Η αλήθεια για το γάλα

Η αλήθεια για το γάλα Υφιστάµενο πλαίσιο Σύµφωνα µε το υφιστάµενο πλαίσιο στην Ελλάδα υπάρχει γάλα χαµηλής παστερίωσης διάρκειας µέχρι 5 ηµερών, που µπορεί να ονοµάζεται και «φρέσκο» και γάλα υψηλής παστερίωσης- µακράς διάρκειας (συνήθως 40 ηµερών). Γιατί πρέπει να αλλάξει το σηµερινό πλαίσιο λειτουργίας αγοράς γάλακτος Το υφιστάµενο πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς γάλακτος έχει οδηγήσει σε: ακριβές τιµές για τον καταναλωτή µείωση του αριθµού των αγελαδοτρόφων µείωση της ελληνικής παραγωγής γάλακτος παρά το γεγονός ότι η ζήτηση για γαλακτοκοµικά προϊόντα αυξάνεται. Συγκεκριµένα: Στη χώρα µας καταγράφεται µια από τις υψηλότερες τιµές στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τον καταναλωτή. Το παστεριωµένο γάλα πωλείται ακριβότερα µόνο στην Ιταλία και στην Κύπρο (Πηγή: Eurostat, 2013). Ενδεικτικές Τιμές Παστεριωμένου Γάλακτος Ισλανδία 0,74 Ενδεικτική τιµή 2012: 0,80 το λίτρο 0,81-1,00 το λίτρο <1,00 το λίτρο Φιλανδία 0,83 Λετονία 0,96 Ηνωµένο Βασίλειο 0,73 Ολλανδία 0,88 Πολωνία Λιθουανία 0,82 Λουξεµβούργο 1,28 Ελβετία 1,29 Τσεχία 0,76 0,61 Σλοβακία 0,88 Αυστρία 0,98 Ουγγαρία Σλοβενία 0,80 0,85 Κροατία 0,76 Ρουµανία 1,01 Πορτογαλία 0,79 Ισπανία 0,77 Ιταλία 1,49 Βουλγαρία 0,97 Ελλάς 1,28 Τουρκία 0,94 Πηγή: Eurostat, Detailed Average Prices Report, Nov. 2013 Μάλτα 0,81 Σηµ.: Για τις χώρες σε λευκό χρώµα, δεν υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία. Με βάση την αντίστοιχη έρευνα του 2012, η τιµή παστεριωµένου γάλακτος το 2011 στη Γερµανία ήταν 0,70 και στην Ιρλανδία 1,11. Κύπρος 1,33 Παρά τη βαθιά οικονοµική κρίση, η µέση τιµή του παστεριωµένου γάλακτος αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια µε σηµαντικά υψηλότερο ρυθµό από ότι ο συνολικός δείκτης της κατηγορίας 1

διατροφή. Από το 2009 µέχρι σήµερα, οι τιµές του γάλακτος κατέγραψαν σωρευτική αύξηση κατά +8,5% ενώ οι τιµές της συνολικής κατηγορίας της διατροφής +4,9%. Για το 2013 οι τιµές του παστεριωµένου γάλακτος συνέχισαν να αυξάνονται (+3,5% την περίοδο εκ. 2012- εκ. 2013), τη στιγµή που η γενική κατηγορία της διατροφής παρουσίασε πτώση (-0,6%). Ακόµη χειρότερα για το παστεριωµένο γάλα 5 ηµερών, η µέση τιµή ενός λίτρου (πλήρες) αυξήθηκε από 1,12 το 2009 σε 1,27 το 2012 (αύξηση +13,4%). Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Το σηµερινό καθεστώς λειτουργίας της αγοράς γάλακτος επιβαρύνει κατά 25% όλο το κύκλωµα µεταποίησης, διανοµής, λιανεµπορίου και κατανάλωσης γάλακτος. Η ανάγκη διανοµής καθηµερινά σε πολλά µικρά σηµεία της επικράτειας και µάλιστα σε µικρό χρονικό περιθώριο, σε συνδυασµό µε το κόστος των επιστροφών και την απουσία εναλλακτικών δικτύων διανοµής κάνουν επιτακτική την ανάγκη µεταρρυθµίσεων. Το γάλα που διακινείται στην ελληνική αγορά είναι παστεριωµένο. Το σχετικό ελληνικό νοµοθετικό πλαίσιο προβλέπει µόνο δυνητικά την αναφορά «φρέσκο». Επίσης, κατά την ευρωπαϊκή νοµοθεσία, ο ισχυρισµός «φρέσκο» δεν συνιστά ισχυρισµό υγείας ή διατροφής. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε κανένα άλλο τρόφιµο ζωικής προέλευσης (π.χ. κρέας, ψάρι) δεν προκύπτει από τη νοµοθεσία η ηµεροµηνία λήξης αλλά ορίζεται µε ευθύνη του παραγωγού ανάλογα µε την επεξεργασία που έχει υποστεί το κάθε προϊόν. Το ίδιο ισχύει σε όλη την Ευρώπη και για το γάλα. Εποµένως δεν τίθεται θέµα δηµόσιας υγείας. Η διάκριση ανάµεσα στο παστεριωµένο γάλα και στο γάλα «υψηλής παστερίωσης - µακράς διαρκείας» που ισχύει µόνο στην Ελλάδα και σε καµία άλλη χώρα της Ευρώπης οδηγεί σε µια τεχνητή «πόλωση» της αγοράς. Εφόσον το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα για το γάλα είναι είτε η µακρά διάρκεια είτε ο τεχνητός προσδιορισµός «φρέσκο», η παραγωγή τείνει να κινείται µόνο στα δύο αυτά άκρα, χωρίς ενδιάµεσες επιλογές. Ως γνωστόν, περισσότερες επιλογές σηµαίνει αύξηση του ανταγωνισµού και µείωση τιµών. Το γάλα που αγοράζει ο Έλληνας καταναλωτής από τα ψυγεία είναι είτε διάρκειας 5 ηµερών είτε 40 και πάνω. Οι ενδιάµεσες επιλογές είναι ελάχιστες. Συγκεκριµένα, στην αγορά σήµερα δεν υπάρχει κανένα προϊόν µε διάρκεια ζωής από 5 έως 15 ηµέρες και µόνο 6 προϊόντα, 2

µε διάρκεια ζωής από 15 έως 40 ηµέρες. Αντίθετα, εντοπίζονται 17 προϊόντα στην κατηγορία των 5 ηµερών και 17 προϊόντα πάνω από τις 40 ηµέρες. Αυτό εξηγεί το φαινόµενο του τεχνητού διαχωρισµού. Οι καταναλωτές προτιµούν όλο και περισσότερο το υψηλής παστερίωσης µακράς διαρκείας γάλα, ακριβώς λόγω της µεγαλύτερης διάρκειας ζωής. Ειδικά σήµερα, µε τις συνθήκες που δηµιουργεί η κρίση, είναι περισσότερο διατεθειµένοι να αγοράσουν γάλα µακρύτερης διάρκειας, το οποίο θα καταναλώσουν, αντί για γάλα µικρότερης διάρκειας, που ενδεχοµένως θα πετάξουν µετά την ηµεροµηνία λήξης. Πρέπει να γίνει σαφές ότι το γάλα υψηλής παστερίωσης µακράς διαρκείας δεν µπορεί να συγκρίνεται µε το γάλα χαµηλής παστερίωσης, αφού πρόκειται για άλλο προϊόν, µε άλλη διαδικασία παστερίωσης, άλλη συσκευασία, άλλα logistics και άλλο δίκτυο διάθεσης. Η αλήθεια παραµένει ότι µε δύο ουσιαστικά είδη γάλακτος, η αγορά παραµένει πολωµένη, οι επιλογές του καταναλωτή περιορισµένες και η θέση του αδύναµη. Παρά τις υποτιθέµενες προστατευτικές ρυθµίσεις, η εγχώρια παραγωγή αγελαδινού γάλακτος την τελευταία πενταετία συρρικνώνεται ενώ η εθνική ποσόστωση ανεβαίνει: Από περίπου 3

