Παράρτημα 11 Παρουσία γενετικά τροποποιημένων οργανισμών σε τρόφιμα και συστατικά τροφίμων 1. Αντικείμενο της συνεργασίας Αντικείμενο της συνεργασίας είναι ο έλεγχος παρουσίας γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ) σε τρόφιμα και συστατικά τροφίμων σύμφωνα με τους Κανονισμούς (ΕΚ) 1829/2003 και 1830/2003, όπως τροποποιήθηκαν και ισχύουν, τους Κανονισμούς (ΕΚ) 65/2004 και 641/2004, τη Σύσταση 2004/787/EK, την Εκτελεστική Απόφαση 2011/884/ΕΕ και την Απόφαση 2010/315/ΕΕ. 2. Σκοπός του ελέγχου Σκοπός του ελέγχου είναι η παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τους κοινοτικούς κανόνες για την κυκλοφορία στην αγορά και την επισήμανση ορισμένων τροφίμων τα οποία είναι πιθανόν να αποτελούνται, περιέχουν, ή παράγονται από ΓΤΟ, ή περιέχουν συστατικά, τα οποία με τη σειρά τους αποτελούνται, περιέχουν, ή παράγονται από ΓΤΟ. Ο έλεγχος θα επικεντρωθεί σε πρώτες ύλες τροφίμων και ορισμένα προϊόντα που παράγονται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει από σόγια, ρύζι και αραβόσιτο. 3. Μεθοδολογία ελέγχου Η δειγματοληψία πραγματοποιείται σύμφωνα με τις γενικές αρχές του ISO 24333:2009 για χύδην προϊόντα και τον Κώδικα Τροφίμων και Ποτών. Ειδικά στις περιπτώσεις των συσκευασμένων δειγμάτων προϊόντων ρυζιού θα πρέπει να ακολουθείται για τη δειγματοληψία η παράγραφος 2.2 του Παραρτήματος ΙΙ της Εκτελεστικής Απόφασης (ΕΕ) 2011/884/ΕΕ. Για την εξέταση των δειγμάτων θα χρησιμοποιηθεί κατά περίπτωση μία ή περισσότερες από τις παρακάτω μεθόδους: - Ποιοτικές μέθοδοι PCR και PCR σε πραγματικό χρόνο (real-time PCR) για την ανίχνευση ΓΤ αραβόσιτου, ΓΤ σόγιας και ΓΤ ρυζιού. - Ποσοτικές μέθοδοι PCR σε πραγματικό χρόνο (real-time PCR) για τον ποσοτικό προσδιορισμό ΓΤ αραβόσιτου και ΓΤ σόγιας. Έλεγχοι θα γίνουν σε πρώτες ύλες τροφίμων και σε τελικά προϊόντα, τόσο χύδην όσο και προσυσκευασμένα. Ο έλεγχος αυτός περιλαμβάνει : Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2012 Παράρτημα 11 Σελίδα 1 από 7
1. Διοικητικό έλεγχο των συνοδευτικών εγγράφων ή/και της επισήμανσης εφ όσον απαιτούνται ή υπάρχουν. 2. Εργαστηριακό έλεγχο δειγμάτων για την παρουσία ή μη ΓΤ αραβόσιτου, ΓΤ σόγιας και ΓΤ ρυζιού. Η συμμόρφωση με τα ισχύοντα κατά περίπτωση όρια τυχαίας παρουσίας ιχνών εγκεκριμένων ΓΤΟ (σόγιας και αραβοσίτου στη συγκεκριμένη περίπτωση), θα διαπιστώνεται με τον παράλληλο έλεγχο των συνοδευτικών εγγράφων. Σημειώνεται ότι εν απουσία συνοδευτικών εγγράφων που θα αποδεικνύουν την τυχαία και τεχνικώς αναπόφευκτη παρουσία ιχνών εγκεκριμένων ΓΤΟ, δεν υφίστανται όρια ανοχής. Οι έλεγχοι αφορούν κατ' αρχήν τις Περιφερειακές Διευθύνσεις του ΕΦΕΤ. Σε περίπτωση που οι έλεγχοι θα διεξάγονται και από άλλες αρμόδιες ελεγκτικές υπηρεσίες αυτό θα καταστεί γνωστό με έγγραφο του ΕΦΕΤ. Οι αρμόδιες υπηρεσίες αναλαμβάνουν τον ανωτέρω διοικητικό έλεγχο, τη δειγματοληψία και την αποστολή στο ΓΧΚ των δειγμάτων μαζί με τα συνοδευτικά έγγραφα. Το ΓΧΚ αναλαμβάνει τις εργαστηριακές αναλύσεις και τις γνωματεύσεις. Προκειμένου το εργαστήριο να γνωματεύσει για δείγματα τυποποιημένων προϊόντων θα πρέπει να γνωρίζει την πλήρη επισήμανση και την τυχόν ύπαρξη συνοδευτικών εγγράφων. Το εργαστήριο του ΓΧΚ είναι διαπιστευμένο σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ EN ISO 17025. 