Αθήνα, Μάιος 2011 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΚΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ - ΠΥΡΗΝΕΛΑΙΟ Απαγορεύεται η με κάθε μηχανικό, ηλεκτρονικό ή άλλο μέσο αντιγραφή, αναπαραγωγή ή ανατύπωση του παρόντος, η μετάφραση, διασκευή ή τροποποίηση αυτού, η θέση σε κυκλοφορία του πρωτοτύπου ή αντιτύπων του και γενικά η με οποιαδήποτε τρόπο δημοσίευσή του, ολόκληρου ή τμημάτων του, χωρίς την άδεια των δημιουργών του (Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας).
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σύνοψη...i 1. Εισαγωγή Γενικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου...1 1.1 Εισαγωγή...1 1.2 Περιγραφή των Προϊόντων του Κλάδου...1 1.3 Επιλεγμένα Προϊόντα Π.Ο.Π / Π.Γ.Ε...2 1.4 Το Καθεστώς Ενίσχυσης του Ελαιολάδου Θεσμικό Πλαίσιο...3 2. Η Ζήτηση Ελαιολάδου και Πυρηνελαίου...5 2.1 Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Ζήτηση Ελαιολάδου...5 2.2 Αποτελέσματα Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών της ΕΛΣΤΑΤ (2008)...6 Παράρτημα Κεφαλαίου 2...7 3. Η Προσφορά Ελαιολάδου και Πυρηνελαίου...8 3.1 Δομή και Διάρθρωση του Κλάδου...8 3.2 Διαφημιστική Δαπάνη...9 3.3 Πωλήσεις Παραγωγικών Επιχειρήσεων Πυρηνελαίου...9 3.4 Χρηματοοικονομική Ανάλυση Παραγωγικών Επιχειρήσεων Πυρηνελαίου...10 Κερδοφορία...10 Αποδοτικότητα...11 Ρευστότητα...12 Χρηματοοικονομική Διάρθρωση...12 Δραστηριότητα...13 Ομαδοποιημένοι Ισολογισμοί...14 Κατάταξη Εταιρειών βάσει Κερδοφορίας...16 3.5 Πωλήσεις Επιχειρήσεων Επεξεργασίας και Τυποποίησης Ελαιολάδου και Πυρηνελαίου...17 3.6 Χρηματοοικονομική Ανάλυση Επιχειρήσεων Επεξεργασίας και Τυποποίησης Ελαιολάδου και Πυρηνελαίου...18 Κερδοφορία...19 Αποδοτικότητα...19 Ρευστότητα...20 Χρηματοοικονομική Διάρθρωση...20 Δραστηριότητα...21 Ομαδοποιημένοι Ισολογισμοί...23 Κατάταξη Εταιρειών Βάσει Κερδοφορίας...25 Παράρτημα Κεφαλαίου 3...27 4. Η Αγορά Ελαιολάδου και Πυρηνελαίου...53 4.1 Εγχώρια Αγορά Ελαιολάδου...53 4.2 Η Συγκέντρωση στον Κλάδο Μερίδια Αγοράς...54 4.3 Μέγεθος Αγοράς Πυρηνελαίου Μερίδια Αγοράς...55 5. Διεθνής Αγορά Ελαιολάδου...57 5.1 Παγκόσμια Αγορά Ελαιολάδου...57 5.2 Η Αγορά Ελαιολάδου στην Ε.Ε....59 Παράρτημα Κεφαλαίου 5...63
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2.1 Υπολογιζόμενος πληθυσμός της Ελλάδας κατά φύλο και ομάδες ηλικιών (2010)...5 Πίνακας 2.2 Μέσος ετήσιος δείκτης τιμών καταναλωτή για το ελαιόλαδο (2005-2010)...5 Π2.1 Μέσος όρος μηνιαίων αγορών ελαιολάδου κατά αστικές και αγροτικές περιοχές (2008)...7 Π2.2 Μέσος όρος μηνιαίων ποσοτήτων ελαιολάδου που αποκτήθηκαν από τα νοικοκυριά κατά αστικές και αγροτικές περιοχές (2008)...7 Π2.3 Μέσος όρος μηνιαίων αγορών ελαιολάδου, κατά περιοχές (2004/2005)...7 Π2.4 Μέσος όρος μηνιαίων ποσοτήτων ελαιολάδου που αποκτήθηκαν από τα νοικοκυριά, κατά περιοχές (2004/2005)...7 Πίνακας 3.1 Επιχειρήσεις παραγωγής ελαίων και λιπών (2006)...8 Πίνακας 3.2 Πωλήσεις παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου 2006-2010)...10 Πίνακας 3.3 Συντομογραφίες επωνυμιών επιχειρήσεων για την ανάγνωση των διαγραμμάτων...10 Πίνακας 3.4 Κατάταξη παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου βάσει μικτών κερδών (2009-2010)...16 Πίνακας 3.5 Κατάταξη παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου βάσει καθαρών κερδών (2009-2010)...16 Πίνακας 3.6 Κατάταξη παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου βάσει καθαρών κερδών EBITDA (2009-2010)...17 Πίνακας 3.7 Πωλήσεις επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου (2006-2010)...17 Πίνακας 3.8 Συντομογραφίες επωνυμιών επιχειρήσεων για την ανάγνωση των διαγραμμάτων...18 Πίνακας 3.9 Πηγές και χρήσεις νέων κεφαλαίων των επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου του δείγματος (2009)...24 Πίνακας 3.10 Κατάταξη επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου βάσει μικτών κερδών (2008-2009)...25 Πίνακας 3.11 Κατάταξη επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου βάσει καθαρών κερδών (2008-2009)...25 Πίνακας 3.12 Κατάταξη επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου βάσει καθαρών κερδών EBITDA (2008-2009)...26 Π3.1 Διαφημιστική δαπάνη ελαιόλαδου ανά μέσο ενημέρωσης (2006-2010)...27 Π3.2 Διαφημιστική δαπάνη ελαίων και φυτικών λιπών ανά κατηγορία (2009-2010)...27 Π3.3 Διαφημιστική δαπάνη ελαιολάδου ανά εμπορικό σήμα (2009-2010)...27 Π3.4 Τυπολόγιο χρηματοοικονομικών δεικτών...29 Π3.5 Δείκτες κερδοφορίας παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010)...31 Π3.6 Δείκτες αποδοτικότητας παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010)...32 Π3.7 Δείκτες ρευστότητας παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010)...33 Π3.8 Δείκτες χρηματοοικονομικής διάρθρωσης παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010)...34 Π3.9 Δείκτες δραστηριότητας παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010)...36 Π3.10 Ομαδοποιημένος ισολογισμός παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2009-2010)...38 Π3.11 Ομαδοποιημένος ισολογισμός κερδοφόρων παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2009-2010)...40 Π3.12 Δείκτες κερδοφορίας επιχειρήσεων επεξεργασίας - τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2005-2009)...42 Π3.13 Δείκτες αποδοτικότητας επιχειρήσεων επεξεργασίας - τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2005-2009)...43 Π3.14 Δείκτες ρευστότητας επιχειρήσεων επεξεργασίας - τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2005-2009)...44 Π3.15 Δείκτες χρηματοοικονομικής διάρθρωσης επιχειρήσεων επεξεργασίας - τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2005-2009)...45 Π3.16 Δείκτες δραστηριότητας επιχειρήσεων επεξεργασίας - τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2005-2009)...46 Π3.17 Ομαδοποιημένος ισολογισμός επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαιου (2008-2009)...47 Π3.18 Ομαδοποιημένος ισολογισμός κερδοφόρων επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2008-2009)...49 Π3.19 Ομαδοποιημένος ισολογισμός ζημιογόνων επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2008-2009)...51 Πίνακας 4.1 Εγχώρια κατανάλωση ελαιολάδου βάσει Δ.Σ.Ε (2001/02-2009/10)...53
