ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΔΑΣΙΚΗΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ

ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗΣ ΔΑΣΙΚΗΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ

ΤΑ ΔΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ Περιεχόμενα 2: Τα δάση της Μεσογείου 4: Τι είναι η βιομάζα; 5: Παρουσίαση του έργου 6: Αύξηση της ευαισθητοποίησης και της δικτύωσης 9: Εκτίμηση της βιομάζας 13: Χρήση της βιομάζας 16: Αξιοποίηση της βιομάζας 18: Διάδοση των αποτελεσμάτων Η βλάστηση των Μεσογειακών δασών περιλαμβάνει πολλές μορφές δασωδών εκτάσεων, από θαμνώδεις εκτάσεις μέχρι συστάδες ψηλών πεύκων, συμπεριλαμβανομένων και πολλών άλλων ειδών δέντρων, όπως βελανιδιές, κέδρους, κουμαριές, και μορφών βλάστησης, όπως δασύλλια περιοδικής υλοτόμησης. Το βασικό χαρακτηριστικό αυτών των δασών είναι ότι αναπτύσσονται σε μεσογειακό κλίμα, το οποίο χαρακτηρίζεται από ζεστά, ξηρά καλοκαίρια, κατά την εποχή όπου τα φυτά χρειάζονται περισσότερο νερό για να αναπτυχθούν, και φθινόπωρα και χειμώνες με υγρασία. Τα Μεσογειακά δάση επηρεαζόταν ανέκαθεν από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ της οικονομικής δραστηριότητας και του φυσικού περιβάλλοντος: η δυναμική των Μεσογειακών δασών υπήρξε πάντα συνδεδεμένη με τις ανθρώπινες κοινωνίες που σχηματιζόταν γύρω από αυτά. 2

Τα δάση της Μεσογείου είναι πολυλειτουργικά οικοσυστήματα: Τα Μεσογειακά δάση διαθέτουν εξαιρετικά οικολογικά χαρακτηριστικά: διαθέτουν σημαντικά κέντρα βιοποικιλότητας (μεγάλη ποικιλία ειδών και αξιοσημείωτων ενδιαιτημάτων), συμβάλλουν στην πρόληψη κατά των πλημμύρων, της διάβρωσης και της απερήμωσης, αποτελούν αποθήκες άνθρακα, κλπ. Τα Μεσογειακά δάση έχουν εγγενή οικονομική αξία και παράγουν διάφορα προϊόντα, όπως προϊόντα ξυλείας, αλλά και φαρμακευτικά φυτά, διάφορα είδη μανιταριών, βελανίδια, φρούτα, μέλι, ρητίνη πεύκου, κλπ. Τα Μεσογειακά δάση προσφέρουν σημαντικά κοινωνικά οφέλη: αποτελούν περιβάλλον διαβίωσης για πολλές δασικές κοινότητες και προσφέρουν αναψυχή, με υπαίθριες δραστηριότητες, ιδιαίτερα στα δάση αστικών και περιαστικών περιοχών. Τα Μεσογειακά δάση αποτελούν οικοσυστήματα μεγάλου ενδιαφέροντος, είναι όμως εύθραυστα και δεν αξιοποιούνται επαρκώς. Απειλούνται από παράγοντες όπως: φυσικούς κινδύνους (συμπεριλαμβανομένων των δασικών πυρκαγιών), φτωχά εδάφη και δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες, και εξωτερικούς κινδύνους, όπως η αυξανόμενη κοινωνική και οικονομική πίεση και η γενική έλλειψη της ενημέρωσης για το δάσος και το ξύλο. Αυτό καθιστά δύσκολη την βιώσιμη διαχείριση και την αποτίμηση της αξίας του ξύλου. Τα Μεσογειακά δάση αποτελούν οικοσυστήματα μεγάλου ενδιαφέροντος, είναι όμως εύθραυστα και δεν αξιοποιούνται επαρκώς 3

Η Οδηγία 2009/28 / ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ορίζει τη βιομάζα ως το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα προϊόντων, αποβλήτων και καταλοίπων βιολογικής προέλευσης από τη γεωργία (συμπεριλαμβανομένων των φυτικών και των ζωικών υπολειμμάτων), τη δασοκομία και τους συναφείς τομείς [...]. Πιο απλά, η βιομάζα είναι ένα υλικό που προέρχεται από ζωντανούς οργανισμούς (ή οργανισμούς που ζούσαν μέχρι πρόσφατα). Γιατί βιομάζα; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΒΙΟΜΑΖΑ; Στο πλαίσιο της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ και της στρατηγικής Horizon 2020, η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της βιομάζας, αποτελεί μια βασική πρόκληση για τα κράτη μέλη. " Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της βιομάζας, αρχίζει να αποτελεί μια βασική πρόκληση για τα κράτη μέλη " Η βιομάζα προσφέρει μια σειρά από οφέλη σε σύγκριση με άλλες πηγές ενέργειας. Για παράδειγμα, η ενέργεια που παράγεται από το ξύλο συμβάλλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Έχει επίσης ουδέτερες επιπτώσεις στον κύκλο του άνθρακα, δεδομένου ότι ο άνθρακας που απελευθερώνεται δεσμεύεται και πάλι στη δημιουργία των δασών. Η τιμή του είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική και με λιγότερες διακυμάνσεις σε σύγκριση με άλλες πηγές ενέργειας. Έτσι, η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις αγροτικές περιοχές μέσω της βιώσιμης διαχείρισης της δασικής βιομάζας αποτελεί τον πυρήνα του έργου PROFORBIOMED. 4

