειακό σκέλος του Γ ΚΠΣ σύμφωνα με τους κανόνες εφαρμογής της Ε.Ε.. Η επιλεχθείσα στρατηγική αντανακλά τόσο στην ενίσχυση της διαπεριφερειακής συνεργασίας όσο και της περιφερειακής ανάπτυξης και ολοκλήρωσης της επιλέξιμης περιοχής. Η επιλεχθείσα στρατηγική και οι ειδικοί και επιχειρησιακοί στόχοι του Προγράμματος που έχουν τεθεί είναι ρεαλιστικοί και προσαρμοσμένοι στις ποικίλες ιδιαιτερότητες και προβλήματα που αντιμετωπίζει η επιλέξιμη περιοχή. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 5

1.2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα της επιλέξιμης περιοχής αποτελούν οι ορεινοί όγκοι που συντελούν στην γεωγραφική απομόνωση των επιλέξιμων περιοχών. Για την επιλέξιμη περιοχή της Αλβανίας οι ιδιαίτερες μορφολογικές συνθήκες (μεγάλο ποσοστό ορεινών και ημιορεινών όγκων, συχνές βροχοπτώσεις) την έχουν αναδείξει ως κύρια πηγή παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας, όπως επίσης και την Περιφέρεια Δ. Μακεδονίας από την άλλη πλευρά των συνόρων. Πίνακας 2. Η Επιλέξιμη περιοχή: γεωγραφικά μορφολογικά στοιχεία ΕΠΙΛΕΞΙΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ΚΟΡΥΤΣΑΣ ΒΛΟΡΕ ΦΛΩΡΙΝΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Αργυροκάστρου Πρεμετής Κορυτσάς Ντεβόλ Δ. Κολόν Αγ. Σαράντα Έκταση 1.924 1.720 4.990 1.515 641 1.137 926 2.100 429 804 1.096 % της χώρας 1,5 1,3 3,8 1,1 0,5 3,96 3,23 7,32 1,49 2,80 3,82 Καλλιερ/νες Εκτάσεις Αρδευόμενες Εκτάσεις % 534.500 318.100 399.300 209.600 347.900 31,1 12,4 28,9 31 6 Δάση 498.200 583.400 1.474.400 125.800 36.200 Πηγή: EΣΥΕ Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, που βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Ελλάδας, είναι κατεξοχήν ορεινή περιοχή με το 82% του εδάφους της να καλύπτεται από ορεινές και ημι-ορεινές εκτάσεις. Ο νομός Καστοριάς ειδικότερα έχει έκταση 1.720 τ. χλμ. και αποτελεί το 7% της έκτασης της Περιφέρειας. Το 58,4% της έκτασης του Νομού χαρακτηρίζεται ως ορεινό, το 28,8% ημιορεινό και μόνο το 12,8% πεδινό. Ο νομός Φλώρινας έχει έκταση 1.924 τ. χλμ. και όπως ο Νομός Καστοριάς έχει έντονη ορεινή διαμόρφωση με ελάχιστες πεδιάδες. Συγκεκριμένα, οι ορεινές και ημι-ορεινές περιοχές καλύπτουν το 74% της συνολικής έκτασης του νομού, ενώ οι πεδινές εκτάσεις καλύπτουν μόλις το 26% αυτής. Η Περιφέρεια έχει ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 6

