ΘΕΜΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΠΙΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΡΕΒΕΛΗ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ, ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΡΑΜΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΣΠΙΤΑΛΑΣ ΝΙΚΟΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ ΙΣΠΙΚΟΥΔΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΠΙΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΡΕΒΕΛΗ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ, ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η σπουδάστρια: ΓΡΗΓΟΡΑΚΗ ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α.Ε.Μ 162 ΔΡΑΜΑ 2009

ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 4 ΓΕΝΙΚΑ... 5 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 ΙΙ. ΥΛΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ... 6 Αξιολόγηση Τοπίου... 6 2.Υπολογισμός ζήτησης αναψυχής... 12 α. Ενεργός πληθυσμός αναψυχής... 12 β. Εκτίμηση βαθμού συμμετοχής πληθυσμού... 15 γ. Προσδιορισμός ζήτησης... 15 δ. Ημέρες πραγματικής χρήσης... 15 ε. Έκταση που απαιτείται ανά ΗΕ... 16 ΙΙΙ. ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 17 ΙV. ΣΚΟΠΟΣ... 19 V. ΘΕΣΗ-ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΧΡΗΣΗ ΓΑΙΩΝ... 20 VI. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ... 22 Α. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 22 Τοπογραφία... 26 3.4. Ηλιοφάνεια... 31 5. Υδρολογία... 33 6. Χλωρίδα... 35 6.1 Οικότοποι... 39 7. Πανίδα... 41 7.1. Χερσαία μαλάκια και μαλάκια του γλυκού νερού.... 41 7.2. Αρθρόποδα... 41 7.3. Αμφίβια... 42 7.4. Ερπετά... 42 7.5. Πτηνά... 43 2

7.6. Θηλαστικά... 44 8. Κίνδυνοι... 45 Β.ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 47 2. Κυκλοφορία Έργα Υποδομής... 52 3. Υφιστάμενη Χρήση του Χώρου για Αναψυχή... 55 Γ. ΤΟΠΙΟ... 56 Δ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 59 1. Πληθυσμός Ανάλυση... 59 2. Ζήτηση Για Αναψυχή... 60 VII. ΣΥΝΘΕΣΗ... 62 A.ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ... 62 B. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ... 64 1. Διατήρηση Συντήρηση του Φυσικού Περιβάλλοντος... 65 2. Παροχή διευκολύνσεων για αναψυχή... 66 Γ. ΕΡΜΗΝΙΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ... 68 Δ. ΣΗΜΑΝΣΗ... 69 Ε. ΠΡΟΜΕΤΡΗΣΗ- ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΙΜΩΝ- ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ... 70 VIII. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΧΡΟΝΟΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ... 83 IX. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ... 84 1. Κανονισμός Λειτουργίας του Κουρταλιώτικου φαραγγιού Λίμνη Πρέβελη... 85 2. Συμπεράσματα... 86 ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ... 88 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 100 ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ... 101 3

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το θέμα με το οποίο ασχολείται η πτυχιακή εργασία είναι «Ανάλυση και αξιολόγηση τοπίου περιοχής Πρέβελη Νομού Ρεθύμνης, με σκοπό την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού». Η επιλογή του συγκεκριμένου θέματος έγινε με α- φορμή την ολοένα αυξανόμενη ανάγκη του ανθρώπου, να απολαύσει το αγαθό της υπαίθριας αναψυχής. Επίσης η επιτακτική ανάγκη για προστασία των οικοσυστημάτων και βιότοπων που χρησιμοποιούνται ή προορίζονται για αναψυχικούς σκοπούς, από τον άνθρωπο, δε θα μπορούσαν να μην αποτελέσουν σημαντικό προς μελέτη κίνητρο. Κύριος σκοπός της πτυχιακής εργασίας είναι να μελετηθεί η περιοχή και να ληφθούν συμπεράσματα για την φύση και την αξία των οικοσυστημάτων και συγκεκριμένα του, σπάνιας ομορφιάς, βιότοπου, της λίμνης Πρέβελη, καθώς επίσης και το πώς ο άνθρωπος μπορεί να συνυπάρξει με τη φύση χωρίς να την υποβαθμίσει. Γίνεται προσπάθεια, μέσω της παρούσας μελέτης, να υπάρξει επαρκή περιβαλλοντική εκπαίδευση, ευαισθησία και σεβασμός από τον άνθρωπο προς τη φύση, μελετώντας τη σπάνια χλωρίδα και πανίδα, καθώς επίσης και την αξία αυτής, που υ- πάρχει και αναπτύσσεται στο Κουρταλιώτικο φαράγγι και στη λίμνη Πρέβελη. Επίσης με την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, ο άνθρωπος θα έρθει κοντά στη φύση και θα ωφεληθεί από αυτή, χωρίς όμως να υποβαθμίζει το περιβάλλον και χωρίς να εμποδίζει ή να δυσχεραίνει την φυσική εξελικτική του πορεία. Αξίζει να ευχαριστήσω θερμά όλους εκείνους που με βοήθησαν στη σύνταξη αυτής της εργασίας. Πρώτα από όλους τον επιβλέποντα καθηγητή μου Δρ. Ισπικούδη Ιωάννη για την άψογη συνεργασία μας, και την υπομονή του. Τον Ηγούμενο της Μονής Πρέβελη κ. Λυκάκη Ιάκωβο για τις πληροφορίες και το υλικό που με βοήθησε να συλλέξω, τους εργαζόμενους των Δήμων Λάμπης και Φοίνικα για την πρόθυμη εξυπηρέτησή τους, καθώς επίσης και τους εργαζομένους του Δασαρχείου Ρεθύμνης. Τέλος αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω την οικογένειά μου, για την αγάπη της και την στήριξη που μου προσέφερε καθ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου στο τμήμα Αρχιτεκτονικής Τοπίου Δράμας. Σεπτέμβριος 2009 Η σπουδάστρια: Ανδρονίκη Γ. Γρηγοράκη 4

ΓΕΝΙΚΑ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αναψυχή σημαίνει δραστηριότητα ή προσχεδιασμένη αδράνεια που ενεργείται με την θέληση κάποιου. Ως βαθύτερη ψυχολογική έννοια η αναψυχή αναφέρεται σε αισθητικές και πνευματικές εμπειρίες που παράγονται από την δυνατότητα αυτή. Η αναψυχή ως δραστηριότητα διαφέρει από την εργασία στο γεγονός ότι η τελευταία, γίνεται με σκοπό να αποκτηθούν χρήματα ή να καλυφθούν οι ανάγκες της ζωής(ελευθεριάδης 2003). Το δάσος προσφέρει στον άνθρωπο έναν μοναδικό χώρο αναψυχής και γαλήνης. Ο καθαρός αέρας του δάσους, η ομορφιά και η ηρεμία που βρίσκει κανείς μέσα σε αυτό, είναι ο αντίποδας μέσα στα καυσαέρια, στο θόρυβο και στο άγχος της πόλης. Η άμεση επαφή με τη φύση βοηθάει να αναπτύξουμε υπεύθυνη στάση και συμπεριφορά απέναντι στο περιβάλλον. Κατά όπως αναφέρει ο Gregory(1972) υπάρχουν δύο ειδών χαρακτηρισμοί για την αναψυχή. Διακρίνεται σε υπαίθρια και σε εκείνη που παρουσιάζεται σε κλειστούς χώρους. Υπαίθρια αναψυχή χαρακτηρίζεται η δραστηριότητα ελεύθερου χρόνου και γίνεται σε σχετικά μη αστικό περιβάλλον και φυσικούς χώρους με πρωταρχικό σκοπό την ευχαρίστηση και την ψυχική και πνευματική ευφορία (Ελευθεριάδης 2003). Η υπαίθρια αναψυχή χρειάζεται πολλούς και μεγάλης έκτασης, φυσικούς πόρους. Έτσι ένας σημαντικός φυσικός πόρος στη προκειμένη περίπτωση, αλλά όχι αρκετός για να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες ζήτησης αναψυχής, είναι η λίμνη Πρέβελη και το Κουρταλιώτικο φαράγγι του Νομού Ρεθύμνης. Η αναψυχή που γίνεται μέσα στα δάση (φυσικά χερσαία οικοσυστήματα) ο- νομάζεται δασική αναψυχή και είναι μέρος της υπαίθριας αναψυχής. Μερικές από τις κυριότερες δραστηριότητες που λαμβάνουν μέρος σε ένα δάσος είναι το κυνήγι, περίπατος, ορειβασία, υπαίθριο γεύμα, αθλήματα. Η δασική αναψυχή όπως και η υπαίθρια χρειάζεται κατάλληλους πόρους ε- κτάσεις ξηράς και υδάτινες- για να αναπτυχθεί κατάλληλα και να προσελκύσει τον κόσμο. Ακόμα όμως και να αναπτυχθούν, ένα δάσος δε μπορεί να κατασταθεί στο έπακρον κατάλληλο (suitable) αλλά ικανό (capable). Η καταλληλότητα ενός φυσικού πόρου δεν εξαρτάται μόνο από τη γεωϊκανότητα αλλά και από το μέγεθος της ζήτησης που αυτό έχει για αναψυχή. 5