ΤΟ ΕΡΓΟ PROFORBIOMED Όσον αφορά τα δάση της Μεσογείου, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χρηματοδοτήσει προγράμματα για την προώθηση της χρήσης προϊόντων ξυλείας, κυρίως μέσω του προγράμματος MED, ένα διακρατικό πρόγραμμα συνεργασίας που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). Ως απάντηση στον Στόχο MED 2.2: «Προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης», το έργο PROFORBIOMED είναι ένα στρατηγικό έργο MED που συνδέεται με την προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και την ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για τη χρήση της δασικής βιομάζας ως ανανεώσιμη πηγή ενέργειας το οποίο αναδεικνύει, εφαρμόζει και μεταφέρει βιώσιμα συστήματα διαχείρισης προσαρμοσμένα στις εκάστοτε συνθήκες των δασών των περιοχών της Μεσογείου. Η στρατηγική βασίζεται στην ανάπτυξη των μεσογειακών δασών και στην αξιοποίησή τους ως πηγή εισοδήματος στις αγροτικές περιοχές οι οποίες χρειάζονται σωστή διαχείριση και συντήρηση. ΟΙ 18 ΕΤΑIΡΟΙ του έργου προέρχονται από 6 χώρες της ΕΕ: Ισπανία, Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία, Σλοβενία και Γαλλία. Καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα εταίρων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, από το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Χάρτης των περιοχών των εταίρων του έργου 5

ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ Εταίροι: CRPF ΑΔΕΠ Enguera Ένας από τους στόχους του προγράμματος PROFORBIOMED ήταν να προσδιορίσει και να εμπλέξει όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς που σχετίζονται με την αλυσίδα δασικής βιομάζας, από ιδιοκτήτες δασών μέχρι διαχειριστές συστημάτων θέρμανσης, ούτως ώστε να αναπτυχθεί ένα πολυεπίπεδο δίκτυο. Το δίκτυο αυτό θεωρήθηκε η βάση για τη δημιουργία βιώσιμων δομών και δεσμεύσεων, με στόχο την αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τη βιομάζα, την ενίσχυση της αλυσίδας αξίας της δασοκομίας, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη βιομηχανιών που συνδέονται με το δασικό περιβάλλον. ΙΔΙΩΤΕΣ ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ ΔΑΣΩΝ Ένα από τα βασικά εμπόδια στην αξιοποίηση της βιομάζας είναι οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν κατέχουν γνώσεις δασοκομίας, ενώ ορισμένοι αγνοούν ότι κατέχουν δασικές εκτάσεις. Το CRPF της Περιφέρειας Provence-Alpes-Côte d Azur (Γαλλία), έχει πειραματιστεί με νέες μεθοδολογίες προκειμένου να φέρει σε επαφή τους ιδιοκτήτες δασών, και να αυξήσει το ενδιαφέρον τους. Έτσι, στο πλαίσιο του Προγράμματος PROFORBIOMED, το CRPF προέτρεψε τοπικούς εκπροσώπους της αυτοδιοίκησης να αποτελέσουν οι ίδιοι σημεία διακίνησης πληροφοριών σχετικά με το θέμα αυτό. δασικών εργασιών, που συχνά θεωρούνται ως «κηπουρικές εργασίες» στις τουριστικές περιοχές, ή η απροθυμία εγκατάλειψης υπολειμμάτων υλοτομίας στο έδαφος, ενόψει του κινδύνου πυρκαγιάς. Για την αντιμετώπιση αυτών των εμποδίων και την αποφυγή του μεγάλου κατακερματισμού των δασικών εκτάσεων, θα πρέπει να δοθεί χρόνος για την κινητοποίηση ενός μεγάλου αριθμού ιδιωτών, παρέχοντάς τους επιχειρήματα και λύσεις. Δραστηριοποιήθηκαν επίσης στην άρση και άλλων εμποδίων στην αξιοποίηση του ξύλου και της βιομάζας, όπως οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες όσον αφορά την ποιότητα των 6

ΓΡΑΦΕΙΟ ΒΙΟΜΑΖΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Ιδρύθηκαν 2 γραφεία βιομάζας, το ένα στη Δυτική Ελλάδα με έδρα την Πάτρα, και το άλλο στη Δυτική Μακεδονία με έδρα την Κοζάνη. Τα Γραφεία χρησιμοποιούνται ως κέντρα ενημέρωσης των ενδιαφερομένων και προώθησης της παραγωγής ενέργειας από δασική και αγροτική υπολειμματική βιομάζα. Το Γραφείο Βιομάζας της Πάτρας λειτουργεί περισσότερο ως εκπαιδευτικό κέντρο, στοχεύοντας κυρίως στην παροχή πληροφοριών σε νέους και φοιτητές, προσφέροντας ένα πλήρες εκπαιδευτικό πακέτο, ενώ το Γραφείο της Κοζάνης στοχεύει κατά κύριο λόγο στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας γύρω από τον κλάδο της Βιομάζας στη Δυτική Μακεδονία. Για να πετύχουν αυτό τον στόχο, οι εταίροι υλοποίησαν διάφορες δράσεις στις περιοχές τους, Για παράδειγμα, στη Γαλλία, το CRPF εργάστηκε με στόχο την εμπλοκή τοπικών εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης σε μια στρατηγική για την κινητοποίηση της βιομάζας στις περιοχές τους. Χαμηλότερα στην αλυσίδα τροφοδοσίας, πλατφόρμες δασικής βιομάζας επεδίωξαν την δικτύωση επαγγελματικών φορέων που συνδέονται με τον κλάδο, ώστε να ενδυναμώσουν τη συνεργασία, ενώ δημιουργήθηκαν γραφεία βιομάζας, με στόχο την προώθηση της βιομάζας και των χρήσεών της προς ένα ευρύ ακροατήριο. Κύριες επιπτώσεις του έργου Για το CRPF, το βασικό αποτέλεσμα ήταν το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη διαχείριση των ιδιωτικών δασών, καθώς και η συνειδητοποίηση της ανάγκης για μετάβαση από την πρόληψη κινδύνου πυρκαγιάς σε μια δασοκομική διαχείριση. Στην Αναπτυξιακή Δημοτική Επιχείρηση Πατρών (ΑΔΕΠ), το Γραφείο Βιομάζας χρησιμοποιείται ως πηγή πληροφοριών, εκπαίδευσης, και τεχνικών συμβουλών, και προσφέρει εξειδικευμένη και αντικειμενική πληροφόρηση σχετικά με την ενέργεια από ξυλώδη βιομάζα, τις τεχνολογίες, και τις γενικές πηγές καυσίμων. Ευαισθητοποίηση σχετικά με τη βιομάζα και την ενίσχυση της αλυσίδας αξίας της δασοκομίας, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη βιομηχανιών που συνδέονται με το δασικό περιβάλλον. Στην Enguera της Ισπανίας, η Πλατφόρμα Δασών της Βαλένθια (VFP) ασκεί πιέσεις για την προώθηση ενός πραγματικά βιώσιμου οικονομικού τομέα των μεσογειακών δασών στη Βαλένθια. 7

ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΔΑΣΩΝ ΤΗΣ ΒΑΛΕΝΘΙΑ Στις 31 Μαΐου του 2013, υπό την αιγίδα του Προγράμματος PROFORBIOMED, συνολικά 18 ενώσεις, φορείς και οργανώσεις δημιούργησαν την Πλατφόρμα Δασών της Βαλένθια (VFP) στην Enguera (Βαλένθια, Ισπανία), με στόχο τη συντήρηση και βελτίωση των δασικών περιοχών. Ο Πρόεδρος της VFP, José Vicente Oliver, εξήγησε ότι η νέα πλατφόρμα έχει έναν πολύ φιλόδοξο στόχο, μία δέσμευση προς τις μελλοντικές γενεές να συντηρήσει μια πλούσια κληρονομιά και ένα ποικίλο περιβάλλον, και να αναπτύξει έναν τομέα ο οποίος θα είναι σε θέση να προσφέρει ευκαιρίες, δηλαδή να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και ευημερία [...] «. ήμισυ της περιοχής της Βαλένθια, ο τομέας συμβάλει κατά λιγότερο από 1 % στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ). Η Πλατφόρμα έχει ως στόχο να προωθήσει την πραγματική αναγνώριση της ιδιοκτησίας των δασών ως μια στρατηγική για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης του τομέα, τη δημιουργία περιβαλλοντικής και κοινωνικοοικονομικής αξίας, και τη συμβολή στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στα χωριά της περιοχής. Η Πλατφόρμα θα γίνει στη συνέχεια ένα Cluster βιοενέργειας στη Βαλένθια και θα ξεκινήσει να προωθεί την βιοενέργεια. Οι εταίροι που ίδρυσαν την πλατφόρμα μελέτησαν αρχικά την κατάσταση των δασών της Βαλένθια. Συμπέραναν πως παρόλο που τα δάση καταλαμβάνουν περισσότερο από το " Μία δέσμευση στις μελλοντικές γενιές για τη συντήρηση μιας πλούσιας κληρονομιάς και ενός ποικίλου περιβάλλοντος " 8

Η ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ: ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΞΙΑ Τα σχέδια διαχείρισης αποτελούν βασικό εργαλείο για την ανάπτυξη της αλυσίδας αξίας της δασικής βιομάζας με βιώσιμο τρόπο. Πράγματι, επιτρέπουν στους διαχειριστές των δασών να λάβουν υπόψη τις δυνατότητες παραγωγής και τις καλύτερες τελικές χρήσεις του ξύλου, επιτρέποντας έτσι το σχεδιασμό ρεαλιστικών και βιώσιμων ενεργειακών μοντέλων. Εταίροι: DGMA ISPRA ARGEM/INFO DRAFD GOV ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΔΑΣΙΚΗΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ H DGMA στη Μούρθια έχει αναπτύξει μια καινοτόμο μεθοδολογία για την υλοποίηση των Σχεδίων Διαχείρισης της Βιομάζας, με βάση μια έρευνα, η οποία χρησιμοποιεί τα δεδομένα που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο της 4ης Εθνικής Απογραφής Δασών. Με τον τρόπο αυτό μειώνονται σχεδόν στο ήμισυ οι εργασίες που απαιτούνται για την απόκτηση των απαραίτητων στοιχείων, εξοικονομώντας κόστος και χρόνο. Επίσης, μέσω του PROFORBIOMED, η DGMA έχει αναπτύξει ένα λογισμικό για την ταχεία επεξεργασία των δεδομένων που συλλέγονται. Το πρόγραμμα υπολογίζει τον όγκο βιομάζας και άλλες σημαντικές παραμέτρους για την διαχείριση των δασών, με βάση τα δεδομένα που συλλέγονται και ενσωματώνοντας στοιχεία από την Εθνική Απογραφή Δασών. Στο πλαίσιο αυτό διοργανώθηκαν εκπαιδευτικές συναντήσεις, με βασικό στόχο να παρέχουν πληροφορίες για τη συγκεκριμένη μεθοδολογία που αναπτύχθηκε στους τεχνικούς και τις εταιρίες. Η δράση αυτή διευκολύνει την τυποποίηση των εν λόγω σχεδίων στην Περιφέρεια της Μούρθια. Ως αποτέλεσμα, το πρώτο Σχέδιο Διαχείρισης Δασικής Βιομάζας συντάχθηκε για το δάσος Sierra de Burete (Cehegín, Μούρθια, Ισπανία). 9

ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΒΙΟΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΛΑΤΣΙΟ Μετά την έρευνα για τη χλωρίδα και τη βλάστηση της Λάτσιο και την ανάλυση των δασικών πόρων, το Ιταλικό Ινστιτούτο για την Προστασία και την Έρευνα του Περιβάλλοντος (ISPRA) έχει αναπτύξει μια μεθοδολογία για την αξιολόγηση του δυναμικού βιοενέργειας των δασών και άλλων πόρων χωρίς να βλάπτει το περιβάλλον. Το ISPRA επικεντρώθηκε στις καλλιέργειες μικρού περίτροπου χρόνου (Short Rotation Crops) για παροχή βιοενέργειας. Η ομάδα του ISPRA πραγματοποίησε μια μελέτη με στόχο την αξιολόγηση της έκτασης που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για το σκοπό αυτό. Το ISPRA επικεντρώθηκε στις πιθανές επιπτώσεις της μεθόδου αυτής στη βιοενέργεια, όσον αφορά διάφορες πτυχές του περιβάλλοντος και του τοπίου, συμπεριλαμβανομένης της βιοποικιλότητας. Με βάση τα αποτελέσματα προηγούμενων μελετών, δόθηκαν κατευθυντήριες γραμμές στους ενδιαφερόμενους για την επιλογή του χώρου και των ειδών, τις τεχνικές καλλιέργειας του εδάφους, τις τεχνικές φύτευσης, τις μεθόδους συγκομιδής, λαμβάνοντας υπόψη την έννοια της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Η εργασία που πραγματοποιήθηκε από το ISPRA για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των Καλλιεργειών ΜΠΧ αποτελούν μέρος της Πιλοτικής Δράσης 1.6 (Δράσεις επίδειξης με ενεργειακές καλλιέργειες μικρού περίτροπου χρόνου). Οι κατευθυντήριες γραμμές που δημιουργήθηκαν για την Ιταλία ακολουθούν τις υποδείξεις και τις συστάσεις της Π.Δ. 1.6 Οι εταίροι του PROFORBIOMED εργάστηκαν σε αυτή την προοπτική για να αναπτύξουν νέα εργαλεία και μεθόδους για να σχεδιάσουν τα σχέδια διαχείρισης και να εκτιμηθεί το δυναμικό της βιοενέργειας των δασών. Για παράδειγμα, οι περιφερειακές κυβερνήσεις της Μούρθια και της Βαλένθια διερεύνησαν με επιτυχία τρόπους ταχύτερης και πιο οικονομικής συλλογής των απαιτούμενων δεδομένων, με βάση υφιστάμενους καταλόγους και νέες τεχνολογίες. 10

ΔΙΑΘΕΣΙΜΗ ΒΙΟΜΑΖΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ Αρκετές μελέτες που διεξήχθησαν από το ARGEM (Γραφείο Ενέργειας της Περιφέρειας της Μούρθια) βοήθησαν στο καθορισμό μιας ζώνης με υψηλή παραγωγή αγροτικής βιομάζας στον Δήμο Cieza. Η ποσότητα της διαθέσιμης ξυλώδους βιομάζας ανά έτος έχει αξιολογηθεί με χρήση εργαλείων GIS, για ένα σύνολο 542.000 τόνων, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου προέρχεται από γεωργικές δραστηριότητες. Επιπλέον, πραγματοποιήθηκε μια δοκιμή για τη βελτίωση των διαδικασιών συλλογής αγροτικής βιομάζας, προκειμένου να μειωθεί το τελικό κόστος, επιτρέποντας έτσι την παραγωγή τελικών βιοκαυσίμων, κυρίως wood chips, από μια πιο αποδοτική πρώτη ύλη. Τα τελικά αποτελέσματα δείχνουν πως υπάρχει δυνατότητα μείωσης του κόστους περίπου κατά 45 %, από 50 σε 27 ανά τόνο (20 % υγρασία). Κύριες επιπτώσεις του έργου Στη Μούρθια, το έργο της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος (DGMA), και κυρίως τα νέα εργαλεία που έχουν αναπτυχθεί, έχουν συμβάλει στην υλοποίηση των Σχεδίων για τη Διαχείριση της Δασικής Βιομάζας, και την εφαρμογή τους σε δημόσια και ιδιωτικά δάση. Συνέβαλε επίσης και στη βελτίωση της συνεργασίας ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΔΑΣΟΥΣ-ΞΥΛΟΥ-ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Η Περιφέρεια της Σικελίας πραγματοποίησε έρευνες σχετικά με το ξύλο που μπορεί να ληφθεί από την αποκατάσταση των αναδασώσεων στα ΒουνάSicani. Διεξήχθη μια έρευνα με χρήση εργαλείων GIS για ολόκληρη την περιοχή, και σε επίπεδο δήμου με την υλοποίηση ενός σχεδίου διαχείρισης, όπου πειραματικά δεδομένα από το Πανεπιστήμιο του Παλέρμο χρησιμοποιήθηκαν για την εκτίμηση της βιομάζας. Επιπλέον, μια πειραματική δραστηριότητα διεξήχθη σε μια περιοχή δοκιμής (1 εκταρίου) για τη συγκομιδή βιομάζας μετά από επιλεκτική αραίωση του πευκοδάσους Aleppo. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν ότι η ανάπτυξη της αλυσίδας εφοδιασμού δάσους-ξύλου-ενέργειας έχει τη δυνατότητα να παρέχει την πρώτη ύλη σε μια μονάδα Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας (ΣΗΘ) σε κάθε δήμο της περιοχής, με μέγεθος ανάλογο με τη διαθεσιμότητα της βιομάζας. 11

ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ Η Generalitat Valenciana έχει αναπτύξει μια καινοτόμο μεθοδολογία για την ανάπτυξη σχεδίων διαχείρισης των δασών, με έμφαση στη βιώσιμη παραγωγή δασικής βιομάζας. Η μεθοδολογία αυτή βασίζεται στο συνδυασμό της τεχνολογίας LIDAR και συμβατικών δασικών τεχνικών. Η εφαρμογή αυτής της μεθόδου αποτελεί έναν λιγότερο δαπανηρό τρόπο απόκτησης δασοκομικών δεδομένων, καθώς απαιτούνται μικρότερα δείγματα έκτασης γης από ότι κατά την απογραφή δάσους. Συνοδεύεται από ένα τεχνικό έγγραφο το οποίο περιγράφει τη μεθοδολογία, παρέχει χάρτες και περιλαμβάνει όλη την τεκμηρίωση για τη διαχείριση του έργου. Το δημόσιο δάσος Sierra Negrete, βρίσκεται στο δήμο Utiel (Βαλένθια), διοικείται από την Generalitat Valenciana και ανήκει στην πόλη της Utiel. Το Σχέδιο Διαχείρισης του Δάσους δημιουργήθηκε από την Generalitat Valenciana με τη χρήση αυτής της νέας μεθοδολογίας. μεταξύ του τεχνικού προσωπικού, των δασικών εταιρειών και των ιδιοκτητών δασών. Αυτό θα βοηθήσει στην υποστήριξη του τομέα των δασών στην περιοχή, μέσω της βιώσιμης χρήσης της βιομάζας. "Να αναπτυχθούν νέα εργαλεία και μέθοδοι για την ανάπτυξη σχεδίων διαχείρισης και την αξιολόγηση του δυναμικού βιοενέργειας των δασών" Στη Βαλένθια, η ανάπτυξη της μεθοδολογίας και η διάδοσή της στους ιδιοκτήτες δασών και τους τεχνικούς, έχει προωθήσει την υλοποίηση μεγαλύτερου αριθμού σχεδίων διαχείρισης δασών. Η μείωση του κόστους εφαρμογής της μεθοδολογίας αυτής είναι το κλειδί για την ενθάρρυνση των δημόσιων και ιδιωτικών ιδιοκτητών για τη διαχείριση των δασικών εκτάσεων τους. Ο αριθμός των δασών που διαχειρίζονται βιώσιμα θα αυξηθεί με τον τρόπο αυτό, οδηγώντας σε περισσότερα περιβαλλοντικά οφέλη. 12

Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ: ΝΕΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ Η υπολειμματική δασική βιομάζα χρησιμοποιείται κυρίως για ενεργειακούς σκοπούς, για την παραγωγή θερμότητας, ηλεκτρισμού ή και των δύο μέσω καύσης. Στο πλαίσιο αυτό, πραγματοποιήθηκαν μελέτες για να αξιολογηθεί η σκοπιμότητα και τα οφέλη από τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η βιομάζα ή το βιοαέριο. Το Πρόγραμμα PROFORBIOMED έχει επίσης πραγματοποιήσει δράσεις για την ανάπτυξη νέων χρήσεων της βιομάζας, με σκοπό την επέκταση των δυνατοτήτων που προσφέρονται από τις αλυσίδες αξίας της βιομάζας. Ένα παράδειγμα νέας χρήσης είναι μέσω των χημικών ουσιών που βρέθηκαν στον κορμό και σε άλλα μέρη του δένδρου. Μία από τις δράσεις του CICAE περιλάμβανε την ταυτοποίηση και τον ποσοτικό προσδιορισμό διαφόρων δειγμάτων, και κυρίως ορισμένων που προέρχονταν από εκτάσεις πιλοτικής δράσης. Εταίροι: Algar Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας CICAE/INUAF Μια άλλη δυνατότητα που προσφέρει η βιομάζα είναι η συνδυαστική χρήση της μαζί με άλλο υλικό, ούτως ώστε να αποφευχθούν μείζονες αλλαγές στις υφιστάμενες εγκαταστάσεις. Για παράδειγμα, ΣΥΣΤΗΜΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΠΙΣΙΝΑΣ Ο ALGAR, ο οργανισμός για την επεξεργασία στερεών αποβλήτων στην Algarve, διεξήγαγε μια μελέτη για την αξιολόγηση της οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής απόδοσης από την αντικατάσταση του συστήματος θέρμανσης με καυστήρα πετρελαίου με ένα σύστημα βιομάζας σε Εσωτερική Πισίνα στην περιοχή Sao Bras de Alportel. Δύο λέβητες πετρελαίου, μαζί με ηλιακούς συλλέκτες που είναι εγκατεστημένοι στη στέγη, καλύπτουν σήμερα τις θερμικές ανάγκες της πισίνας. Οι διαχειριστές της πισίνας, παρακινούμενοι από τις συνεχείς αυξήσεις στην τιμή του πετρελαίου, αποφάσισαν να αναζητήσουν μια εναλλακτική ενεργειακή λύση, προκειμένου να μειωθεί το υψηλό κόστος λειτουργίας. Η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε στη μελέτη αυτή βασίζεται στη σύγκριση της τρέχουσας κατανάλωσης πετρελαίου και στη χρήση βιομάζας ως εναλλακτική πηγή ενέργειας. Ως εκ τούτου, το νέο σύστημα θα χρησιμοποιεί ένα λέβητα ξύλου pellet, ο οποίος απαιτεί έλεγχο της χωρητικότητας των δεξαμενών και σχεδιασμό της αποθήκευσης του ξύλου pellet. Η μελέτη βιωσιμότητας θα εξετάσει τις ενεργειακές απαιτήσεις της πισίνας μέσω της τρέχουσας κατανάλωσης πετρελαίου, σε σύγκριση με την ίδια ενέργεια που παρέχεται από ένα σύστημα ξύλου pellet, μόλις προσδιοριστούν τα λειτουργικά έξοδα. 13

ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΒΙΟΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ PELLET Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας πραγματοποίησε ένα έργο στην περιοχή Σερβίων Βελβενδού για την δημιουργία μιας συνδυασμένης μονάδας παραγωγής βιοαερίου και pellet. Η βασική πρώτη ύλη του βιοαερίου θα είναι ζωικά απόβλητα, με ένα μικρό ποσοστό από γεωργικά υπολείμματα (70/30). Το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) υποστηρίζει το Δήμο Σερβίων-Βελβεντού στην προετοιμασία των εγγράφων για το έργο που πρόκειται να χρηματοδοτηθεί από το μηχανισμό Κοινής Ευρωπαϊκής Στήριξης για Βιώσιμες Επενδύσεις σε Αστικές Περιοχές (JESSICA). Το έργο αυτό στοχεύει στην εξοικονόμηση πόρων (με τη μετάβαση από τα εισαγόμενα καύσιμα σε αχρησιμοποίητα απόβλητα), τον έλεγχο της καύσης των αποβλήτων και των εκπομπών ρύπων (με τη χρήση νέων τεχνολογιών), την ενίσχυση του ενεργειακού προφίλ της περιοχής (για την προσέλκυση νέων επενδύσεων), και τη συμβολή στον εθνικό στόχο για μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. *Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas η μονάδα παραγωγής ενέργειας της Καρδιάς στην Ελλάδα δεν πραγματοποίησε πλήρη μετάβαση από το λιγνίτη στη βιομάζα, αλλά πειραματίστηκε συνδυάζοντας και τα δύο καύσιμα. Κύριες επιπτώσεις του έργου Στην Algarve (Πορτογαλία), η μετατροπή μιας πισίνας σε ένα σύστημα θέρμανσης με βιομάζα θα συμβάλει στην περιφερειακή ανάπτυξη, και θα βοηθήσει επίσης στη μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων και του κόστους (έως 60%). " Η καθαρή εκπομπή CO 2 που προκύπτει από την καύση βιομάζας θεωρείται μηδενική" Πέρα από τους πολύ ελκυστικούς οικονομικούς δείκτες, η εγκατάσταση ενός λέβητα ξύλου pellet προσφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη. Η καθαρή εκπομπή CO2 που προκύπτει από την καύση βιομάζας θεωρείται μηδενική, καθώς τα δέντρα που παράγουν αυτό το καύσιμο βιομάζας κατά την ανάπτυξή τους, απορροφούν την ίδια ποσότητα CO2 που εκπέμπεται, όπως κατά την καύση. Στη Δυτική Μακεδονία, το σχέδιο για μια νέα μονάδα παραγωγής βιοαερίου θα βοηθήσει στην δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην αλυσίδα εφοδιασμού πρώτων υλών και τελικών προϊόντων, σε συνδυασμό με τις ευνοϊκές συνθήκες για παρόμοιες μελλοντικές επενδύσεις (εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, αποκεντρωμένα 14

συστήματα παραγωγής, κ.λπ. ). Θα συμβάλει επίσης στη χρήση των ανεκμετάλλευτων μέχρι σήμερα ή ρυπογόνων υποπροϊόντων, δημιουργώντας νέες αλυσίδες προστιθέμενης αξίας. Τέλος, οι επενδύσεις που έγιναν δημιουργούν συνδέσεις για την ανάπτυξη τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). Στην Ελλάδα, η Πιλοτική Δράση με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο προωθεί περαιτέρω τη χρήση της ξυλώδους βιομάζας στους τοπικούς φορείς, με σκοπό την παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας, ενισχύοντας έτσι το Cluster Βιοενέργειας και Περιβάλλοντος της Περιφέρειας. Το Cluster προωθεί την ανάπτυξη της βιομάζας και της βιοενέργειας, για μια πιο πράσινη και πιο ευημερούσα οικονομία στην περιοχή. Η δασική βιομάζα εμφανίζεται ως ιδανική πρώτη ύλη για την ανάκτηση πολύτιμων συστατικών από φυσικούς πόρους με βιώσιμο τρόπο Ακόμη, στην περιοχή της Algarve, ο προσδιορισμός βασικών χημικών ουσιών σημαντικού ενδιαφέροντος, επιτρέπει τη ΜΙΚΤΗ ΚΑΥΣΗ ΞΥΛΩΔΟΥΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ ΜΕ ΛΙΓΝΙΤΗ Μία πιλοτική μικτή καύση διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας στον ΑΗΣ Καρδιάς της ΔΕΗ στην Κοζάνη. Ο στόχος της δράσης αυτής ήταν η ανάμειξη ξυλώδους βιομάζας και λιγνίτη, και η τροφοδοσία μιας υπάρχουσας μονάδας. Η μικτή καύση διήρκησε περίπου 14 ώρες, όπου 510 τόνοι wood chips εισήχθησαν, μαζί με τον λιγνίτη, σε μία από τις μονάδες. Διατηρήθηκε φορτίο ισχύος 225 MW κατά τη διάρκεια της μικτής καύσης. Η υποκατάσταση της βιομάζας ήταν περίπου 2,1% με βάση το βάρος, που αντιστοιχεί σε 6,22% με βάση την ενέργεια (όσον αφορά τις Κατώτερες θερμικές τιμές για το λιγνίτη και τα wood chips). Η πιλοτική δοκιμή ήταν αρκετά επιτυχής και η όλη λειτουργία κύλησε ομαλά, χωρίς σημαντικά προβλήματα. Στη μικτή καύση παραβρέθηκαν εκπρόσωποι του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) και της Αναπτυξιακής Δυτικής Μακεδονίας (ΑΝΚΟ Α.Ε.)., διευρύνοντας έτσι τη συζήτηση για τις συνολικές προοπτικές από την υλοποίηση της δράσης. 15