σημαντικούς φυσικούς πόρους όπως ενεργειακά ορυκτά, μεταλλεύματα, δάση, βοσκότοπους και συγκεντρώνεται σ αυτή το 65% των επιφανειακών υδάτινων πόρων της χώρας. Το σημαντικότερο εκμεταλλεύσιμο ορυκτό του νομού Καστοριάς είναι το σιδηρονικέλιο στην περιοχή της Ιεροπηγής. Ο νομός Φλώρινας διαθέτει από τα μεγαλύτερα λιγνιτικά κοιτάσματα της χώρας, σημαντικά αποθέματα διακοσμητικών πετρωμάτων (γρανίτες, μάρμαρα) και εμπορικά αξιοποιήσιμα υπόγεια νερά (ξινό νερό). Αναφορικά με την Περιφέρεια Ηπείρου οι ορεινές περιοχές αποτελούν το 74,2% της έκτασής της. Οι μόνες εκτεταμένες πεδινές εκτάσεις είναι των νομών Άρτας και Πρεβέζης που δεν περιλαμβάνονται στην επιλέξιμη περιοχή, καθώς και οι κοιλάδες των ποταμών Αχέροντα και Καλαμά. Οι βασικοί ορεινοί όγκοι της Περιφέρειας αποτελούν την οροσειρά της Πίνδου. Η βόρεια Πίνδος χωρίζει την Ήπειρο από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ενώ η Νότια Πίνδος χωρίζει την Ήπειρο από την Περιφέρεια της Θεσσαλίας, αποτελώντας ταυτόχρονα φυσικό εμπόδιο και βασικό παράγοντα απομόνωσής της από την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα. Οι κυριότεροι ποταμοί της Περιφέρειας είναι ο Αώος, ο Καλαμάς, ο Αχέροντας, ο Λούρος και ο Άραχθος, ενώ η σημαντικότερη λίμνη είναι αυτή των Ιωαννίνων. Ο Νομός Θεσπρωτίας έχει έκταση 1.515 τμ. Το 5,23% του Νομού είναι πεδινό, ενώ το 94,77% ορεινό. Ο Νομός Ιωαννίνων έχει έκταση 4.990 τ.χλμ.. Το 3,33% του Νομού είναι πεδινό, ενώ το 96,67% ορεινό. Η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων αποτελεί μία νησιωτική ακριτική περιφέρεια. Έχει έκταση 2.318 τετ. χιλ και αποτελεί το 1,75% του συνόλου της χώρας. Από τα 32 συνολικά νησιά μόνο τα 13 είναι κατοικημένα. Οι ορεινές εκτάσεις καλύπτουν το 28% της συνολικής έκτασης της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, οι ημιορεινές το 36% όσο και οι πεδινές εκτάσεις. Η επιλέξιμη περιοχή της Αλβανίας για το Πρόγραμμα Γειτνίασης ΕΛΛΑΔΑ- ΑΛΒΑΝΙΑ περιλαμβάνει τις περιφέρειες: Αργυροκάστρου (Νομοί Αργυροκάστρου, Πρεμετής και Τεπελενίου), Κορυτσάς (Νομοί Κορυτσάς, Δεβολίου, Κολονίας και Πόγραδετς) και Αυλώνας (Νομοί Αγίων Σαράντα, Αυλώνας και Δελβίνου). Ο νομός Άγιοι Σαράντα καλύπτει έκταση 1.096 τ. χλμ. και αντιστοιχεί περίπου στο 3,8% της συνολικής έκτασης της χώρας. Ο νομός Αργυροκάστρου καλύπτει έκταση 1.137 τ. χλμ. και αντιστοιχεί περίπου στο 3,9% της συνολικής έκτασης της χώρας. Ο ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 7

νομός Πρεμετής καλύπτει έκταση περίπου 926 τ. χλμ. και αντιστοιχεί περίπου στο 3,2% της συνολικής έκτασης της χώρας. Τέλος, ο νομός Κορυτσάς καλύπτει έκταση περίπου 2.100 τ. χλμ. και αντιστοιχεί περίπου στο 7,3% της συνολικής έκτασης της χώρας. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 8

1.3. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η επιλέξιμη περιοχή έχει πληθυσμό 913.111κατοίκους(1999) κατοίκους. Σύμφωνα με τα στοιχεία των επιμέρους περιοχών που αφορούν στην ηλικιακή κατανομή, η επιλέξιμη περιοχή παρουσιάζει μία σχετική ομοιομορφία που χαρακτηρίζεται από μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού ηλικίας 15-64. Παράλληλα, λόγω της μετακίνησης του πληθυσμού από την ύπαιθρο προς τα αστικά κέντρα παρατηρείται έντονο το φαινόμενο της ερήμωσης της υπαίθρου. Πίνακας 3. Η Επιλέξιμη περιοχή: Δημογραφικά στοιχεία (1999) ΕΠΙΛΕΞΙΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ΚΟΡΥΤΣΑΣ ΒΛΟΡΕ ΦΛΩΡΙΝΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Αργυροκάστρου Πρεμετής Κορυτσάς Ντεβόλ Δ Κολόν Αγ. Σαράντα Πληθυσμός 53.531 52.571 177.900 50.500 107.591 66.373 39.775 215.221 37.100 24.781 87.768 % της περιφέρειας 17,6 17,3 47,6 14,7 55,54 Μεταβολή Πληθυσμού 50,17 47,86 54,5 41,61 82,47 Ηλικιακή κατανομή 0-14 20,6 20,2 18,5 20,4 18,1 25,9 26 24,8 24,7 25,5 28,1 15-64 65,5 66,9 65,4 63,4 65,4 64,5 63,8 65,3 65,2 64,3 63,2 65 και άνω 13,9 12,9 16 16,2 16,4 9,6 10,2 9,9 10,1 10,2 8,7 Ελληνική Πηγή: EΣΥΕ 2000 Αλβανική Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Αλβανίας, 2000 Ο πληθυσμός της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, βάση της τελευταίας απογραφής (ΕΣΥΕ 2001), ανέρχεται σε 294.317 κατοίκους έναντι 303.252 κατοίκων το 1999. Ο πληθυσμός αυτός αντιστοιχεί στο 2,7% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Ενώ κατά την περίοδο 1995-1999 παρατηρείται οριακή αύξηση του πληθυσμού της τάξης του 1,04% κατά την τριετία 1999-2001 παρατηρείται μείωση ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 9