Πίνακας 4.2 Εκτιμώμενη εγχώρια κατανάλωση ελαιολάδου (2001/02-2009/10)...53 Πίνακας 4.3 Αξία εγχώριας αγοράς ελαιολάδου (2008/09-2009/10)...54 Πίνακας 4.4 Μερίδια επιχειρήσεων στην αγορά τυποποιημένου ελαιολάδου (2009/10)...54 Πίνακας 4.5 Εγχώρια αγορά ραφιναρισμένου πυρηνελαίου (2001/02-2009/10)...55 Πίνακας 4.6 Μερίδια επιχειρήσεων στην αγορά ραφιναρισμένου πυρηνελαίου (2009/10)...55 Πίνακας 5.1 Κατανάλωση ελαιολάδου στις ΗΠΑ (2003/04-2009/10)...58 Πίνακας 5.2 Εισαγωγές ελαιολάδου στην Κίνα (1999/2000-2010/11)...59 Πίνακας 5.3 Κατανάλωση ελαιολάδου στην Ισπανία (2008-2010)...61 Πίνακας 5.4 Διάρθρωση της κατανάλωσης ελαιολάδου στην Ισπανία (2008-2010)...61 Πίνακας 5.5 Παραγωγή ελαιολάδου στη Γαλλία (2003/04-2009/10)...61 Π5.1 Παγκόσμια παραγωγή ελαιολάδου (2003/04-2010/11)...63 Π5.2 Παγκόσμια κατανάλωση ελαιολάδου (2003/04-2010/11)...63 Π5.3 Παραγωγή ελαιολάδου στην Ε.Ε. (2003/04-2010/11)...63 Π5.4 Κατανάλωση ελαιολάδου στην Ε.Ε. (2003/04-2010/11)...64
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 3.1 Διαφημιστική δαπάνη ελαιολάδου (2006-2010)...9 Διάγραμμα 3.2 Εξέλιξη δεικτών κερδοφορίας παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010)...11 Διάγραμμα 3.3 Εξέλιξη δεικτών αποδοτικότητας παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010)...12 Διάγραμμα 3.4 Εξέλιξη δεικτών ρευστότητας παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010)...13 Διάγραμμα 3.5 Εξέλιξη δεικτών χρηματοοικονομικής διάρθρωσης παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010)...14 Διάγραμμα 3.6 Εξέλιξη δεικτών δραστηριότητας παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010)...15 Διάγραμμα 3.7 Εξέλιξη δεικτών κερδοφορίας επιχειρήσεων επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2005-2009)...19 Διάγραμμα 3.8 Εξέλιξη δεικτών αποδοτικότητας επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2005-2009)...20 Διάγραμμα 3.9 Εξέλιξη δεικτών ρευστότητας επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2005-2009)...21 Διάγραμμα 3.10 Εξέλιξη δεικτών χρηματοοικονομικής διάρθρωσης επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2005-2009)...22 Διάγραμμα 3.11 Εξέλιξη δεικτών δραστηριότητας επεξεργασίας τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίου (2005-2009)...23 Διάγραμμα 4.1 Διάρθρωση της εγχώριας κατανάλωσης ελαιολάδου (2009/10)...54 Διάγραμμα 5.1 Εξέλιξη παγκόσμιας παραγωγής ελαιολάδου (2003/04-2010/11)...57 Διάγραμμα 5.2 Κυριότερες παραγωγικές χώρες ελαιολάδου παγκοσμίως (2009/10)...57 Διάγραμμα 5.3 Εξέλιξη παγκόσμιας κατανάλωσης ελαιολάδου (2003/04-2010/11)...57 Διάγραμμα 5.4 Κυριότερες καταναλώτριες χώρες ελαιολάδου (2009/10)...58 Διάγραμμα 5.5 Διάρθρωση κατανάλωσης ελαιολάδου στις ΗΠΑ (2008)...58 Διάγραμμα 5.6 Διάρθρωση εισαγωγών ελαιολάδου στην Κίνα (2009/10)...59 Διάγραμμα 5.7 Εξέλιξη παραγωγής ελαιολάδου στην ΕΕ (2003/04-2010/11)...59 Διάγραμμα 5.8 Κυριότερες παραγωγικές χώρες ελαιολάδου στην Ε.Ε. (2009/10)...60 Διάγραμμα 5.9 Εξέλιξη κατανάλωσης ελαιολάδου στην ΕΕ (2003/04-2010/11)...60 Διάγραμμα 5.10 Κυριότερες χώρες κατανάλωσης ελαιολάδου στην Ε.Ε. (2009/10)...60 Διάγραμμα 5.11 Κυριότερες χώρες προέλευσης παρθένου ελαιολάδου στη Γαλλία (2009)...61 Διάγραμμα 5.12 Διάρθρωση της κατανάλωσης ελαιολάδου στη Γαλλία (2009)...62
Σύνοψη Ο παραγωγικός τομέας του ελαιολάδου και πυρηνελαίου αποτελείται από μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων, το μέγεθος και η δραστηριότητα των οποίων ποικίλουν, καθώς η διαδικασία παραγωγής περιλαμβάνει διάφορα στάδια. Η εγχώρια παραγωγή ελαιολάδου υπερκαλύπτει τη ζήτηση, ενώ μεγάλες ποσότητες εξάγονται. Το πραγματικό μέγεθος της εγχώριας παραγωγής εκτιμάται σε 225 χιλ. τόνους το 2009/10, μειωμένη κατά 4,3% σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο. Η εγχώρια παραγωγή πυρηνελαίου εκτιμάται το 2009/10 σε 22,5 χιλ. τόνους (μείωση 4,3%). Το μεγαλύτερο ποσοστό διατίθεται σε ακατέργαστη μορφή στο εξωτερικό. Η εγχώρια παραγωγή ραφιναρισμένου πυρηνελαίου εκτιμάται στους 7.500 τόνους την ίδια περίοδο (μείωση 3,8%). Η εγχώρια κατανάλωση ελαιολάδου εκτιμάται ότι διαμορφώθηκε στους 155 χιλ. τόνους το 2009/10, μειωμένη κατά 6,1% σε σχέση με το 2008/09. Το 25% (39 χιλ. τόνοι) εξ αυτών αφορά τυποποιημένο προϊόν. Το 43% διατίθεται σε χύμα μορφή, ενώ το 32% αφορά αυτοκατανάλωση. Η αξία της εγχώριας αγοράς ελαιολάδου (σε τιμές χονδρικής) εκτιμάται την ίδια περίοδο σε 320 εκατ. (μείωση 3,6%), εκ των οποίων τα 135-140 εκατ. αφορούν τυποποιημένο προϊόν. Η εγχώρια αγορά ραφιναρισμένου πυρηνελαίου εκτιμάται το 2009/10 σε 5.100 τόνους (μείωση 15%). Η αξία της (σε τιμές χονδρικής) διαμορφώθηκε σε 13 εκατ., σημειώνοντας μείωση 13,3% σε σχέση με το 2008/09. Η παγκόσμια κατανάλωση ελαιολάδου διαμορφώθηκε το 2009/2010 σε 2.873 χιλ. τόνους, σημειώνοντας αύξηση 1,5% σε σχέση με την προηγούμενη ελαιοκομική περίοδο. Η ΕΕ κάλυψε το 64% του συνόλου. Η κατανάλωση ελαιολάδου στην Ε.Ε. το 2009/10 διαμορφώθηκε στους 1.832 χιλ. τόνους, εμφανίζοντας μείωση 1,3%. Σύμφωνα με τις ισχύουσες συνθήκες και τάσεις της αγοράς, η εγχώρια κατανάλωση ελαιολάδου προβλέπεται ότι θα κυμανθεί στα επίπεδα των 155-160 χιλ. τόνων τις επόμενες δύο ελαιοκομικές περιόδους (2010/11-2011/12). Η κατανάλωση πυρηνελαίου παραμένει χαμηλή και προβλέπεται ότι θα κυμανθεί στα επίπεδα των 5-6 χιλ. τόνων την ίδια περίοδο. Μάιος 2011 i