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΔΑΣΙΚΗ ΒΙΟΜΑΖΑ Το Κέντρο Έρευνας Επιχειρήσεων και Περιβαλλοντικών Επιστημών του INUAF (Πορτογαλία), δραστηριοποιείται στον τομέα των πολύτιμων ουσιών που μπορούν να βρεθούν στην υπολειμματική δασική βιομάζα. Εξετάζοντας διάφορα δείγματα, εντόπισαν και προσδιόρισαν τα χαρακτηριστικά και την ποσότητα των χημικών ουσιών που θα μπορούσαν να έχουν μεγάλη οικονομική αξία. Για παράδειγμα, εξετάζοντας δείγματα ευκαλύπτου, προέκυψαν τα εξής συμπεράσματα: - Τα δείγματα είναι πλούσια σε αιθέρια έλαια - Εντοπίστηκαν, sesquiterpenes, aromadendrene και alloaromadendrene - Μία από τις κύριες ουσίες που εντοπίστηκαν είναι η γλοβουλίνη - Στα δείγματα εντοπίστηκαν λιπαρά οξέα, όπως παλμιτικό οξύ δημιουργία μιας νέας αλυσίδας αξίας, η οποία μπορεί να ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη των παραγωγών. Η ταυτοποίηση και ο ποσοτικός προσδιορισμός πολύτιμων ενώσεων είναι το πρώτο βήμα. Συμπερασματικά, η δασική βιομάζα εμφανίζεται ως μια ιδανική πρώτη ύλη για την ανάκτηση πολύτιμων συστατικών από τους φυσικούς πόρους με βιώσιμο τρόπο. ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ ΙΧΝΗΛΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ: ΕΝΑ ΝΕΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Το Ίδρυμα της Λομβαρδίας για το Περιβάλλον (FLA), σε συνεργασία με τους εταίρους του έργου, ανέπτυξε και εφάρμοσε ένα νέο πρωτόκολλο για τον καθορισμό αρχών και τεχνικών απαιτήσεων για την ιχνηλασιμότητα της δασικής βιομάζας σε ολόκληρο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού. Το σύστημα αποσκοπεί στην προώθηση της υπεύθυνης χρήσης των δασικών πόρων για ενεργειακούς σκοπούς. Το νέο σύστημα ιχνηλασιμότητας ορίζει τις διαδικασίες προκειμένου να εξασφαλιστεί η ταυτοποίηση των παρτίδων βιομάζας σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού. 16

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ: ΝΕΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Ένας από τους στόχους του έργου PROFORBIOMED είναι η καθιέρωση ολοκληρωμένων στρατηγικών ανάπτυξης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κυρίως με τη βελτίωση των τεχνικών, υλικοτεχνικών και περιβαλλοντικών πτυχών των αλυσίδων παραγωγής βιομάζας. Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη νέων εργαλείων, μεθοδολογιών και τεχνικών για τη συγκομιδή δασικής βιομάζας με βιώσιμους τρόπους, μειώνοντας έτσι το κόστος για τους ιδιοκτήτες, και παράλληλα προστατεύοντας το περιβάλλον. Εταίροι: FLA CTFC Μία από τις πιλοτικές δράσεις που συνδέονται με αυτήν την πτυχή ήταν η ολική εξαγωγή βιομάζας, που διεξήχθη σε διάφορες πιλοτικές περιοχές (συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Γαλλίας και της Καταλονίας). Η δράση αυτή θα είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των λειτουργικών δαπανών, αξιολογώντας παράλληλα τις επιπτώσεις στο περιβάλλον (κυρίως στο έδαφος και τα θρεπτικά συστατικά). ΟΛΙΚΗ ΕΞΑΓΩΓΗ ΔΑΣΙΚΗΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ Η ομάδα του CTFC πραγματοποίησε μία σειρά μετρήσεων για να εκτιμήσει την οικονομική βιωσιμότητα της εξαγωγής βιομάζας, χρησιμοποιώντας ένα σύστημα αποψιλωτικής υλοτομίας. Συγκεκριμένα, επικεντρώθηκαν στη χρήση μιας θεριστικής μηχανής υλοτόμησης. Οι μετρήσεις αυτές οδήγησαν επίσης το CTFC στη δημιουργία μιας μεθοδολογίας για την αξιολόγηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων αυτού του τύπου της εξαγωγής βιομάζας. Κύριες επιπτώσεις του έργου Το έργο του CTFC (Κέντρο Τεχνολογίας Δασοκομίας της Καταλονίας) παρείχε πληροφορίες για την οικονομική και την περιβαλλοντική σκοπιμότητα της ολικής εξαγωγής βιομάζας, και την εκτίμηση των επιπτώσεων που μπορεί να έχει η ενέργεια αυτή. Οι προσπάθειές τους βοήθησαν επίσης στην αύξηση της ευαισθητοποίησης των διαχειριστών των δασών όσον αφορά την ανάγκη να παρακολουθούνται οι επιπτώσεις μακροπρόθεσμα. 17