αυτού της τάξης του 1,03%. Ιδιαίτερα αραιοκατοικημένη η Περιφέρεια έχει πληθυσμιακή πυκνότητα 32 κάτοικους ανά τ.χλμ., έναντι 79,7 της χώρας. Τέλος, ένα ακόμη χαρακτηριστικό της είναι ότι το 56,5% των κατοίκων της διαμένει σε αγροτικές περιοχές. Ο πληθυσμός της Περιφέρειας Ηπείρου ανέρχεται σε 396.732 άτομα το 2001, έναντι371.690 κατοίκων το 1998 και 416.328 το 1991. Ο πληθυσμός αυτός αντιστοιχεί στο 3,6% του συνολικού πληθυσμού της χώρας, Ο πληθυσμός της Περιφέρειας Ιόνιων Νήσων ανέρχεται σε 212.984 κατοίκους (ΕΣΥΕ 2001) παρουσίασε συνεχή μείωση τη μεταπολεμική περίοδο. Τη δεκαετία του 1970 ουσιαστικά σταθεροποιήθηκε γύρω στις 85.000. Αντίθετα τη δεκαετία του 1980 παρουσιάζει αναστροφή της πτωτικής πορείας και το 1991 ανέρχεται σε 193.734. Μεταξύ των δύο τελευταίων απογραφών (1991 και 2001) ο πληθυσμός της Περιφέρειας αυξήθηκε κατά 10% περίπου. Στην επιλέξιμη περιοχή της Αλβανίας η αύξηση του πληθυσμού κατά την τελευταία τριακονταετία είναι σημαντική με μεγαλύτερη αυτή του Νομού των Άγιων Σαράντα (82,47%) και μικρότερη αυτή του Δήμου Κολόν (41,61%). Στο σύνολο της χώρας παρουσιάζεται αύξηση της τάξης του 96,10%. Με δεδομένο το βαθμό διασποράς του πληθυσμού σε επίπεδο χώρας, οι παραμεθόριες περιοχές του προγράμματος είναι οι πλέον αραιοκατοικημένες στην Αλβανία, με δυσμενέστερη θέση αυτή του Δήμου Κολόν (30,8κατ/τμ.), ενώ ο πλέον πυκνοκατοικημένος είναι ο Νομός Κορυτσάς (102,5κατ/τμ.). 1.4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 1.4.1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η οικονομική δομή και ανάπτυξη της επιλέξιμης περιοχής χαρακτηρίζεται από σημαντικές διαφορές στο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης αλλά και διάρθρωσης της οικονομίας των επιμέρους νομών που την απαρτίζουν. Οι μεγάλες αντιθέσεις που παρουσιάζονται στην Αλβανική πλευρά, κυρίως λόγω των έντονων πολιτικόοικονομικών ανακατατάξεων που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, δεν έχουν δώσει ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 10

τη δυνατότητα στην τοπική οικονομία να ωριμάσει και να δημιουργήσει δομές που ήδη υπάρχουν στην ελληνική πλευρά. Πίνακας 4a. Η Ελληνική Επιλέξιμη περιοχή: ΑΕΠ κατά κεφαλήν (1998). Πηγή:ΕΣΥΕ, 2000 Πίνακας 4β. Σύνολο Χώρας: Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Ελλάδας-Αλβανίας (1998, 2001 & 2002, σε εκ ) ΔΕΙΚΤΕΣ / ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ 1998 2001 2002 1998 2001 20002 ΑΕΠ (σε εκ ευρώ) 122.000 117.200 132.800 2.700 4.300 4.800 Πηγή:World Bank Data, 2003 Σε γενικές γραμμές η ελληνική πλευρά των συνόρων παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη στο δευτερογενή και τριτογενή τομέα της οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα, ο δευτερογενής τομέας παρουσιάζεται ανεπτυγμένος αλλά με κατεύθυνση κυρίως την τοπική και εθνική κατανάλωση και λιγότερο τις εξαγωγές. Ο τριτογενής τομέας της επιλέξιμης ελληνικής περιοχής είναι ο πιο ανεπτυγμένος. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, (το 2001), ανέρχεται σε 12.486 euro έναντι 11.970 euro του μέσου κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας, παρουσιάζοντας αύξηση σε σχέση με το αντίστοιχο του 2000 που ήταν 11.692 euro. Η Περιφέρεια παράγει το 2,8% του ΑΕΠ της χώρας (2001). Στον πρωτογενή τομέα παράγεται το 12,6%, στο δευτερογενή το 30,8% (με προεξέχοντα κλάδο την παραγωγή ενέργειας) και στον τριτογενή το 56,6% του Περιφερειακού ΑΕΠ. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 11

Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Περιφέρειας Ηπείρου εξακολουθεί να βρίσκεται σε χαμηλότερη θέση από το αντίστοιχο της χώρας. Συγκεκριμένα ανέρχεται στο 80,2% του μέσου κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας για το έτος 2001και καταλαμβάνει την τελευταία θέση ανάμεσα στις 13 Περιφέρειες της χώρας. Με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της να φθάνει χαμηλότερα από το μισό της Ε.Ε., η Ήπειρος είναι μία από τις φτωχότερες Περιφέρειες της Ε.Ε.,. Η Περιφέρεια παράγει το 2,5% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας (2001). Στον πρωτογενή τομέα παράγεται το 9,8%, στο δευτερογενή το 16,1% και στον τριτογενή το 74,1% του Περιφερειακού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων συγκεντρώνει το 1,7% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας (2001). Το 75% του προϊόντος της προέρχονται από τις υπηρεσίες και κατά κύριο λόγο από τον τουρισμό, καθώς προσελκύει σημαντικό αριθμό τουριστών από το εξωτερικό. Ειδικότερα, ο Νομός Κέρκυρας κατέχει την τρίτη υψηλότερη αναλογία διανυκτερεύσεων αλλοδαπών ανά κάτοικο (28,5 διανυκτερεύσεις ανά κάτοικο για το 2000) σε επίπεδο χώρας. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Περιφέρειας, για το έτος 2001, ανέρχεται σε 10.646 ευρώ το οποίο αντιστοιχεί στο 89% του εθνικού μέσου όρου. Στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων παράγεται το 1,9% της αγροτικής παραγωγής της χώρας, το 0,8% της μεταποιητικής παραγωγής και το 2% των υπηρεσιών της Ελλάδος (2001). Στην επιλέξιμη περιοχή της Αλβανίας ο δείκτης εξάρτησης από τον πρωτογενή τομέα, δείχνει αφενός τη συνολική εξάρτηση της χώρας από τον πρωτογενή και το βαθμό διαφοροποίησης των παραμεθόριων περιοχών από τον εθνικό μέσο όρο. Η Αλβανία με το μεγαλύτερο βαθμό εξάρτησης από τον πρωτογενή (υπερτριπλάσιος από τον Ελληνικό), παρουσιάζει, όπως αναμένεται, τις μικρότερες διαφοροποιήσεις στην παραμεθόριο ζώνη αφού η οικονομία της χώρας είναι στο σύνολό της γεωργική. Στην επιλέξιμη περιοχή βρίσκονται εγκατεστημένες αρκετές από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες της χώρας. Οι οικονομικοί τομείς στους οποίους δραστηριοποιούνται περιλαμβάνουν τον τομέα τροφίμων, γαλακτοκομικών προϊόντων, ποτών, καπνού, επεξεργασία πετρωμάτων καθώς και την παραγωγή γυαλιού. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται συγκεντρωτικά ανά Περιφέρεια το ποσοστό ενεργών βιομηχανιών στους κυριότερους οικονομικούς τομείς για τα έτη 1997-1998-1999. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 12

Πίνακας 5: Ποσοστό συμμετοχής ενεργών επιχειρήσεων ανά περιφέρεια και οικονομικό αντικείμενο Περιφέρεια Γεωργία Βιομηχανία Κατασκευές Υπηρεσίες Μεταφορές Λιανικό Σύνολο Εμπόριο 1997 Κορυτσάς 4 13 2 20 16 47 100 Αργυροκάστρου 2 11 1 11 11 10 100 Βλόρε 3 10 2 13 13 59 100 1998 Κορυτσάς 2 13 2 21 18 44 100 Αργυροκάστρου 3 11 4 13 14 55 100 Βλόρε 5 14 3 14 12 52 100 1999 Κορυτσάς 2 13 3 20 18 45 100 Αργυροκάστρου 3 11 4 13 14 54 100 Βλόρε 3 11 3 12 14 57 100 Πηγή: Ελληνική Πρεσβεία στην Αλβανία Όπως διαπιστώνεται και στον παραπάνω πίνακα, στο λιανικό εμπόριο δραστηριοποιείται ο μεγαλύτερος αριθμός των επιχειρήσεων στις επιλέξιμες Περιφέρειες. Σε δεύτερη θέση βρίσκονται οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, στην τρίτη θέση οι μεταφορικές επιχειρήσεις, ενώ ακολουθούν οι βιομηχανίες και οι κατασκευαστικές, καθώς και εκείνες που έχουν γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες. Σημαντικός αριθμός επενδύσεων στην Αλβανία έχουν επιδοτηθεί από την Ελλάδα και οι περισσότερες από τις οποίες εγκαθίστανται στις παραμεθόριες περιοχές, έχοντας σε αρκετές περιπτώσεις, εξαγωγικό χαρακτήρα (λόγω του χαμηλού επιπέδου ανάπτυξης της εγχώριας αγοράς) και αξιοποιώντας το πλεονέκτημα που παρέχει η ύπαρξη της Ελληνικής μειονότητας. Η γενικότερη εικόνα αναφορικά με την πορεία της οικονομίας της Αλβανίας εμφανίζεται βελτιωμένη. Ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης της Αλβανίας, σε σχέση με το 2002, σημείωσε άνοδο και κυμάνθηκε στο 6% όταν κατά το προηγούμενο έτος ανέρχονταν σε 4,7%. Βασική προτεραιότητα της Αλβανικής κυβερνητικής πολιτικής αποτελεί η περαιτέρω στήριξη του ιδιωτικού τομέα ως μέσου περιορισμού του δείκτη φτώχειας και διατήρησης και αύξησης του ρυθμού ανάπτυξης της χώρας. Παρόλα αυτά, το κατά κεφαλήν εισόδημα της Αλβανίας, ενώ παρουσίασε σχετική αύξηση κατά το 2003, εξακολουθεί να παραμένει ιδιαιτέρως χαμηλό φθάνοντας μόλις το ποσό 1950 $. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 13