1. Εισαγωγή Γενικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου 1.1 Εισαγωγή Στην παρούσα μελέτη εξετάζεται η αγορά ελαιολάδου και πυρηνελαίου (πρώτο μέρος) και επιτραπέζιων ελιών (δεύτερο μέρος). Η μελέτη εξετάζει τον κλάδο του ελαιολάδου και πυρηνελαίου από την πλευρά της προσφοράς και της ζήτησης. Συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζονται γενικά πληροφοριακά στοιχεία για τον κλάδο. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρονται οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση ελαιολάδου και πυρηνελαίου. Στο τρίτο κεφάλαιο πραγματοποιείται χρηματοοικονομική ανάλυση των οικονομικών στοιχείων ενός ικανού δείγματος εταιρειών του κλάδου με τη χρήση αριθμοδεικτών. Στο τέταρτο κεφάλαιο προσδιορίζεται το μέγεθος της εγχώριας αγοράς ελαιολάδου και πυρηνελαίου και εκτιμώνται τα μερίδια αγοράς των κυριοτέρων επιχειρήσεων του κλάδου. Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται στοιχεία για τη διεθνή αγορά ελαιολάδου. 1.2 Περιγραφή των Προϊόντων του Κλάδου Σύμφωνα με το Παράρτημα Ι του Κοινοτικού Κανονισμού 865/04 «σχετικά με την Κοινή Οργάνωση Αγοράς Ελαιολάδου και Επιτραπέζιων Ελιών» οι ποιοτικές κατηγορίες των ελαιολάδων και των πυρηνελαίων επιτρέπεται να διακινούνται και να πωλούνται ενδοκοινοτικά, εφόσον περιγράφονται και ορίζονται ως εξής: Α) Κατηγορίες Ελαιολάδου 1. Παρθένα Ελαιόλαδα Έλαια λαμβανόμενα από τον ελαιόκαρπο μόνο με μηχανικές μεθόδους ή άλλες φυσικές επεξεργασίες με συνθήκες που δεν προκαλούν αλλοίωση του ελαίου, και τα οποία δεν έχουν υποστεί καμία άλλη επεξεργασία πλην της πλύσης, της μετάγγισης, της φυγοκέντρισης και της διήθησης. Εξαιρούνται τα έλαια που λαμβάνονται με διαλύτες, με βοηθητικές ύλες παραλαβής που έχουν χημική ή βιοχημική δράση, ή με μεθόδους επανεστεροποίησης ή πρόσμειξης με έλαια άλλης φύσης. Τα έλαια αυτά κατατάσσονται στην αναλυτική ταξινόμηση με τις ακόλουθες ονομασίες: Εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο Παρθένο ελαιόλαδο του οποίου η περιεκτικότητα σε ελεύθερα λιπαρά οξέα, εκφραζόμενη σε ελαϊκό οξύ, δεν υπερβαίνει τα 0,8 g ανά 100 g και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτήν. Παρθένο ελαιόλαδο Παρθένο ελαιόλαδο του οποίου η περιεκτικότητα σε ελεύθερα λιπαρά οξέα, εκφραζόμενη σε ελαϊκό οξύ, δεν υπερβαίνει τα 2 g ανά 100 g και του οποίου τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή. Ελαιόλαδο λαμπάντε Παρθένο ελαιόλαδο του οποίου η περιεκτικότητα σε ελεύθερα λιπαρά οξέα, εκφραζόμενη σε ελαϊκό οξύ, υπερβαίνει τα 2 g ανά 100 g και του οποίου τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτήν. 2. Εξευγενισμένο ελαιόλαδο Μάιος 2011 1
Ελαιόλαδο λαμβανόμενο από τον εξευγενισμό παρθένων ελαιολάδων, του οποίου η περιεκτικότητα σε ελεύθερα λιπαρά οξέα, εκφραζόμενη σε ελαϊκό οξύ, δεν υπερβαίνει τα 0,3 g ανά 100 g και του οποίου τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτήν. 3. Ελαιόλαδο αποτελούμενο από εξευγενισμένα ελαιόλαδα και παρθένα ελαιόλαδα Έλαιο που λαμβάνεται από ανάμειξη εξευγενισμένου ελαιολάδου και παρθένων ελαιολάδων, εκτός από το ελαιόλαδο λαμπάντε, του οποίου η περιεκτικότητα σε ελεύθερα λιπαρά οξέα, εκφραζόμενη σε ελαϊκό οξύ, δεν υπερβαίνει το 1 g ανά 100 g και του οποίου τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτήν. Β) Κατηγορίες Πυρηνελαίου Οι ποιοτικές κατηγορίες του πυρηνελαίου, όπως αυτές καθορίζονται από τον Κοινοτικό Κανονισμό 865/04, είναι οι εξής: 1. Ακατέργαστο πυρηνέλαιο Έλαιο που λαμβάνεται από τους πυρήνες της ελιάς κατόπιν επεξεργασίας με διαλύτες ή με φυσικά μέσα ή έλαιο που αντιστοιχεί, με εξαίρεση ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, σε ελαιόλαδο λαμπάντε. Εξαιρούνται τα έλαια που λαμβάνονται με διεργασίες επανεστεροποίησης και πρόσμειξης με έλαια άλλης φύσης και των οποίων τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτήν. 2. Εξευγενισμένο πυρηνέλαιο Έλαιο που λαμβάνεται από τον εξευγενισμό του ακατέργαστου πυρηνελαίου, του οποίου η περιεκτικότητα σε ελεύθερα λιπαρά οξέα, εκφρασμένη σε ελαϊκό οξύ, δεν υπερβαίνει τα 0,3 g ανά 100 g και του οποίου τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτήν. 3. Πυρηνέλαιο Έλαιο που λαμβάνεται από ανάμειξη εξευγενισμένου πυρηνελαίου και παρθένων ελαιολάδων, εκτός από το ελαιόλαδο λαμπάντε, του οποίου η περιεκτικότητα σε ελεύθερα λιπαρά οξέα, εκφραζόμενη σε ελαϊκό οξύ, δεν υπερβαίνει το 1 g ανά 100 g και του οποίου τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτήν. Σύμφωνα με τον ίδιο κανονισμό, στο στάδιο του λιανικού εμπορίου επιτρέπεται να διατίθεται μόνο εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, παρθένο ελαιόλαδο, ελαιόλαδο αποτελούμενο από εξευγενισμένα ελαιόλαδα και παρθένα ελαιόλαδα καθώς και πυρηνέλαιο. 1.3 Επιλεγμένα Προϊόντα Π.Ο.Π / Π.Γ.Ε Η Ε.Ε έχει επιβάλλει ενδείξεις αναγνώρισης ποιότητας για ορισμένες κατηγορίες προϊόντων, μεταξύ των οποίων και το ελαιόλαδο. Οι εν λόγω ενδείξεις είναι οι εξής: Π.Ο.Π.= Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης Π.Γ.Ε.= Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη Για να τύχουν της αναγνώρισης της ένδειξης Π.Ο.Π., τα προϊόντα πρέπει να παράγονται, επεξεργάζονται και μεταποιούνται σε μια οριοθετημένη περιοχή που διαθέτει και αναγνωρισμένη μέθοδο πρακτική (know-how). Για την ένδειξη Π.Γ.Ε. τα κριτήρια είναι πιο χαλαρά και απαιτείται σαφής σχέση του προϊόντος, σε ένα τουλάχιστον στάδιο της διαδικασίας Μάιος 2011 2
