αξιολόγηση αρχιτεκτονικού έργου: μια στάγδην διάγνωση

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΚΘΕΣΗ : Πανόραμα Ελληνικής Αρχιτεκτονικής ΔΟΜΕΣ 2010 ΗΜΕΡΙΔΑ : Διαδικασίες αξιολόγησης του αρχιτεκτονικού έργου Παρασκευή 21 ΜΑΙΟΥ 2010,ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Θανάσης Κ. Παππάς αρχιτέκτων Διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών Δήμου Μενεμένης Πρόεδρος Μ.Ε. αρχιτεκτονικού έργου ΤΕΕ/ΤΚΜ. Εισήγηση με θέμα: αξιολόγηση αρχιτεκτονικού έργου: μια στάγδην διάγνωση 1

Ι. ΓΕΝΙΚΑ / ΓΕΝΙΚΟΤΗΤΕΣ 2

Αποτελεί κοινό τόπο ότι σε αυτή τη Χώρα οι μείζονες παρεμβάσεις των δημοσίων φορέων αλλά και τα μικρότερα έργα πραγματοποιούνται ως «τεχνικά έργα» που η έννοια της αρχιτεκτονικής κατά κανόνα είναι απούσα. 3

η απουσία - αδυναμία ένταξης των έργων σε ένα συνολικότερο σχεδιασμό η περιφρόνηση των αρχιτεκτονικών πολεοδομικών διαγωνισμών η μακρά χρήση του συστήματος της μελετοκατασκευής αποτυχία των δημοσίων φορέων: παραμερίζουν την αρχιτεκτονική και τους αρχιτέκτονες παρότι πραγματοποιούνται μεγάλες επενδύσεις στον τομέα 4

αλλά και ο ιδιωτικός τομέας, κατά κανόνα, δουλεύει με πατρόν αναπαράγονται λοιπόν τα δομικά προβλήματα του αστικού χώρου χωρίς περιοριστικούς όρους 5

δεν έχει γίνει ακόμη κατανοητή η σημασία των δημοσίων παρεμβάσεων με αρχιτεκτονική έκφραση η Πολιτεία δεν αντιλαμβάνεται ότι χρειάζεται η αντικατάσταση της πολιτικής των κατασκευών με αυτήν της ποιότητας του σύγχρονου αρχιτεκτονικού έργου. 6

Ειδικά σήμερα που η οικοδομική δραστηριότητα είναι σε ύφεση και η χωρητικότητα της χώρας για νέα οικοδομική μάζα είναι περιορισμένη έχει μεγάλη σπουδαιότητα η επεξεργασία ειδικής νομοθεσίας στον τομέα ελέγχου της ποιότητας της οικοδομής και των κατασκευών η κατάρτιση κυβερνητικής πολιτικής για την προβολή της αρχιτεκτονικής ποιότητας. 7

πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι δεν υπάρχει επαρκής αναγνώριση των πραγματικών χαρακτηριστικών του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα οι αρχιτεκτονικές υπηρεσίες αντιμετωπίζονται με καθαρά οικονομικά - ανταγωνιστικά κριτήρια δεν δίδεται επαρκής σημασία στην πραγματική επίδραση που έχουν στο δομημένο περιβάλλον θεωρούνται υπηρεσίες γενικού Μηχανικού που παρεμπιπτόντως υλοποιούνται από αρχιτέκτονες μπορούμε να ανατρέξουμε στην πηγή / πληγή των επαγγελματικών δικαιωμάτων για επιβεβαίωση 8

ηεπιφυλακτικότητα για τους διαγωνισμούς επιβεβαιώνει τα παραπάνω καθώς επιλέγονται συνοπτικότερες διαδικασίες για την ανάθεση μελετών δημοσίου συμφέροντος στο Ν. 3316/2005 στο άρθρο 5 ορίζεται ότι οι περιπτώσεις υποχρεωτικής διενέργειας διαγωνισμού μελετών καθώς και οι διαδικασίες προκήρυξης κι διενέργειας θα γίνει με απόφαση Υπουργού, ύστερα από γνώμη του ΤΕΕ ηδιατύπωση σχεδίου Υπουργικής Απόφασης αναμένεται. πιθανολογώ ότι έχουμε απεριόριστο χρόνο ενώ οι επεξεργασίες και η προθυμία των Τεχνικών Φορέων μας έχουν καταπλήξει 9

ΙΙ. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ η αξιολόγηση του παραγόμενου αρχιτεκτονικού έργου από τις ΕΠΑΕ είναι θέμα που αποτελεί καλά κρυμμένο μυστικό είναι αντικείμενο συζήτησης σε ημερίδες, συνεδριάσεις συλλογικών οργάνων Συλλόγων, στην αναμονή των πολεοδομικών γραφείων κι επί του διαδρόμου έξωθεν των ΕΠΑΕ αποτελεί άμεσο καθρέφτισμα της παραγωγής δομημένου περιβάλλοντος η αρχιτεκτονική κρίση σχετίζεται με την ίδια τη λειτουργία των ΕΠΑΕ, με τα προβλήματα και τις αρρυθμίες που παραμένουν 10