1.4.2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΟΜΗ Η ετερογενής δομή της επιλέξιμης περιοχής χαρακτηρίζεται από διαφορές στο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και διάρθρωσης της οικονομίας των επιμέρους νομών που την απαρτίζουν. Πίνακας 6. Η Επιλέξιμη περιοχή: Οικονομική δομή (1997) ΕΠΙΛΕΞΙΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ΚΟΡΥΤΣΑΣ ΒΛΟΡΕ ΦΛΩΡΙΝΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Αργυροκάστρου Πρεμετής Κορυτσάς Ντεβόλ Δ. Κολόν Αγ. Σαράντα Κατανομή ΑΕΠ Πρωτογενής Τομέας Δευτ/γενής Τομέας Τριτογενής Τομέας Επιχ/σεις Δευτ/γενή Τομέας Επιχ/σεις Τριτογενή Τομέας Αριθμός Τουριστικών Κλινών 15 7 7 11 9 41 35 24 22 14 44 58 69 68 77 98 540 620 142 334 670 2.330 2.413 759 907 3.283 2.081 36.792 Κατανομή Εργατικού Δυναμικού Πρωτογενής Τομέας Δευτ/γενής Τομέας Τριτογενής Τομέας 18,7 18,5 22,1 34,6 21,5 51,85 50 50 53,85 50 47,1 49,9 46,2 24,4 22,2 17,8 29,63 31,25 26,39 30,37 30 30,43 38,1 33,3 51,2 39,6 39,6 18,57 18,75 20,83 15,38 20 17,49 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 14

1.4.3 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Η επιλέξιμη περιοχή της Αλβανίας χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα υψηλό βαθμό εξάρτησης από τον πρωτογενή τομέα, αλλά και από το χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα (1950$ ή 2340 ευρώ για το 2003) και από την απουσία μεγάλων αστικών κέντρων. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται ο δευτερογενής τομέας που κυμαίνεται από 26%-31%, για την περίοδο 1997-2001, περίπου στο σύνολο των επιλέξιμων περιοχών. Αντίθετα, κατά την ίδια περίοδο, η επιλέξιμη ελληνική περιοχή, με εξαίρεση το Φλώρινας, παρουσιάζει σημαντική δραστηριοποίηση στον τριτογενή τομέα. Ειδικότερα: Πρωτογενής τομέας Η αγροτική οικονομία της Περιφέρειας Ηπείρου εξειδικεύεται στην κτηνοτροφία, όπου η αιγοπροβατοτροφία και η πτηνοτροφία έχουν δεσπόζουσα θέση στο σύνολο της εγχώριας παραγωγής. Συνολικά, κατά το έτος 2001, ο πρωτογενής τομέας παρήγαγε το 9,8% του συνολικού Α.Ε.Π της Περιφέρειας έναντι 13% το 1997. Στην επιλέξιμη περιοχή της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας ο πρωτογενής τομέας χαρακτηρίζεται από φθίνουσα πορεία και χαμηλά ποσοστά συμμετοχής στο ΑΕΠ. Ο κατ εξοχήν γεωργικός νομός είναι Φλωρίνης με τα μεγαλύτερα ποσοστά γεωργικής γης και αρδευόμενων εκτάσεων, ενώ στο σύνολο της περιφέρειας ο πρωτογενής τομέας, για το 2001, κατέχει περίπου το 10% έναντι 11% το 1997. Ο πρωτογενής τομέας στην επιλέξιμη περιοχή της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων έχει τη χαμηλότερη συμμετοχή στο ΑΕΠ, για το 2001, (7,4%) και το χαμηλότερο βαθμό ανάπτυξης στο σύνολο της Περιφέρειας. Το ποσοστό αυτό δε είναι χαμηλότερο κατά 5,6 ποσοστιαίες μονάδες συγκρινόμενο με το αντίστοιχο του 1997 Στην επιλέξιμη περιοχή της Αλβανίας υπάρχουν τόσο γεωργικές εκμεταλλεύσεις με ανταγωνιστική εξειδίκευση σε ορισμένες καλλιέργειες όσο και γεωργικές εκμεταλλεύσεις σε παραδοσιακές καλλιέργειες οι οποίες λόγω του γεγονότος ότι εφαρμόζουν μη-σύγχρονες μεθόδους, παρουσιάζουν χαμηλές αποδόσεις και αυξημένες ανάγκες για επενδύσεις σε τεχνολογία και κατάρτιση / εξειδίκευση. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 15