παραγωγής, επεξεργασίας ή μεταποίησης, με την οριοθετημένη περιοχή. Στον τομέα του ελαιολάδου για την Ελλάδα έχουν επίσημα αναγνωρισθεί και κατοχυρωθεί βάσει σχετικών κανονισμών της Ε.Ε., οι ενδείξεις Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. για τα προϊόντα 27 περιοχών, οι οποίες είναι οι εξής: Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης 1. Αποκορώνας Χανίων Κρήτης 2. Αρχάνες Ηρακλείου Κρήτης 3. Βιάννος Ηρακλείου Κρήτης 4. Βόρειος Μυλοπόταμος Ρεθύμνου Κρήτης 5. Καλαμάτα Μεσσηνίας 6. Κολυμβάρι Χανίων Κρήτης 7. Κρανίδι Αργολίδας 8. Κροκεές Λακωνίας 9. Λυγουριό Ασκληπειού 10. Πεζά Ηρακλείου Κρήτης 11. Πετρίνα Λακωνίας 12. Σητεία Λασιθίου Κρήτης 13. Θραψανό 14. Φοινίκι Λακωνίας 15. Τροιζηνία 16. Σέλινο Κρήτης Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη 1. Άγιος Ματθαίος Κέρκυρας 2. Λακωνία 3. Χανιά 4. Κεφαλονιά 5. Ολυμπία 6. Λέσβος 7. Πρέβεζα 8. Ρόδος 9. Θάσος 10. Σάμος 11. Ζάκυνθος 1.4 Το Καθεστώς Ενίσχυσης του Ελαιολάδου Θεσμικό Πλαίσιο Το ελαιόλαδο υπόκειται σε καθεστώς ενίσχυσης. Μέχρι την 1 η Νοεμβρίου 2005 η ενίσχυση ανερχόταν σε 132,25/100 kg επιδοτούμενου ελαιολάδου. Την περίοδο εμπορίας 2005/06 τέθηκε σε ισχύ το νέο καθεστώς ενίσχυσης που προήλθε από την αναθεώρηση της Κοινής Οργάνωσης Αγοράς (ΚΟΑ) του καπνού, του βάμβακος και του ελαιολάδου. Πλέον προβλέπεται η μερική ή ολική αποσύνδεση των πριμοδοτήσεων από την παραγωγή των εν λόγω προϊόντων και η δημιουργία ενός συστήματος ενιαίας ενίσχυσης ανά εκμετάλλευση. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ΚΥΑ υπ αριθμόν 292464 της 27 ης Ιουλίου 2005, το ποσοστό αποσύνδεσης των πριμοδοτήσεων από την παραγωγή ελαιολάδου ανέρχεται στο 100%. Πέρα από την ολική αποσύνδεση του καθεστώτος στήριξης από την παραγωγή ελαιολάδου, μέχρι και την ελαιοκομική περίοδο 2008/09 προβλεπόταν επίσης ένα ποιοτικό παρακράτημα 4% στον τομέα του ελαιολάδου και των επιτραπέζιων ελιών, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των ελαιοκομικών προϊόντων και την προστασία και τη βελτίωση του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με την ΚΥΑ υπ αριθμόν 256494 της 4 ης Ιανουαρίου 2006, το ποσό που προέκυπτε από το ποσοστό παρακράτησης του τομέα του ελαιολάδου και των επιτραπέζιων ελιών χορηγούνταν στους δικαιούχους ως στρεμματική ενίσχυση σε ετήσια βάση σε ορισμένους τύπους γεωργίας και ιδίως πιστοποιημένες καλλιέργειες. Το 2010 το ποσοστό παρακράτησης καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε με άλλα μέτρα ειδικής στήριξης με σκοπό την προώθηση συγκεκριμένων τύπων γεωργίας, την βελτίωση της ποιότητας και τη βελτίωση της εμπορίας. Σύμφωνα Μάιος 2011 3
με την ΚΥΑ υπ αριθμόν 262345 της 22ας Μαρτίου 2010, για τις ελαιοκομικές περιόδους 2009/10-2011/12 θα χορηγείται πρόσθετη ενίσχυση ανά εκτάριο στους γεωργούς οι οποίοι καλλιεργούν και παράγουν ελαιοκομικά προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ και οι οποίοι διαθέτουν πιστοποίηση ολοκληρωμένης διαχείρισης ή βιολογικής γεωργίας. Ο συνολικός ετήσιος προϋπολογισμός της στήριξης ανέρχεται στα 10 εκατ. και η ενδεικτική τιμή της πρόσθετης ενίσχυσης ελαιολάδου και επιτραπέζιων ελιών στα 300 ανά εκτάριο. Όσον αφορά το θεσμικό πλαίσιο γενικότερα της αγοράς ελαιολάδου (πέραν των ενισχύσεων), αξίζει να γίνει αναφορά στους παρακάτω Κανονισμούς της Ε.Ε.: 1. Κανονισμός (ΕΚ) αριθμ. 1019/2002: θεσπίζει τις προδιαγραφές εμπορίας του ελαιολάδου σε επίπεδο λιανικού εμπορίου. Πλέον, η πώληση ελαιολάδου στον τελικό καταναλωτή πρέπει να γίνεται σε συσκευασίες μέγιστης χωρητικότητας πέντε λίτρων. 2. Κανονισμός (ΕΚ) αριθμ. 182/2009: είναι πλέον υποχρεωτική η αναγραφή της χώρας προέλευσης για το παρθένο και εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο. Ειδικότερα, στον εν λόγω κανονισμό προβλέπονται οι εξής περιπτώσεις: Αν το ελαιόλαδο κατάγεται από μια και μόνο χώρα, τότε θα πρέπει στη σήμανση να αναγράφεται υποχρεωτικά η χώρα αυτή. Αν πρόκειται για μείγμα ελαιολάδων από διάφορες χώρες μέλη της ΕΕ, τότε θα πρέπει να αναγράφεται είτε «μείγμα ελαιολάδων Ευρωπαϊκής Κοινότητας», είτε «προϊόν ΕΕ». Αν πρόκειται για μείγμα ελαιολάδων από διάφορες τρίτες χώρες, τότε θα πρέπει να αναγράφεται είτε «μείγμα ελαιολάδων εκτός ΕΕ» είτε αναφορά στην καταγωγή εκτός ΕΕ. Αν πρόκειται για μείγμα κοινοτικών με τρίτων χωρών ελαιολάδων, τότε θα πρέπει να αναγράφεται είτε «μείγμα ελαιολάδων Ευρωπαϊκής Κοινότητας και μη» είτε η αναφορά στην καταγωγή Ευρωπαϊκής Κοινότητας και μη. Αν πρόκειται για ελαιόλαδο ΠΟΠ ή ΠΓΕ, τότε πρέπει να αναγράφεται η αντίστοιχη κατοχυρωμένη ονομασία της περιοχής. Μάιος 2011 4