Διαπιστωμένα προβλήματα: η έλλειψη κοινής στρατηγικής αντίληψης οδηγεί σε αποκλίνουσες αποφάσεις για ομοειδή θέματα η ποιοτική ανομοιογένεια, λόγω των κριτηρίων επιλογής των μελών των ΕΠΑΕ η δυσχέρεια επικοινωνίας των επιτροπών με το γενικό μελετητή, κατά βάση υποκαθιστά τον αρχιτέκτονα η απουσία διαύλων επικοινωνίας μεταξύ 1 ο - βάθμιων και 2 ο - βάθμιων επιτροπών 11

Προαπαιτούμενο για την όποια προσπάθεια αντιστροφής της κατάστασης είναι: η πλήρης τήρηση των πολεοδομικών διατάξεων ο έλεγχος πληρότητας μελετών από τα πολεοδομικά γραφεία 12

Πληρ. : Τμήμα Επιστημονικών και Αναπτυξιακών Θεμάτων Κυριακή Πετρίδου Τηλ. : 2310 883121-2310 883174 Fax : 2310 883110 e-mail : petridou@central.tee.gr Προς ΠΙΝΑΚΑ ΑΠΟΔΕΚΤΩΝ Θέμα: Προτάσεις για την λειτουργία των Αρχιτεκτονικών Επιτροπών ως προς την ουσία της κρίσης πρέπει να τηρείται μια μεθοδολογία που σχετίζεται με την οριοθετημένη αρχιτεκτονική πρόταση του μελετητή την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει την μελέτη την τεκμηριωμένη απόφαση Το ΤΕΕ/ΤΚΜ με συστηματικό τρόπο παρεμβαίνει στα θέματα που σχετίζονται με την παραγωγή του δομημένου περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα σήμερα, σε εποχή ύφεσης και έντονων περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπου αναζητείται η βιώσιμη ανάπτυξη έχουμε την πολυτέλεια να συλλογιστούμε για τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων μας στον αστικό χώρο. Πρωτίστως λοιπόν διαπιστώνεται πως οι μείζονες παρεμβάσεις των Φορέων του δημοσίου τομέα στον αστικό χώρο, αλλά και τα μικρότερα έργα στο κέντρο και την περιφέρεια δυστυχώς πραγματοποιούνται ως «τεχνικά έργα», όπου η έννοια της αρχιτεκτονικής δημιουργίας είναι απούσα. Οι έντονες και πιεστικές επισημάνσεις μας ότι η παραγωγή κι αναπαραγωγή ενός μοντέλου ανάπτυξης των πόλεων που μας οδήγησε σε ένα περιβάλλον ομοιόμορφο και απωθητικό, δεν έχουν σταθεί ικανές να μεταβάλλουν τα εργαλεία σχεδιασμού, για τα έργα στην σύγχρονη εποχή μας. Το «επείγον» για την υλοποίηση έργων, η αποσπασματική και πρόχειρη μελέτη βασικών έργων της διοίκησης κι αυτοδιοίκησης αποτελούν το δείγμα γραφής και έχουν τραυματίσει ανεξίτηλα τον αστικό χώρο. Δεν αρκεί όμως αυτό καθώς γίνονται το «κακό παράδειγμα» και για τον ιδιωτικό τομέα, καθιστώντας μας ουραγούς στην Ευρώπη των πόλεων και των περιφερειών. Ολόκληρη βεντάλια τέτοιων και συναφών προβλημάτων αναδείχθηκαν στην πρόσφατη ημερίδα που διοργάνωσε το ΤΕΕ/ΤΚΜ, για την λειτουργία των αρχιτεκτονικών επιτροπών. Γι αυτό η σύσταση και λειτουργία συντονιστικής επιτροπής Φορέων που θα κωδικοποιήσει και θα υποβάλει στο ΥΠΕΧΩΔΕ σχέδιο απόφασης για την έκδοση νέας ΚΥΑ για τις ΕΠΑΕ, αποτελεί την ελάχιστη υποχρέωση του ΤΕΕ ως θεσμικού τεχνικού συμβούλου της Πολιτείας. Όμως εκτός των παραπάνω, τα προβλήματα που συχνά-πυκνά παρατηρούνται στο δίπολο αρχιτεκτονικός έλεγχος μελετών από τα πολεοδομικά γραφεία και έλεγχος -βάσει της κείμενης νομοθεσίας- από τις ΕΠΑΕ επιβάλλουν τη λήψη άμεσων μέτρων για εξορθολογισμό λειτουργιών, επιμερισμό ευθυνών και ανάληψη πρωτοβουλιών από τα θεσμικά όργανα της Πολιτείας και της Αυτοδιοίκησης. Τα προβλήματα αυτά επισημάνθηκαν από τους εκπροσώπους των συλλογικών οργάνων των μηχανικών, οι οποίοι υποστηρίζουν βάσιμα ότι μέρος των μελετών που διαβιβάζονται στις ΕΠΑΕ δεν πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις. Ειδικότερα μελέτες που διαβιβάζονται από τις υπηρεσίες του δημοσίου, με εμφατικό παράδειγμα τα σχολικά κτίρια, δεν ανταποκρίνονται ούτε σε στοιχειώδη έλεγχο. Καμία συζήτηση βέβαια για την αρχιτεκτονική υφή των κτιρίων αυτών, που προορίζονται να φιλοξενήσουν νέους, υφή και φυσιογνωμία που υπολείπεται μακράν από τα λαμπρά παραδείγματα μελετών της δεκαετίας του 20 και του 30. 13

