ιαβούλευση µε τις αναθέτουσες αρχές πριν από τη διαδικασία αναθεώρησης των οδηγιών σχετικά µε τις προσφυγές στον τοµέα των δηµόσιων συµβάσεων H παρούσα διαβούλευση έχει σα στόχο να καταγράψει τη θέση των αναθετουσών αρχών (όπως των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης η των οργανισµών δηµοσίων δικαίου) όσον αφορά τη λειτουργία των εθνικών διαδικασιών προσφυγής και τις προτάσεις βελτίωσης της αποτελεσµατικότητας των προσφυγών στον τοµέα των δηµόσιων συµβάσεων. Οι οδηγίες 89/665/EOK (προσφυγές / δηµόσιες συµβάσεις προµηθειών και έργων στους κλασικούς τοµείς) και 92/13/EOK (προσφυγές / δηµόσιες συµβάσεις στους τοµείς του ύδατος, της ενέργειας, των µεταφορών και των τηλεπικοινωνιών) εκδόθηκαν για να εξασφαλισθεί η αποτελεσµατική εφαρµογή των οδηγιών που αφορούν τις διαδικασίες σύναψης δηµόσιων συµβάσεων. Πράγµατι, το άνοιγµα των δηµόσιων συµβάσεων στον κοινοτικό ανταγωνισµό απαιτούσε ουσιαστική αύξηση των εγγυήσεων διαφάνειας και µη επιβολής διακρίσεων, η αποτελεσµατικότητα των οποίων εξαρτάται ιδίως από την ύπαρξη αποτελεσµατικών και ταχέων µέσων προσφυγής σε εθνικό επίπεδο σε περίπτωση παραβίασης του κοινοτικού δικαίου σχετικά µε τις δηµόσιες συµβάσεις ή των εθνικών κανονισµών που µεταφέρουν το εν λόγω δίκαιο. Φάνηκε όµως ότι το κοινοτικό δίκαιο σχετικά µε τις διαδικασίες σύναψης δηµόσιων συµβάσεων δεν εφαρµόζεται ικανοποιητικά από όλους τους αγοραστές του δηµόσιου τοµέα στα κράτη µέλη. Το γεγονός ότι το ποσοστό δηµοσίευσης των προκηρύξεων συµβάσεων είναι χαµηλό (16,2% για την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2002) και ότι αυτό το ποσοστό παρουσιάζει σηµαντικές διαφορές ανάλογα µε το κράτος µέλος, την κατηγορία της αναθέτουσας αρχής και τους τοµείς δραστηριότητας 1 δείχνει ότι δεν έχει ακόµη επιτευχθεί πλήρως το αποτέλεσµα των οδηγιών. Η κατάσταση αυτή δεν επιτρέπει προφανώς την ύπαρξη µιας πραγµατικής κατάστασης πλήρους ανταγωνισµού µεταξύ όλων των δυνητικών υποψηφίων στο επίπεδο της Κοινότητας. Εξάλλου, οι πρώτες διαβουλεύσεις τις οποίες άρχισαν οι υπηρεσίες της Επιτροπής στα κράτη µέλη και στους οικονοµικούς φορείς και τους εκπροσώπους τους, δείχνουν ότι η λειτουργία των εθνικών διαδικασιών προσφυγής, δεν επιτρέπει πάντα την αποτελεσµατική και ταχεία διόρθωση των παραβιάσεων του κοινοτικού δικαίου για τις δηµόσιες συµβάσεις. ιαπιστώθηκε επίσης ότι η αποτελεσµατικότητα των µηχανισµών προσφυγής στον τοµέα των δηµόσιων συµβάσεων διαφέρει σηµαντικά από το ένα κράτος µέλος στο άλλο, πράγµα που µπορεί να οδηγήσει σε απροθυµία ορισµένων οικονοµικών φορέων να υποβάλουν υποψηφιότητα για την ανάθεση δηµόσιων συµβάσεων. Η διαδικασία αναθεώρησης των οδηγιών περί "προσφυγής" που θα αρχίσει µόνον µετά την έναρξη της ισχύος του νοµοθετικού πακέτου "δηµόσιες συµβάσεις" και την ολοκλήρωση της διαδικασίας διαβούλευσης