2. Η Ζήτηση Ελαιολάδου και Πυρηνελαίου 2.1 Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Ζήτηση Ελαιολάδου Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο γενικός δείκτης τιμών καταναλωτή ακολούθησε ανοδική πορεία την περίοδο 2005-2010, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 3,2%. Αντίθετα, ο αντίστοιχος δείκτης για το ελαιόλαδο ήταν πτωτικός την ίδια περίοδο, διαμορφούμενος το 2010 στο 98,32 (πίνακας 2.2). Η ζήτηση του ελαιολάδου επηρεάζεται άμεσα από την εξέλιξη του πληθυσμού. Ο πίνακας 2.1 παρουσιάζει τον υπολογιζόμενο πληθυσμό της χώρας το 2010, ανά ηλικιακή ομάδα. Πίνακας 2.1 Υπολογιζόμενος πληθυσμός της Ελλάδας κατά φύλο και ομάδες ηλικιών (2010) Ηλικιακή Ομάδα Άρρενες Θήλεις Σύνολο 0-14 836.860 786.899 1.623.759 15-24 618.783 575.793 1.194.576 25-39 1.309.082 1.217.082 2.526.164 40-54 1.227.444 1.229.909 2.457.353 55-64 661.083 700.397 1.361.480 65-79 720.167 899.330 1.619.497 80+ 224.046 298.243 522.289 Σύνολο 5.597.465 5.707.653 11.305.118 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Η τιμή του ελαιολάδου και του πυρηνελαίου, σε συνδυασμό με το διαθέσιμο εισόδημα και την τιμή των υποκατάστατων προϊόντων, επηρεάζει σημαντικά τη ζήτηση των εν λόγω προϊόντων. Η τιμή του ελαιολάδου παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις, κυρίως λόγω των μεταβολών που εμφανίζει η προσφορά (παραγωγή και αποθέματα). Μία σημαντική αύξηση της τιμής διάθεσης του ελαιολάδου ενδέχεται να στρέψει τους καταναλωτές σε άλλα υποκατάστατα προϊόντα (σπορέλαια κλπ.) με χαμηλότερη τιμή. Πίνακας 2.2 Μέσος ετήσιος δείκτης τιμών καταναλωτή για το ελαιόλαδο (2005-2010) Έτος Ελαιόλαδο Γενικός Δείκτης 2005 101,16 89,34 2006 118,83 92,20 2007 107,35 94,86 2008 104,47 98,80 2009 100,00 100,00 2010 98,32 104,71 Έτος βάσης 2009=100 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Στην αύξηση της ζήτησης ελαιολάδου συντελεί και η προβολή του εν λόγω προϊόντος τόσο στο εξωτερικό όσο και στην εγχώρια αγορά. Ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη ένα τριετές πρόγραμμα του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τυποποίησης Ελαιολάδου (ΣΕΒΙΤΕΛ) για την προώθηση του ελαιολάδου στην ευρωπαϊκή αγορά και συγκεκρμένα σε έξι αγορές στόχους: στην Κύπρο, στη Σουηδία, στην Αυστρία, στην Αγγλία, στη Γερμανία αλλά και στην Ελλάδα. Ο συνολικός προϋπολογισμός ανέρχεται σε 6,58 εκατ., εκ των οποίων 3,29 εκατ. χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Το εν λόγω πρόγραμμα περιλαμβάνει στοχευμένες δράσεις (διαφημιστικές καταχωρήσεις, παραγωγή προωθητικού υλικού, προωθητικές ενέργειες σε καταστήματα λιανικής πώλησης και ενέργειες δημοσίων σχέσεων και δημοσιότητας) και πρόκειται να ολοκληρωθεί εντός του 2011. Μάιος 2011 5
Πρόσφατα, ο ίδιος σύνδεσμος ανακοίνωσε ακόμη ένα πρόγραμμα προβολής του ελαιολάδου σε χώρες εκτός ΕΕ και συγκεκριμένα στη Β. Αμερική, στην Αυστραλία και στη Νορβηγία. Οι δράσεις που θα υλοποιηθούν διαφοροποιούνται από χώρα σε χώρα και αφορούν ενέργειες διαφήμισης, προώθησης και δημοσίων σχέσεων για διάστημα τριών ετών. Ο συνολικός προϋπολογισμός του εν λόγω προγράμματος ανέρχεται σε 5,5 εκατ. 2.2 Αποτελέσματα Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών της ΕΛΣΤΑΤ (2008) Στο παράρτημα του κεφαλαίου 2 (πίνακες Π2.1-Π2.2) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της τελευταίας διαθέσιμης Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών που πραγματοποίησε η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) το 2008, σχετικά με τη μέση μηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών για την αγορά ελαιολάδου. Η εν λόγω έρευνα κάλυψε βάσει δείγματος το σύνολο των νοικοκυριών της ελληνικής επικράτειας, με απώτερο σκοπό τη συλλογή δεδομένων αναφορικά με τις δαπάνες των τελευταίων για διάφορες κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών. Πληροφοριακά και για συγκριτικούς λόγους, στους πίνακες Π2.3-Π2.4 του παραρτήματος παρουσιάζονται και τα αντίστοιχα αποτελέσματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών της ΕΛΣΤΑΤ, η οποία πραγματοποιήθηκε την περίοδο 2004/2005. Σύμφωνα με την έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ, η μέση μηνιαία δαπάνη για την αγορά ελαιολάδου ανήλθε το 2008 σε 13,68, καλύπτοντας το 4,2% των μέσων μηνιαίων δαπανών για αγορά ειδών διατροφής γενικά και το 73,2% των δαπανών της κατηγορίας. Η αντίστοιχη δαπάνη το 2004/2005 ήταν 12,60. Προκύπτει δηλαδή αύξηση 8,6%. Υπενθυμίζεται ότι στη διαμόρφωση του (χαμηλού συγκριτικά) μέσου όρου μηνιαίων δαπανών για αγορά ελαιολάδου, συντελεί σε μεγάλο βαθμό το υψηλό ποσοστό αυτοκατανάλωσης που χαρακτηρίζει το συγκεκριμένο προϊόν. Η υψηλότερη μέση μηνιαία δαπάνη για ελαιόλαδο παρουσιάστηκε στις αστικές περιοχές ( 13,95). Σύμφωνα με στοιχεία της ίδιας έρευνας, παρατηρείται ότι τα νοικοκυριά προμηθεύτηκαν κατά μέσο όρο μηνιαίως 3,05 λίτρα ελαιολάδου βάσει αγορών το 2008 και 1,20 λίτρα με άλλο τρόπο κτήσης (δική τους παραγωγή). Συμπέρασμα Η ζήτηση για ελαιόλαδο και πυρηνέλαιο επηρεάζεται από την τιμή πώλησης των προϊόντων σε συνδυασμό με το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών, από την τιμή των υποκατάστατων προϊόντων και άλλους παράγοντες. Τα ελληνικά νοικοκυριά δαπάνησαν κατά μέσο όρο 13,7 σε μηνιαία βάση, για την αγορά ελαιολάδου. Η μέση αυτή μηνιαία δαπάνη για ελαιόλαδο κάλυψε το 4,2% των αντίστοιχων δαπανών για αγορά ειδών διατροφής γενικά. Μάιος 2011 6