η καταστρατήγηση με ένα παράδειγμα υποβάλλονται μελέτες για κτίρια γραφείων με οργανική διάταξη της αρχιτεκτονικής επίλυσης για κατοικία και εγκρίνονται παρατηρούνται εύκαμπτα κριτήρια για τον έλεγχο ειδικών κτιρίων δεν γίνεται έλεγχος κτιρίων των Δημοσίων Φορέων με άλλα λόγια μια κατάσταση που καμία σχέση δε έχει με αρχιτεκτονικό έλεγχο 14

ένα ακόμη παράδειγμα τα σχολικά κτίρια για την αναβάθμιση της λειτουργίας των αρχιτεκτονικών επιτροπών, για να ανταποκρίνονται στον ρόλο που θεσμικά έχουν, πρέπει να συνδράμουν αθροιστικά : 15

Εξειδίκευση δεσμευτικών κριτηρίων επιλογής εκπροσώπων Θεσμοθέτηση μητρώου με βάση συγκεκριμένα κριτήρια.τέλος στις λίστες σκοπιμότητας Απεξάρτηση της λειτουργίας των ΕΠΑΕ από τις λειτουργίες των Πολεοδομικών Γραφείων. Να γίνουν επιτροπές με κύρος Υποχρεωτικός έλεγχος των κατασκευών Διεύρυνση της σύνθεσης των ΕΠΑΕ με μέλη και από άλλους Φορείς Όλοι πρέπει να αποκτήσουν ένα κοινό ήθος 16

μια η δειγματοληπτική παρουσίαση / έκθεση εγκεκριμένων μελετών από τις ΕΠΑΕ, να συζητηθεί το θέμα της πιστοποιημένης αρχιτεκτονικής ποιότητας σε συνάρτηση με την υλοποιημένη κατασκευή έκθεση ή δημόσια συζήτηση έχει προταθεί αλλά δεν βρίσκεται πρόσφορο έδαφος για υλοποίηση γιατί; 17

ΙΙΙ. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ ΜΟΝΙΜΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 20/03/2009 Προς την ΔΙΟΙΚΟΥΣΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Τ.Ε.Ε./Τ.Κ.Μ. αν θυμηθούμε την Απόφαση Ε27960/1665/70 (ΦΕΚ 684Β της 30-9-1973) διακρίνουμε την πρόβλεψη γνωμοδοτικής επιτροπής, για την αξιολόγηση έργων που πρέπει να υλοποιηθούν με αρχιτεκτονικό διαγωνισμό Θέμα: Συγκρότηση Ομάδας Εργασίας με θέμα: «Καθορισμός των προϋποθέσεων υποχρεωτικής εφαρμογής του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, ως εργαλείου παρέμβασης στον δημόσιο χώρο» Η μέχρι σήμερα εμπειρία έχει αποδείξει ότι στον ελληνικό δημόσιο αστικό χώρο, οι υπεύθυνοι, για την παραγωγή του, φορείς, αντιμετωπίζουν με επιφυλακτικότητα τον θεσμό του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και σχεδόν συστηματικά τον αποφεύγουν, επιλέγοντας συνοπτικότερες διαδικασίες για την ανάθεση μελετών δημοσίου ενδιαφέροντος, πρακτική που έχει κατά γενική ομολογία δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος.. Απαιτείται,. Προς τούτο η Μ. Ε. Αρχιτεκτονικών Θεμάτων προτείνει τη σύσταση Ομάδας Εργασίας η οποία θα διατυπώσει σχέδιο κειμένου Υπουργικής Απόφασης (Υ.Α.) με το οποίο θα προσδιορίζεται ειδικότερα, ο τρόπος επιλογής των περιπτώσεων για τις οποίες κρίνεται υποχρεωτική η διενέργεια διαγωνισμού μελετών και θα καθορίζεται κάθε λεπτομέρεια της διαδικασίας προκήρυξης και διενέργειας του. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΜΕ ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΠΑΣ 18

Η διακήρυξη του διαγωνισμού πρέπει να εμπεριέχει όλα εκείνα τα συστατικά, με τα οποία να διασφαλίζεται η πλήρης δημοσιοποίηση, η ανάπτυξη πνεύματος άμιλλας ώστε με την κατάλληλη διαδικασία και κριτική επιτροπή να διασφαλιστεί η καλύτερη λύση 19

συστατικά στοιχεία της κρίσης αποτελούν: το εμπεριστατωμένο πρακτικό και ο δημόσιος διάλογος σε εκδήλωση παρουσίασης των βραβείων και των συμμετοχών. 20

περί αρχιτεκτονικών διαγωνισμών Οποιαδήποτε τροποποίηση στο θεσμικό πλαίσιο πρέπει να προβλέπει καθιέρωση αδιάβλητων επιτροπών κρίσης, με ικανούς / αδιάβλητους κριτές, που επιλέγονται εφόσον διαθέτουν συγκεκριμένα προσόντα. Ο κριτής κρίνει το έργο με γνώμονα τις επιστημονικές τους απόψεις και αρχές στο πλαίσιο των κριτηρίων αξιολόγησης που έχουν τεθεί από τη διακήρυξη. Όσο εξειδικεύονται τα ποιοτικά κι ποσοτικά κριτήρια αξιολόγησης, το αποτέλεσμα καταγράφεται αναλυτικά σε πραχτικό, όπου γίνεται αναλυτική αποτίμηση του αποτελέσματος, από την κριτική επιτροπή. 21

ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ UIA ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΥΠΟΥ Σχεδιάζοντας το Μέλλον: Οι Έλληνες Αρχιτέκτονες και η Διεθνής Αρχιτεκτονική Κοινότητα Ο διαγωνισμός μέσω UIA, προσφέρει τα εχέγγυα για το ίδιο το πρόγραμμα του διαγωνισμού, για τη σύνθεση της διεθνούς κριτικής επιτροπής. Εγγυάται δε την κυριαρχία της κριτικής επιτροπής και την αμεροληψία της κρίσης, με βασικό πλεονέκτημα πως η πλειοψηφία των κριτών είναι ξένοι προς τη διοργανώτρια χώρα. Με αυτόν τον τίτλο το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας σε συνεργασία με το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων UIA οργανώνει ημερίδα, που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα το Σάββατο 6 Μαρτίου 2010 και ώρες 10:30 έως 15:00 μ.μ. στο ξενοδοχείο Electra Palace Hotel Athens, Ναυάρχου Νικοδήμου 18 20, Πλάκα. Η επιλογή του Σαββάτου ως ημέρας διεξαγωγής της ημερίδας έγινε με κριτήριο τη διευκόλυνση προσέλευσης των συναδέλφων που ζουν και εργάζονται εκτός Αθήνας. Στόχος της εκδήλωσης είναι η όλο και μεγαλύτερη ενίσχυση της συμμετοχής των Ελλήνων αρχιτεκτόνων στις δράσεις του Ελληνικού Τμήματος της UIA και κατ επέκταση στη διεθνή αρχιτεκτονική κοινωνία. Βασικά θέματα της Ημερίδας θα αποτελέσουν: το Όραμα και η Στρατηγική της UIA για το μέλλον, τα αποτελέσματα της Συνδιάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή της Κοπεγχάγης COP15, μέσω της συμμετοχής της UIA, η θεσμική κατοχύρωση του επαγγέλματος του Αρχιτέκτονα σε διεθνές επίπεδο, οι Διεθνείς Αρχιτεκτονικοί Διαγωνισμοί, όπου πολύ συχνά Έλληνες συνάδελφοι κατακτούν σημαντικές διακρίσεις, καθώς και το προσεχές Παγκόσμιο Συνέδριο της UIA, που θα πραγματοποιηθεί στο Τόκυο το Σεπτέμβριο του 2011. Η ημερίδα απευθύνεται σε όλους τους συναδέλφους αρχιτέκτονες αλλά και επιστημονικούς και επαγγελματικούς φορείς, καθώς θα παρουσιαστεί και θα αναπτυχθεί η πολύχρονη και ζωηρή παρουσία του Ελληνικού Τμήματος της UIA, αλλά και γενικά των Ελλήνων αρχιτεκτόνων στους διεθνείς φορείς και στη διεθνή αρχιτεκτονική κοινότητα. Κεντρικός και επίσημος προσκεκλημένος ομιλητής θα είναι ο Γάλλος αρχιτέκτων, αντιπρόεδρος της UIA στη Region I, κ. Albert Dubler. Βασικοί ομιλητές στην εκδήλωση θα είναι οι κ.κ. Λίζα Σιόλα, Αντιπρόεδρος της UIA στη Region II και Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της UIA, Στάθης Τσέγκος, Αν. Γενικός Γραμματέας της Δ.Ε. του ΤΕΕ, Γενικός Γραμματέας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Επιμελητηρίων Μηχανικών ECEC και σύνδεσμος της Δ/νσης Θεμάτων Ευρωπαϊκής Ένωσης & Διεθνών Σχέσεων του ΤΕΕ με τη Δ.Ε., Ευάγγελος Λυρούδιας, Πρόεδρος του ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ, καθώς και οι Διευθυντές Προγραμμάτων της UΙA κ.κ. Γιάννα Μήτσου, Γιάννης Μιχαήλ και Νίκος Φιντικάκης. Προσκεκλημένος επίσης είναι ο κ. Χαράλαμπος Χάϊτας, αρχιτέκτων, που θα αναπτύξει το θέμα των διεθνών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, με έμφαση σε αυτούς που απευθύνονται σε νέους αρχιτέκτονες. 22

οι τεχνικές προδιαγραφές και απαιτήσεις: όπου ο Φορέας λαμβάνει πρόνοια για την τεκμηρίωση των επιλογών του, π.χ το είδος του διαγωνισμού (ανοιχτός, με προσκλήσεις, κ.λ.π.) και την περιγραφή των δεδομένων του έργου σε σχετικά τεύχη. η αυθεντία της κριτικής επιτροπής παράλληλα οι αισθητικές αιτιάσεις παραμένουν σε μεγάλο βαθμό υποκειμενικές 23

Τελικά η αρχιτεκτονική αξία του κτιρίου δικαιώνεται στο πλαίσιο της σχέσης που εγκαθιστά με το κοινωνικό και ιστορικό ιστό στον οποίο αντανακλά. Δίνει έτσι την αξία του και αποκτά αξία χρήσης. 24