του συνόλου των ενδιαφεροµένων κύκλων, 1 Βλ. την έκθεση µε τίτλο: «A report on the functioning of public procurement markets in the EU : benefits from the application of EU directives and challenges for the future» της 3 Φεβρουαρίου 2004, που διατίθεται µόνο σε αγγλική γλώσσα στην ακόλουθη διεύθυνση του διαδικτύου: http://www.europa.eu.int/comm/internal_market/en/publproc/general/public-proc-market-finalreport_en.pdf Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Β-1049 Βρυξέλλες - Βέλγιο. Τηλέφωνο: (322) 299.11 11. Γραφείο: C100 02/009. Τηλέφωνο: απευθείας γραµµή (322) 298.5371, Τηλεοµοιοτυπία: (322) 2962083. J/Eric Sitbon/Directive recours/consultpouvoirsadjudicateurs http://europa.eu.int/comm/internal_marke/
θα αποτελέσει ευκαιρία για επαναξιολόγηση και ενίσχυση, στα σηµεία όπου αυτό είναι αναγκαίο, της αποτελεσµατικότητας των προσφυγών που προβλέπονται από τις οδηγίες 89/665 και 92/13. Στο παρόν προκαταρκτικό στάδιο, οι υπηρεσίες της Επιτροπής εκτιµούν ότι οι τροποποιήσεις που θα προταθούν αναµένεται να αποσκοπούν αποκλειστικά στην προσαρµογή και τη βελτίωση ορισµένων διατάξεων των οδηγιών "προσφυγής" χωρίς να µεταβάλλουν τη φιλοσοφία και τις αρχές που ενέπνευσαν τη θέσπισή τους. Συγκεκριµένα, η αρχή της διαδικαστικής αυτονοµίας των κρατών µελών δεν θα τεθεί υπό αµφισβήτηση. Τα κράτη µέλη θα διατηρήσουν τη δυνατότητα να ορίζουν την αρµόδια δικαστική ή ανεξάρτητη αρχή σύµφωνα µε το εθνικό διαδικαστικό τους δίκαιο για την επεξεργασία των προσφυγών των σχετικών µε το κοινοτικό δίκαιο για τις δηµόσιες συµβάσεις. Ωστόσο, η µη ικανοποιητική κατάσταση που οφείλεται ιδίως στην ιδιαίτερα µεταβλητή λειτουργία των εθνικών διαδικασιών προσφυγής από το ένα κράτος µέλος στο άλλο, καθώς και οι πρόσφατες εξελίξεις της νοµολογίας 2, δείχνουν ότι είναι απαραίτητη η αποσαφήνιση και η διευκρίνιση του υπάρχοντος νοµοθετικού πλαισίου, για να εξασφαλιστεί η αποτελεσµατική, αναλογική και αποτρεπτική επιβολή κυρώσεων για τις παραβιάσεις του κοινοτικού δικαίου για τις δηµόσιες συµβάσεις, όσον αφορά ιδιαιτέρως τις πιο σοβαρές παραβιάσεις (απευθείας ανάθεση συµβάσεων χωρίς προηγούµενη δηµοσιότητα). Εξάλλου, η έκδοση του "νοµοθετικού πακέτου" σχετικά µε το συντονισµό των διαδικασιών σύναψης δηµόσιων συµβάσεων, θα επιφέρει τεχνικές προσαρµογές στις οδηγίες "προσφυγής", και συγκεκριµένα την παραποµπή στις νέες οδηγίες. Η πρόταση τροποποιητικής οδηγίας, εφόσον η Επιτροπή αποφασίσει να την εκδώσει, θα πρέπει εποµένως να έχει ουσιαστικά τη µορφή αποσαφήνισης ή ενίσχυσης των υπαρχουσών διατάξεων. Έχοντας πραγµατοποιήσει διαβουλεύσεις και πληροφόρηση πολλές φορές από το 2003 και ύστερα µε τους εκπροσώπους των κρατών µελών στο πλαίσιο της συµβουλευτικής επιτροπής για τις συµβάσεις του δηµοσίου καθώς και τους οικονοµικούς φορείς και τους εκπροσώπους (δικηγόρους