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 2 Π2.1 Μέσος όρος μηνιαίων αγορών ελαιολάδου κατά αστικές και αγροτικές περιοχές (2008) Χαρακτηριστικά νοικοκυριών Όλες οι περιοχές Αστικές περιοχές Αγροτικές περιοχές Σύνολο αγορών 2.117,67 2.239,75 1.582,54 Είδη διατροφής 326,71 331,86 304,15 Έλαια και λίπη 18,70 18,93 17,70 Ελαιόλαδο 13,68 13,95 12,53 Αξία σε Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Π2.2 Μέσος όρος μηνιαίων ποσοτήτων ελαιολάδου που αποκτήθηκαν από τα νοικοκυριά κατά αστικές και αγροτικές περιοχές (2008) Περιοχές Σύνολο αγορών Από δική τους παραγωγή Όλες οι περιοχές 3,05 1,20 Αστικές περιοχές 3,11 0,78 Αγροτικές περιοχές 2,81 3,07 Ποσότητα σε λίτρα Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Π2.3 Μέσος όρος μηνιαίων αγορών ελαιολάδου, κατά περιοχές (2004/2005) Αστικές Περιοχές Λοιπές Χαρακτηριστικά Σύνολο Πολεοδομικό Ημιαστικές Αγροτικές Όλες οι Περιφέρεια Αστικές Νοικοκυριών Αστικών Συγκρότημα Περιοχές Περιοχές Περιοχές Πρωτευούσης Περιοχές Περιοχών Θεσ/νικης Συνολικός αριθμός νοικοκυριών 3.922.964 2.687.885 1.423.184 334.043 930.659 485.807 819.272 Σύνολο αγορών 1.792,28 1.940,59 2.013,20 1.979,47 1.815,61 1.712,18 1.353,17 Είδη διατροφής 288,96 297,02 305,84 287,55 286,9 307,4 251,61 Έλαια και λίπη 16,84 17,21 18,06 18,94 15,3 18,22 14,81 Ελαιόλαδο 12,6 12,88 13,79 13,33 11,33 13,16 11,33 Αξία σε Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Π2.4 Μέσος όρος μηνιαίων ποσοτήτων ελαιολάδου που αποκτήθηκαν από τα νοικοκυριά, κατά περιοχές (2004/2005) Περιοχές Σύνολο αγορών Από δική τους παραγωγή Όλες οι περιοχές 3,38 1,45 Σύνολο αστικών περιοχών 3,43 0,81 Περιφέρεια πρωτευούσης 3,72 0,50 Πολεοδομικό συγκρότημα Θεσ/νικης 3,28 0,10 Λοιπές αστικές περιοχές 3,04 1,54 Ημιαστικές περιοχές 3,50 1,90 Αγροτικές περιοχές 3,13 3,29 Ποσότητα σε λίτρα Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Μάιος 2011 7
3. Η Προσφορά Ελαιολάδου και Πυρηνελαίου 3.1 Δομή και Διάρθρωση του Κλάδου Ο παραγωγικός τομέας του ελαιολάδου και του πυρηνελαίου αποτελείται από μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων, των οποίων το μέγεθος και η δραστηριότητα ποικίλουν καθώς η διαδικασία παραγωγής, από την παραλαβή της πρώτης ύλης (ελιές πυρήνας ελιών) μέχρι τη διάθεση του τελικού προϊόντος, περιλαμβάνει διάφορα στάδια. Ειδικότερα, τα ελαιοτριβεία πραγματοποιούν την πρώτη φάση της παραγωγής ελαιολάδου, το οποίο στη συνέχεια είτε διατίθεται απευθείας προς κατανάλωση (βρώσιμο) σε μορφή χύμα, είτε προωθείται σε εμπορικές επιχειρήσεις (χονδρεμπόρους) για μεταπώληση στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, είτε διοχετεύεται σε επιχειρήσεις επεξεργασίας ή / και τυποποίησης. Τα πυρηνελαιουργεία παράγουν το πυρηνέλαιο σε μορφή μπρούτο (μη βρώσιμο), το οποίο μεταφέρεται σε επιχειρήσεις επεξεργασίας ή / και τυποποίησης στην Ελλάδα και κυρίως στο εξωτερικό, ενώ λίγα από τα υπάρχοντα πυρηνελαιουργεία διαθέτουν «ραφιναρία» για την επεξεργασία του προϊόντος. Στον κλάδο επίσης δραστηριοποιούνται και αρκετοί συνεταιρισμοί ή Ενώσεις Αγροτικών Συνεταιρισμών, που έχουν ως κύρια δραστηριότητά τους τη συλλογή των προϊόντων των μελών τους και στη συνέχεια την εμπορία, επεξεργασία ή / και τυποποίηση αυτών. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2006 ήταν καταχωρημένες στο μητρώο επιχειρήσεων συνολικά 2.046 επιχειρήσεις παραγωγής ελαίων και λιπών. Σημειώνεται ότι, στην εν λόγω κατηγορία περιλαμβάνονται ελαιοτριβεία, επιχειρήσεις παραγωγής και επεξεργασίας φυτικών ελαίων (ελαιόλαδο, σπορέλαιο κλ.) καθώς και επιχειρήσεις παραγωγής μη επεξεργασμένων ελαίων και λιπών (ηλιέλαιο, σογιέλαιο κλπ.). Το 43,5% εξ αυτών είχαν την μορφή ατομικής επιχείρησης, ενώ σημαντικός ήταν και ο αριθμός των ομόρρυθμων εταιρειών (695 επιχειρήσεις ή 34% του συνόλου). Πίνακας 3.1 Επιχειρήσεις παραγωγής ελαίων και λιπών (2006) Νομική μορφή Αριθμός επιχειρήσεων ΑΕ 101 ΕΕ 38 ΕΠΕ 26 Κοινοπραξία 1 Κοινωνία 13 ΟΕ 695 Φυσικό πρόσωπο 890 Λοιπές 282 Σύνολο 2.046 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Οι συνολικές πωλήσεις των επιχειρήσεων του κλάδου διαμορφώθηκαν σε 1.174 εκατ. Οι επιχειρήσεις τυποποίησης στην Ελλάδα εκπροσωπούνται από αντίστοιχους κλαδικούς φορείς, όπως ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Τυποποίησης Ελαιολάδου (ΣΕΒΙΤΕΛ) και ο Ελληνικός Σύνδεσμος Βιοτεχνών Τυποποίησης Ελαιολάδου (ΕΣΒΙΤΕ), οι οποίοι συμμετέχουν ενεργά στις εξελίξεις που αφορούν το συγκεκριμένο προϊόν - κλάδο. Μάιος 2011 8
3.2 Διαφημιστική Δαπάνη Σύμφωνα με στοιχεία της Media Services ΑΕ, η διαφημιστική δαπάνη ελαιολάδου παρουσίασε αυξομειώσεις την πενταετία 2006-2010. Ειδικότερα, το 2010 διαμορφώθηκε σε 1,2 εκατ., σημειώνοντας μείωση 41,8% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (πίνακας Π3.1 του παραρτήματος). Από τις συνολικές δαπάνες για διαφήμιση ελαιολάδου, το 64% απορρόφησε η τηλεόραση και το 35% τα περιοδικά. αφορούν το συνολικό κύκλο εργασιών τους και όχι αποκλειστικά αυτές που προήλθαν από την εξεταζόμενη δραστηριότητα. Οι πωλήσεις των επιχειρήσεων του πίνακα 3.2 διαμορφώθηκαν το 2010 σε 35,7 εκατ., σημειώνοντας πτωτικές τάσεις σε σχέση με το 2009. Εάν ληφθούν υπόψη μόνο οι εταιρείες για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία πωλήσεων τη διετία 2009-2010, το ποσοστό μείωσης του κύκλου εργασιών διαμορφώνεται στο 3,2%. Οι πωλήσεις που προήλθαν αποκλειστικά Διάγραμμα 3.1 Διαφημιστική δαπάνη ελαιολάδου (2006-2010) (α) Διαχρονική εξέλιξη διαφημιστικής δαπάνης (β) Κατανομή διαφημιστικής δαπάνης ανά μέσο 2.500 2.000 χιλ. 1.500 1.000 500 0 2006 2007 2008 2009 2010 2006 2007 2008 2009 2010 Τηλεόραση Περιοδικά Εφημερίδες Ραδιόφωνο Πηγή: Media Services AE Η συνολική διαφημιστική δαπάνη ελαίων και φυτικών λιπών υποχώρησε το 2010 κατά 50,7%, διαμορφούμενη σε 4,1 εκατ. (πίνακας Π3.2 του παραρτήματος). Οι μαργαρίνες κάλυψαν ποσοστό της τάξης του 48% επί της συνολικής διαφημιστικής δαπάνης και ακολούθησε το ελαιόλαδο με ποσοστό 28,4%. από την παραγωγή πυρηνελαίου εκτιμώνται σε 20 εκατ. περίπου, καλύπτοντας το 56% του συνολικού κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων το 2010. 3.3 Πωλήσεις Παραγωγικών Επιχειρήσεων Πυρηνελαίου Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι πωλήσεις των επιχειρήσεων παραγωγής πυρηνελαίου για την περίοδο 2006-2010. Επισημαίνεται ότι, οι πωλήσεις Μάιος 2011 9
Πίνακας 3.2 Πωλήσεις παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου 2006-2010) Επωνυμία 2006 2007 2008 2009 2010 Α.Σ.Ε.Α.Ρ. Α.Ε. 12.211.480 16.285.121 18.596.057 16.228.186 14.600.000* ΕΛΣΑΠ Α.Β.Ε.Ε. (1) 7.747.684 6.991.858 7.292.636 7.627.553 5.046.447 ΧΑΤΖΕΛΗΣ Κ. Α.Ε. 4.590.720 5.888.426 4.318.102 2.245.541 3.700.549 ΕΛΑΙΟΕΞΑΓΩΓΙΚΗ Α.Ε.Β.Τ.Ε. 2.622.846 2.457.449 2.777.987 1.745.075 2.543.957 ΕΛ.ΚΕ. Α.Ε. 9.035.987 5.365.462 3.551.935 1.875.521 2.529.689 ΕΛΠΥ Ε.Π.Ε. 6.384.322 2.638.495 3.667.613 2.241.442 2.500.000* ΠΥΡΗΝΑΣ Α.Ε. 5.151.802 2.798.987 4.283.203 1.643.307 2.054.953 ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΑΤΡΩΝ Α.Ε. 2.711.920 1.861.567 1.650.601 1.505.203 1.458.549 ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΗ ΒΟΙΩΤΙΑΣ Α.Ε.Β.Ε. 5.726.257 3.264.742 2.723.125 1.782.100 1.277.488 ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ Χ. Α.Ε. 5.710.074 4.077.124 5.508.311 3.081.267 ΜΔ ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ EMM. Α.Β.Ε. (2) 1.863.253 1.807.075 1.096.809 - - Σύνολο 63.756.345 53.436.306 55.466.379 39.975.195 35.711.632 Ποσά σε ΜΔ: Μη Διαθέσιμα στοιχεία * Κατά δήλωση 1. Το 2009 απορρόφησε την εταιρεία Γιαννούλης Εμμ. ΑΒΕ. 2. Το 2009 απορροφήθηκε από την Ελσάπ ΑΒΕΕ. 3.4 Χρηματοοικονομική Ανάλυση Παραγωγικών Επιχειρήσεων Πυρηνελαίου Στο παρόν κεφάλαιο πραγματοποιείται χρηματοοικονομική ανάλυση των επιχειρήσεων παραγωγής πυρηνελαίου για την περίοδο 2006-2010, σύμφωνα με τα δημοσιευμένα οικονομικά τους στοιχεία. Ειδικότερα, εξετάζονται τα χρηματοοικονομικά δεδομένα εταιρειών των οποίων οι πωλήσεις του συγκεκριμένου προϊόντος συνιστούν τουλάχιστον το 50% του ετήσιου κύκλου εργασιών τους. Στους πίνακες Π3.5-Π3.9 του παραρτήματος παρουσιάζονται οι μέσοι όροι των ετήσιων δεικτών της κάθε εταιρείας, καθώς και ο μέσος όρος του συνόλου των επιχειρήσεων του δείγματος για κάθε έτος. Μετά την ανάλυση των δεικτών ακολουθεί ο ομαδοποιημένος ισολογισμός των Πηγή: ICAP Group AE Δημοσιευμένοι ισολογισμοί παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου για τη διετία 2009-2010. Πίνακας 3.3 Συντομογραφίες επωνυμιών επιχειρήσεων για την ανάγνωση των διαγραμμάτων ΕΛΣΑΠ Α.Β.Ε.Ε. ΕΛΣ ΧΑΤΖΕΛΗΣ Κ. Α.Ε. ΕΛΑΙΟΕΞΑΓΩΓΙΚΗ Α.Ε.Β.Τ.Ε. ΠΥΡΗΝΑΣ Α.Ε. ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΑΤΡΩΝ Α.Ε. ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΗ ΒΟΙΩΤΙΑΣ Α.Ε.Β.Ε. ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ Χ. Α.Ε. ΕΛΠΥ Ε.Π.Ε. ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ EMM. Α.Β.Ε. Κερδοφορία ΧΑΤ ΕΛΑΙΟ ΠΥΡ ΕΛΠ ΕΛΒ ΓΙΑΝ ΕΛΠΥ ΓΙΑ Πηγή: ICAP Group AE Για την αξιολόγηση της κερδοφορίας χρησιμοποιούνται οι δείκτες μικτού, λειτουργικού, καθαρού περιθωρίου κέρδους, καθώς επίσης και Μάιος 2011 10
του περιθωρίου EBITDA (πίνακας Π3.5 του παραρτήματος). απασχολουμένων κεφαλαίων (πίνακας Π3.6 του παραρτήματος και διάγραμμα 3.3). Διάγραμμα 3.2 Εξέλιξη δεικτών κερδοφορίας παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010) (α) Διαχρονική εξέλιξη δεικτών συνόλου δείγματος 20 15 (%) 10 5 0 2006 2007 2008 2009 2010 Περιθώριο μικτού κέρδους Ο-9 Περιθώριο καθαρού κέρδους EBITDA Ο-9 (β) Μέσος όρος ετήσιων δεικτών επιχειρήσεων & συνόλου δείγματος (%) 30 25 20 15 10 5 0-5 -10-15 -20 ΕΛΣ ΧΑΤ ΕΛΑΙΟ ΠΥΡ ΕΛΠ ΕΛΒ ΓΙΑΝ ΕΛΠΥ ΓΙΑ Ο-9 Περιθώριο μικτού κέρδους Περιθώριο καθαρού κέρδους EBITDA Πηγή: ICAP Group Α.Ε. Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί Μάιος 2011 Το μέσο περιθώριο μικτού κέρδους των εταιρειών της ομάδας Ο-9 κινήθηκε ανοδικά την περίοδο 2006-2010, διαμορφούμενο στο 15,34% (μέσος όρος πενταετίας). Το μέσο περιθώριο καθαρού κέρδους EBITDA των εταιρειών επίσης ακολούθησε ανοδική πορεία, διαμορφούμενο (ως μέσος όρος πενταετίας) σε 8,58%. Ωστόσο, εάν εξαιρεθεί από το δείγμα η επιχείρηση Γιαννούλης Εμμ. ΑΒΕΕ (εμφάνισε αρνητικό μέσο περιθώριο καθαρού κέρδους EBITDA), ο εξεταζόμενος δείκτης μεταβάλλεται σε 10,22% για τις υπόλοιπες 8 εταιρείες της ανάλυσης. Αποδοτικότητα Η αποδοτικότητα των επιχειρήσεων αξιολογείται με τους δείκτες αποδοτικότητας ιδίων και Η μέση αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων διαμορφώθηκε το 2006 στα υψηλότερα επίπεδα της πενταετίας (113,11%), επηρεασμένη από τρεις εταιρείες (Ελαιουργική Βοιωτίας ΑΕΒΕ, Γιαννούλης Χ. ΑΕ και Ελπύ ΕΠΕ), οι δείκτες των οποίων αποκλίνουν σημαντικά από αυτούς των υπολοίπων εταιρειών το εν λόγω έτος. Εάν εξαιρεθούν από το δείγμα του 2006 οι προαναφερόμενες επιχειρήσεις, η μέση αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων μεταβάλλεται σε 38,18% (2006) για τις υπόλοιπες εταιρείες της ανάλυσης. Αντίστοιχα, ο μέσος όρος πενταετίας του εξεταζόμενου δείκτη μεταβάλλεται σε 18,85% (από 33,84%). Η μέση αποδοτικότητα απασχολουμένων κεφαλαίων κινήθηκε σε χαμηλά επίπεδα, παρουσιάζοντας αυξομειώσεις την πενταετία 2006-2010. Ο 11