ΙΙ. ΥΛΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Αξιολόγηση Τοπίου Με βάση τη θεωρία της Οικολογίας του τοπίου (Ισπικούδης κ.α. 2006), τις παραμέτρους της αισθητικής και τους παράγοντες που καθορίζουν το είδος και την ποιότητα αναψυχής, η περιοχή Πρέβελη διακρίθηκε σε μία μονάδα τοπίου. Σκοπός αυτής της διάκρισης είναι να διευκολυνθεί η εποπτεία, ο προσανατολισμός και ο σαφής καθορισμός του τοπίου, τόσο εντός της περιοχής μελέτης, όσο και επί του χάρτη. Επίσης να δημιουργήσει ένα πλαίσιο για τη συστηματική απογραφή, περιγραφή και ανάλυση των επιμέρους στοιχείων του τοπίου, τη συστηματική καταχώρηση των δεδομένων και των αποτελεσμάτων, το σχεδιασμό, την ποιοτική αξιολόγηση και τον έλεγχο εν γένει της λειτουργίας των τοπίων. Ακολούθησε η φάση αξιολόγησης της ποιότητας, τόσο του τοπίου της περιοχής Πρέβελη ως σύνολο, όσο και της λίμνης Πρέβελη ως μονάδα τοπίου, από άποψη οικολογικής λειτουργίας, αισθητικής αξίας και προσφοράς τους για αναψυχή. Η αξιολόγηση έγινε με τη χρήση δύο ομάδων κριτηρίων που χρησιμοποιούνται διεθνώς, αφού έχουν γίνει αποδεκτά από την IUCN (Διεθνής Οργάνωση Προστασίας Φύσης). ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΡΕΒΕΛΗ Πίνακας 1. Βαθμολογική κατάταξη αξιολόγησης των συστημάτων τοπίου Βαθμολογική κατάταξη κριτηρίων αξιολόγησης των συστημάτων τοπίου Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα πολύ 0 1 2 3 4 Πίνακας 2. Κριτήρια αξιολόγησης συνολικού τοπίου περιοχής Πρέβελη Κριτήρια αξιολόγησης συνολικού τοπίου (βαθμολόγηση 0 έως 4) Σύνολα 1. Νομικό καθεστώς 4 Ποιο είναι το νομικό καθεστώς του τοπίου και πώς αυτό επηρεάζει την υπάρχουσα ή τη μελλοντική διαχείριση; 2. Σπανιότητα (σε τοπικό, διεθνές επίπεδο) 15 4 6

Πόσο σπάνιο είναι το τοπίο από οπτική πλευρά; 3 Υπάρχουν σπάνια ενδιαιτήματα (βιότοποι) ή βιοκοινότητες; 4 Συντηρεί το τοπίο σπάνια είδη της χλωρίδας και πανίδας; 4 Πόσο σπάνια είναι στο τοπίο τα αρχαιολογικά χαρακτηριστικά του γνωρίσματα; 3. Ευπάθεια/Τρωτότητα 16 Πόσο εύθραυστα / τρωτά είναι τα χαρακτηριστικά στοιχεία του τοπίου; 4 Πόσο εύθραυστες / τρωτές είναι οι κοινότητες των φυτών και των ζώων; 4 Πόσο εύθραυστες / τρωτές είναι οι πολιτιστικές του υποδομές; 4 Η ευπάθεια / τρωτότητα οφείλεται στην περιορισμένη εσωτερική ομοιόσταση ή σε ευαισθησία σε εξωτερική απειλή; 4. Ποικιλία 16 Ποια είναι η ποικιλότητα του οπτικού τοπίου; 4 Πόσο ποικίλα είναι τα ενδιαιτήματα; 2 Ποια είναι η ποικιλότητα των ειδών μέσα σε κάθε ενδιαίτημα; 2 Πόσο ποικίλλουν οι περίοδοι και οι τύποι των πολιτιστικών υποδομών; 4 Πόσο συμβάλλει η ποικιλότητα στην αναψυχή; 4 5. Φυσικότητα 12 Πόσο φυσικό εμφανίζεται το φυσικό αποτέλεσμα; 4 Πόσο φυσικοί είναι οι βιότοποι; 4 Πόσο συμβάλλει η φυσικότητα στην αναψυχική αξία; 4 6. Τυπικότητα (σε τοπικό, εθνικό, διεθνές επίπεδο) Είναι τα οπτικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τυπικά και γιατί; Είναι οι κοινότητες και οι βιότοποι τυπικοί και γιατί; Είναι οι πολιτιστικές υποδομές τυπικές; 4 4 4 1 1 6 7. Μέγεθος - Πόσο μεγάλο είναι το τοπίο και τα συνθετικά του στοιχεία; - Πόσο σημαντικό είναι το μέγεθος του τοπίου σε σχέση με: Συμβολή στο (τοπικό) τοπίο Ποικιλότητα κοινοτήτων Ανεκτίμητες κοινότητες (και ελάχιστο μέγεθος των βιώσιμων μονάδων βιοτόπων) Ποικιλότητα ειδών Ανεκτίμητα είδη Αναψυχική και αισθητική αξία Επίδραση των παρυφών και εξωτερικών επιδράσεων 8. Θέση μέσα σε μία καταγραφική (οικολογική / αρχαιολογική / τοπιακή / αισθητική) μονάδα - Πόσο σημαντική είναι η θέση στην τοπιακή και περιφερειακή καταγραφή; Για παράδειγμα: Είναι ένα σημαντικό στοιχείο του τοπικού τοπίου; Είναι μέρος μίας οικολογικής μονάδας; Σχετίζεται με τοπικά αρχαιολογικά χαρακτηριστικά; Πώς σχετίζεται με τοπικά χαρακτηριστικά; Πώς σχετίζεται με άλλες τοπικές αναψυχικές εγκαταστάσεις; 4 4 4 4 3 4 4 4 4 4 4 4 1 7 31 17

9. Ιστορικές καταγραφές και αναφορές -Ποια ιστορικά στοιχεία υπάρχουν για το τοπίο και πόσο σημαντικά είναι αυτά για: Την εκτίμηση και διαχείριση των οπτικών του γνωρισμάτων; Τη διαχείριση και σπουδαιότητα των βιοτόπων και των ειδών του; Την ερμηνεία και διαχείριση των πολιτιστικών του υποδομών; Τη λογοτεχνική, πολιτιστική, αισθητική οργάνωση και αναψυχική δυνατότητα; 10. Εκπαιδευτική και ερμηνευτική σπουδαιότητα (σε τοπικό, εθνικό, διεθνές επίπεδο) - Πόσο συχνά η τοποθεσία χρησιμοποιείται για τυπική ή άτυπη εκπαίδευση (περιβαλλοντική εκπαίδευση); - Πόσο σημαντική είναι η ερμηνεία της υπάρχουσας ή ενδεχόμενης; 11. Έρευνα και μελέτη (σε τοπικό, εθνικό, διεθνές επίπεδο) - Σε τι βαθμό η τοποθεσία χρησιμοποιείται για επιστημονική έρευνα; 3 12. Πολιτιστικοί σύλλογοι Έχει η θέση κάποια σημαντική λογοτεχνική, ραδιοτηλεοπτική, δημοσιογραφική ή άλλη πολιτιστική οργάνωση; 2 13. Δημόσια χρήση και ενδιαφέρον (σε τοπικό, εθνικό, διεθνές επίπεδο) - Πόσο σημαντική είναι η θέση σαν πόλος έλξης των επισκεπτών; - Πόσο δημόσιο ενδιαφέρον υπάρχει μέσα σε αυτήν; 14. Υπάρχουσες διευκολύνσεις και ανέσεις επισκεπτών Τι διευκολύνσεις και ανέσεις επισκεπτών υπάρχουν σήμερα; 1 15. Κίνδυνοι, ασφάλεια και εξασφάλιση της θέσης - Υπάρχουν κίνδυνοι για τη θέση που μπορούν να απειλήσουν τους επισκέπτες; 2 - Πόσο εύκολα μπορεί να εξασφαλιστεί η θέση; 3 16. Ενδεχόμενη αξία Παρουσιάζει δυνατότητες η θέση για οποιαδήποτε από τις παραπάνω κατηγορίες οι οποία προς το παρόν δε παρουσιάζεται; 4 17. Εσωτερική συγκίνηση Εάν όλα τα άλλα αποτύχουν. 4 ΤΕΛΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 158 2 2 2 2 3 4 4 3 8 7 3 2 7 1 5 4 4 8

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΠΙΟΥ ΛΙΜΝΗΣ ΠΡΕΒΕΛΗ Πίνακας 3. Αξιολόγηση Μονάδας Τοπίου λίμνης Πρέβελη Αξιολόγηση μονάδας τοπίου Κριτήριο Διαβάθμιση Πρέβελη Κλίμακα Περιορισμένη 1 Μικρή 2 Μεγάλη 3 Αχανής 4 4 Εγκλεισμός Ασφυκτικός 1 Έντονος 2 Ανοικτός 3 Ανύπαρκτος 4 2 Ποικιλία Ανύπαρκτη 1 Μικρή 2 Μεγάλη 3 Πόλυ Μεγάλη 4 3 Αρμονία Χαοτικό 1 Παράτονο 2 Ισορροπημένο 3 Αρμονικό 4 4 Κίνηση Στάσιμη 1 Ήρεμη 2 Έντονη 3 Φρενιώδης 4 3 Υφή Λεία 1 Ομαλή 2 Τραχεία 3 Οργιώδης 4 4 Χρωματισμός Άχρωμος 1 Μονόχρωμος 2 Χρωματιστός 3 Φανταχτερός 4 3 Σπανιότητα Συνήθης 1 Ασυνήθιστη 2 Σπάνια 3 Μοναδική 4 4 Αίσθημα ασφάλειας Απειλή 1 Επιφυλακτικότητα 2 Ασφάλεια 3 Άνεση 4 2 Ερέθισμα Πληκτικό 1 Ουδέτερο 2 Ήπιο 3 Διεγερτικό 4 4 Εντύπωση Απεχθής 1 Δυσάρεστη 2 Ευχάριστη 3 Όμορφη 4 4 Τύπος θέας Μακρινή 1 Περίκλειστη 2 Ασυνεχής 3 Πανοραμική 4 3 Τρωτότητα Μεγάλη 1 Μέτρια 2 Μικρή 3 Καθόλου 4 1 Φυσικότητα Ελάχιστη 1 Μικρή 2 Μέτρια 3 Μεγάλη 4 4 Τυπικότητα Ελάχιστη 1 Μικρή 2 Μέτρια 3 Μεγάλη 4 2 Μέγεθος Ελάχιστο 1 Μικρό 2 Μέτριο 3 Μεγάλο 4 3 Σπουδαιότητα Ελάχιστη 1 Μικρή 2 Μέτριο 3 Μεγάλη 4 4 Αυθεντικότητα Ελάχιστη 1 Μικρή 2 Μέτρια 3 Μεγάλη 4 4 Συμβολική αξία Ελάχιστη 1 Μικρή 2 Μέτρια 3 Μεγάλη 4 4 Ενδεχόμενη αξία Ελάχιστη 1 Μικρή 2 Μέτρια 3 Μεγάλη 4 4 ΣΥΝΟΛΟ 66 Στη συνέχεια ταξινομήθηκαν οι βαθμολογίες σε τέσσερεις (4) βαθμίδες κατηγορίες. Τα τοπία με τις υψηλότερες βαθμολογίες (άριστη παρουσία) κρίθηκαν ως 9