Δευτερογενής τομέας Ο δευτερογενής τομέας είναι ανεπτυγμένος στην επιλέξιμη περιοχή της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας (30,8% το 2001) και κυρίως στον Καστοριάς και Φλώρινας, παρά το γεγονός ότι το εν λόγω ποσοστό έχει μειωθεί αισθητά σε σχέση με το 1997 που έφθανε το 42% του Α.Ε.Π της Περιφέρειας. Η ανάπτυξη των προαναφερθέντων Νομών βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην παραγωγή και την εμπορία γούνας (ο πρώτος) καθώς και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (ο δεύτερος). Στον τομέα της μεταποίησης στην Περιφέρεια Ηπείρου, οι κλάδοι με τη μεγαλύτερη συμμετοχή είναι αυτοί των τροφίμων και των ποτών. Συνολικά, ο δευτερογενής τομέας, το 2001,συμμετείχε στο συνολικό Α.Ε.Π της Περιφέρειας σε ποσοστό 16% έναντι 13% το 1997. Η πλειοψηφία των μονάδων του παραγωγικού αυτού τομέα είναι μικρές και απευθύνονται κατά κύριο λόγο στις τοπικές αγορές της περιφέρειας. Για το δευτερογενή τομέα υπάρχουν δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης μέσω της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας και της αύξησης του μεριδίου της εγχώριας αγοράς εκτός της περιφέρειας, καθώς και της προσέλκυσης νέων επιχειρήσεων. Μειωμένη, τέλος, είναι η σημασία του δευτερογενή τομέα και για την επιλέξιμη περιοχή της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, αφού για το 2001, κατείχε μόλις το 9,7% του συνολικού Α.Ε.Π της Περιφέρειας, έναντι 15% το 1997. Στον δευτερογενή τομέα η επιλέξιμη περιοχή της Αλβανίας εξειδικεύεται κυρίως στον κλάδο των τροφίμων και ποτών με διαφορετικούς αναπτυξιακούς ρυθμούς. Υπάρχει αυξανόμενη μεταποιητικά δραστηριότητα σε τομείς καταναλωτικών αγαθών καθώς και εισροή ξένων επενδύσεων (κυρίως από την Ελλάδα). Σε συνδυασμό με το χαμηλό κόστος εργατικού δυναμικού και τον πεπαλαιωμένο εξοπλισμό σε πολλές μονάδες, δικαιολογείται η έλλειψη δυναμισμού του βιομηχανικού τομέα. Βέβαια, η γειτνίαση με την Ελλάδα ευνοεί τις μικρές παραγωγικές επενδύσεις καθώς και τη μεταφορά τεχνογνωσίας προς τη γειτονική χώρα. Σημειώνεται εντούτοις η ύπαρξη αναξιοπιστίας αναφορικά με την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος καθώς δεν διασφαλίζεται ένα οργανωμένο δίκτυο διανομών, που μπορεί να αποτελέσει παράγοντα ανάσχεσης υλοποίησης επενδύσεων. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 16