εν λόγω δείκτης διαμορφώθηκε σε 3,82% (ως μέσος όρος πενταετίας). Εάν εξαιρεθεί από το δείγμα διαμορφώθηκε σε 1,22. Η μέση ταμειακή ρευστότητα ανήλθε σε 0,23. Διάγραμμα 3.3 Εξέλιξη δεικτών αποδοτικότητας παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010) (α) Διαχρονική εξέλιξη δεικτών συνόλου δείγματος (%) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 2006 2007 2008 2009 2010 Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων Ο-9 Αποδοτικότητα απασχολουμένων κεφαλαίων Ο-9 (β) Μέσος όρος ετήσιων δεικτών επιχειρήσεων & συνόλου δείγματος (%) 50,00 45,00 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00-5,00 68,60 102,76 ΕΛΣ ΧΑΤ ΕΛΑΙΟ ΠΥΡ ΕΛΠ ΕΛΒ ΓΙΑΝ ΕΛΠΥ ΓΙΑ -22,63 Ο-9 Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων Αποδοτικότητα απασχολουμένων κεφαλαίων Πηγή: ICAP Group Α.Ε. Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί η εταιρεία Γιαννούλης Εμμ. ΑΒΕΕ (εμφάνισε αρνητική μέση αποδοτικότητα απασχολουμένων κεφαλαίων την περίοδο 2006-2008), ο μέσος όρος πενταετίας του συγκεκριμένου δείκτη μεταβάλλεται σε 5,86% για τις υπόλοιπες εταιρείες της ανάλυσης. Ρευστότητα Για την αξιολόγηση της ρευστότητας των επιχειρήσεων χρησιμοποιούνται οι δείκτες γενικής, ειδικής και ταμειακής ρευστότητας. Επιπλέον, παρουσιάζεται και το κεφάλαιο κίνησης των εταιρειών (πίνακας Π3.7 του παραρτήματος). Η μέση γενική ρευστότητα των 9 επιχειρήσεων της ανάλυσης την τελευταία πενταετία Μάιος 2011 Χρηματοοικονομική Διάρθρωση Η ανάλυση της χρηματοοικονομικής διάρθρωσης γίνεται βάσει των δεικτών συνολικών υποχρεώσεων προς ίδια κεφάλαια, παγιοποίησης, κάλυψης χρηματοοικονομικών δαπανών, βραχυπρόθεσμου τραπεζικού δανεισμού προς ίδια κεφάλαια και του δείκτη βραχυπρόθεσμου τραπεζικού δανεισμού προς πωλήσεις. Σημειώνεται ότι, ο δείκτης κάλυψης χρηματοοικονομικών δαπανών δεν ορίζεται αφενός στην περίπτωση έλλειψης χρηματοοικονομικών δαπανών και αφετέρου στην περίπτωση εμφάνισης αρνητικών αποτελεσμάτων προ φόρων και τόκων. 12
Διάγραμμα 3.4 Εξέλιξη δεικτών ρευστότητας παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010) (α) Διαχρονική εξέλιξη δεικτών συνόλου δείγματος 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 2006 2007 2008 2009 2010 Γενική ρευστότητα Ο-9 Ταμειακή ρευστότητα Ο-9 (β) Μέσος όρος ετήσιων δεικτών επιχειρήσεων & συνόλου δείγματος 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 ΕΛΣ ΧΑΤ ΕΛΑΙΟ ΠΥΡ ΕΛΠ ΕΛΒ ΓΙΑΝ ΕΛΠΥ ΓΙΑ Ο-9 Γενική ρευστότητα Ταμειακή ρευστότητα Σημείωση: Ο δείκτης ταμειακής ρευστότητας εμφανίζεται στο δεξιό άξονα του διαγράμματος 3.4(β) Πηγή: ICAP Group Α.Ε. Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί Η σχέση ξένων προς ίδια κεφάλαια των Ελαιοεξαγωγική ΑΕΒΤΕ και ΕΛΠΥ ΕΠΕ (οι δείκτες εταιρειών της ομάδας Ο-9 κυμάνθηκε σε υψηλά τους αποκλίνουν σημαντικά από αυτούς των επίπεδα (5,79:1) κατά τη διάρκεια της πενταετίας υπολοίπων εταιρειών), ο μέσος όρος πενταετίας του 2006-2010, γεγονός ενδεικτικό της εξάρτησης εξεταζόμενου δείκτη μεταβάλλεται σε 7,25 για τις εταιρειών του κλάδου από ξένα κεφάλαια. Εάν υπόλοιπες 7 επιχειρήσεις της ανάλυσης. εξαιρεθούν από το δείγμα οι εταιρείες Ελαιουργική Δραστηριότητα Βοιωτίας ΑΕΒΕ και ΕΛΠΥ ΕΠΕ (εμφάνισαν ιδιαίτερα Στους δείκτες δραστηριότητας περιλαμβάνονται ο μέσος όρος προθεσμίας είσπραξης υψηλή σχέση ξένων προς ίδια κεφάλαια), ο μέσος όρος πενταετίας του εξεταζόμενου δείκτη μεταβάλλεται σε 3,20:1 για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις της απαιτήσεων, ο μέσος όρος προθεσμίας εξόφλησης προμηθευτών, η κυκλοφοριακή ταχύτητα αποθεμάτων, η κυκλοφοριακή ταχύτητα απασχολουμένων ανάλυσης. Ο δείκτης κάλυψης χρηματοοικονομικών κεφαλαίων καθώς και η διάρκεια του εμπορικού δαπανών της ομάδας Ο-9 παρουσίασε έντονες κύκλου. Σημειώνεται ότι, ο εμπορικός κύκλος δείχνει αυξομειώσεις την εξεταζόμενη πενταετία (2006- το καθαρό χρονικό διάστημα για το οποίο η εταιρεία 2010), διαμορφούμενος κατά μέσο όρο σε 25,92. δεν εισπράττει χρήματα και για το οποίο πρέπει να Ωστόσο, εάν εξαιρεθούν από το δείγμα οι εταιρείες αναζητήσει χρηματοδότηση. Μάιος 2011 13
Διάγραμμα 3.5 Εξέλιξη δεικτών χρηματοοικονομικής διάρθρωσης παραγωγικών επιχειρήσεων πυρηνελαίου (2006-2010) (α) Διαχρονική εξέλιξη δεικτών συνόλου δείγματος 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 2006 2007 2008 2009 2010 Σχέση ξένων / ίδια κεφάλαια Ο-9 Κάλυψη χρηματοοικονομικών δαπανών Ο-9 (β) Μέσος όρος ετήσιων δεικτών επιχειρήσεων & συνόλου δείγματος 25,00 146,05 58,54 25,92 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 ΕΛΣ ΧΑΤ ΕΛΑΙΟ ΠΥΡ ΕΛΠ ΕΛΒ ΓΙΑΝ ΕΛΠΥ ΓΙΑ Ο-9 Σχέση ξένων / ίδια κεφάλαια Κάλυψη χρηματοοικονομικών δαπανών Πηγή: ICAP Group Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί Ο μέσος όρος προθεσμίας είσπραξης των απαιτήσεων των επιχειρήσεων της ομάδας Ο-9 διαμορφώθηκε στις 112 ημέρες, ενώ σε υψηλότερα επίπεδα διαμορφώθηκε ο μέσος όρος προθεσμίας εξόφλησης των προμηθευτών (164 ημέρες). Η σχέση μεταξύ των δύο αυτών δεικτών θεωρείται ευνοϊκή για τη ρευστότητα των επιχειρήσεων. Η διάρκεια του εμπορικού κύκλου των επιχειρήσεων κυμάνθηκε σε σχετικά χαμηλά επίπεδα (56 ημέρες) την πενταετία 2006-2010. Ωστόσο, εάν εξαιρεθεί από το δείγμα η εταιρεία Ελαιουργική Βοιωτίας ΑΕΒΕ (εμφάνισε αρνητικό εμπορικό κύκλο κατά τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου), ο μέσος όρος πενταετίας του εν λόγω δείκτη μεταβάλλεται σε 130 ημέρες για τις υπόλοιπες εταιρείες της ανάλυσης. Σημειώνεται ότι το ιδανικό για τις επιχειρήσεις θα ήταν ο εμπορικός κύκλος να τείνει στο μηδέν ή ακόμη καλύτερα να είναι αρνητικός, δηλαδή να πληρώνουν τους προμηθευτές αφού ανακυκλώσουν τα αποθέματά τους και εισπράξουν τα τιμολόγια από τους πελάτες τους. Ομαδοποιημένοι Ισολογισμοί Στο παρόν τμήμα παρουσιάζεται ο ομαδοποιημένος ισολογισμός 6 επιχειρήσεων του κλάδου, οι οποίες συμπεριλήφθηκαν και στην ανωτέρω χρηματοοικονομική ανάλυση (πίνακας Π3.10 του παραρτήματος). Για τις συγκεκριμένες επιχειρήσεις υπήρχαν διαθέσιμα δημοσιευμένα οικονομικά στοιχεία τόσο για το 2009 όσο και για το 2010, κατά τη διάρκεια σύνταξης της παρούσης μελέτης. Επίσης, οι Μάιος 2011 14