700.000 τόνους µε ποσόστωση 837.000 τόνους προ 5 ετών, φέτος πέσαµε σε περίπου 600.000 τόνους µε ποσόστωση 871.000. Εθνική παραγωγή και ποσόστωση αγελαδινού γάλακτος, γαλακτοκοµικά έτη 2008/2009-2012/2013 Γαλακτοκοµικό έτος (1η Απριλίου-31 Μαρτίου) Εθνική ποσόστωση (τόνοι) Εθνική παραγωγή (τόνοι) Αριθµός παραγωγών 2008/2009 836.923 699.351 5074 2009/2010 845.292 681.315 4561 2010/2011 853.745 664.569 4259 2011/2012 862.283 642.554 3932 2012/2013 870.906 627.129 3667* Μεταβολή τεσσάρων ετών (2009-2013) 4,1% -10,3% -27,7% Πηγή: ΕΛΟΓΑΚ (παραγωγή και αρ. παραγωγών) και Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 72/2009 του συµβουλίου της ΕΕ (ποσοστώσεις). *Εκτίµηση µε βάση τα µηνιαία στοιχεία του ΕΛΟΓΑΚ. Σηµείωση: Η ποσόστωση για τις γαλακτοκοµικές περιόδους 2013/2014 και 2014/2015 έχει οριστεί στους 879,615 τόνους και από τον Απρίλιο του 2015 καταργείται. Αξίζει να σηµειωθεί επίσης ότι ο αριθµός των αγελαδοτρόφων που πριν πέντε χρόνια υπερέβαινε τις 5.000, σήµερα, µόλις φθάνει τις 3.500. Το αυστηρό όριο των 5 ηµερών δεν επιτρέπει στις µικρές µονάδες να πουλήσουν στις τοπικές κοινωνίες γιατί µε το ισχύον καθεστώς των 5 ηµερών εξαφανίζεται το συγκριτικό πλεονέκτηµα τους αφού εξοµοιώνονται όλοι σε γάλα 5 ηµερών. Επιπλέον, το όριο 5 ηµερών δεν επιτρέπει σε µικρές µονάδες παραγωγών κτηνοτρόφων, να προωθήσουν το προϊόν τους στην αγορά της Αθήνας και της νησιώτικης Ελλάδας. Πρόκειται για ένα πλαίσιο που τους επιβάλλει είτε να πωλούν αποκλειστικά το προϊόν τους στις λίγες µεγάλες βιοµηχανικές µονάδες παραγωγής γάλακτος είτε να κλείνουν και να αποχωρούν από την αγορά γάλακτος. Είναι σαφές ότι το σηµερινό πλαίσιο λειτουργίας συνέβαλε στην παρακµιακή πορεία της ελληνικής κτηνοτροφίας και της αγοράς γάλακτος. Η ψευδαίσθηση προστασίας για τους αγελαδοτρόφους µάλλον τους παγίδευσε και δεν οδηγήθηκαν σε εκσυγχρονισµό στην παραγωγή και τη διακίνηση της παραγωγής τους. Τα χαρακτηριστικά του υφιστάµενου πλαισίου είναι ακριβή τιµή, πόλωση της αγοράς και λιγότερες επιλογές για τον καταναλωτή, ενώ ταυτόχρονα το σηµερινό πλαίσιο δεν δίνει κίνητρα για εκσυγχρονισµό στην παραγωγή και ακυρώνει το συγκριτικό πλεονέκτηµα της τοπικής παραγωγής, εποµένως οι αγελαδοτρόφοι µειώνονται. Η πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης που συµφωνήθηκε είναι η ακόλουθη: Εναρµονιζόµαστε µε την κοινή πρακτική όλων σχεδόν των χωρών της Ευρώπης. ίνεται η δυνατότητα στο σύνολο των εγχώριων συνεταιριστικών και ιδιωτικών µονάδων παραγωγής γάλακτος να