πολύ σημαντικά και εντάχθηκαν στην Α βαθμίδα κοκ. Η δε αντιστοιχία του προς τους Ο.Π.Σ. κρίθηκε ως κάτωθι: 10

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΠΙΟΥ Πίνακας 4. Κατηγορίες βαθμολογίας αξιολόγησης τοπίου και προτεινόμενη αντιστοιχία Οπτικών Ποιοτικών Στόχων (Ο.Π.Σ) ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΒΑΘΜΟΙ ΑΞΙΑ Ο.Π.Σ. Α 180-136 ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ Π - Δ Β 135-91 ΜΕΓΑΛΗ Δ - ΜΔ Γ 90-46 ΜΕΤΡΙΑ ΜΔ - Τα Δ 45-0 ΜΙΚΡΗ Τ - ΜΤ Π= Προστασία, Δ= Διατήρηση, ΜΔ= Μερική Διατήρηση, Τ= Τροποποίηση, ΜΤ= Μέγιστη Τροποποίηση Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του συνολικού τοπίου της περιοχής Πρέβελη, ταυτίζονται με την Α κατηγορία του πίνακα 4, που σημαίνει ότι η ποιότητα του τοπίου είναι πολύ σημαντική σε αξία, και χρίζει προστασίας και διατήρησης. Πίνακας 5. Κατηγορίες βαθμολογίας αξιολόγησης μονάδων τοπίου και προτεινόμενη αντιστοιχία Οπτικών Ποιοτικών Στόχων (Ο.Π.Σ.) Κατηγορίες βαθμολογίας αξιολόγησης μονάδων τοπίου και προτεινόμενη αντιστοιχία Ο.Π.Σ Κατηγορία Βαθμοί Αξία Ο.Π.Σ Α 80-66 Πολύ σημαντική Π-Δ Β 65-51 Μεγάλη Δ-ΜΔ Γ 50-36 Μέτρια ΜΔ-Τα Δ 35-20 Μικρή Τ-ΜΤ Π= Προστασία, Δ= Διατήρηση, ΜΔ= Μερική Διατήρηση, Τ= Τροποποίηση, ΜΤ= Μέγιστη Τροποποίηση Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης της μονάδας τοπίου, που είναι η λίμνη Πρέβελη, ταυτίζονται με την Α κατηγορία του πίνακα 5, της οποίας η αξία είναι πολύ σημαντική και χρίζει προστασίας και διατήρησης επίσης. 11

2.Υπολογισμός ζήτησης αναψυχής 1 α. Ενεργός πληθυσμός αναψυχής Ενεργός πληθυσμός για τη δασική αναψυχή θεωρείται ο πληθυσμός ο οποίος κάνει χρήση του χώρου. Σχετικές έρευνες που έγιναν στις ΗΠΑ, απέδειξαν ότι το 90% της υπαίθριας αναψυχής λαμβάνει χώρα σε ακτίνα 200Km από τα οικιστικά κέντρα, το δε υπόλοιπο 10% σε περιοχές που απέχουν περισσότερο από 200Km. Το ποσοστό των 90% μοιράζεται σε δυο μέρη. Το 60% αναφέρονται στον πληθυσμό που περιορίζεται σε ημερήσιες εξόδους και κινείται σε μια ακτίνα μικρότερης των 65Km γύρω από το οικιστικό κέντρο. Τα άλλα 30% αναφέρονται σε μεγαλύτερες εξόδους και καλύπτουν μια ζώνη πλάτους 135Km μεταξύ 60 και 200Km από το οικιστικό κέντρο (Λιάκος 1979). Χαράσσοντας κύκλου ακτίνα 65Km από τη λίμνη Πρέβελη (χάρτης 1), βρίσκουμε τα κύρια αστικά κέντρα που περιλαμβάνονται εντός του κύκλου κα καταγράφουμε το πληθυσμό τους. Καθώς επίσης και τους οικισμούς που βρίσκονται πλησίον της περιοχής μελέτης μας. Πίνακας 6. Απογραφή πληθυσμού των αστικών κέντρων (2001) Πηγή: Σχολικός Άτλας Α/Α Αστικά Κέντρα Πληθυσμός 1 Ηράκλειο 142.112 2 Ρέθυμνο 32.694 3 Χανιά 55.838 Σύνολο 230,644 1 Γρηγοριάδης 2005, 85-99. Σχολικός Άτλας. Αρχεία Δήμου Λάμπης 12

Χάρτης 1. Πόλεις και οικισμοί που περιλαμβάνονται σε ακτίνα κύκλου 65 και 200 km. 13

Πίνακας 7. Απογραφή πληθυσμού (2001) των γύρω οικισμών Πηγή: αρχείο Δήμου Λάμπης Α/Α Οικιστικά κέντρα Πληθυσμός 1 Άγιος Βασίλειος 130 2 Άγιος Ιωάννης 334 3 Αγκουσελιανά 330 4 Ασώματος 207 5 Κοξαρέ 401 6 Λευκόγεια 369 7 Μαριού 289 8 Μύρθιος 845 9 Ροδάκινο 428 10 Πλακιάς 613 Σύνολο 3.946 Οπότε ο συνολικός πληθυσμός είναι: 230.644 + 3.946 = 234.590 κάτοικοι Το εμβαδόν του κύκλου με ακτίνα 65Km είναι: Ε (65) = Π*R 2 = 3.14*(65) 2 = 13.266.5Κm 2 Η ευρύτερη περιοχή μελέτης που περιλαμβάνεται στο Δήμο Φοίνικα, καταλαμβάνει έκταση περίπου 3.425ha δηλαδή ποσοστό 0,25% των 13.266,5Km 2 13.266,5km 2 100 100 * 34,25 = = Χ= = 0,25% 13.266,5 34,25km 2 Χ Το παραπάνω ποσοστό πολλαπλασιάζοντας το με το 60% =0.6 του πληθυσμού που αναμένεται να επισκεφθεί την περιοχή, έχει ως αποτέλεσμα: 0.25*0.6*234.590=35.188,5 κάτοικοι. Οπότε ο ενεργός πληθυσμός που προβλέπεται να επισκεφθεί την περιοχή μελέτης μας από τη ζώνη πλάτους 65Km είναι Ε.Π.= 35.188,5 κάτοικοι. Επειδή θα γίνουν κατασκευές στην περιοχή μελέτης, προβλέπεται αύξηση της ζήτησης κατά 50% (Λανθάνουσα ζήτηση). Έτσι έχουμε: 35.188,5 * 0,5 =17.595,25 άτομα. 35.188,5+17.595,25=52.783,75 άτομα-ντόπιοι. Εκτός από τους ντόπιους όμως, θα επισκεφθούν τη περιοχή μας, ακριβώς ε- πειδή διαθέτει αυξημένο κάλλος (βλ. αξιολόγηση τοπίου), και τουρίστες από το ε- 14

ξωτερικό. Σύμφωνα λοιπόν με την ανωτέρω αναφορά οι ξένοι τουρίστες της περιοχής δεν υπερβαίνουν τα 400 άτομα ημερησίως. Άρα προκύπτει: 400(ξένοι) * 92(ημέρες) = 36.800άτομα-ξένοι. Άρα ο ενεργός πληθυσμός (ΕΠ) είναι 52.783,75 + 36.800 = 89.583,75άτομα β. Εκτίμηση βαθμού συμμετοχής πληθυσμού Απαραίτητη προϋπόθεση για τον προσδιορισμό της ζήτησης αποτελεί η εκτίμηση του βαθμού συμμετοχής του ενεργού πληθυσμού σε κάθε είδους αναψυχή. Από έρευνες που έγιναν στις ΗΠΑ ο βαθμός συμμετοχής κάθε ανθρώπου για περίπατο είναι 5,91 ημέρες το έτος, ενώ για την κολύμβηση 7,5. Όμως τα δεδομένα πρέπει να προσαρμοστούν στις ελληνικές συνθήκες. γ. Προσδιορισμός ζήτησης Για τον προσδιορισμό της ζήτησης δασικής αναψυχής σε Ημέρες Επισκέπτη (ΗΕ) θα πρέπει να πολλαπλασιάσουμε τον Ενεργό Πληθυσμό επί το Βαθμό Συμμετοχής. Δηλαδή η ζήτηση για Περίπατο είναι: Ζ Π =ΕΠ * 5,91 ημ/έτος =89.583,75 * 5,91 = 529.439,96ΗΕ Η ζήτηση για κολύμβηση είναι: Ζ Κ =ΕΠ*7,5 ημ/έτος =89.583,75 * 7,5 = 671.878,12Η δ. Ημέρες πραγματικής χρήσης Η υπό μελέτη περιοχή, προβλέπεται να λειτουργεί ως υπαίθριος χώρος αναψυχής κατά τη θερινή σεζόν του έτους, από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο (24 εβδομάδες ), με τους υπόλοιπους μήνες διαθέσιμους για συντήρηση του χώρου. Παράλληλα με τη συντήρηση του χώρου κατά τη χειμερινή σεζόν, θα μπορεί να πραγματοποιείται ο περίπατος και ο θαυμασμός της φύσης, οι δύο δηλαδή από τις τρείς χρήσεις που προτείνονται να αναπτυχθούν στη περιοχή της λίμνης Πρέβελη. Σύμφωνα με έρευνες των ΗΠΑ, κάθε 3 ημέρες υπολογίζονται ως 1 ημέρα αιχμής για αναψυχή και το Σαββατοκύριακο 1+1=2 ημέρες. Κάθε μια από τις πέντε η- μέρες της βδομάδας ισοδυναμεί, από πλευράς φόρτισης, με το 1/3 κάθε ημέρας Σαββατοκύριακου ή αργίας. Δηλαδή ο συνολικός αριθμός των ημερών της εβδομάδας, εκτός από τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες, όλης της περιόδου κατά τη διάρκεια της οποίας η περιοχή θα λειτουργεί ως τόπος αναψυχής, θα πρέπει να διαιρεθεί με το 3 και το πηλίκο της διαίρεσης να προστεθεί στον αριθμό των ημερών που αντιπροσωπεύουν τα Σαββατοκύριακα και γιορτές- αργίες της ίδιας περιόδου. Οπότε: 15