ΒΡΑΒΕΙΑ Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ.(Αντώνης Τρίτσης) ΙV. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΩΝ / ΜΕΛΕΤΩΝ Υλοποιήθηκε για ένα χρονικό διάστημα διαγωνισμός σε εθνική κλίμακα(απόφαση 60471/980/86 ΦΕΚ 178/10 12 1986), για απονομή ηθικών διακρίσεων, βραβείων επαίνων και χορηγήθηκαν χρηματικά έπαθλα σε μελετητές και ιδιοκτήτες κτιρίων, αλλά και σε μελετητές αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών μελετών. Η αξιολόγηση γινόταν από τις δευτεροβάθμιες ΕΠΑΕ, των οποίων το πραχτικό εγκρινόταν από τον Υπουργό. 25

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ. Διαδικασίες Ν.3316/2005. Στην οδηγία 2004/18/ΕΚ της 31-3-2004,περι συντονισμού διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών κι υπηρεσιών: προβλέπεται διαγωνισμός μελετών η επιλογή γίνεται από κριτική επιτροπή, με η χωρίς απονομή βραβείων. Η θεσμοθέτηση του Ν.3316/2005 εισήγαγε νέο σύστημα διαδικασιών ανάθεσης και υπήρξε προσπάθεια εξορθολογισμού και τυποποίησης. Η τεχνική έκθεση, η μεθοδολογία εκπόνησης της μελέτης και οι πίνακες με οριοθετημένα κριτήρια, με προβλεπόμενο ποσοστό βαθμολόγησης κριτηρίων κι υποκριτηρίων, είναι τα νέα δεδομένα της διαδικασίας αυτής. Παρά το νεαρό της ηλικίας ο νόμος αυτός βάλλεται πανταχόθεν Είναι προφανές ότι χρειάζεται ειδική συζήτηση για προτάσεις επί κριτηρίων και προϋποθέσεων για την αξιολόγηση των μελετών. Νέο τρόπο ανάθεσης των μελετών για τα δημόσια έργα αναζητεί το υπουργείο Υποδομών Σε αναζήτηση ενός πιο «αντικειμενικού» τρόπου ανάθεσης των μελετών για τα δημόσια έργα είναι η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υποδομών, όπως δήλωσε το πρωί της Πέμπτης ο υπουργός Δ. Ρέππας. Ο νέος υπουργός υποσχέθηκε ότι η ηγεσία του υπουργείου θα αξιοποιήσει το προσωπικό με το καλύτερο τρόπο. Σημειώνεται ότι ο κατασκευαστικός κλάδος, (που αντιστοιχεί στο 15% του ΑΕΠ περίπου) έχει εκφράζει πολλές φορές στο παρελθόν τον προβληματισμό του για το μειοδοτικό σύστημα ανάθεσης έργων, ζητώντας την επανεξέταση του συστήματος ανάθεσης με μοναδικό κριτήριο τη μειοδοσία και την επιλογή ενός συστήματος αναλυτικής τιμολόγησης των εργασιών, βασισμένο στα ευρωπαϊκά πρότυπα. Το πρόβλημα, λένε, είναι ότι οι εταιρείες προχωρούν σε μεγάλες εκπτώσεις για να εξασφαλίσουν ένα έργο, χωρίς να είναι σίγουρο ότι μπορεί να και υλοποιηθεί με τους δεδομένους όρους. Μεγάλο πρόβλημα, επίσης, αποτελεί το ύψος των οφειλών του Δημοσίου στις κατασκευαστικές εταιρείες. 26

Διαγωνισμός ΕΙΑ Greekarchitects Εταιρείας αστικής ανάπτυξης OLIAROS ΔΟΜΩΝ (συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς κι εισαγωγή του ανοιχτού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για τα ιδιωτικά έργα) ΓΕΚ Α.Ε ΠΡΩΤΕΑΣ Α.Ε ΑΝΘΕΜΙΑΣ Α.Ε κ.α ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΦΟΡΕΩΝ 27

Διαγωνισμοί σε διεθνές περιβάλλον WAF-Φεστιβάλ Παγκόσμιας Αρχιτεκτονικής Βραβεία Mies κ.α 28

παρατηρούμε: πλειάδα Φορέων αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την ανάδειξη του ρόλου της αρχιτεκτονικής σαν βασικό εργαλείο για την αναζωογόνηση φθαρμένων αστικών περιοχών ή για τη δημιουργία αρχιτεκτονικού προϊόντος με διαγωνιστική διαδικασία, που έλκει την καταγωγή της από το ξεχασμένο θεσμικό πλαίσιο περί αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. 29

σε ένα περιβάλλον γενικής αφασίας οι αρχιτεκτονικές χειρονομίες και η συμμετοχή αρχιτεκτονικών συνεισφορών ποιότητας στον αστικό ιστό είναι ευεργετικές ορισμένοι χρησιμοποιούν όλα τα νέα μέσα ηλεκτρονικής ενημέρωσης, καταγραφής και τεκμηρίωσης διαδικασιών όπως π.χ. παρουσίαση στιγμιότυπων από συνεδριάσεις κριτικής επιτροπής που συμβάλλουν καθοριστικά, στη διαχείριση της διαδικασίας. 30