αυτοδεσµεύονται για τη διάρκεια ζωής του παραγόµενου προϊόντος γάλακτος, µε βάση τη χρησιµοποιούµενη σε κάθε µονάδα τεχνολογία και µέθοδο παστερίωσης και µε την αυτονόητη προϋπόθεση ότι πληρούν όλους τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας που έχει θέσει ο νόµος. Έτσι θα έχουµε παστεριωµένο γάλα όχι µόνο 5 αλλά και περισσότερων ηµερών προσφέροντας στους καταναλωτές περισσότερες επιλογές. Η λύση αυτή αναµένεται να µειώσει το 4

κόστος επιστροφών, να αλλάξει τις ώρες και τον τρόπο µεταφοράς, να συµβάλει στην ανάπτυξη εναλλακτικών δικτύων διανοµής, να οδηγήσει γρήγορα σε ουσιαστική µείωση της τιµής του γάλακτος. Θεσπίζεται ειδική κατηγορία παστεριωµένου γάλακτος ηµέρας, το οποίο συλλέγεται και συσκευάζεται εντός 24 ωρών µε διάρκεια ζωής συνολικά 2 ηµερών. Με τον τρόπο αυτό, δίνεται η δυνατότητα σε τοπικούς παραγωγούς και συνεταιρισµούς, να πωλούν απευθείας φρέσκο γάλα σε καταναλωτές της περιοχής. Ανάλογη πρακτική εφαρµόζεται ήδη σε επαρχιακή πόλη της Ελλάδος, όπου ο τοπικός συνεταιρισµός έχει εγκαταστήσει µηχανές αυτόµατης πώλησης γάλακτος νέας τεχνολογίας. Έτσι οι µικροί τοπικοί παραγωγοί όχι µόνο δεν αποδυναµώνονται, αλλά αποκτούν τη δυνατότητα να διαφοροποιηθούν ανταγωνιστικά και να ισχυροποιήσουν τη θέση τους, έναντι των µεγάλων βιοµηχανικών µονάδων. Εισάγουµε το Ελληνικό σήµα ώστε να στηρίξουµε την ελληνική παραγωγή. Για την προώθηση του Ελληνικού γάλακτος µπορεί να απονέµεται Ελληνικό σήµα σε όσες επιχειρήσεις πληρούν τις σχετικές προϋποθέσεις. Η προεργασία για τη διαµόρφωση των σχετικών κριτηρίων έχει προχωρήσει και η διαδικασία είναι στην ολοκλήρωσή της. ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ 1. Η προωθούµενη λύση θα δώσει περισσότερες επιλογές στον καταναλωτή, οµαλοποιώντας την αγορά και οδηγώντας σε αποκλιµάκωση των τιµών. Το γάλα είναι είδος πρώτης ανάγκης και ιδιαίτερα σε εποχή κρίσης δεν µπορεί να γίνεται ανεκτό να έχουµε το 3 ο ακριβότερο γάλα σε όλη την Ευρώπη. Η εναρµόνιση µε την πρακτική όλων των άλλων ευρωπαϊκών χωρών που έχουν φθηνότερο γάλα από εµάς θα οδηγήσει προς αυτή την κατεύθυνση. 2. Με την καθιέρωση του γάλακτος ηµέρας παρά τις αντιρρήσεις της τροϊκας ως προς αυτό στηρίζεται ουσιαστικά η ελληνική αγελαδοτροφία και οι τοπικές γαλακτοβιοµηχανίες, καθώς αποκτούν ένα συγκριτικό πλεονέκτηµα για την τοπική αγορά. 3. Με την καθιέρωση του ελληνικού σήµατος από την πλευρά της κυβέρνησης µπαίνει µια σφραγίδα εµπιστοσύνης ως προς το ελληνικό γάλα και την προέλευσή του και προωθείται µε αποτελεσµατικότερο τρόπο η κατανάλωσή του από τους καταναλωτές που επιλέγουν ελληνικά προϊόντα. 5