ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΥΤΟΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ ΜΑΘΗΤΗ ΕΛΕΝΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΥΤΟΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ ΜΑΘΗΤΗ ΕΛΕΝΑ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014

Αυτοεικόνα είναι η υποκειμενική άποψη που έχει ένα παιδί για τον εαυτό του, δηλαδή τα φυσικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά του, τα προσόντα και οι αδυναμίες του. Αυτοπεποίθηση είναι η εμπιστοσύνη του παιδιού στον εαυτό του, δηλαδή να πιστεύει ότι αξίζει. Είναι η συναίσθηση της ικανότητας να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της καθημερινότητας και η επίγνωση της σημαντικότητάς του ως ιδιαίτερο άτομο. Η αυτοεικόνα είναι άρρηκτα δεμένη με την αυτοεκτίμηση του παιδιού, αφού αναπτύσσονται και καλλιεργούνται ταυτόχρονα και αλληλένδετα, νωρίς κατά την παιδική ηλικία.

Ποιοι παράγοντες συμβάλουν στην διαμόρφωση της αυτοεικόνας και κατ επέκταση της αυτοπεποίθησης του μαθητή; Λειτουργούν οι άλλοι ως καθρέφτες μέσα στους οποίους βλέπει τον εαυτό του; Είναι η ενδοσκόπηση που κάνει μέσα του (επεξεργασία επιλεκτικών δεδομένων); Ή μήπως είναι τα βιώματά του;

Σύμφωνα με τον Bandura, η εμπιστοσύνη στις ικανότητες, και κατ' επέκταση στον εαυτό του παιδιού, αποκτάται μέσα από τέσσερις διαδρόμους: Τις προσωπικές εμπειρίες και επιδόσεις: οι επιτυχίες που έχει ενισχύουν την αίσθηση εμπιστοσύνης στον εαυτό του και τις δεξιότητες που κατέχει, ενώ οι αποτυχίες ή οι 'ατυχίες' του, ιδιαίτερα οι επαναλαμβανόμενες, εξασθενούν την εμπιστοσύνη στον εαυτό του παιδιού. Τη μάθηση μέσω προτύπων: παρατηρώντας άλλους ανθρώπους, ιδιαίτερα αυτούς που εκτιμά ιδιαίτερα, να σκέφτονται ή να συμπεριφέρονται με κάποιο τρόπο, να το περιβάλλουν με εμπιστοσύνη ή να έχουν οι ίδιοι εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, γίνονται πρότυπα για το παιδί που ακολουθεί αυτό που του διδάσκουν. Τη λεκτική πειθώ: τα λεκτικά σχήματα, οι ιστορίες ή οι «μύθοι» που μεταφέρουν οι άλλοι για άλλους ανθρώπους ή και για το παιδί, γίνονται 'διάδρομοι' διαμόρφωσης της αυτοπεποίθησής του. Τη συναισθηματική διέγερση: συνήθως θεωρεί ότι τα καταφέρνει στις καταστάσεις που δεν του γεννούν αρνητικά συναισθήματα. Αντίθετα, στις καταστάσεις, όπου αναπτύσσονται άσχημα συναισθήματα, νιώθει αδύναμος και χωρίς αυτοπεποίθηση.

ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ : ΈΝΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΔΩΡΟ ΣΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ Η αυτοπεποίθηση είναι μια 'στάση' που επιτρέπει στο μαθητή να έχει μια θετική αλλά και ρεαλιστική αντίληψη για τον εαυτό του και για τις ικανότητές του να χειρίζεται τις καταστάσεις ή τις δυσκολίες που το αφορούν. Με άλλα λόγια, είναι η πεποίθηση του παιδιού ότι έχει την ικανότητα να πράξει, στα πλαίσια των δυνατοτήτων του και της λογικής, ό,τι επιθυμεί, σχεδιάζει και αναμένει. Αντανακλά, επίσης, την εμπιστοσύνη που έχει στις ικανότητές του αυτές, αλλά και την αίσθηση ότι ασκεί έλεγχο στη ζωή του. Ακόμα και αν κάτι δεν πάει καλά, η θετική στάση και η αποδοχή του εαυτού στο άτομο με υψηλή αυτοπεποίθηση δεν αλλάζει.

Αντίθετα, τα άτομα που δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους εξαρτώνται υπερβολικά από την αποδοχή και την έγκριση των άλλων για να νιώσουν καλά με τον εαυτό τους. Γενικά, δεν αναλαμβάνουν κινδύνους γιατί φοβούνται την αποτυχία, αλλά και δεν προσδοκούν ότι θα κάνουν κάτι επιτυχώς.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΧΑΜΗΛΗ ΑΥΤΟΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ: Αισθήματα κατωτερότητας και ανασφάλειας Δυσκολία κοινωνικής ένταξης και αισθήματα μοναξιάς Υπερβολική ανησυχία και γενικότερα ενασχόληση με αυτό που οι άλλοι σκέπτονται γι αυτούς Υπερβολική ανησυχία μήπως κάποιος ενοχλείται εξ αιτίας τους Άσχημες σχέσεις Υπερβολική ευθιξία Γενικότερη παραμέληση του εαυτού (εξωτερική εμφάνιση, ανάγκες) Αισθήματα απελπισίας και έντονου άγχους Απαισιόδοξη στάση ζωής Μικρές προσδοκίες

Έντονη τάση για να διακρίνουν και να επικεντρώνονται στα αρνητικά Μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες Εκρήξεις θυμού Κοινωνική απόσυρση Αποφυγή προκλήσεων Δυσκολία προσαρμογής στις αλλαγές Έλλειψη εμπιστοσύνης στις προσωπικές τους απόψεις Δεν δέχονται φιλοφρονήσεις αλλά ούτε και αρνητική κριτική Δυσκολίες συγκέντρωσης Αϋπνίες Διαταραχές στην διατροφή Κατάθλιψη

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΥΨΗΛΗ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ: Είναι αυτόνομα και δε δημιουργούν σχέσεις εξάρτησης. Έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και δεν αποθαρρύνονται από τις δυσκολίες. Αναλαμβάνουν την ευθύνη και δε «θυματοποιούνται». Διατηρούν θετική στάση ζωής. Προσέχουν και επικεντρώνονται στα θετικά. Παίρνουν πρωτοβουλίες και ξεπερνούν δυσκολίες. Διαχειρίζονται αρνητικά συναισθήματα (θλίψη, θυμό, απελπισία κ.α.). Σημειώνουν επιτυχίες σε διαγωνίσματα και δραστηριότητες. Δημιουργούν ισορροπημένες σχέσεις.

Η αυτοπεποίθηση (και αυτοεικόνα) δεν είναι κάτι σταθερό. Μπορεί ν αλλάξει όσο ένα παιδί μεγαλώνει, ανάλογα με τις εμπειρίες του και τις επιρροές που δέχεται. Ο δάσκαλος μπορεί να ασκήσει καθοριστικό ρόλο σε αυτή την αλλαγή Η εποικοδομητική επικοινωνία και συνεργασία με τους γονείς, ωστόσο, ενισχύει τις δυνατότητες τόσο για μεγαλύτερα όσο και για θετικότερα αποτελέσματα

Στρατηγικές για ν αναπτύξει ο εκπαιδευτικός την αυτοπεποίθηση των μαθητών: Παραχωρείστε αρμοδιότητες και ευθύνες στα παιδιά ανάλογα με τις δυνατότητές τους (Η αυτοπεποίθηση κερδίζετε μέσα από την ικανοποίηση που νιώθουν τα παιδιά όταν ολοκληρώνουν με επιτυχία κάποιο έργο) Οι προσδοκίες σας να είναι ρεαλιστικές Σεβασμός στο κάθε παιδί, άμεσα, φανερά και καθημερινά Εντοπίστε τον τομέα που διαπρέπει το κάθε παιδί -Ψάξτε για τα θετικά και δυνατά στοιχεία και ενισχύστε τα με επιβραβεύσεις Ρεαλιστική επιβράβευση και σχόλια Παρέχετε ευκαιρίες για ομαδική εργασία και ανάπτυξη ηγετικών ικανοτήτων σε όλα τα παιδιά Φροντίστε να τεθούν κανόνες στην τάξη και διασφαλίστε την τήρησή τους (προστατευτικό πλαίσιο) Προσφέρετε επιλογές Υιοθετείστε θετική προσέγγιση Μάθετε τους διάλογο με τον εαυτό τους Ενθαρρύνετέ τους να επινοούν δικές τους λύσεις προσηλωμένοι στο στόχο τους

Επικεντρωθείτε στις προσπάθειες που καταβάλλουν και όχι στο αποτέλεσμα Βοηθήστε να βρουν εναλλακτικές επιλογές Παρακινήστε να αναλογιστούν συνέπειες για τη συμπεριφορά τους Θέστε λογικές συνέπειες για τη συμπεριφορά των παιδιών (Είναι ο μόνος τρόπος να μάθουν να λειτουργούν με ευθύνη, με θάρρος και με συνέπεια- λειτουργία διαδικασίας αυτοπαρακίνησης) Αποφύγετε την αρνητική κριτική, την αυστηρότητα και τους άκαμπτους κανόνες. Επίλυση διαφορών μεταξύ τους Διαχωρίστε την πράξη από το παιδί που την έκανε Παρέχετε δυνατότητες για παιχνίδι ρόλων και σχεδιάστε δραστηριότητες που να τονώνουν τη αυτενέργειά τους <Αποσπάστε> και ενισχύστε θετικά αυτό-σχόλια από τους ίδιους τους μαθητές

Ψάξτε για τα θετικά και δυνατά στοιχεία και ενισχύστε τα με επιβραβεύσεις. Αν εσείς δεν τα αναδείξετε τότε το παιδί μάλλον δεν θα τα προσέξει ούτε θα στηριχθεί σ αυτά Ενθαρρύνετε θετικά σχόλια για άλλους, κυρίως για άτομα με χαμηλή αυτοεικόνα /αυτοπεποίθηση ή χαμηλή αποδοχή από συνομηλίκους Αναδείξτε πρωτοβουλίες των μαθητών- μέσα και έξω από την τάξη

Απλά βήματα για να ΧΤΙΣΕΤΕ θετική αυτοεικόνα (και αυτοπεποίθηση) στους μαθητές σας: Δείξτε ότι κάθε παιδί είναι σημαντικό για σας και το εκτιμάτε Ακούστε με σεβασμό ό,τι έχει να σας πει- Προσπαθήστε να καταλάβετε τι σκέφτεται και τι νιώθει μπαίνοντας στην θέση του Εκπαιδεύστε το στην αναγνώριση, έκφραση και επικοινωνία των συναισθημάτων του Βοηθήστε του να γνωρίσει την ταυτότητά του και να την αποδεχθεί Απαντήστε στις ερωτήσεις χωρίς κριτική Προσφέρετε πολλαπλές ευκαιρίες για επιτυχίες Στοχεύετε με μικρά βήματα και πανηγυρίστε για τις επιτυχίες του Επιβραβεύστε την προσπάθεια και τη βελτίωση Δώστε συγκεκριμένη περιγραφική επιβράβευση Βοηθήστε ν αναπτύξει θετική στάση για τις ικανότητές του

Ενθαρρύνετέ το για θετικό ρίσκο Δώστε επιλογές Σχολιάστε θετικά τις επιπτώσεις αυτοελέγχου και ωριμότητας Δημιουργήστε σχολικό περιβάλλον που δεν επιτρέπει τη γελοιοποίηση, τον εκφοβισμό, την ταπείνωση, τη ψυχολογική ή τη σωματική βία Εκχωρήστε σε κάποιο παιδί κάποια ευθύνη (παιδί με χαμηλή αυτοπεποίθηση) Εκθέστε τη δουλειά των παιδιών και δώστε τους την ευκαιρία να την παρουσιάσουν Πείτε πόσο περήφανοι είστε για την τάξη σας ενώ σας <<κρυφακούουν>> οι μαθητές σας Ενδιαφερθείτε για τις εξωσχολικές δραστηριότητές τους