Τριτογενής τομέας Ο τριτογενής τομέας είναι ο κυρίαρχος τομέας παραγωγής στο σύνολο των επιλέξιμων Περιφερειών. Συγκεκριμένα, ο τριτογενής τομέας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας φαίνεται να είναι και ο πιο αναπτυγμένος και ο πιο σημαντικός για την οικονομική ζωή της περιφέρειας καταλαμβάνοντας, για το 2001, το 59,2% του Α.Ε.Π έναντι 47% το 1997. Ο τριτογενής τομέας της Περιφέρειας Ηπείρου καταλαμβάνει, επίσης, το μεγαλύτερο ποσοστό του περιφερειακού ΑΕΠ (74,2%, 2001) με ποσοστό όμοιο με εκείνο του 1997. Η οικονομική ανάπτυξη της επιλέξιμης περιοχής της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων οφείλεται κυρίως στην έντονη ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα. Η συμμετοχή του τριτογενούς τομέα στη σύνθεση του ΑΕΠ στην συγκεκριμένη επιλέξιμη περιοχή, για το έτος 2001, ήταν 82,9% υψηλότερη του Μ.Ο. της χώρας (71,6%) έναντι 72% το 1997, γεγονός που οφείλεται κατά κύριο λόγο στον αναπτυγμένο τουριστικό τομέα στα Ιόνια Νησιά. Ο τριτογενής τομέας στην επιλέξιμη περιοχή της Αλβανίας είναι σχετικά ανεπτυγμένος ιδιαίτερα στον τουρισμό, όπου υπάρχουν δυνατότητες καλύτερης αξιοποίησης των φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Ο τομέας παροχής υπηρεσιών προς επιχειρήσεις δεν είναι αναπτυγμένος, όπως επίσης είναι υποτονικό το χονδρικό εμπόριο και ο ασφαλιστικός τομέας. 1.4.4. ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας ανέρχεται σε 110,2 χιλ το 2002 κατοίκους. Η διαχρονική εξέλιξη του ενεργού πληθυσμού τα τελευταία χρόνια καθώς και ο αριθμός των απασχολούμενων παρουσιάζει διακυμάνσεις. Κυρίαρχος τομέας είναι ο τριτογενής, παρά τη διαρκούσα μεγάλη συμμετοχή του δευτερογενούς τομέα στο ΑΕΠ της Δυτικής Μακεδονίας λόγω της ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 17

υψηλής συγκέντρωσης στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και στη μεταποίηση της γούνας. Συγκεκριμένα, η συμμετοχή του δευτερογενή τομέα στην Περιφέρεια Δ. Μακεδονίας, για το 2000 ήταν 25,5%, μεγαλύτερη κατά 3 μονάδες σε σχέση με τον εθνικό μέσο όρο. Ο ενεργός πληθυσμός της Περιφέρειας Ηπείρου, το 2002, ανέρχεται σε 131.411 κατοίκους (Στατιστικά στοιχεία ΠΑΕΠ 2003), ενώ οι απασχολούμενοι ανέρχονται σε 116.846 άτομα. Η διαχρονική εξέλιξη του ενεργού πληθυσμού και της απασχόλησης τα τελευταία χρόνια (1991 1997) παρουσιάζει μικρή κάμψη, παρά τη συνολική αύξηση του πληθυσμού της Περιφέρειας. Το 30,3% των απασχολούμενων εργάζεται στον πρωτογενή τομέα, το 20,1% στο δευτερογενή και το 49,6% στον τριτογενή τομέα, ενώ τα αντίστοιχα εθνικά ποσοστό είναι 19,8%, 22,5% και 57,7% (1997). Την τελευταία τριετία παρατηρείται μείωση του ποσοστού απασχόλησης του πρωτογενή τομέα (κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες) και ανάλογη αύξηση της απασχόλησης στον τριτογενή τομέα παραγωγής. Ο ενεργός πληθυσμός της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων ανέρχεται σε 83.721 κατοίκους, ενώ οι απασχολούμενοι είναι 75.455 άτομα. Η διαχρονική εξέλιξη του ενεργού πληθυσμού και της απασχόλησης τα τελευταία χρόνια (1991 1997) παρουσιάζει μία σταθερότητα, παρά τη συνολική αύξηση του πληθυσμού της Περιφέρειας. Η εικόνα παραμένει διαχρονικά σταθερή και μεταξύ των ετών 1997-2001. Ειδικότερα φαίνεται ότι ο πρωτογενής τομέας έχει διατηρήσει τη δυναμική του και δεν συρρικνώθηκε, ο δε τριτογενής τομέας, παρά την τουριστική ανάπτυξη που τον διακρίνει δεν αυξάνει το μερίδιο των απασχολούμενων σ αυτόν κατά το διάστημα 1997-2001. 1.4.5. ΑΝΕΡΓΙΑ Η εξέλιξη της ανεργίας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας κατά την περίοδο 1992 1997 μπορεί να χαρακτηρισθεί εξαιρετικά δυσμενής. Το ποσοστό ανεργίας φθάνει το 13,2% παραμένοντας υψηλότερο του αντίστοιχου εθνικού, με μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ του νομού Κοζάνης (μη-επιλέξιμος νομός) και των άλλων ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 18