4. Χώροι δειγματοληψίας - Κατηγορίες προϊόντων που θα ελεγχθούν Χώροι δειγματοληψίας είναι αυτοί που αναφέρονται στο άρθρο 15 του κανονισμού (ΕΚ) 882/2004 «για τη διενέργεια επισήμων ελέγχων της συμμόρφωσης προς τη νομοθεσία περί ζωοτροφών και τροφίμων και προς τους κανόνες για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων». Η δειγματοληψία θα διενεργηθεί σε τελικά σημεία πώλησης (συμπεριλαμβανομένων κινέζικων αγορών για την εφαρμογή της εκτελεστικής απόφασης 2011/884/ΕΕ), σε χώρους αποθήκευσης καθώς και σε μονάδες μαζικής εστίασης (πχ κινέζικα εστιατόρια για την εφαρμογή της Εκτελεστικής Απόφασης 2011/884/ΕΕ). Για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο της αγοράς και την καλύτερη εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας στην περίπτωση της ΓΤ σόγιας και του ΓΤ αραβοσίτου, συνιστάται η εστίαση των ελέγχων και των δειγματοληψιών στις πρώτες ύλες από χώρους παραγωγής και αποθήκευσης. Τα προϊόντα ρυζιού, εκτός του πρωτογενούς ρυζιού και των ριζότο, θα είναι καταγωγής ή προέλευσης Κίνας (Εκτελεστική Απόφαση 2011/884/ΕE). Τα δείγματα ριζότο θα πρέπει να Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2012 Παράρτημα 11 Σελίδα 2 από 7
είναι καταγωγής ΗΠΑ ή τουλάχιστον όχι ασιατικής. Τα δείγματα πρωτογενούς ρυζιού θα πρέπει να είναι αυθεντικό ρύζι της ποικιλίας basmati καταγωγής Πακιστάν ή Ινδίας. Στην περίπτωση των προϊόντων ρυζιού από Κίνα (ρυζομακάρονα και σνακς), o έλεγχος και η δειγματοληψία θα πρέπει να εστιαστεί στις πιθανές παράνομες εισαγωγές στην ΕΕ από κινέζικα εστιατόρια και αγορές, καθώς το 100% των συγκεκριμένων προϊόντων που κυκλοφορούν νόμιμα στην ΕΕ θα έχει ελεγχθεί και εργαστηριακά κατά την εισαγωγή σύμφωνα με την εκτελεστική απόφαση 2011/884/ΕΕ. Στις περιπτώσεις που βρίσκονται σχετικά προϊόντα που έχουν δειγματιστεί και αναλυθεί από τις ελληνικές αρχές κατά την εισαγωγή με τις ενδεδειγμένες μεθόδους που προβλέπονται στην ανωτέρω εκτελεστική απόφαση τα προϊόντα αυτά δε θα πρέπει να δειγματίζονται και να υποβάλλονται εκ νέου σε εργαστηριακό έλεγχο. Οι κατηγορίες προϊόντων που θα ελεγχθούν αναφέρονται παρακάτω: Πρώτες ύλες (οι οποίες προορίζονται είτε για μεταποίηση είτε για τον τελικό καταναλωτή): Αλεύρι σόγιας Αλεύρι αραβόσιτου Ρύζι basmati Τελικά προϊόντα: Ζυμαρικά σόγιας Ροφήματα σόγιας Κιμάς ή κεμπάπ σόγιας Σνακς αραβόσιτου (τσιπς (nachos), γαριδάκια) Ρυζομακάρονα κάθε τύπου (vermicelli, noodles, sticks με ρύζι) Ριζότο (έτοιμα φαγητά με ρύζι) Σνακς ρυζιού Επίσης, στον έλεγχο αυτό δεν περιλαμβάνονται παρασκευασμένα (δηλ. μαγειρεμένα) προϊόντα από χώρους μαζικής εστίασης. 5. Κατανομή δειγμάτων Ημερομηνίες δειγματοληψίας και αποστολής δειγμάτων. Το πρόγραμμα θα διεξαχθεί κατά τη χρονική διάρκεια από τον Απρίλιο του 2012 έως Δεκέμβριο του 2012. Η κατανομή των δειγμάτων θα γίνεται σύμφωνα με το συνημμένο Πίνακα, μετά από συνεννόηση με τον ΕΦΕΤ. Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2012 Παράρτημα 11 Σελίδα 3 από 7