Αργίες Γιορτές = 6 ημέρες τη θερινή σεζόν 24 εβδομάδες * 7 ημέρες = 168 ημέρες λειτουργίας 24 εβδομάδες * 2 Σαββατοκύριακα = 48 ημέρες Σαββατοκύριακα 48 (ημέρες Σαββατοκύριακα) + 6 (ημέρες τη θερινή σεζόν) = 54ημέρες Σαβ/κα αργίες 168 ημέρες 54 ημέρες = 114 ημέρες συνολικός αριθμός 114/3 =38 ημέρες 54 + 38 = 92 Ημέρες Πραγματικής Χρήσης. ε. Έκταση που απαιτείται ανά ΗΕ Όσον αφορά την έκταση που απαιτείται ανά ΗΕ, σύμφωνα με έρευνες που έ- γιναν στις ΗΠΑ, ο μέσος όρος ζήτησης για Κολύμβηση είναι 28m 2 / ΗΕ με συντελεστή περιφοράς χρήσης 1,5. Ο συντελεστής περιφοράς χρήσης σημαίνει ότι ο χώρος που απαιτείται για κάθε μονάδα μαζί με τα έργα που είναι κατασκευασμένα μέσα σε αυτόν χρησιμοποιείται, θεωρητικά, την ίδια ημέρα και κατά μέσο όρο από έναν ή περισσότερους επισκέπτες. Οπότε σύμφωνα με τον τύπο : Ζήτηση σε ΗΕ * Έκταση / ΗΕ Απαιτούμενη Έκταση = Ημ. Πραγμ. Χρήσης * Συντ. περιφοράς χρήσης 671.878,12*28 18812587,36 ΑΕ Κ = = = 136323,09m 2 = 136,323στρέμματα 92 * 1,5 138 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΖΗΤΗΣΗΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ Άρα χρειαζόμαστε 136 στρέμματα περίπου, ώστε να δημιουργήσουμε χώρο για την πλαζ. Οι υπόλοιπες δραστηριότητες απαιτούν πολύ μικρότερο χώρο οπότε δεν τις υπολογίζουμε. Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι η φέρουσα ικανότητα (absorptive or assimilative capacity) του οικοσυστήματος δεν είναι ανάλογη με τη ζήτηση για αναψυχή στη περιοχή, διότι δεν έχουμε στη διάθεσή μας την έκταση που απαιτείται για τις ανάγκες της ζήτησης για κολύμβηση, καθότι η έκταση της παραλίας στην εκβολή του Κουρταλιώτη ποταμού δε ξεπερνά τα 3στρέμματα. Πρέπει λοιπόν να βρεθούν και να αξιοποιηθούν και άλλες κοντινές περιοχές για να καλύψουν τις ανάγκες ζήτησης για αναψυχή και να απορροφήσουν τον ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό που επιλέγει τη λίμνη Πρέβελη για την αναψυχή του. 16

ΙΙΙ. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η περιοχή Πρέβελη βρίσκεται στο νότιο άκρο του Νομού Ρεθύμνου (Κρήτη). Υπάγεται διοικητικά, κατά το μεγαλύτερο μέρος της, στο Δήμο Φοίνικα και στο Δήμο Λάμπης. Το εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον, τα σημαντικά πολιτισμικά μνημεία, καθώς και η ολοένα αυξανόμενη τουριστική ανάπτυξη, καθιστούν τη περιοχή Πρέβελη σημαντική και ευάλωτη στη διαχείρισή της. Το φυσικό περιβάλλον αντιπροσωπεύεται κυρίως από την ύπαρξη μίας σημαντικής συστάδας φοινίκων (Phoenix theophrastii) στην έξοδο του φαραγγιού, το ο- ποίο ξεκινά από τη περιοχή της Κάτω Μονής Πρέβελη και καταλήγει μετά από δύο χιλιόμετρα στο Λιβυκό Πέλαγος. Επίσης, στην ευρύτερη χλωρίδα της περιοχής, μαζί με την περιοχή του Πλακιά, τα φαράγγια Κουρταλιώτη και Κοτσυφού (Turland et al.,1993) περιλαμβάνονται 700 περίπου taxa, που αντιπροσωπεύουν το 1/3 των φυτών της Κρήτης. Όσον αφορά στην πανίδα της περιοχής, δεν υπάρχουν αρκετά βιβλιογραφικά δεδομένα και δεν έχουν γίνει εκτεταμένες παρατηρήσεις και μελέτες. Παρ όλα αυτά, μπορούμε να συναντήσουμε αντιπροσωπευτικά είδη της κρητικής πανίδας και υπάρχουν ενδείξεις ότι η περιοχή βρίσκεται σε έναν από τους κύριους δρόμους μετανάστευσης των πουλιών. Το αρχαιολογικό πολιτισμικό περιβάλλον απαρτίζουν κυρίως η ιστορική μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (Πίσω Μονή Πρέβελη) και η παλαιότερη, ερειπωμένη σήμερα, μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (Κάτω Μονή Πρέβελη). Άλλα αξιόλογα ιστορικά πολιτιστικά μνημεία της περιοχής αποτελούν ο τοιχογραφημένος ναός της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Γεωργίου (Ξυλομαχαίρι). Όλα τα παραπάνω στοιχεία φυσικά, αρχαιολογικά, πολιτισμικά καθιστούν τη περιοχή Πρέβελη να είναι μια από τις προτεινόμενες περιοχές του δικτύου NATURA 2000 (GR4330003) και συνέβαλαν στο χαρακτηρισμό της περιοχής ως αρχαιολογικού και ιστορικού χώρου και τοπίου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (Υ.Α. 031/36852/2941/12-10-73, ΦΕΚ 1242/β/16-10-73). Επίσης, το 1998 καταρτίστηκε Διαχειριστικό σχέδιο για τη περιοχή Πρέβελη στα πλαίσια εφαρμογής του προγράμματος Life για τη «Διαχείριση και προστασία απειλούμενων βιοτόπων Δυτικής Κρήτης με οικότοπους και είδη προτεραιότητας» (95/GR/A22/GR/01143/KRI). Η περιοχή απαιτεί προστασία και συνεχή παρακολούθηση γιατί περιλαμβάνει σημαντικά και ευαίσθητα οικοσυστήματα και δέχεται σημαντική τουριστική κίνηση. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι πρέπει να απομονωθεί ο χώρος, απεναντίας, με κατάλληλα έργα και περιφράξεις, να έρθει ο ντόπιος και ο ξένος πληθυσμός σε επαφή 17

με το φυσικό οικοσύστημα της περιοχής, ώστε να το θαυμάσει και συγχρόνως να το σεβαστεί και να το προσέξει, για να το διατηρήσει ανέπαφο για τις επόμενες γενιές. Τα ανωτέρω έργα μπορούμε να τα συνοψίσουμε σε αυτά που αφορούν: 1. Τη προστασία της ζώνης που έχει καθοριστεί ως Ζώνη Απόλυτης Προστασίας μετά τη σύνταξη του Διαχειριστικού σχεδίου. Θα απαγορεύεται η διέλευση των επισκεπτών με κατάλληλη περίφραξη του χώρου της νότιας πλευράς που οδηγεί στη λίμνη της Πρέβελη. Η τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας, που θα παρουσιάζει τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που έχουν τεθεί υπό προστασία, κρίνεται απαραίτητη. 2. Την καθοδήγηση των επισκεπτών όσον αφορά τη συμπεριφορά τους μέσα στη περιοχή με τη βοήθεια πινακίδων που θα έχουν τοποθετηθεί σε διάφορα σημεία και οι οποίες θα υποδεικνύουν στους επισκέπτες τους κανόνες συμπεριφοράς. 3. Τη δημιουργία μονοπατιού γύρω από τη περιοχή, το οποίο, αφενός θα αποτρέπει τους επισκέπτες από την άσκοπη περιπλάνηση, και αφετέρου θα τους υποδεικνύει μία ευχάριστη περιήγηση. 18

ΙV. ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της μελέτης είναι να συμβάλει στη προστασία κυρίως της Ζώνης Απόλυτης Προστασίας της Φύσης στη περιοχή και στην εύκολη περιήγηση των επισκεπτών στη περιφερειακή ζώνη. Απαγόρευση διέλευσης και παραμονής ανθρώπων και ζώων στη Ζώνη της Απόλυτης Προστασίας της Φύσης. Προστασία της φυσικής άγριας πανίδας από τους επισκέπτες. Δημιουργία μονοπατιού για τη περιήγηση των επισκεπτών στη περιοχή. Καθοδήγηση των επισκεπτών για τη σωστή συμπεριφορά τους. Επιδίωξη να έρθουν σε επαφή οι επισκέπτες με τα πολιτισμικά και φυσικά στοιχεία της περιοχής. 19