Στις περιπτώσεις αυτές επιδιώκεται γενικώς η κριτική επιτροπή να αποτελείται από πρόσωπα που διασφαλίζουν με το έργο τους και την πορεία τους τόσο το ανοιχτό πνεύμα του διαγωνισμού, όσο και την ποιότητα της αξιολόγησης των προτάσεων. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να έχουμε κατά νου πως η αξιοπιστία είναι σαν την εντιμότητα. Αν την έχεις τη δείχνεις, δεν μιλάς γι αυτήν. όπως και στη ζωή έτσι και στην αρχιτεκτονική η κρίση ενέχει περιορισμούς και εμπεριέχει διελκυστίνδες 31

V. ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ Ως πρόεδρος του ΣΑΘ και με αφορμή την 4 η έκθεση αρχιτεκτονικού έργου 1993 1998 είχα την ευκαιρία να σημειώσω στον κατάλογο : σήμερα η προώθηση μιας σοβαρής συζήτησης μακριά από τις γνωστές υστεροβουλίες και μεμψιμοιρίες μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την υπέρβαση των συνθηκών που μας οδήγησαν στη σημερινή πραγματικότητα κι ακόμη : η στόχευση για προβολή της αρχιτεκτονικής δημιουργίας κι της ποιοτικής αρχιτεκτονικής εμπεριέχει την διερεύνηση όλων των ποιοτικών χαρακτηριστικών, που πρέπει να βρίσκονται στο στόχαστρο της συλλογικής μας έκφρασης μακραν της συμβατικής αποτύπωσης της πραγματικότητας. Αυτό που λείπει είναι ένας ευρύς και γόνιμος διάλογος, ικανός να φωτίσει τα προβλήματα και να εξυψώσει την αρχιτεκτονική παιδεία των παραγωγών αλλά και των χρηστών. 32

Καθιερώθηκε με αυτό το σκεπτικό,όχι αναίμακτα είναι η αλήθεια, η επιλογή έργων με κρίση / αξιολόγηση από επιτροπή επιλογής. Ίσως ήταν η πρώτη φορά και επιβεβαιώθηκε ίσως πως όταν λες αυτό που πιστεύεις, όσοι διαφωνούν μαζί σου σε κάνουν πέρα. Έτσι δεν αναγκάζεσαι να τους απομακρύνεις εσύ. Σήμερα και άλλοι Σύλλογοι αρχιτεκτόνων, αλλά και το Ε.Ι.Α, πραγματοποιούν εκθέσεις αρχιτεκτονικής μετά από κάποια αξιολόγηση, συμβάλλοντας στην ανάδειξη του αρχιτεκτονικού έργου. 33

VI. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ υπάρχουν πολλές περιπτώσεις για αξιολογήσεις του αρχιτεκτονικού έργου αλλά και πολλά ερωτήματα 34

αν το ερώτημα είναι ποιος Φορέας, με ποια διαδικασία και νομιμοποίηση, με ποια αξιολογικά κριτήρια μπορεί να αναλαμβάνει τέτοιες πρωτοβουλίες. η αξιολόγηση ποικίλει: αξιολόγηση υλοποιημένου έργου αξιολόγηση μη υλοποιημένου έργου αξιολόγηση στο πλαίσιο ενός διαγωνισμού π.χ Ν3316/05,διαγωνισμού ιδεών από Φορείς αξιολόγηση σε κλειστούς διαγωνισμούς 35

στόχος της κρίσης: η επιβράβευση της αρχιτεκτονικής ποιότητας, η ενθάρρυνση του αρχιτεκτονικού διαλόγου, η ώθηση της αρχιτεκτονικής πράξης. συχνά συμβαίνει: η κριτική επιτροπή, ισορροπεί, ακροβατεί, συμβιβάζεται. (πχ με προσεγγίσεις που αναφέρονται αφενός στην προσδοκώμενη πραγματικότητα, αφ εταίρου στο σώμα που δημιουργείται από την απόπειρα σύνθεσης διαφορετικών των απόψεων). 36

ενώ η αρχιτεκτονική κρίση πρέπει να αναδείξει τον πλούτο των ιδεών και την έντεχνη απόδοση τους στο χώρο χωρίς δογματικές εμμονές. είναι φορές που η σύνθεση απόψεων ορίζεται από μια κίτρινη διακεκομμένη γραμμή που κόβει στα δυο τις αντιτιθέμενες απόψεις και που ενοποιεί την ραφή τους με χοντρά ράμματα. 37