και επαγγελµατικές ενώσεις) µέσω του εργαλείου Interactive Policy Making (IPM) 3 οι υπηρεσίες της Επιτροπής θα επιθυµούσαν να γνωρίσουν τα συµπεράσµατα που έχουν διαµορφώσει οι αναθέτουσες αρχές (όπως οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και οι οργανισµοί δηµοσίου δικαίου) από τη λειτουργία των διαδικασιών και των µηχανισµών που προβλέπονται από τις οδηγίες 89/665 και 92/13 από την έναρξη της εφαρµογής των εν λόγω οδηγιών και ύστερα. Για το σκοπό αυτό, οι υπηρεσίες της Επιτροπής συνέταξαν το κάτωθι ερωτηµατολόγιο που επιτρέπει την αποστολή διαρθρωµένων πληροφοριών κατά σηµείο. Οι αναθέτουσες αρχές καλούνται να συµπληρώσουν αυτό το ερωτηµατολόγιο και να το αποστείλουν στην αρµόδια υπηρεσία της Επιτροπής, έως τις 15 Ιουνίου 2004 στην ακόλουθη διεύθυνση: 2 3 βλ. συγκεκριµένα τις αποφάσεις Alcatel (C-81/98), Krankenhaustechnik (C-92/00) και "Universale- Bau AG" (C-470/99). Τα αποτελέσµατα των διαβουλεύσεων ΙΡΜ παρουσιάζονται στη διεύθυνση του διαδικτύου: www.europa.eu.int/yourvoice 2
Commission européenne DG Marché Intérieur Unité D1 Marchés publics B-1049 Bruxelles Email : remediespublicprocurement@cec.eu.int 3
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 1/ Το άρθρο 1 3, 1ο εδάφιο των οδηγιών 89/665 και 92/13 προβλέπει ότι οι διαδικασίες προσφυγής µπορούν να κινηθούν τουλάχιστον από οποιοδήποτε πρόσωπο που έχει ή είχε συµφέρον να του ανατεθεί µια συγκεκριµένη σύµβαση (1η προϋπόθεση) και το οποίο υπέστη ή ενδέχεται να υποστεί ζηµία από µια εικαζόµενη παράβαση (2η προϋπόθεση). Αν η εθνική νοµοθεσία σας περιόρισε τις προσφυγές στην κατηγορία των προσώπων που ικανοποιούν αυτές τις προϋποθέσεις, ποια είναι τα συµπεράσµατά σας σχετικά µε τον περιορισµό αυτό; Αν η εθνική νοµοθεσία σας δεν έχει τηρήσει τις δύο προϋποθέσεις σχετικά µε το πρόσωπο που κινεί τη διαδικασία προσφυγής, ποια πλεονεκτήµατα ή µειονεκτήµατα διαπιστώσατε; 2/ Το άρθρο 1 3, τελευταίο εδάφιο των οδηγιών 89/665 και 92/13 προβλέπει τα εξής: «Ειδικότερα [τα κράτη µέλη] µπορούν να απαιτούν από το πρόσωπο που επιθυµεί να χρησιµοποιήσει τη διαδικασία αυτή [προσφυγής] να ενηµερώνει προηγουµένως την αναθέτουσα αρχή για την εικαζόµενη παράβαση και για την πρόθεσή του να ασκήσει προσφυγή». Αν η εθνική σας νοµοθεσία προβλέπει αυτή την προηγούµενη ενηµέρωση, ποια είναι τα συµπεράσµατά σας από τη λειτουργία αυτής της διάταξης; Αν η εθνική νοµοθεσία σας δεν προβλέπει αυτή την ενηµέρωση, ποια είναι η άποψή σας για την ύπαρξη ενός τέτοιου µηχανισµού; 3/ Μετά την απόφαση Alcatel 4 του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου που ερµηνεύει το άρθρο 2 1 περιπτώσεις α) και β) της οδηγίας 89/665, θα πρέπει οι οδηγίες «προσφυγής» να προβλέπουν ρητά µια ελάχιστη προθεσµία µεταξύ της κοινοποίησης µιας απόφασης για κατακύρωση σύµβασης και της πραγµατικής σύναψης