V. ΘΕΣΗ-ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΧΡΗΣΗ ΓΑΙΩΝ Χάρτης 2. Οι επαρχίες και οι Δήμοι του Ν. Ρεθύμνης Πηγή: http://www.rethimno.gr/el/dimoi/index.php Η περιοχή Πρέβελη βρίσκεται στη νήσο Κρήτη και συγκεκριμένα στο νότιο άκρο του νομού Ρεθύμνης. Υπάγεται διοικητικά στην πρώην επαρχία Αγίου Βασιλείου, η οποία με τη σειρά της διαιρείται σε δύο δήμους: τον Δήμο Λάμπης και τον Δήμο Φοίνικα κατόπιν ορισμένων διοικητικών αναδιοργανώσεων που πραγματοποιήθηκαν, η παλιά κοινότητα Ασωμάτου της ε- παρχίας Αγίου Βασιλείου, στην οποία πάντα εντασσόταν η περιοχή Πρέβελη, εντάχθηκε στον Δήμο Φοίνικα. Η προς μελέτη περιοχή απέχει από την πόλη του Ρεθύμνου 31km, και η θέση της στο χώρο ορίζεται ως εξής: βόρεια από τη γέφυρα του Μέγα ποταμού (Κουρταλιώτη), νότια από το Λιβυκό πέλαγος, ανατολικά από το Δρυμισκιανό αμμούδι και δυτικά από την πίσω Μονή Πρέβελη. Η περιοχή ταυτίζεται με την αντίστοιχη που μελετήθηκε στο διαχειριστικό σχέδιο «LIFE», είναι περιοχή NATURA 2000, και έχει καταχωρηθεί με όνομα «ΚΟΥΡΤΑΛΙΩΤΙΚΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΜΟΝΗ ΠΡΕΒΕΛΗ ΕΥΡΗΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ GR 4330003». Το κέντρο της έχει συντεταγμένες: Γεωγραφικό Μήκος: 24 ο 28 0, και Γεωγραφικό Πλάτος: 35 ο 10 0. Έχει έκταση 3425 ha, και υψόμετρο ελάχιστο 0, μέγιστο 908 και μέσο 300m. Η περιοχή Πρέβελη διαχειρίζεται σήμερα από τη Δασική Υπηρεσία σαν κατά τεκμήριο Δασική έκταση, αλλά το ιδιοκτησιακό της καθεστώς δεν είναι ξεκαθαρισμένο καθώς υπάρχουν διεκδικήσεις από ιδιώτες, ενώ δεν είναι γνωστά τα ακριβή όρια των εκτάσεων της Μονής. Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι δυτικά της περιοχής Πρέβελη και μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από αυτήν ανθίζει ο τουρισμός στον παραθαλάσσιο οικισμό Πλακιά, με αποτέλεσμα να υπάρχει έντονη τουριστική δραστηριότητα στην προς μελέτη περιοχή καθ όλη τη διάρκεια της τουριστικής σεζόν. Στη περιοχή λοιπόν που βρίσκεται η λίμνη και κατά μήκος του ρέματος φύεται δασική βλάστηση που εξυπηρετεί σήμερα σκοπούς αναψυχής. Περιφερειακά της περιοχής αυτής, στις πιο ομαλές θέσεις, αναπτύσσονται ελαιώνες και στις περιοχές που υπάρχουν φρύγανα η κύρια δραστηριότητα είναι η κτηνοτροφία. 20

Χάρτης 3. Περιοχές NATURA 2000-LIFE ΔΥΤΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Πηγή: Διαχειριστικό σχέδιο 1998 21

VI. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Α. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1. Γεωλογία Χάρτης 4.Γεωφυσικός χάρτης της περιοχής Πρέβελη. Πηγή: http://www.ornithologiki.gr/images/oiwnos19/lmap3. jpg&imgrefurl Η ευρύτερη περιοχή της «λίμνης Πρέβελη» είναι ένα μικρού μήκους φαράγγι που ξεκινά από την περιοχή της Κάτω Μονής Πρέβελη (σήμερα εγκαταλελειμμένη) και στο οποίο ο χείμαρρος, αφού διασχίσει μια απόσταση μήκους πλέον των 2km, καταλήγει στο Λιβυκό Πέλαγος. Στην εκβολή δημιουργείται μια επιβράδυνση της ταχύτητας ροής των υδάτων, με αποτέλεσμα να λιμνάζουν ή να έχουν πάρα πολύ μικρή ροή στο σημείο εκείνο (λίμνη). Το φαράγγι σχηματίζεται από δύο λόφους, οι οποίοι έχουν ιδιαίτερα έντονη, απότομη, βραχώδη μορφή στο νοτιότερο τρίτο μέρος του φαραγγιού. Ο δυτικός λόφος φθάνει σε υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι και 418m. Ο ανατολικός λόφος έχει υψόμετρο μόνο 242m. Ανατολικότερα υπάρχει ένας τρίτος λόφος με υψόμετρο 375m. Μεταξύ των δύο ανατολικών λόφων (υψόμετρα 242m. και 375m.) διέρχεται μικρός χείμαρρος περιστασιακής ροής που καταλήγει στην παραλιακή περιοχή με την ονομασία «Δρυμισκιανό Αμμούδι». Το ανάγλυφο από την πλευρά της θάλασσας εμφανίζεται σαν μια υψηλή α- κτή με μεγάλες σχετικά κλίσεις που προσεγγίζεται δύσκολα. Οι μεγάλες κλίσεις ε- ξάλλου, αποτελούν χαρακτηριστικό της ευρύτερης περιοχής, η οποία είναι λοφώδης υποορεινή. Ο μικρός όρμος της λίμνης, αμμώδης παραλία, είναι η μόνη πρόσβαση από την πλευρά της θάλασσας. 22

Στην περιοχή επίσης, υπάρχει πυκνό υδρογραφικό δίκτυο με κύριο αποδέκτη των χειμαρρωδών ρεμάτων το χείμαρρο Κουρταλιώτη (Μέγας Ποταμός), ο οποίος τροφοδοτείται από δύο κλάδους : τον Άγιο-Βασιλειώτη, Κοξαριανό ή Πλακιώτη και τον Σπηλιανό ή Φρατιανό ή ΜΑΣΣΑΛΙΑ (αρχαϊκό όνομα). Η υδρολογική λεκάνη που καλύπτουν, έχει έκταση 108,45 km 2. Τη γεωλογική δομή της περιοχής απαρτίζουν οι εξής σχηματισμοί: Πλακώδεις ασβεστόλιθοι. Σχηματισμός τρυπαλίου. Φυλλίτες Χαλαζίτες. Ασβεστόλιθοι και δολομίτες φλύσχης Τρίπολης. Ασβεστόλιθοι και δολομίτες φλύσχης Πίνδου. Φλυσχοειδή οφειόλιθοι ασβεστόλιθοι (Εσωτ. Γεωτ. Ζωνών). Νεογενή. Τεταρτογενή. Αλλουβιακές αποθέσεις. Αργιλοπηλώδη εδάφη συναντώνται στα πεδινά τμήματα της ευρύτερης περιοχής, τα οποία δεν αερίζονται και δε στραγγίζονται ικανοποιητικά, με πλούσια οργανική ουσία και κατάλληλα για γεωργική χρήση. Αντίθετα, στις ορεινές περιοχές, οι συνθήκες στράγγισης και αερισμού είναι καλύτερες αλλά υπολείπονται τα εδάφη σε οργανική ουσία. Εικόνα 1. Αεροφωτογραφία του Κουρταλιώτικου φαραγγιού 23

Σχεδιάγραμμα 1. Γεωλογική τομή περιοχής Πρέβελη Πηγή: Διαχειριστικό σχέδιο 1998 24

Χάρτης 5. Απόσπασμα Γεωλογικού Χάρτη Ι.Γ.Μ.Ε. ευρύτερης περιοχής Πρέβελη. Πηγή: Διαχειριστικό σχέδιο 1998 25

Εικόνα 2. Μερική άποψη (βορειοδυτική) του ανάγλυφου της περιοχής Πηγή: http://www.trekearth.com/gallery/europe/greece/crete/rethymno/preveli/photo983746.htm Τοπογραφία Η περιοχή αποτελείται από λόφους με μικρό γενικά υψόμετρο και μεγάλες κλίσεις, το έδαφος έχει πολυάριθμες πτυχώσεις και το υδρογραφικό δίκτυο είναι πυκνό. Μικρής έκτασης πεδινές περιοχές υπάρχουν στην περιοχή της παλιάς μονής, όπου βρίσκονται και οι σημαντικότερες καλλιέργειες. Στην υπόλοιπη περιοχή επικρατεί κυρίως χαμηλή θαμνώδης βλάστηση και φρύγανα. Πολυάριθμες βραχώδεις εξάρσεις βρίσκονται διάσπαρτες σε όλη την έκταση και συχνά δεσπόζουν στο τοπίο. Ο ψηλότερος λόφος της περιοχής έχει υψόμετρο 418,39m και οι υπόλοιποι έχουν υψόμετρα που κυμαίνονται από 120 ως 250m. Χαρακτηριστικό στοιχείο της τοπογραφικής διαμόρφωσης είναι ο σχηματισμός φαραγγιού, κοντά στην εκβολή του Κουρταλιώτη ποταμού, όπου τα πρανή είναι σχεδόν κατακόρυφα, με γωνία πάνω από 80 ο, ύψους έως 100m, με αρκετές βραχώδεις εκτάσεις και χαρακτηριστική βλάστηση. Η κοίτη του ρέματος που διασχίζει το φαράγγι σχηματίζει αρκετούς μαιανδρισμούς μέχρι την εκβολή του στο Λιβυκό Πέλαγος και έχει γενικά μικρή κλίση. Από βορρά προς νότο η διαδρομή από τη γέφυρα ως τη θάλασσα είναι περίπου 2km και η μέση κλίση 1 2%. Στην έξοδο του φαραγγιού σχηματίζεται μια μικρή λίμνη που έχει πλούσια βλάστηση και μια περιορισμένη σε έκταση αμμουδιά η οποία είναι βραχώδης και ακανόνιστη(μελέτη 2002, 9). 26