Εταίρος: AIFM ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Προκειμένου να διαδώσουν τις δραστηριότητες του έργου και τα αποτελέσματα που προέκυψαν, οι εταίροι του έργου κατέβαλαν ιδιαίτερες προσπάθειες για να σχεδιάσουν μια στρατηγική επικοινωνίας, η οποία είχε ως στόχο την προώθηση του έργου και την παροχή πληροφοριών σχετικά με τους κύριους τομείς ενδιαφέροντος: τη δασική βιομάζα, την ποικιλομορφία και τις ιδιαιτερότητες του μεσογειακού δάσους, τις προκλήσεις για την τοπική οικονομία και το περιβάλλον. Αποσκοπούσε επίσης στο να επηρεάσει συγκεκριμένες ομάδες-στόχους: επαγγελματίες στον τομέα των δασών, της ξυλείας και της ενέργειας, φορείς χάραξης πολιτικής σε τοπικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και το ευρύ κοινό. "Προώθηση του έργου και παροχή πληροφοριών σχετικά με τους κύριους τομείς ενδιαφέροντος: τη δασική βιομάζα, την ποικιλομορφία και τις ιδιαιτερότητες του μεσογειακού δάσους " Το βασικό εργαλείο επικοινωνίας ήταν η ιστοσελίδα του προγράμματος, όπου δημοσιεύονται τακτικά όλες οι σχετικές πληροφορίες. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιήθηκαν επίσης ως σύνδεσμος για την ιστοσελίδα. Άλλα εργαλεία περιλάμβαναν ενημερωτικά δελτία σε ηλεκτρονική μορφή, αφίσες και φυλλάδια, τεχνικά εγχειρίδια και εκθέσεις. Επιπλέον, πραγματοποιήθηκαν συχνές εκδηλώσεις (μερικές από τις οποίες παρουσιάζονται στο παρόν φυλλάδιο). Βασικές επιπτώσεις του έργου Οι επικοινωνιακές δράσεις του έργου επηρέασαν ένα ευρύ κοινό κατά τη διάρκεια υλοποίησής του. Η ιστοσελίδα του έργου είχε περισσότερες από 17.000 επισκέψεις έως τον Ιούλιο του 2014, και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συγκέντρωσαν 273 μέλη στο Facebook και 185 μέλη στο LinkedIn. Η βασική εκδήλωση που διοργανώθηκε στο πλαίσιο του έργου, ήταν το τελικό διεθνές συνέδριο, όπου συγκεντρώθηκαν περίπου 100 άτομα για να επισκεφθούν πιλοτικές περιοχές, να συζητήσουν για τα έργα βιομάζας που βρίσκονται σε εξέλιξη στην περιοχή, αλλά και για τις προκλήσεις που σχετίζονται με τη βιομάζα. 18

ΤΕΛΙΚΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η Διεθνής Ένωση για τα Δάση της Μεσογείου (AIFM) με τη βοήθεια του CRPF, διοργάνωσε το τελικό διεθνές συνέδριο για το έργο στη Μασσαλία (Γαλλία) στις 19 και 20 Ιουνίου 2014, στο οποίο οι συμμετέχοντες μοιράστηκαν τα αποτελέσματα του έργου και συζήτησαν για την ανάπτυξη της βιομάζας, τις επιπτώσεις της και το μέλλον της στην περιοχή της Μεσογείου. Το συνέδριο ξεκίνησε με μια επίσκεψη στις πιλοτικές περιοχές του CRPF, όπου οι εταίροι συνάντησαν μία ομάδα ιδιοκτητών δασών που δραστηριοποιείται στην παραγωγή βιομάζας. Κατά τη δεύτερη μέρα πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις γύρω από δύο βασικά ερωτήματα Πού και πώς θα πρέπει να αξιοποιηθεί η βιομάζα; και Ποιες τεχνολογίες και οργανωτικές δομές θα πρέπει να εφαρμοστούν;. Οι παρουσιάσεις για τις δράσεις του έργου (τα πιλοτικά σχέδια, τις δράσεις κεφαλαιοποίησης και επικοινωνίας) παρείχαν σημαντικές πληροφορίες για τις συζητήσεις που ακολούθησαν. Κατά τις τελευταίες συζητήσεις μεταξύ των εταίρων προτάθηκαν λύσεις για το μέλλον της δασικής βιομάζας στην περιοχή της Μεσογείου. Εκδότης: AIFM (International Association for Mediterranean Forests) 14, rue Louis Astouin 13 002 Marsiglia Γαλλία Tel: +33 (0)4 91 90 76 70 www.aifm.org Graphic Design: Falhène Productions Moca 20140 Moca Croce Γαλλία Tel: +33 (0)4 95 24 39 25 www.falhene.info διόρθωση κειμένων : Δρ. Γιάννης Φάλλας / ΠΔΜ Μετάφραση : Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας Photos credits: PROFORBIOMED, Marie de Guisa, Nicolas Joly, MEDLAND 2020, Falhène Productions. Εκτυπώσεις για την ΕΕ. Copyrights : Οκτώβριος 2014 ISBN: 978-2-9550619-0-9 19

ΕΤΑΙΡΙΚΟ ΣΧΗΜΑ Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του έργου: www.proforbiomed.eu ή επικοινωνήστε με: Roque Perez Palazon (Περιφέρεια της Μούρθια) Email: palazon.roque@carm.es Το Proforbiomed είναι επίσης στο Facebook: www.facebook.com/ Proforbiomed Και στο LinkedIn: Group Proforbiomed (Mediterranean Forest Biomass for Energy) Αυτή η έκδοση συγχρηματοδοτήθηκε από το ΕΤΠΑ στα πλαίσια του έργου «PROFORBIOMED προώθηση της δασικής βιομάζας στη λεκάνη της Μεσογείου» Αρ. Σχετ. (1S-MED 10-009). Την αποκλειστική ευθύνη για το περιεχόμενο της παρούσας δημοσίευσης φέρουν οι συντάκτες. Δεν εκφράζει απαραίτητα την άποψη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ή του προγράμματος MED. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν είναι υπεύθυνη για οποιαδήποτε χρήση γίνει των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν.