ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ (Ε.Α.Γ.Μ.Ε.) Δρ. Αλέξανδρος Λιακόπουλος Προΐστ. Τμήματος Γεωχημείας και Περιβάλλοντος Ημερίδα ΕΑΓΜΕ «Ο διαχρονικός ρόλος της ΕΑΓΜΕ στην έρευνα και αξιοποίηση των μη ενεργειακών πρώτων υλών», 11 Ιουνίου 2019, Αμφιθέατρο ΕΑΓΜΕ, Σπ. Λούη 1, Ολυμπιακό Χωριό
1 Εισαγωγή Σύντομο Ιστορικό : Η Δ/νση Γεωχημείας από τον ν272/6-3-1976 έως σήμερα 2 Εφαρμοσμένη γεωχημική έρευνα i.αναγνωριστική Γεωχημική Έρευνα (Στρατηγική-Τακτική) ii.περιβαλλοντική Γεωχημεία μελέτες επιπτώσεων 3 Συμμετοχή σε Διεθνή Fora και στην ομάδα Γεωχημείας των EurogeoSurveys
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γιατί Γεωχημεία; Γεωχημεία = η χημεία της Γης. Τομέας της Γεωλογίας που ασχολείται με τη μελέτη της χημείας των στοιχείων και της κατανομής τους στα διάφορα μέρη της γης Για την ποσοτικοποίηση της συγκέντρωσης ενός στοιχείου δείκτη Για να προσδιορίσουμε και οριοθετήσουμε «ανώμαλες» συγκεντρώσεις στοιχείων δεικτών που συνδέονται είτε με την παρουσία ενός κοιτάσματος είτε με ανθρωπογενείς δραστηριότητες Που εμπλέκεται - Στην έρευνα για την αναζήτηση κοιτάσματος : αναζήτηση «ανωμαλιών» - Στις φάσεις ανάπτυξης και υλοποίησης της εξορυκτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας : βασική γεωχημική ταυτότητα του χώρου, εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στην υδρογεωχημική παρακολούθηση επιφανειακών και υπόγειων νερών, στη διαχείριση των αποβλήτων, κλπ - Στη διαδικασία κλεισίματος και αποκατάστασης του χώρου : στην εφαρμογή του προγράμματος αποκατάστασης, στην επιλογή σημείων παρακολούθησης της ποιότητας των νερών, κα - Στην εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από κάθε ανθρωπογενή δραστηριότητα
Ιστορικό - Διεύθυνση Γεωχημείας (ΥΑ 13945/1555/7-3-1977) - Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Γεωλογίας - Δ/νση/Τμήμα Γεωχημείας και Περιβάλλοντος (ΥΑ Δ13/Β/Φ9.6.20?4793 (ΦΕΚ466/Β/6-4-2000) και ν. 4602/2019/ ΦΕΚ Α 45) Ημερίδα ΕΑΓΜΕ «Ο διαχρονικός ρόλος της ΕΑΓΜΕ στην έρευνα και αξιοποίηση των μη ενεργειακών πρώτων υλών», 11 Ιουνίου 2019, Αμφιθέατρο ΕΑΓΜΕ, Σπ. Λούη 1, Ολυμπιακό Χωριό
Αποτελεί ένα από τα τμήματα της Δ/νσης Ορυκτών Πόρων και Μεταλλευτικής, με βασικές αρμοδιότητες (ν. 4602/2019/ ΦΕΚ Α 45) : τις γεωχημικές έρευνες και μελέτες κάθε είδους, με τη χρήση φυσικών υλικών, όπως ποτάμιων και λιμναίων ιζημάτων, εδάφους, μονοετών και πολυετών φυτών, πετρωμάτων, παρόχθιων και πλημμυρικών ιζημάτων, σκόνης δρόμων και αιωρούμενων σωματιδίων, την ανάπτυξη βάσεων γεωχημικών δεδομένων και τη σύνταξη γεωχημικών πολυστοιχειακών χαρτών ποικίλης κλίμακας, καθώς και ατλάντων, την υποστήριξη ερευνητικών έργων για την αναζήτηση και τον εντοπισμό Ο.Π.Υ., τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο έδαφος και τα ύδατα, προστασίας περιβάλλοντος, διάθεσης αποβλήτων και διασποράς ρύπων, τον συντονισμό και την υποστήριξη του ερευνητικού έργου της Αρχής σε σχέση με το περιβάλλον
ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ -Γεωχημική αναζήτηση (Exploration Geochemistry) Η βασική αρχή της γεωχημικής αναζήτησης είναι ότι η παρουσία σε μία περιοχή ενός ορυκτού κοιτάσματος προκαλεί ένα ανώμαλο μοντέλο διασποράς ενός στοιχείου δείκτη ή στοιχείων στα πετρώματα που περιβάλλουν το κοίτασμα. Τα υλικά που αποτελούν αντικείμενο συστηματικής δειγματοληψίας είναι: πετρώματα, εδάφη, ιζήματα ρέματος, Πλημμυρικά ιζήματα (floodplain sediments) κα Αναγνωριστική Γεωχημική Έρευνα Ιζήματος Ρέματος (Στρατηγική) Λεπτομερής Γεωχημική έρευνα (Τακτική)