Γενικά, οι υφιστάμενες κλίσεις της περιοχής γύρω από τη λίμνη Πρέβελη έ- χουν μεγάλη σημασία για οποιαδήποτε κατασκευή έργου, γιατί αυτές είναι που καθορίζουν και τις δυνατότητες του χώρου. Έτσι, σε : - Κλίσεις 0 10%, είναι δυνατόν να κατασκευαστούν μονοπάτια. - Κλίσεις 11 40%, θέσεις δύσκολων πεζόδρομων, θέσεις θέας, παγκάκια. 2. Κλίμα Το κλίμα της περιοχής (Διαχειριστικό σχέδιο 1998, 9-11) χαρακτηρίζεται ως Μεσογειακό, δηλαδή ήπιο με πολλές βροχές το χειμώνα, λίγες το φθινόπωρο και την άνοιξη και άνομβρο το καλοκαίρι. Η σχετική υγρασία της ατμόσφαιρας είναι μικρή στη παραθαλάσσια ζώνη. Οι βροχοπτώσεις κρίνονται ικανοποιητικές, παρότι ο μεγαλύτερος όγκος τους πέφτει τη διάρκεια του χειμώνα (673,78mm/έτος ). Οι χιονοπτώσεις σπάνια σημειώνονται στη παραλιακή ζώνη. Η ηλιοφάνεια είναι αρκετά υψηλή (3000h/χρόνο). Η μέση θερμοκρασία είναι στους 19,5 ο C και δεν παρουσιάζει μεγάλες και απότομες μεταβολές. Η παραλιακή ζώνη γενικώς πλήττεται από ισχυρούς βόρειους - βορειοανατολικούς - βορειοδυτικούς ανέμους, καθ όλη τη διάρκεια του έτους και συχνά φτάνουν τα 8 9Bf. Τα παραπάνω μετεωρολογικά στοιχεία προέρχονται από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (Ε.Μ.Υ.) - Μετεωρολογικός Σταθμός Λευκογείων. 3.1. Θερμοκρασία Η ευρύτερη περιοχή της λεκάνης απορροής Κουρταλιώτη αναπτύσσεται α- νάμεσα στις ισοθερμικές καμπύλες 18 ο C. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες σημειώνονται τους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο (μέση 26,3 o C) και οι χαμηλότερες τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο (μέση 12,20 ο C). Θερμοκρασίες κάτω του μηδενός είναι πολύ σπάνιες. 27

Πίνακας 8. Μέση θερμοκρασία μηνός σε ο C Πηγή: Διαχειριστικό σχέδιο 1998 α/α ΜΕΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΜΗΝΟΣ ΣΕ ο C Μήνας Μέση θερμοκρασία Αέρος (30ετίας) Χαρακτηρισμός κλίματος Κατά M. GRACAIN 1 Ιανουάριος 12,20 Υπέρυγρο 2 Φεβρουάριος 12,30 Υφυγρό 3 Μάρτιος 14,00 Ημίξηρο 4 Απρίλιος 16,80 Ξηρό 5 Μάιος 20,10 Ξηρό 6 Ιούνιος 23,80 Ξηρό 7 Ιούλιος 26,10 Ξηρό 8 Αύγουστος 226,30 Ξηρό 9 Σεπτέμβριος 23,70 Ξηρό 10 Οκτώβριος 20,80 Υπόξηρο 11 Νοέμβριος 17,30 Ημίξηρο 12 Δεκέμβριος 14,00 Υγρό Μέση έτους θερμοκρασία 19,50 28

3.2 Βροχοπτώσεις Οι βροχοπτώσεις στην περιοχή σημειώνονται κυρίως κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ενώ τα καλοκαίρια είναι άνυδρα. Γράφημα 1. Ετήσιες βροχοπτώσεις της περιοχής Πηγή : Διαχειριστικό σχέδιο 1998 29

3.3. Εξατμισοδιαπνοή Πίνακας 9. Μηνιαίες εξατμίσεις σε mm από το μετεωρολογικό σταθμό Λευκογείων (Μ.Ο. 1968-1982) Πηγή : Διαχειριστικό σχέδιο 1998 Υδρολογ. Έτος 1968-1969 1969-1970 1970-1971 1971-1972 1972-1973 1973-1974 1974-1975 1975-1976 1976-1977 1977-1978 1978-1979 1979-1980 1980-1981 1981-1982 Μ.Ο. 10ετίας Σ Ο Ν Δ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Ετήσιο 451 340,5 260,9 124,1-60,5 56,3 132,7 148 181,8 289,2 287,4 370,4 271,4 160,2 72,8 77 66,4 58 98,5 120,5 201,9 268,8 339 367,1 2101,6 209,3 152,6 81,8 77,5 61,2 79,3 94,5 143,2 151,1 217,5 215,7 276,5 1760,2 201,4 102,2 77,1 58,2 35,9 50,2 80,5 98,3 223,6 256,2 290,8 338,8 1812,2 228,4 140,9 69,5 51,5 65,5 37,5 84,9 129,7 175,8-254,9-229,5 134 82 6 61 76 104,9 113,5 144,2 183,7 238,9 238,1 1688,8 242,5 147 82,8 64,4-51,7 82 118,6 127 223,5 389,21 366,2 352,9 100,1 61,5 47 74,5 75,5 103,5 107,5 200,9 182 342,9 341,4 1989,7 108,7 84,5 54,5 31,3 29,3-82,8 109 196,5 292 404,9 319,7 164,1 133,5 105,3 48 58 71,2 81,7 114,6 180,7 270 354,1 311,7 1892,9 264,4 151,1 75,6 69 62,1 54,7 87,9 103,7 149,2 266,5 331,5 345,5 1961,6 249,9 123,4 88,7 94,6 69,5 56 113,3 166,1 169,9 256 331,5 347,6 2065,5 268,5 161,2 96,8 63 66,5 53,8 83,3 104,3 199,2 293,5 335,8 352,4 2078,3 240,9 142,4 76,7 64 58,4 60 94,7 121,3 177 249,9 316,4 330,8 1932,5 30

3.4. Ηλιοφάνεια Ο Νομός Ρεθύμνης χαρακτηρίζεται από έντονη ηλιοφάνεια (περίπου 3000 ώρες ετησίως), η οποία είναι από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη. Οι μήνες με τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια είναι οι Ιούνιος, Ιούλιος και Αύγουστος, ενώ με τη μικρότερη οι Ιανουάριος και Δεκέμβριος. Πίνακας 10. Ηλιοφάνεια (ώρες/μήνα) ΜΗΝΑΣ Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ Ετήσια Ηλιοφάν./ώρες 10,8 132,3 157 217,9 308,9 334,7 373,1 350,1 263,7 166,1 165,8 12,9 2.693,3 ΗΛΙΟΦΑΝΕΙΑ ΩΡΕΣ ΑΝΑ ΜΗΝΑ Ι Φ Μ Α 10% 6% 6% 4% 4% 5% 6% 8% Μ Ι Ι Α Σ 13% 11% Ο Ν 15% 12% Δ Γράφημα 2. Κατανομή ηλιοφάνειας/μήνα Πηγή : Διαχειριστικό σχέδιο 1998 31

3.5. Άνεμος Υπάρχει ιδιαίτερο πρόβλημα στην περιοχή από τους βόρειους ΒΑ και ΒΔ α- νέμους, οι οποίοι είναι συχνοί και οι εντάσεις τους κυμαίνονται στα 8 9bf. Όπως όλες σχεδόν οι περιοχές της Κρήτης έτσι και η περιοχή Πρέβελη έχει έντονο το φαινόμενο της αιολικής διάβρωσης και θεωρείται ανεμόπληκτη περιοχή, γεγονός το οποίο καθιστά αναγκαία την ανάδειξη άλλων προτερημάτων της περιοχής, όπως την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος (π.χ. Κουρταλιώτικο φαράγγι, λίμνη Πρέβελη) καθώς επίσης και την ανάδειξη των πολιτιστικών μνημείων (π.χ. Μονή Πρέβελη και κάτω Μονή Πρέβελη), προκειμένου να ανακάμψει η οικονομία στην περιοχή. 4. Έδαφος Οι εδαφολογικές συνθήκες (Διαχειριστικό σχέδιο 1998, 15) των ορεινών και ημιορεινών περιοχών της λεκάνης απορροής είναι: Εδάφη φτωχά από οργανική ουσία. Εδάφη με μικρή σχετικά περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο. Εδάφη στο μεγαλύτερο μέρος τους με άριστες συνθήκες στράγγισης. Εξαίρεση αποτελούν οι περιοχές Κισσού (υψίπεδο) που υπάρχουν αργιλοπηλώδη εδάφη με προβλήματα στράγγισης. Οι εδαφολογικές συνθήκες των ελαχίστων πεδινών τμημάτων που αποτελούνται από νεογενής σχηματισμούς είναι: Εδάφη πλούσια σε οργανική ουσία αλλά τα περισσότερα απ αυτά φτωχά σε ανθρακικό ασβέστιο. Εδάφη συνεκτικά (αργιλοπηλώδη) με προβλήματα στη στράγγιση απαντώνται στην περιοχή της Κοξαρές (κάμπος Κοξαρές). Δεν υπάρχουν εδάφη αλκαλιωμένα χλωριούχα που να είναι ακατάλληλα για καλλιέργεια. 32