Η κριτική πρέπει να είναι μια νέα δημιουργία Ενώ η καλή κριτική είναι μια σειρά από διευκρινίσεις μια σειρά απαντήσεις σε θέματα που θέτει τόσο η διακήρυξη όσο κι ο δημιουργός του έργου. Κυριακή, 18 Οκτωβρίου 2009 Αρχιτεκτονική: η κριτική της κριτικής ΑΥΓΗ - Του ΤΑΚΗ ΚΟΥΜΠΗ Αν είναι ελάχιστα, σήμερα, τα αρχιτεκτονικά έργα στη χώρα μας, αλλά και ευρύτερα, που χρήζουν ιδιαίτερης μνείας και προβολής, η κριτική της αρχιτεκτονικής, ως μηχανισμός εμβάθυνσης και ισοδύναμης ανάλυσης που αναπληρώνει την ιδέα των έργων, είναι παντελώς ανύπαρκτη. Οι δύο εμβληματικές φιγούρες της διεθνούς αρχιτεκτονικής σκηνής, ο κριτικός του «μεταμοντερνισμού» Τσαρλ Τζενκς και ο θεωρητικός του «κριτικού τοπικισμού» Κένεθ Φράπτον, απώλεσαν την αύρα τους, καθότι τα επιχειρήματά τους παρέμειναν μετέωρα, εν όψει των νέων μορφοποιήσεων, οι οποίες φαίνεται να μην αποδέχονται ουδεμία σύμφυση με το «μεταμοντέρνο» και «τοπικιστικό» ενοχικό παρελθόν τους. Ωστόσο, η κατάρρευση των ειδώλων συμπαρέσυρε επίσης και τους ομόφρονες κριτικούς της πρώην ισχυρά προβαλλόμενης εντοπιότητας, οι οποίοι μετατέθηκαν προς τη χρήσιμη περιοχή των δημοσιογραφικών σχολίων, εγκαταλείποντας την «αρχιτεκτονική κριτική» στη τύχη της. Χωρίς κριτική και αυτοκριτική, χωρίς την διαρκή επερώτηση των ίδιων των ερωτημάτων που αμφισβητούν ακόμη και τις δικές τους κρίσεις, δεν μπορεί να συγκροτηθεί πλέον μια νέα κριτική και αδέσμευτη σκέψη. Θα πρέπει βέβαια να αναγνωρίσουμε ότι ο «κριτικός τοπικισμός», που ταλάνισε την αρχιτεκτονική στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1980, έμοιαζε να στοιχειοθετείται στη χώρα μας για να προβληθεί στα διεθνή αρχιτεκτονικά δρώμενα και όχι το αντίθετο, όπως πραγματικά συνέβαινε. Η δημιουργία ενός άλλοθι αυτής της μητροπολιτικής θεωρητικής κατασκευής, που με πραγματική μαεστρία συνέταξε ο Αμερικανός κριτικός, αναβαπτίζοντας πολλούς ριζοσπάστες μοντερνιστές σε τοπικιστικές, αλλά και αναγνωρίζοντας απερίφραστα την εννοιολογική διασύνδεση του «τοπικισμού» με ορισμένα εθνοτικά ή εθνικιστικά συμφραζόμενα -όπως στο παράδειγμα του Καταλανικού Εθνικιστικού Κινήματος- δεν έβαλε, παρά ταύτα, σε ουδεμία υποψία τις δεσπόζουσες κριτικές. Το στρατηγικό τέχνασμα του Αλέξανδρου Τζώνη να αποσιωπήσει τη ρήξη, το αγεφύρωτο χάσμα, ανάμεσα στον Κωνσταντινίδη και τον Πικιώνη, προβάλλοντας το έργο του γραφείου Αντωνακάκη ως ένα συγκερασμό της τοπογραφικής πορείας του Πικιώνη με τον μοντερνιστικό κάνναβο του Κωνσταντινίδη, υπήρξε καταλυτικό. Η ενσάρκωση όμως αυτού του θεωρητικού τεχνάσματος είναι το έργο του Κυριάκου Κρόκου. Βέβαια, αν στο κείμενο «Ο κάνναβος και η πορεία» (1981), είχε αντιτεθεί μια δραστικά ανατρεπτική παρέμβαση που θα προάσπιζε τον κάνναβο εναντίον της πορείας, τη κάτοψη εναντίον της σκηνογραφίας, ίσως ο μοντερνισμός στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης να ανέσυρε ορισμένα νήματα από τα ερείπια και τα ρήγματα της ανακοπής που επέβαλλε η δικτατορία. Θα πρέπει τώρα να κάνουμε - χώρο στα ελάχιστα παραδείγματα της μοντερνιστικής εμπειρίας, να τα κρίνουμε νηφάλια χωρίς τις πολώσεις του παρελθόντος, και κυρίως, χωρίς τη τροφοδοσία επιχειρημάτων από τις προθήκες του «κριτικού τοπικισμού» και του «πικιωνισμού». Το αντίθετο θα συνέβαλλε στην πλήρη σύγχυση και στην αποδοχή της «λυτρωτικής» πρότασης που προβάλλουν οι παγκοσμιοποιημένες διεθνείς αρχιτεκτονικές. 38

Ο τελικός στόχος η προώθηση της αρχιτεκτονικής διαδικασίας. Και γι αυτό η επιτροπή καλείται να αξιολογήσει την καλύτερη δυνατή απάντηση σε ένα κοινό για όλους ερώτημα : Παράλληλα καλείται: να επιβραβεύσει και να ενθαρρύνει μια καλή προσπάθεια να διαφημίσει ή να προωθήσει ιδέες μέσω εντύπων, δομών κ.α να δημοσιοποιήσει ή να διαδώσει μια ειδική τάση, μια ειδική κατάσταση (π.χ το έργο των Ελληνίδων Μηχανικών). 39

Τι θα θέλαμε? αξιολόγηση και κριτική που εξετάζει με ψυχραιμία και ωριμότητα τα έργα, που δεν παρασύρεται από την αδηφάγο επικαιρότητα ή τις εντυπωσιακές μόδες, που συναισθάνεται ότι η αρχιτεκτονική πέρα από εικόνα είναι χώρος. η διαδικασία αυτή απαιτεί κάτι παραπάνω: απαιτεί ανάλυση, ανασύνθεση, συστηματοποίηση των δεδομένων προς κρίση και αξιολόγηση.. 40