τριών νομών της Περιφέρειας. Ο δείκτης ανεργίας στους νέους ηλικίας 14-25 ετών είναι ιδιαίτερα υψηλός (46,9%) ενώ το ποσοστό στις γυναίκες είναι υψηλότερο από αυτό της χώρας (23,4% έναντι 15,9%). Η εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας στην Δυτική Μακεδονία είναι αυξητική φθάνοντας το 2002 το 15,7% (έναντι 13,7 το 1997), αποδίδεται δε στη διαχρονική περιφερειακή συρρίκνωση του μεταποιητικού τομέα και της βιομηχανίας. Το ποσοστό ανεργίας, για το 2002 (Επετηρίδα Αγοράς Εργασίας 2002, ΠΑΕΠ 2003), στην Περιφέρεια Ηπείρου ανέρχεται στο 11,1% και είναι υψηλότερο του αντίστοιχου εθνικού που ανέρχεται στο 10%. Η διαχρονική εξέλιξη της ανεργίας για όλες τις κατηγορίες (σύνολο ανέργων, γυναίκες, νέοι) παρουσιάζει αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια. Συγκεκριμένα, κατά την περίοδο 2000-2002 η ανεργία στην Ήπειρο αυξήθηκε σε μικρό ποσοστό (0,3%), όταν στο σύνολο της χώρας μειώθηκε κατά 1,4 ποσοστιαίες μονάδες. Η διαμόρφωση ενός σχετικά χαμηλού δείκτη ανεργίας στην επιλέξιμη περιοχή της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, όπως και σε άλλες νησιωτικές περιοχές προφανώς οφείλεται στη διάρθρωση της τοπικής οικονομίας. Οι μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις που κυριαρχούν σε όλους τους κλάδους χαρακτηρίζονται από σχετική σταθερότητα στην απασχόληση. Βέβαια, η αγορά εργασίας στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων χαρακτηρίζεται από έντονα στοιχεία εποχικότητας, με το μεγαλύτερο τμήμα των απασχολουμένων να εντάσσεται στον τριτογενή τομέα και ιδιαίτερα στον τουρισμό. Σε γενικές γραμμές, παρατηρείται μια μικρή αυξομείωση του ποσοστού ανεργίας στα Ιόνια Νησιά, με τάσεις μείωσης από το 2001 και μετά. Ο δείκτης της ανεργίας στην επιλέξιμη περιοχή της Αλβανίας είναι υψηλός και παρατηρείται εποχιακή μετανάστευση κατοίκων προς την Ελλάδα. Οι δηλωθέντες άνεργοι για το τελευταίο τρίμηνο του 1999 σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2000 δεν παρουσιάζουν μεγάλη διαφοροποίηση και η μικρή απόκλιση που φαίνεται στο σύνολο δεν μπορεί να αποτελέσει δείκτης αύξησής της, αφού οι εποχιακές μεταναστεύσεις διαφοροποιούν τα επιμέρους μεγέθη. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 19

Πίνακας 7. Η Επιλέξιμη περιοχή: Ποσοστά Ανεργίας στην Επιλέξιμη Περιοχή (1997) ΕΠΙΛΕΞΙΜΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΛΛΑΔΑ ΑΛΒΑΝΙΑ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ΚΟΡΥΤΣΑΣ ΒΛΟΡΕ ΦΛΩΡΙΝΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Αργυροκάστρου Πρεμετής Κορυτσάς Ντεβόλ Δ. Κολόν Αγ. Σαράντα Ανεργία 11,9 12,1 11,4 11,3 6 Ενθαρρυντικό, όμως κρίνεται το γεγονός ότι το ποσοστό ανεργίας στο σύνολο της Αλβανίας, παρουσιάζει μείωση το 2003 (15%) σε σχέση με το 2002 (15,5%), γεγονός που οφείλεται στην βελτίωση της αναπτυξιακής πορείας της χώρας και της αύξησης του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης (6% για το 2003). 1.4.6. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΕΡΕΥΝΑ Η επιλέξιμη περιοχή παρουσιάζει ανισοβαρές επίπεδο εκπαίδευσης, ιδιαίτερα στην επιλέξιμη περιοχή της Αλβανίας όπου υπήρχε υποτυπώδες εκπαιδευτικό σύστημα και ανεπαρκής υποδομή. Στην επιλέξιμη περιοχή υπάρχουν ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια (π.χ. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και Κορυτσάς), αλλά ο βαθμός συνεργασίας είναι σχετικά χαμηλός. Το μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας θεωρείται χαμηλότερο από το αντίστοιχο της χώρας. Το εργατικό δυναμικό με εκπαίδευση μέχρι και το δημοτικό ανέρχεται σε 45,2% του ενεργού πληθυσμού, ενώ το 35,7% κατέχει απολυτήριο Γυμνασίου ή Λυκείου και μόλις το 19,2% κατέχει πτυχίο ανώτερων ή ανώτατων σπουδών. Παράλληλα η περιφερειακή κατανομή της ακαθάριστης εγχώριας δαπάνης για έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη είναι χαμηλή (Γ.Γ.Ε.Τ 1993: 0,23%, 1997 : 0,62%) κατατάσσοντάς την στην 11 η θέση (1997) μεταξύ των περιφερειών. Ανάλογα χαμηλή είναι και η συμμετοχή της Περιφέρειας στην κατανομή του ερευνητικού δυναμικού (Γ.Γ.Ε.Τ 1993: 0,26%, 1997 : 0,72%) κατατάσσοντάς την στην 13 η θέση (1997) μεταξύ των περιφερειών. Παράλληλα η ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 20