5. Υδρολογία Το διαθέσιμο υδατικό δυναμικό της περιοχής (Διαχειριστικό σχέδιο 1998, 15. Μελέτη 2002, 11-12) εντοπίζεται κύρια στην υδρολογική λεκάνη του Κουρταλιώτη, η οποία αποτελείται από δυο υπολεκάνες που αντιστοιχούν στους δυο συμβάλλοντες, τον Άγιο-Βασιλειώτη, Κοξαριανό ή Πλακιώτη και τον Σπηλιανό ή Φρατιανό ή ΜΑΣΣΑΛΙΑ. Η επιμέρους λεκάνη απορροής Πλακιώτη Αγιοβασιλειώτη αποτελείται από αδιαπέρατους (φλύσχη, σχιστόλιθους, οφειόλιθους, κλπ. Σε ποσοστό 44%) και ημιπερατούς (νεογενή σε ποσοστό 3%) γεωλογικούς σχηματισμούς από ασβεστόλιθους και δολομίτες (ποσοστό 53%). Έχει έκταση 4,8 km 2. Η υπολεκάνη απορροής του Σπηλιανού ΜΑΣΣΑΛΙΑ αποτελείται από αδιαπέρατους (φλύσχη, σχιστόλιθους, οφειόλιθους κλπ. Σε ποσοστό 54%) και ημιπερατούς (νεογενή σε ποσοστό 10%) γεωλογικούς σχηματισμούς και από ασβεστόλιθους και δολομίτες (ποσοστό 36%). Έχει έκταση 26,74 km 2. Η μεγαλύτερη έκταση της λεκάνης απορροής του Κουρταλιώτη αποτελείται από αδιαπέρατους (40%) και ημιπερατούς (40%) σχηματισμούς, και από ασβεστόλιθους και δολομίτες (20%). Έχει έκταση 44,60 km 2. Η συνολική λεκάνη απορροής έχει εμβαδόν 76,14km 2 και αποτελείται κατά 70% από αδιαπέρατους και ημιπερατούς σχηματισμούς που ευνοούν την επιφανειακή απορροή και δίνουν τις πολύ μεγάλες παροχές που συναντούνται στον Κουρταλιώτη. 33

Χάρτης 6.Υδρολογικός χάρτης κοιλάδας Μεγάλου Ποταμού Πηγή: Διαχειριστικό σχέδιο 1998 34

Η παροχή των πηγών του Κουρταλιώτη ανέρχεται στα 38.000.000m 3 περίπου τον χρόνο και η ποιότητα των νερών παρουσιάζει αξιοσημείωτη σταθερότητα παρά τις εποχιακές επιβαρύνσεις που δέχεται. Η ύπαρξη του επιφανειακού νερού είναι πολύ σημαντική για τις γεωργικές καλλιέργειες και τις άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες, επίσης είναι καταλυτική για την ύπαρξη και επιβίωση ορισμένων οικοσυστημάτων και αποδημητικών πτηνών, αλλά είναι και σπουδαία αισθητική παράμετρος στο τοπίο που το καθιστά άριστη τοποθεσία για αναψυχή και περιήγηση. 6. Χλωρίδα Η χλωρίδα στην ευρύτερη περιοχή του Πλακιά, τα φαράγγια Κουρταλιώτη και Κοτσυφού, έχει μελετηθεί εκτενώς στα πλαίσια του προγράμματος Life (Διαχειριστικό Σχέδιο 1998, 16-17). Τα είδη που συλλέχθηκαν στις δειγματοληψίες, προσδιορίστηκαν με τη χρήση κυρίως της Flora Europaea. Παράλληλα με τις συλλογές έγινε εκτίμηση των πληθυσμών των ειδών της Οδηγίας 42/93 ΕΕC και των σπάνιων και απειλούμενων. Η ονοματολογία που ακολουθείται είναι σύμφωνα με τη Flora of the Cretan area (Turland et al.,1993). Πίνακας 11.Ανάλυση χλωρίδας περιοχής Πρέβελη (Φαράγγι Κουρταλιώτη, Πρέβελη, Πλα κιάς, Φαράγγι Κοτσυφού) Πηγή: Διαχειριστικό Σχέδιο 1998 ΕΙΔΟΣ ΠΛΗΘΟΣ PTERIDOPHYTA 11 GYMNOSPERMAE 3 ANGIOSPERMAE - Dicotyledones 512 Monocotyledo- 175 TOTAL TAXA 701 nes Αναφέρονται περίπου 700 taxa σε όλη την περιοχή Πρέβελη δηλ. το 1/3 των φυτών της Κρήτης. Επίσης βρέθηκαν περίπου 282 διαφορετικά taxa και αναφέρονται κυρίως στην Λίμνη της Πρέβελη, στη παραποτάμια χλωρίδα, στη ζώνη της πα- 35

ρουσίας των φοινίκων και στην ζώνη των φρύγανων. Η περιοχή αυτή δέχεται την μεγαλύτερη πίεση εξαιτίας του τουρισμού. Τα 23 από αυτά είναι ενδημικά taxa, και 4 εκ των οποίων βρίσκονται στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλουμένων φυτών της Ελλάδος( Phitos et al., 1995). Ενδεικτικά αναφέρονται κάτωθι τα πιο σημαντικά: Origanum dictαmnus (Οδηγία 92/43/EEC ). Απειλούμενο, ενδημικό Κρήτης. Βρέθηκε στα κάθετα βραχώδη οικοσυστήματα μετά την ζώνη των φρύγανων. Έχει περιοριστεί η εξάπλωση του σε δυσπρόσιτα μέρη, εξαιτίας της βόσκησης και των συλλογών από τους κατοίκους της περιοχής ( χρησιμοποιείται στη παραδοσιακή ιατρική για την παρασκευή ροφήματος). Phoenix theophrαstii Greuter (Οδηγία 92/43/EEC ). Απειλούμενο είδος. Α- ξιόλογη συστάδα δεξιά και αριστερά του ποταμού. Δέχεται έντονες ανθρωπογενείς κυρίως πιέσεις. Η ζώνη του φοινικοδάσους καταπατείται καθημερινά από εκατοντάδες επισκέπτες κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Η αναγέννηση του έχει περιοριστεί σε μία μικρή περιοχή. Στο ανατολικό τμήμα του ποταμού οι Φοίνικες έχουν περιοριστεί εξαιτίας των ευκαλύπτων και παρατηρείται πολύ μικρή αναγέννηση. ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΟΙΝΙΚΑ ΤΟΥ ΘΕΟΦΡΑΣΤΗ 2 Ο φοίνικας, φέρει το όνομα του «πατέρα της Βοτανικής» Θεόφραστου (372 287 π. Χ.), και κρίνεται σκόπιμο να γίνει μια λεπτομερέστερη αναφορά τόσο στα ί- δια τα χαρακτηριστικά του όσο και στις διαφορές που έχει με τον ξενόφερτο για την Ελλάδα Phoenix canariensis (κανάριο φοίνικα), καθώς και με τον Phoenix dactylifera (χουρμαδιά). Ο Phoenix theophrastii φτάνει τα 15 m ύψος, συνήθως με πολλούς λεπτούς κορμούς. Τα φύλλα είναι πτεροειδή, με μάκρος 2-3 m, με τα πολυάριθμα, άκαμπτα, γκριζο-πράσινα, γραμμικά φυλλάρια 15-50 cm μήκος σε κάθε πλευρά του κεντρικού μίσχου, τα οποία είναι αιχμηρά. Ο καρπός είναι ωοειδής, κίτρινο-καφέ δρύπη, με 1,5 cm. μάκρος,1 cm. διάμετρο, και περιέχει ένα μόνο μεγάλο σπόρο. Είναι απαιτητικό στην υγρασία, ενώ αναβλαστάνει μετά από φωτιά «ο εκ της τέφρας αναγεννώμενος Φοίνιξ». Επιπλέον διαφορές παρατηρούνται σχετικά με το πλήθος των παραβλαστημάτων και τον τρόπο έκπτυξής τους (clustering). Ο Phoenix theophrastii δημιουργεί παραβλαστήματα από πολύ μικρή ηλικία έχουν τμήμα του κορμού τους υπόγειο, ενώ δε φτάνουν ποτέ σε ύψος το μητρικό φυτό κι έχουν μεγάλη γωνία απόκλισης από αυτό. Ο Phoenix canariensis δεν κάνει παραβλαστήματα, ενώ κάνει ο Phoenix 2 www.valentine.gr/phoenix_theophrastii_gr.php www.wikipedia.org/wiki/κρητικός_φοίνικας 36

dactylifera, τα οποία είναι πιο κοντά στον κορμό. Ο καρπός του Phoenix dactylifera, ο «χουρμάς», είναι εδώδιμος και γευστικός. Εικόνα 4. Σπόροι του Phoenix theophrastii Πηγή: www.valentine.gr/images/phothe_seeds.jpg Εικόνα 3. Άνθος του Phoenix Theophrastii Πηγή:commous.wikimedia.org/wiki/File:Phoenix_theop hrastii_d.jpg Εικόνα 5. Phoenix theophrastii στη λίμνη Πρέβελη Πήγη:www.pacsoa.org.au/palms/Phoenix/theophrastii.html 37

Εικόνα 6. Verbascum arcturus Εικόνα 7. Campanula saxatilis ssp. Saxatilis Πηγή: www.greekmountainflora.info Πηγή: www.greekmountainflora.info Εικόνα 8. Origanum dictamnus Πηγή: http://www.easypedia.gr/el/images/shard /4/49/Origanum_dictamnus_(cropped).JPG Εικόνα 10. Aristolochia cretica Εικόνα 9. Dracunculus vulgaris Πηγή: http://4.bp.blogspot.com/...drac unculus+vulgaris.jpg Πηγή: www.greekmountainflora.com 38

Οι πληθυσμοί των σπανίων ειδών Silene integrίpetαlα (Bory & Chaub. ) subsp. greuteri (Phitos) Crepis αuriculifoliα Sieber περιορίζονται στο φαράγγι Κουρταλιώτη. Τα Hainαrdiα cylidrica και Orobαnche canescens είναι είδη με ευρύτερη εξάπλωση που όμως από την Κρήτη αναφέρονται μόνο στην περιοχή της Πρέβελη (Turland et al., 1993). Επίσης συναντώνται τα ενδημικά Scorzonerα creticα (ενδημικό Κρήτης, Κυθήρων, Χάλκης, Ρόδου), Melicα rectiflora, Erysimum cαndicum subsp. Cαndicum, Ononis spinosα subsp. antiquorum, Odontites linkii subsp. Cretica, Stαechelinα fruticosα, (ενδημικά Ελλάδος). 6.1 Οικότοποι Στα πλαίσια της αξιολόγησης των τύπων οικότοπων (Διαχειριστικό Σχέδιο 1998, 17-19), διαπιστώνεται την ύπαρξη 3 οικότοπων προτεραιότητας (*) σε ευρωπαϊκό επίπεδο σύμφωνα με την οδηγία 92/43: Οι ποσειδώνιες (1120), οι καλαμώνες (721Ο), και τα δάση φοινίκων (9370). Εικόνα 12. Ποσειδώνιες Πηγή:http://en.wikipedia.org/wiki/fi le:posidonia_2_alberto_romeo.jpg Εικόνα 11. Καλαμώνες Πηγή: www.googlearth.com Εικόνα 13. Δάση φοινίκων λίμνη Πρέβελη Πηγή: www.googlearth.com 39

Οι διαπλάσεις ή "λιβάδια" με ποσειδώνιες (1120*, Posidonia oceanica) συναντώνται μόνο στη Μεσόγειο. Καταλαμβάνουν την ευφωτική ζώνη. Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στη μείωση της αλατότητας με συνέπεια να μην εισχωρούν στις ε- κβολές των ποταμών. Οι ποσειδώνιες αποτελούν, μαζί με τους υφάλους (1170), ιδανικά ενδιαιτήματα για τα ψάρια. Οι μεσογειακοί οικότοποι χαμηλού και μεσαίου ύψους βλάστησης, παρ' ότι δεν μπορούν να θεωρηθούν σπάνιοι και αξιόλογοι, επιτελούν στην κάθε περιοχή αντίστοιχα ένα σπουδαίο οικολογικό ρόλο, συμβάλλοντας στη διατήρηση του γενετικού υλικού, των εδαφών και των υδατικών αποθεμάτων. Είναι επιτακτική η ανάγκη προστασίας καταρχήν των εύθραυστων και αξιόλογων τύπων οικότοπων όπως είναι οι φοίνικες και τα αμμώδη οικοσυστήματα. Δυστυχώς σε κάθε περίπτωση, οι ανθρώπινες δραστηριότητες (κυρίως τουριστικές) εστιάζονται και επομένως επηρεάζουν κατά κύριο λόγο τους συγκεκριμένους οικότοπους. Εκτός από τους οικότοπους προτεραιότητας και ιδιαίτερης αξίας, είναι επίσης, απαραίτητη η μέριμνα για όλους τους παρόχθιους και υδατικούς οικότοπους (σπάνιοι στην Κρήτη). Η οικολογική τους αξία θεωρείται δεδομένη στη δημιουργία ενδιαιτημάτων για την πανίδα, τη χλωρίδα και τη ρύθμιση των υδάτων. Οι εκβολές (1130) στην Πρέβελη είναι μικρής έκτασης, ωστόσο παρουσιάζουν τα τυπικά χαρακτηριστικά των εκβολών. Η ανάμιξη γλυκού νερού με τα θαλάσσια νερά προκαλεί την εναπόθεση ιζημάτων με αποτέλεσμα να παρατηρείται υψηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά στοιχεία. Δημιουργούνται μ' αυτόν το τρόπο ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης βενθικών κοινοτήτων φυκιών και ασπόνδυλων και κατά συνέπεια αποτελούν μεταξύ άλλων σημαντικά μέρη εύρεσης τροφής για την ορνιθοπανίδα. Στην παραλία φύονται μονοετή είδη (Cakile maritima, Eryngium maritimum, Matthiola triscupidata, Pancratium maritimum, Euphorbia paraliass, Glaucium flavum, κ. α, οικότοπος, 1210) που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στο ποδοπάτημα. Σημειώνουμε ότι οι αμμοθίνες παρουσιάζουν μια δυναμική στενά συνδεδεμένη και μάλιστα σε αμφίδρομη σχέση με τη φέρουσα βλάστηση. Η ποώδης βλάστηση συμβάλλει ουσιαστικά στη διατήρηση των αμμοθινών με τη συγκράτηση της άμμου ανάμεσα στις ρίζες της. Η κακομεταχείριση της βλάστησης ή και της άμμου προκαλεί την συνολική υποβάθμιση του οικότοπου. Στα όριά του προς τη θάλασσα αναπτύσσονται συστάδες σχίνων (Pistacia lentiscus -2260). Η παραθαλάσσια βλάστηση βραχωδών ακτών (1240) με μεγάλη κλίση αποτελείται από θάμνους με "κυρίαρχα τα Limonium graecum, Crithmum maritimum και από οικότονους μεταξύ των παράκτιων βραχωδών οικοσυστημάτων και των χερσαίων φρυγανικών ή αείφυλλων πλατύφυλλων. Οι καλαμώνες με Phrαgmites αustrαlis και Arundo donαx (7210*) φύονται στις όχθες των ποταμών και επεκτείνονται στις υγρές θέσεις των περιοχών μελέτης και αποτελούν σημαντικά ενδιαιτήματα για την ορνιθοπανίδα. 40

Οι φοίνικες (Phoenix theophrαstii, 9370*) φύονται μεμονωμένα ή σε μικρές συστάδες και αποτελούν ένα στοιχείο ιδιαίτερης οικολογικής αξίας. Η λόχμη της παραλίας της Πρέβελης είναι η δεύτερη πιο σημαντική θέση με φοίνικες στην Κρήτη. 7. Πανίδα Σύμφωνα με το Διαχειριστικό Σχέδιο της περιοχής (ibid 1998, Παραρτήματα ΙΙ.3.1 ΙΙ.3.6), του οποίου η επιστημονική ομάδα κατέγραψε αναλυτικά την υφιστάμενη πανίδα, καταγραφή η οποία αποτελεί πρωτογενή έρευνα, προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα: 7.1. Χερσαία μαλάκια και μαλάκια του γλυκού νερού. Στην περιοχή της λίμνης Πρέβελη καταγράφηκαν 29 είδη μαλακίων από τα οποία τα είδη: Lindholmiola barbata, Lindbergia orbicularis, Metafruticicola noverca, Oxychilus spratti, Poiretia dilatata, Mastus oiivaceus είναι ενδημικά είδη της Κρήτης και των γύρω νησιών, είτε μόνο της Κρήτης, και το είδος Mastus turgidus, είναι ενδημικά του Αιγαίου. Κανένα από τα μαλάκια δεν προστατεύεται νομοθετικά.. 7.2. Αρθρόποδα Αναγνωρίστηκαν 2 είδη σκορπιών, 13 είδη ορθοπτέρων, 27 είδη κολεοπτέρων στα φρυγανικά οικοσυστήματα και 38 στο δάσος του φοίνικα. Από τα κολεόπτερα, τα είδη: Carabus banoni, Tapinopterus creticus, Harpalus subquadratus, Dendarus foraminosus, PachysceIis quadricolis cretica, Pedinus oiivieri, Dailognatha quadricοliis, RaibosceIis corvinus, Quedius tristis balthazari, Colpotus sulcatus, Dailognatha cyiindritarsis, είναι ενδημικά, και το είδος Dailognatha cylindritarsis είναι εξαιρετικά σπάνιο και χρήζει προστασίας. 41

7.3. Αμφίβια Εικόνα 14. Rana cretensis Πηγή: http://mwilsonherps.files.wordpre ss.com/2009/04/rana-cretensis.jpg Εικόνα 15. Bufo viridis Πηγή: www.treknature.com/photos/12634/ bufo_viridis.jpg Εντοπίστηκαν τα είδη Bufo viridis, Hyla arborea και Rana cretensis. Το τελευταίο είναι ενδημικό της Κρήτης. Και τα τρία είδη προστατεύονται με κάποια νομοθεσία. 7.4. Ερπετά Τα είδη των ερπετών της περιοχής είναι τα Mauremys caspica, Caretta caretta, Chalcides ocellatus, Lacerta trilineata, Natrix tessellata, Coluber gemonensis, Elaphe situla και Telescopus fallax. Όλα τα παραπάνω είδη προστατεύονται νομοθετικά. Τα είδη Mauremys caspica, και, Elaphe situla, αναφέρονται στο παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43. Εικόνα 17. Caretta caretta Πηγή:www.akvaryumcenneti.com Εικόνα 16. Elaphe situla Πηγή: http://m.blog.hu/re/reptile/images/situla. jpg 42

7.5. Πτηνά Η περιοχή του Πρέβελη αποτελεί βιότοπο εξαιρετικής σημασίας για τα α- ποδημητικά πουλιά και βρίσκεται σε έναν από τους κύριους μεταναστευτικούς δρόμους. Τα γύρω βουνά φιλοξενούν ένα μεγάλο αριθμό αρπακτικών πουλιών που φωλιάζουν εκεί. Στο Διαχειριστικό Σχέδιο καταγράφονται 104 είδη αλλά εκτιμάται ότι ο αριθμός τους είναι ίσως αρκετά μεγαλύτερος. 35 είδη από αυτά αναπαράγονται στο βιότοπο και 15 φωλιάζουν λίγο μακρύτερα. Εικόνα 19. Gypaetus barbatus Πηγή: http://www.nigeldennis.com/stock/images/bird s/habitat/birds_of_prey/25300.jpg Εικόνα 18. Falco naumanii Πηγή: http://portal.aragun.es/portal/pls/portal/do cs/1/544364.jpg Εικόνα 20. Phalacrocorax aristotelis Πηγή: www.hlasek.com Εικόνα 21. Hieraaetus fasciatus Πηγή: http://www.vincenzo.gr/periv/im ages/hieraaetus fasciatus7.jpg Τα είδη αυτά προστατεύονται νομικά σχεδόν στο σύνολό τους από το παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης 79/409. Τα είδη Calonectris diomedea, Phalacrocorax aristoteiis desmarestii, Ixobrychus minutus, Nycticorax nycticorax, Ardeola ralloides, Egretta garzetta, Ardea purpurea, Ciconia ciconia, Gypaetus barbatus, Gyps fulvus, Circus cyaneus, Circaetus gallicus, Aquila chrysaetos, Hieraaetus fasciatus, Falco naumanii, Falco vespertinus, Falco eleonorae, Falco peregrinus, Grus grus, Himantopus himantopus, Caprimulgus europaeus, Alcedo atthis, 43