Το πλαίσιο της κρίσης ορίζεται από το τι ζητά ο αγωνοθέτης. απαιτείται σαφήνεια προκήρυξης και όρων διεξαγωγής ενός διαγωνισμού. Ο αξιολογητής / κριτής είναι στο μέσον μιας διττής κατάστασης: Ενεργεί άμεσα, δηλαδή λειτουργεί μέσω της συναισθηματικής, διαισθητικής, προσωπικής ανάγνωσης και ερμηνείας έμμεσα, δηλαδή επιστρατεύοντας την αναλυτική σκέψη, την αντικειμενική ματιά, τον τεκμηριωμένο λόγο. 41

Εν τούτοις, αν υποθέσουμε ότι η τεχνική πληρότητα και η ποιότητα του αξιολογούμενου έργου, αποτελούν μετρήσιμα στοιχεία, άρα και στοιχεία που μπορούν να αξιολογηθούν αντικειμενικά, δεν είναι αυτονόητο ότι το ίδιο συμβαίνει με τα εκφραστικά, αισθητικά, μορφολογικά στοιχεία που αξιολογούνται σε ένα έργο. Το πλαίσιο αυτό κάνει το έργο της αξιολόγησης να ισορροπεί ανάμεσα σε μια οριοθετημένη /ορθολογιστική διαδικασία και σε μια υποκειμενική και διαισθητική, που οδηγεί σε μια ευαίσθητη ισορροπία. 42

για παράδειγμα: ΤΕΛΟΓΛΕΙΟ δημόσιος διάλογος για υπερβάσεις ΓΟΚ, για πρόθεση μη υλοποίησης 43

44

ΚΤΙΡΙΟ ΤΕΕ/ΤΚΜ για το κτιριολογικό πρόγραμμα τη φυσιογνωμία του κτιρίου και την τελική επιλογή που ορίζει πλέον την περιοχή 45

ΝΕΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ Για το αρχικό κτιριολογικό, τους διαγωνισμούς, την αρχική κρίση και την μετεξέλιξη του προϊόντος 46

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ Ενστάσεις / ερωτηματικά για όρους διεξαγωγής για επιλογή θέσης για τελική πρόσκληση του κλειστού διαγωνισμού και επιλογή 47

αν συμφωνούμε ότι η σύνθεση της κριτικής επιτροπής προσδιορίζει, δηλαδή προδιαγράφει το αποτέλεσμα, για την σύνθεση της επιτροπής: τότε ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει να έχει η επιλογή των προσώπων και όχι μόνο των θεσμών που εκπροσωπούν (και να γίνουν δημοσίως γνωστά). επίσης ο τρόπος επιλογής των εκ_προσώπων είναι κι αυτό ένα ζητούμενο. θα μπορούσε ανάλογα με το είδος της διαδικασίας να εμπλουτιστεί με προσωπικότητες από άλλες κατηγορίες (δημοσιογράφοικατασκευαστές- εικαστικοί) και ενδεχομένως από προσωπικότητες διεθνούς κύρους. 48

Εφόσον όπως αναφέρθηκε εισαγωγικά, η τρέχουσα κατάσταση στη χώρα σχετικά με την αρχιτεκτονική είναι θεσμικά-κοινωνικά υποβαθμισμένη και κατ ουσία το ίδιο το επάγγελμα απορρυθμισμένο, προφανώς δεν συμβάλει ούτε στην αναβάθμιση της εκπαίδευσης, ούτε του επαγγέλματος, ούτε του αρχιτεκτονικού προϊόντος. Κατά συνέπεια ο κριτής στιγματίζεται από συνεπαγόμενα προβλήματα: Κυριαρχεί το υπόβαθρο της συγκρότησης του (επιστημονικό - θεωρητικό- τεχνικό - αισθητικό απόθεμα) και έπεται η σχέση του με τη καινοτομία, τη νεωτερικότητα. Εμφατικό παράδειγμα για συλλογισμό οι εκπρόσωποι στις ΕΠΑΕ, στα ΣΧΟΠ και λοιπά.. 49

στην αρχιτεκτονική η σκέψη είναι σε διαδικασία διαρκούς μεταμόρφωσης και ο κριτής έχει ευθύνη να την παρακολουθεί Γιατί τελικώς άλλοι διαισθάνονται αυτή την πρόοδο, παρακολουθούν τη μεταμόρφωση και άλλοι δεν βλέπουν πέρα από τη μύτη τους. Γιατί δεν αντέχουν να ενοχληθεί «η στατική κατάσταση των αποθεμάτων τους», 50

αν ισχύει ότι χρειαζόμαστε εκπαίδευση, επαγγελματικούς θεσμούς, δεοντολογία, τότε σε μια αναζήτηση ενός κώδικα κριτηρίων, προσωπικών και συλλογικών απαιτείται: τόσο η συστηματοποίηση των αρχών αξιολόγησης όσο και η απομυθοποίηση της αντικειμενικής κρίσης. 51

Ο κριτικός πρέπει να μην δεχτεί ποτέ να γίνει σκλάβος της ίδιας του της γνώμης, πρέπει να είναι ειλικρινά αφοσιωμένος στην ομορφιά κάθε εποχής, κάθε σχολής έξω από συνήθειες και στερεότυπα, 52

Ευχαριστώ για την προσοχή σας 53