6. Πολλαπλότητα δειγμάτων Πρωτόκολλα (έντυπα) δειγματοληψίας - Αποστολή δειγμάτων Όλα τα δείγματα θα λαμβάνονται εις διπλούν (Α και Β δείγμα). Η δειγματοληψία των χύδην αλεσμένων προϊόντων θα βασιστεί στις γενικές αρχές του ISO 24333:2009. Η δειγματοληψία των συσκευασμένων προϊόντων θα γίνει όπως περιγράφεται στον Κ.Τ.Π. Ειδικά στις περιπτώσεις των προσυσκευασμένων δειγμάτων προϊόντων ρυζιού (συμπεριλαμβανομένου του basmati) θα πρέπει να ακολουθείται για τη δειγματοληψία η παράγραφος 2.2 του Παραρτήματος ΙΙ της Εκτελεστικής Απόφασης (ΕΕ) 2011/884/ΕΕ. Ποσότητα δείγματος: α) για χύδην προϊόντα η ποσότητα του εργαστηριακού δείγματος θα είναι 2,5 kg (χωρισμένο σε α και β δείγμα από 1,25 kg) β) για συσκευασμένα προϊόντα θα είναι τουλάχιστον 300 g για κάθε εξέταση (Α και Β ). Στην περίπτωση των συσκευασμένων προϊόντων ρυζιού (όπως αναφέρεται ανωτέρω) το α και β δείγμα θα είναι 500 g. Οι αυτοτελείς συσκευασίες οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν για τη συγκρότηση των δειγμάτων τόσο της Α όσο και της Β εξέτασης, θα προέρχονται όλες από την ίδια παρτίδα η οποία θα αναγράφεται υποχρεωτικά στο πρωτόκολλο δειγματοληψίας. Τα πρωτόκολλα δειγματοληψίας θα συνοδεύονται από : 1. την ετικέτα ή φωτοτυπία της ετικέτας του προϊόντος με εμφανείς όλες τις ενδείξεις που αναγράφονται σε αυτή, και 2. απαραιτήτως φωτοτυπία των συνοδευτικών εγγράφων (ιδιαίτερα για κάθε ένδειξη που σχετίζεται με την παρουσία ή μη ΓΤΟ) όταν αυτά είναι δυνατό να προσκομιστούν. Στην περίπτωση δειγματοληψίας σόγιας, αραβοσίτου και προϊόντων τους θα αναγράφουν επιπλέον: 1. αν η δειγματοληψία έγινε σε χώρους παραγωγής - αποθήκευσης ή σε σημεία τελικής κατανάλωσης. 2. πληροφορίες του επιθεωρητή σχετικά με τα μέτρα που έχουν ληφθεί από την επιχείρηση προκειμένου να αποφευχθεί η παρουσία ιχνών ΓΤΟ συμπεριλαμβανομένων και τυχόν εγγράφων στα οποία θα μπορεί να βασισθεί ο ισχυρισμός για την τυχαία και τεχνικώς αναπόφευκτη παρουσία ΓΤΟ (έγγραφα που αποδεικνύουν ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν ΓΤ πρώτες ύλες και δεν υπήρξε σκόπιμη ανάμιξη κατά τη διαδικασία παραγωγής). Όλες οι ανωτέρω πληροφορίες είναι απαραίτητες για τη γνωμάτευση. Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2012 Παράρτημα 11 Σελίδα 4 από 7
Στο πρωτόκολλο δειγματοληψίας θα αναγράφονται όσα προβλέπονται από το έντυπο Ε.Υ/2.1/01.0. Στο είδος εξέτασης θα συμπληρώνεται: εφόσον πρόκειται για ανίχνευση ΓΤ σόγιας, «Έλεγχος παρουσίας DNA ή πρωτεΐνης από εγκεκριμένη ποικιλία γενετικά τροποποιημένου οργανισμού (ΓΤΟ)», εφόσον πρόκειται για ανίχνευση ΓΤ αραβόσιτου, «Έλεγχος παρουσίας DNA ή πρωτεΐνης από εγκεκριμένη ποικιλία γενετικά τροποποιημένου οργανισμού (ΓΤΟ)» εφόσον πρόκειται για ανίχνευση ΓΤ ρυζιού, «Έλεγχος παρουσίας DNA από τις μη εγκεκριμένες ποικιλίες γενετικά τροποποιημένου ρυζιού» Στο σημείο «Το δείγμα θα αναλυθεί:» θα επιλέγεται «Σύμφωνα με το πρωτόκολλο συνεργασίας έτους 2012 ΕΦΕΤ ΓΧΚ» και στις παρατηρήσεις