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ (Environmental Geochemistry) Η περιβαλλοντική γεωχημεία ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, επειδή υπήρξε μια αυξανόμενη ευαισθητοποίηση των σχέσεων μεταξύ της κατανομής ιχνοστοιχείων στο επιφανειακό περιβάλλον (έδαφος, ίζημα, νερό, φυτά ) και την υγεία των τελικών αποδεκτών : φυτά, τα ζώα και τους ανθρώπους. Στο ΙΓΜΕ η περιβαλλοντική Γεωχημεία άρχισε να αναπτύσσεται από το 1987 και εντεύθεν με την Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Γεωλογίας αλλά και με την Δ/νση Γεωχημείας κυρίως μετά την διακοπή των έργων της στρατηγικής και τακτικής Γεωχημείας. Τα υλικά που αποτελούν αντικείμενο συστηματικής δειγματοληψίας και μελέτης είναι, εδάφη, ιζήματα ρέματος, Πλημμυρικά Ιζήματα νερά επιφανειακά και υπόγεια Απορρίμματα εξορυκτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας Όξινη απορροή σκόνη από οικίες Γεωχημική βάση αναφοράς Εκτίμηση επιπτώσεων, εντοπισμός και οριοθέτηση επιβαρυμένων περιοχών, διερεύνηση μεθόδων αποκατάστασης
Γεωχημική βάση αναφοράς (Geochemical baseline ) Αξιολόγηση και αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης περιβάλλοντος πριν από την έναρξη των εργασιών εξόρυξης καθορισμός προτύπων ποιότητας εδάφους και ιζημάτων για την συγκεκριμένη περιοχή Καθιέρωση ρεαλιστικών στόχων παρακολούθησης Καθορισμός στόχων κλεισίματος σε τιμές βάσης αναφοράς ποιότητα εδάφους, ιζημάτων και υδάτων επιφανειακών και υπόγειων Συνεργασία και παροχή υπηρεσιών στις Διευθύνσεις Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης
Γεωχημικές μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε περιοχές πρώην μεταλλευτικής δραστηριότητας -εγκαταλελειμμένα ή αδρανή δημόσια μεταλλεία Κύριος στόχος των μελετών αυτών είναι ο χαρακτηρισμός της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης σε περιοχές εγκαταλελειμμένων δημόσιων μεταλλείων, ως αποτέλεσμα όχι μόνο της μακροχρόνιας εξορυκτικής δραστηριότητας αλλά και του γεγονότος ότι οι περιοχές αυτές έχουν αφεθεί χωρίς να ληφθεί κανένα μέτρο προστασίας του περιβάλλοντος Όξινη απορροή Σωροί απορριμμάτων εξόρυξης Λίμνες τελμάτων Εγκαταλελειμμένα και μη χρησιμοποιημένα χημικά εμπλουτισμού Λάδια λιπαντικά Υπολείμματα συμπυκνωμάτων κλπ
Εντοπισμός της έντασης, της έκτασης και είδους ρύπανσης σε εδάφη και ιζήματα, Η οριοθέτηση και ο γεωχημικός χαρακτηρισμός των απορριμμάτων εξορυκτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας καθώς και άλλων εστιών ρύπανσης στους χώρους αυτούς Η μελέτη της επιβάρυνσης των επιφανειακών και υπόγειων νερών στη λεκάνη απορροής της περιοχής που αναπτύχθηκε η εξορυκτική η και μεταλλουργική δραστηριότητα. Η μελέτη όξινης απορροής Η κατασκευή χαρτών με οριοθέτηση των περιοχών επιβάρυνσης Η οριοθέτηση των πηγών, των οδών μεταφοράς της ρύπανσης καθώς και των πιθανών αποδεκτών. Η συνεργασία με τοπικές αρχές για τη διάχυση των αποτελεσμάτων των μελετών Η εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων Η μελέτη του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής και η διερεύνηση δυνατότητας αξιοποίησης και ανάδειξης της μεταλλευτικής κληρονομιάς. Η διερεύνηση μεθόδων αποκατάστασης και μείωσης του περιβαλλοντικού κινδύνου.
Το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ι.Γ.Μ.Ε.) στο πλαίσιο του έργου ΣΠΑ 202.088.00 της Περιφέρειας Αττικής υλοποίησε δύο περιβαλλοντικά έργα: 1.«Περιβαλλοντική Γεωχημική Έρευνα στην περιοχή Λαυρίου και Αγίου Κωνσταντίνου (Καμάριζας) Αττικής» (1989-1992) [1 τόμος] και 2.«Περιβαλλοντική Γεωχημική Μελέτη Λαυρεωτικής Χερσονήσου Αττικής» (1992-1994) [6 τόμοι].
Το έργο «Αποκατάσταση Εδάφους στο Δήμο Λαυρίου» με προϋπολογισμό 1.362.910,54 ECU/Ευρώ χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα LIFE της Ενδεκάτης Διεύθυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Αριθμός σύμβασης: 93/GR/A14/GR/4576) και το Ελληνικό Δημόσιο (Δήμος Λαυρεωτικής, Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας)