ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Αντικείµενο εξέτασης: Όλη η διδακτέα ύλη Χρόνος εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο φύλλο απαντήσεών σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Κατά µήκος ενός σχοινιού δηµιουργείται στάσιµο κύµα ως αποτέλεσµα της συµβολής δύο αντίθετα διαδιδόµενων αρµονικών κυµάτων ίδιου πλάτους και ίδιου µήκους κύµατος λ. Η διαφορά φάσης των ταλαντώσεων (σε κάθε χρονική στιγµή) δύο σηµείων που βρίσκονται εκατέρωθεν ενός δεσµού σε απόσταση µικρότερη α- πό λ/ από αυτόν: α. είναι πάντοτε µηδέν β. εξαρτάται από τις θέσεις των δύο σηµείων εκατέρωθεν του δεσµού γ. κυµαίνεται από µηδέν µέχρι π rad δ. είναι πάντοτε π rad. Ένα κύκλωµα πηνίου-πυκνωτή-αντίστασης σε σειρά συνίσταται από πυκνωτή µεταβλητής χωρητικότητας. Ο συντελεστής αυτεπαγωγής του πηνίου είναι L, ενώ α- ρχικά η χωρητικότητα του πυκνωτή ρυθµίζεται στην τιµή C. Αν θέλουµε να µειώσουµε την συχνότητα συντονισµού του κυκλώµατος κατά 75% θα πρέπει: α. τετραπλασιάσουµε την αρχική χωρητικότητα β. υποτετραπλασιάσουµε την αρχική χωρητικότητα γ. δεκαεξαπλασιάσουµε την αρχική χωρητικότητα δ. υποδεκαεξαπλασιάσουµε την αρχική χωρητικότητα 3. Επτά νοµίσµατα είναι διατεταγµένα σε επίπεδη εξαγωνική δοµή όπως δείχνεται στη διπλανή εικόνα (κάθε νόµισµα εφάπτεται σε τρία γειτονικά του). Κάθε νόµισµα µπορεί να θεωρηθεί ως οµογενής δίσκος µάζας m και ακτίνας r. Ποια είναι η ροπή αδράνειας του συστήµατος των επτά νοµισµάτων γύρω από άξονα που διέρχεται από το κέντρο µάζας του κεντρικού νοµίσµατος και είναι κάθετος στο επίπεδο των νοµισµάτων; α. 7mr / β. 13mr / γ. 49mr / δ. 55mr / 4. ιάφανη πλάκα µεγάλων οριζόντιων διαστάσεων, ορισµένου πάχους, και δείκτη διάθλασης n περιβάλλεται αρχικώς από αέρα. Στέλνουµε µια µονοχρωµατική δεσµη φωτός (προερχόµενη από τον αέρα) επί της πλάκας υπό γωνία θ, µε αποτέλε-
σµα η ανακλώµενη και η διαθλώµενη δέσµη να είναι κάθετες µεταξύ τους. Κατόπιν, επαναλαµβάνουµε το ίδιο πείραµα µε τη µόνη διαφορά ότι τώρα η διάφανη πλάκα είναι βυθισµένη µέσα σε υγρό µε δείκτη διάθλασης n υ. Συναρτήσει της γωνίας πρόσπτωσης θ και των δεικτών διάθλασης n και n υ, ποια είναι η γωνία µεταξύ της ανακλώµενης και διαθλώµενης δέσµης όταν η πλάκα είναι βυθισµένη µέσα στο υγρό; 1 nυ α. Είναι ίση προς ηµ 1 + n θ n β. Είναι ίση προς ( ) 1 n / 1 n υ ηµ + θ 1 n n υ γ. Είναι ίση προς ηµ θ 1 + n 1 nυ δ. Είναι ίση προς ηµ 1 n θ n 5. Σώµα µάζας M είναι δεµένο στο ελεύθερο άκρο οριζόντιου ιδανικού ελατηρίου σταθερής επαναφοράς, το άλλο άκρο του οποίου είναι στερεωµένο ακλόνητα. Αρχικά συµπιέζουµε το ελατήριο κατά µια απόσταση A και µετά αφήνουµε το σύστηµα ελεύθερο. Κάποια στιγµή που το ελατήριο υφίσταται τη µέγιστη δυνατή συµπίεσή του, βλήµα µάζας m σφηνώνεται στο σώµα µάζας M µε αποτέλεσµα το πλάτος της ταλάντωσης του συστήµατος να αυξηθεί κατά %. οθέντος ότι M = 3m, πόση είναι η ταχύτητα υ του βλήµατος πριν σφηνωθεί; α. υ = Α 1 β. υ = Α γ. υ = Α δ. υ = Α 5 m m 5m m
ΘΕΜΑ ο 1. Σε ένα ιδανικό κύκλωµα LC το οποίο εκτελεί αµείωτες ηλεκτρικές ταλαντώσεις, η µέγιστη τάση που αναπτύσσεται στα άκρα του πυκνωτή είναι V ενώ η µέγιστη max. τιµή της έντασης του ρεύµατος στο κύκλωµα είναι I. Να αποδείξετε την ακόλουθη σχέση που συνδέει την στιγµιαία τάση V στα άκρα του πυκνωτή µε την στιγµιαία ένταση του ρεύµατος i V V max. i + = 1 I. Στην ερώτηση που ακολουθεί, να γράψετε στο φύλλο απαντήσεών σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Ένα διαπασών που εκπέµπει ήχο µέτριας συχνότητας κινείται κάθετα προς επίπεδο κατακόρυφο ακίνητο τοίχο µεγάλων διαστάσεων ο οποίος λειτουργεί ως ανακλαστική επιφάνεια ηχητικών κυµάτων. Το διαπασών προσεγγίζει τον τοίχο µε ταχύτητα υ << υ η, όπου υ η είναι η ταχύτητα του ήχου. Σε ποια από τις παρακάτω περιπτώσεις ένας παρατηρητής είναι δεν µπορεί να ακούσει διακροτήµατα; α. Όταν είναι ακίνητος µεταξύ του διαπασών και του τοίχου (στην ίδια ευθεία µε το διαπασών). β. Όταν είναι ακίνητος πίσω από το διαπασών (στην ίδια ευθεία µε το διαπασών). γ. Όταν κινείται µαζί µε το διαπασών (προσεγγίζοντας µαζί τον τοίχο). Μονάδες Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 3.Α Σε ποιο οπτικό φαινόµενο στηρίζεται η λειτουργία των οπτικών ινών; Μονάδες 3.Β H οπτική ίνα του διπλανού σχήµατος αποτελείται από µη διαβαθµισµένο γυάλινο κορµό µε δείκτη διάθλασης n και περιβάλλεται από περίβληµα µε δείκτη διάθλασης n 1, όπου n 1 < n. Έστω µια δεσµη φωτός η οποία εισέρχεται στον γυάλινο κορ- µό προερχόµενη από τον αέρα υπό γωνία θ ως προς τον άξονα συµµετρίας της οπτικής ίνας (η διακεκοµµένη ευθεία του σχή- µατος). Να αποδείξετε ότι η µέγιστη δυνατή τιµή της θ για την οποίαν µια δέσ- µη µπορεί να διαδοθεί εντός της οπτικής ίνας δίνεται από τη σχέση ( n n 1 ) = 1. θ ηµ Μονάδες 3
3.Γ Σε µια οπτική ίνα διαφορετικές ακτίνες διανύουν διαφορετικές αποστάσεις κατά τη διάδοσή τους εντός της ίνας, εποµένως ταξιδεύουν διαφορετικούς χρόνους η κάθε µία. Το φαινόµενο αυτό όµως οδηγεί στη διασπορά ενός φωτεινού παλµού καθώς αυτός διαδίδεται εντός της ίνας, οδηγώντας έτσι σε απώλεια πληροφορίας. Εποµένως κατά τον σχεδιασµό της ίνας η σχετική καθυστέρηση πρέπει να ελαχιστοποιηθεί. Θεωρήστε µια δέσµη η οποία διανύει µια απόσταση L κινού- µενη παράλληλα προς τον άξονα συµµετρίας της οπτικής ίνας, και µια δεύτερη δέσµη η οποία ανακλώµενη υπό κρίσιµη γωνία καταλήγει στο ίδιο σηµείο µε την πρώτη δέσµη. Αποδείξτε ότι οι δύο δέσµες φτάνουν στο ίδιο σηµείο µε σχετική χρονική καθυστέρηση t = ( n n Ln 1 ). cn 1 Μονάδες 3 4. Στην ερώτηση που ακολουθεί, να γράψετε στο φύλλο απαντήσεών σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Η λεπτή και οµογενής ράβδος του διπλανού σχήµατος είναι στερεωµένη µε άρθρωση στο πάνω άκρο της, ενώ το κάτω άκρο της είναι βυθισµένο σε υγρό πυκνότητας ρ υ. Η ράβδος ισορροπεί σχηµατίζοντας γωνία µε την κατακόρυφο, ενώ η µισή είναι βυθισµένη µέσα στο υγρό. Πόση είναι η πυκνότητα ρ της ράβδου συναρτήσει της πυκνότητας ρ υ ; α. ρ = ρ υ / β. ρ = 3ρ υ /4 γ. ρ = ρ υ Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες Μονάδες 3
ΘΕΜΑ 3ο Βλήµα µάζας m β =,1 g κινούµενο ο- ριζόντια µε ταχύτητα υ σφηνώνεται στο κέντρο µάζας σώµατος Σ 1 µάζας m 1 =,9 g, όπως δείχνεται στο διπλανό σχή- µα. Πριν σφηνωθεί το βλήµα, τα σώµατα Σ 1 και Σ ισορροπούν και το ιδανικό ελατήριο που παρεµβάλλεται µεταξύ τους έχει το φυσικό του µήκος. Μεταξύ του σώµατος Σ 1 και του οριζοντίου δαπέδου δεν υπάρχει τριβή, ενώ µεταξύ του σώµατος Σ και του δαπέδου υπάρχει τριβή. Ο συντελεστής τριβής (ολίσθησης ή στατικής) µεταξύ του Σ και του δαπέδου είναι µ =,8, ενώ το σώµα Σ έχει µάζα m = 1 g. Η σταθερή επαναφοράς του ελατηρίου είναι = 1 Ν/m, ενώ δίνεται και η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 1 m/s. Α. Να υπολογίσετε τη µέγιστη δυνατή τιµή της ταχύτητας εκτόξευσης υ του βλή- µατος έτσι ώστε το σώµα Σ να µην µετατοπίζεται καθόλου. Μονάδες 8 Β. εχόµενοι τις συνθήκες του ερωτήµατος Α, να περιγράψετε τι είδους κίνηση θα εκτελέσει το συσσωµάτωµα αµέσως µετά την ενσφήνωση του βλήµατος. Πώς µεταβάλλεται η ταχύτητα του συσσωµατώµατος συναρτήσει του χρόνου; Γ. Αν εκτοξεύσουµε το βλήµα µε ταχύτητα διπλάσια από εκείνη που υπολογίστηκε στο ερώτηµα Α διαπιστώνεται ότι το ελατήριο αποκτά ξανά το φυσικό του µήκος για πρώτη φορά µετά την συσσωµάτωση όταν το σώµα Σ έχει µετατοπιστεί κατά d = 1 m. Να υπολογίσετε τις ταχύτητες του συσσωµατώµατος και του σώµατος Σ ακριβώς τη στιγµή που το ελατήριο αποκτά το φυσικό του µήκος για πρώτη φορά µετά την συσσωµάτωση. Μονάδες 1
ΘΕΜΑ 4 ο ύο ράβδοι ΑΒ και ΒΓ ίσων µηκών l, και µάζας Μ η κάθε µία συνδέονται µε λεία άρθρωση στο σηµείο Β, όπως δείχνεται στο διπλανό σχήµα. Η άρθρωση Β συνδέεται µεσω αβαρούς και µη εκτατού νήµατος µε σώ- µα Σ µάζας m µε τη βοήθεια ακλόνητης τροχαλίας µάζας Μ και ακτίνας R. Αρχικά οι δύο ράβδοι είναι σε οριζόντια θέση έτσι ώ- στε τα Α,Β και Γ να είναι συνευθειακά ση- µεία. Θεωρήστε ότι το νήµα δεν ολισθαίνει στην τροχαλία και ότι δεν υπάρχουν τριβές µεταξύ των ράβδων και του οριζοντίου δαπέδου. ίνονται τα εξής: Μ = 4Μ, m = Μ, η επιτάχυνση της βαρύτητας g, η ροπή αδράνειας ράβδου ως προς άξονα κάθετο στη ράβδο διερχόµενο από το κέντρο µάζας της Ι CΜ = (1/1)Ml, και η ροπή αδράνειας της τροχαλίας ως προς άξονα κάθετο στο επίπεδό της διερχόµενο από το κέντρο µάζας της Ι = (1/)Μ R. Να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήµατα συναρτήσει των δεδοµένων µεγεθών της άσκησης και µόνον. Α. Να εκφράσετε τη στιγµιαία γωνιακή ταχύτητα περιστροφής ω της ράβδου ΑΒ (ή ΒΓ) συναρτήσει της γωνίας φ που σχηµατίζει αυτή µε το οριζόντιο δάπεδο και άλλων δεδοµένων µεγεθών της άσκησης. Μονάδες 9 Β. Ακριβώς τη στιγµή που η ταχύτητα του άκρου Α της ράβδου ΑΒ είναι ίση κατά µέτρο µε την ταχύτητα του σώµατος Σ, Β.1 να υπολογίσετε τη στιγµιαία γωνιακή ταχύτητα περιστροφής της τροχαλίας Β. να υπολογίσετε την τάση που εξασκεί το νήµα στο σώµα Σ Β.3 να υπολογίσετε την κάθετη αντίδραση που ασκείται από το οριζόντιο δάπεδο στο άκρο Α της ράβδου ΑΒ Μονάδες 6