θα αναφέρονται τυχόν πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα που έχουν ληφθεί από την εγκατάσταση προκειμένου να αποφευχθεί η παρουσία ιχνών ΓΤΟ. Μαζί με το πρωτόκολλο δειγματοληψίας θα αποστέλλονται Η ετικέτα ή φωτ/φο της ετικέτας του προϊόντος με εμφανείς όλες τις ενδείξεις που αναγράφονται σε αυτή. Παραστατικά σχετικά με κάθε ένδειξη που σχετίζεται με την παρουσία ή μη ΓΤΟ όταν αυτά είναι δυνατό να προσκομιστούν. Όσον αφορά έγγραφα στα οποία μπορεί να βασισθεί ο ισχυρισμός για τυχαία ή τεχνικώς αναπόφευκτη παρουσία ΓΤΟ, εφόσον είναι διαθέσιμα κατά τον έλεγχο, θα αποστέλλονται με το πρωτόκολλο δειγματοληψίας. 7. Εξέταση δειγμάτων Γνωμάτευση Για την εξέταση των δειγμάτων θα χρησιμοποιηθεί κατά περίπτωση μία ή περισσότερες από τις παρακάτω μεθόδους: - Ποιοτικές μέθοδοι PCR και PCR σε πραγματικό χρόνο (real-time PCR) για την ανίχνευση ΓΤ σόγιας, ΓΤ αραβόσιτου και ΓΤ ρυζιού (όσον αφορά στο τελευταίο μέθοδοι που υποδεικνύονται στην Εκτελεστική Aπόφαση 2011/884/ΕE και άλλες). - Ποσοτικές μέθοδοι PCR σε πραγματικό χρόνο (real-time PCR) για τον ποσοτικό προσδιορισμό ΓΤ σόγιας και ΓΤ αραβόσιτου. Οι γνωματεύσεις θα γίνονται με βάση (α) τα αποτελέσματα των αναλύσεων, (β) τα απαραίτητα συνοδευτικά έγγραφα και (γ) την ισχύουσα νομοθεσία, κατά περίπτωση. Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2012 Παράρτημα 11 Σελίδα 5 από 7
8. Χρόνοι αποστολής των απαντήσεων Οι απαντήσεις των εργαστηριακών ελέγχων θα αποστέλλονται στη δειγματίσασα αρχή το συντομότερο δυνατό και το πολύ μέσα σε διάστημα οκτώ ή τεσσάρων εβδομάδων (ανάλογα με το αν οι εργαστηριακές αναλύσεις αναφέρονται σε εγκεκριμένους ή μη ΓΤΟ, αντίστοιχα) από την παραλαβή των δειγμάτων από το ΓΧΚ. Στις περιπτώσεις που για οποιοδήποτε λόγο δεν είναι δυνατή η αποστολή των απαντήσεων μέσα στα παραπάνω χρονικά όρια, το ΓΧΚ θα ειδοποιεί σχετικά τη δειγματίσασα αρχή. Λόγω των ανειλημμένων υποχρεώσεων του εργαστηρίου του ΓΧΚ ως Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για τους ΓΤΟ στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΚ) 882/2004 και του γεγονότος ότι ο πλήρης προγραμματισμός αυτών δεν έχει αποσταλεί από το αντίστοιχο Εργαστήριο Αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ΓΧΚ διατηρεί το δικαίωμα τροποποίησης της κατανομής και του αριθμού των δειγμάτων. Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2012 Παράρτημα 11 Σελίδα 6 από 7
Πίνακας χρονικής κατανομής των δειγμάτων σύμφωνα με την παράγραφο 5. ΦΥΤΙΚΟ ΕΙΔΟΣ/ ΣΥΝΟΛΟ ΕΙΔΟΣ ΤΡΟΦΙΜΟΥ Απρίλιος Ιούνιος Σεπτέμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος ΣΥΝΟΛΟ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΣΟΓΙΑ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΣ Αλεύρι σόγιας 2 Ζυμαρικά σόγιας 2 1 Ροφήματα σόγιας 2 Κιμάς ή κεμπάπ σόγιας 3 Αλεύρι αραβοσίτου 2 Τσιπς αραβοσίτου 1 Γαριδάκια αραβοσίτου 2 Ρύζι basmati 3 2 10 5 ΡΥΖΙ Ρυζομακάρονα κάθε τύπου(vermicelli, noodles, sticks) 4 4 Σνακς ρυζιού 2 2 Ριζότο 3 20 ΣΥΝΟΛΟ 7 7 7 5 9 35 Πρωτόκολλο Συνεργασίας ΕΦΕΤ Γ.Χ.Κ. 2012 Παράρτημα 13 Σελίδα 7 από 7