µιας δηµόσιας σύµβασης; Σε κάθε περίπτωση ποια πρέπει να είναι η διάρκεια της ελάχιστης περιόδου κατά την οποία η ζηµιούµενη επιχείρηση πρέπει να είναι σε θέση να κινήσει µια διαδικασία προσφυγής κατά της απόφασης για κατακύρωση, για να εξασφαλίσει σε εύθετο χρόνο την αναστολή της υπογραφής της σύµβασης; Θεωρείτε απαραίτητο να υπάρχει, κατά περίπτωση, µια συντόµευση της προθεσµίας για προσφυγή στο πλαίσιο της ταχείας διαδικασίας, λόγω της ενδεχόµενης επείγουσας ανάγκης για υπογραφή της σύµβασης; 4/ Το άρθρο 2 1 περίπτωση γ) και το άρθρο 2 5 και 6 της οδηγίας 89/665 και το άρθρο 2 1 δ) καθώς και το τελευταίο εδάφιο της οδηγίας 92/13 αφορούν τη χορήγηση αποζηµίωσης. Σας φαίνονται ικανοποιητικές οι διατάξεις αυτές; Ποια είναι, κατά τη γνώµη σας, τα κύρια εµπόδια που αντιµετωπίζουν οι ζηµιούµενες επιχειρήσεις όταν κινούν µια διαδικασία για λήψη αποζηµίωσης; Θεωρείτε ότι θα ήταν χρήσιµο να µειωθούν / καταργηθούν αυτά τα εµπόδια; 5/ Το άρθρο 2 3 της οδηγίας 89/665 και το άρθρο 2 3 της οδηγίας 92/13 προβλέπουν ότι οι διαδικασίες προσφυγής δεν πρέπει να έχουν απαραιτήτως αυτόµατα 4 Υπόθ. C-81/98, ΕΚ 28 Οκτωβρίου 1999. 4
ανασταλτικά αποτελέσµατα επί των διαδικασιών σύναψης των συµβάσεων στις οποίες αναφέρονται. Εάν, για ορισµένες διαδικασίες, το εθνικό νοµικό σας σύστηµα προβλέπει αυτά τα αυτόµατα ανασταλτικά αποτέλεσµα ποια είναι τα συµπεράσµατά σας από τη λειτουργία αυτού του µηχανισµού; Εάν το εθνικό νοµικό σας σύστηµα προβλέπει αυτόµατα ανασταλτικά αποτελέσµατα, ποια θεωρείτε ότι θα ήταν τα πλεονεκτήµατα / µειονεκτήµατα του να δοθεί στην αρχή που είναι αρµόδια για τις διαδικασίες προσφυγής η εξουσία να αποφασίζει ή όχι την αναστολή της διαδικασίας σύναψης της σύµβασης; 6/ Το άρθρο 2 4 της οδηγίας 89/665 και της οδηγίας 92/13 ορίζουν ότι τα κράτη µέλη µπορούν να προβλέπουν ότι οι υπεύθυνες αρχές, εξετάζοντας αν πρέπει λάβουν προσωρινά µέτρα, µπορούν να λαµβάνουν υπόψη τους τις πιθανές συνέπειες αυτών των µέτρων για όλα τα συµφέροντα που ενδέχεται να ζηµιωθούν, καθώς και το δηµόσιο συµφέρον, και να αποφασίζουν να µην τα χορηγήσουν εάν οι αρνητικές συνέπειες µπορούν να είναι σοβαρότερες από την ωφέλειά τους. Η απόφαση να µην χορηγηθούν προσωρινά µέτρα δεν θίγει τα άλλα δικαιώµατα που διεκδικεί ο αιτών τα µέτρα αυτά. Αν το εθνικό νοµικό σας σύστηµα προβλέπει έναν τέτοιο περιορισµό, ποια είναι η εκτίµησή σας από τη συγκεκριµένη εφαρµογή του στις υποθέσεις προσφυγής που σας αφορούν; 7/ Το άρθρο 2 5 της οδηγίας 89/665 (και το άρθρο 2 1 τελευταίο εδάφιο της οδηγίας 92/13) δέχεται τη δυνατότητα να εξαρτάται η προσφυγή για εκδίκαση αποζηµίωσης από την ακύρωση (στην οδηγία 92/13, την ακύρωση ή την κήρυξη ως παράνοµης) της προσβαλλόµενης απόφασης της αναθέτουσας αρχής. Αν το εθνικό νοµικό σας σύστηµα προβλέπει µια τέτοια διαδικασία, ποια πλεονεκτήµατα / µειονεκτήµατα διαπιστώσατε; 8/ Το άρθρο 2 6, εδάφιο 2 της οδηγίας 89/665 και το άρθρο 2 6, εδάφιο 2 της οδηγίας 92/13 επιτρέπει στα κράτη µέλη να περιορίζουν τις προσφυγές στη χορήγηση αποζηµίωσης µετά τη σύναψη της σύµβασης. Αν το νοµικό σας σύστηµά προβλέπει αυτόν τον περιορισµό, ποια είναι τα συµπεράσµατά σας; Αν το νοµικό σας σύστηµά δίνει τη δυνατότητα στα ζηµιούµενα µέρη να επιτύχουν την αναστολή ή την ακύρωση ή τη δικαστική εντολή για τον τερµατισµό παράνοµων κρατικών συµβάσεων, ποιά είναι τα συµπεράσµατά σας; Αν η νοµοθεσία στο κράτος µέλος σας δεν επιτρέπει τέτοιες δυνατότητες, τι νοµίζετε γι αυτό; 9/ Το άρθρο 2 8 της οδηγίας 89/665 και το άρθρο 2 9 της οδηγίας 92/13 προβλέπουν τη δυνατότητα να µην είναι δικαστικού χαρακτήρα οι αρχές οι υπεύθυνες για τις διαδικασίες προσφυγής, υπό την προϋπόθεση ότι τα µέτρα που λαµβάνουν οι εν λόγω αρχές αιτιολογούνται γραπτώς και µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο προσφυγής σε δικαστική αρχή κατά την έννοια του άρθρου 234 της Συνθήκης ΕΚ: 9-1 Αν το εθνικό νοµικό σας σύστηµα προβλέπει ή προέβλεπε στο παρελθόν την υποχρέωση εκ των προτέρων διοικητικής ή/και ιεραρχικής προσφυγής, ποια είναι τα συµπεράσµατά σας; Σε περίπτωση καταφατικής απάντησης, πώς συνδέονται / συνδέονταν οι προσφυγές αυτές µε το άρθρο 2 1 α) της οδηγίας 89/665 που προβλέπει προσφυγές οι οποίες επιτρέπουν να λαµβάνονται προσωρινά µέτρα το συντοµότερο δυνατόν και µε την επείγουσα διαδικασία; 9-2 Αν το εθνικό νοµικό σας σύστηµα αναγνωρίζει ανεξάρτητες αρχές εξειδικευµένες στις δηµόσιες συµβάσεις, ποια είναι τα συµπεράσµατά σας από τη λειτουργία τους; 9-3 Θεωρείτε ότι οι αρχές (ανεξάρτητες από την αναθέτουσα αρχή) που υπάρχουν ήδη σε ορισµένα κράτη µέλη (για παράδειγµα, ανεξάρτητη διοικητική αρχή εξειδικευµένη ή 5
όχι, Ελεγκτικό Συνέδριο, Συνήγορος του Πολίτη, Εισαγγελέας, Νοµάρχης κ.λπ..) ή που θα µπορούσαν να συσταθούν µελλοντικά, θα έπρεπε να έχουν νέα προνόµια, για να βελτιωθεί η εφαρµογή της κοινοτικής νοµοθεσίας για τις συµβάσεις του δηµοσίου; Αυτά τα νέα προνόµια θα µπορούν, για παράδειγµα, να συνίστανται στο να τους δοθεί η εξουσία να προσφεύγουν στη δικαστική ή οιονεί δικαστική αρχή που είναι αρµόδια για τις συµβάσεις του δηµοσίου εφόσον διαπιστωθεί παράβαση της κοινοτικής νοµοθεσίας για τις συµβάσεις του δηµοσίου µε σκοπό συγκεκριµένα να εξασφαλισθεί η εφαρµογή προσωρινών µέτρων, η ακύρωση παράνοµων αποφάσεων, ή η επιβολή αποτελεσµατικών, αναλογικών και αποτρεπτικών κυρώσεων. Παρακαλούµε να αναφέρετε ποια είναι, κατά τη γνώµη σας, τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα µιας τέτοιας πρότασης. 10/ Ποιους άλλους περιορισµούς ή δυσκολίες διαπιστώσατε από την εµπειρία σας όσον αφορά το µηχανισµό που θεσπίστηκε µε τις οδηγίες 89/665 και 92/13; Ποιες πιθανές βελτιώσεις έχετε να προτείνετε; 6