Διδάξτε και ενισχύστε διαπροσωπικές δεξιότητες Επιβραβεύστε τη συνεργασία και την αλληλοβοήθεια των μαθητών μέσα από ομαδικές εργασίες Παιδιά απομονωμένα ή περιθωριοποιημένα φροντίστε να είναι με παιδιά υπομονετικά και αποδέχονται ηγετικές φιγούρες και πρότυπα Διδάξτε δεξιότητες επικοινωνίας ώστε τα παιδιά να ζητούν ευγενικά αυτό που θέλουν αντί να το απαιτούν Παρέχετε ευκαιρίες για: Δραστηριότητες εμπιστοσύνης Έκφραση συναισθημάτων Δραστηριότητες θετικής ανατροφοδότησης Ασκήσεις εναλλαγής ρόλων Ενθάρρυνση αυτονομίας μέσω αυτό-καταγραφής και αυτό-αξιολόγησης

Χρησιμοποιήστε το χιούμορ, όχι όμως κατά ενός παιδιού ΑΠΟΛΑΥΣΤΕ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΣΑΣ!!!

Πεποιθήσεις που επηρεάζουν την αυτοπεποίθηση 1. «Όλοι οι σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή μου πρέπει να με αγαπούν και να με εγκρίνουν πάντα». Εναλλακτική σκέψη: Οι προσωπικές μου αξίες και πεποιθήσεις δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από την έγκριση των άλλων. 2. «Πρέπει να είμαι πάντα ικανός-ή σε όλα, επαρκής, και να επιτυγχάνω σε όλους τους τομείς της ζωής μου». Η αξία μας όμως δεν καθορίζεται από τα επιτεύγματά μας. Εναλλακτική σκέψη: «Η αξία είναι ένα έμφυτο χαρακτηριστικό που το έχουν όλοι οι άνθρωποι και δεν εξαρτάται από τις επιδόσεις μας». 3. «Το παρελθόν μου είναι ιδιαίτερα σημαντικό και καθορίζει τα τωρινά μου συναισθήματα και συμπεριφορές». Το παρελθόν όμως δεν μπορεί να έχει τέτοια καθοριστική δύναμη πάνω μας αν δεν του το επιτρέψουμε εμείς. Εναλλακτική σκέψη: Εδώ και τώρα μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις ή να κάνουμε επιλογές που να αλλάξουν τη ζωή μας.

Δυσλειτουργικές σκέψεις Οι παραπάνω πεποιθήσεις μπορεί να κάνουν ευάλωτους στις ακόλουθες αρνητικές σκέψεις τους μαθητές: 1. Σκεπτικό του «όλα ή τίποτα»: «Είμαι μια αποτυχία όταν η επίδοσή μου δεν είναι τέλεια/ άριστη». 2. Καταστροφολογία: μια αρνητική κριτική, σχόλιο ή γεγονός τα κάνει όλα μαύρα: «Πήρα χαμηλό βαθμό στο διαγνωστικό μαθηματικών, δεν θα πετύχω ποτέ τίποτε στη ζωή μου». 3. Υπερμεγένθυση των αρνητικών, ελαχιστοποίηση των θετικών: Τα καλά δεν μετρούν τόσο όσο τα κακά: «Ξέρω ότι πήρα πέντε άριστα στη σειρά στην ορθογραφία, αλλά αν χάσω το άριστα σήμερα θα νιώθω απαίσια για μένα». 4. Πίστη στην αλήθεια των συναισθημάτων: «Νιώθω χάλια άρα πρέπει να είμαι χάλια στο θεατρικό». 5. Υπερβολική έμφαση στα «πρέπει»: Τα «πρέπει» είναι τελειοθηρικά και αντανακλούν τις προσδοκίες των άλλων και όχι τις δικές μας επιθυμίες. «Πρέπει να ξέρεις να ζωγραφίζεις τέλεια». «Άρα κάτι δεν πάει καλά με εμένα που δεν ξέρω». 6. Κατηγορίες: «Είμαι αποτυχημένος και φταίω εγώ γι' αυτό». 7. Δυσκολία στην αποδοχή θετικών σχολίων: «Σου πάει αυτό που φοράς». «Εγώ νομίζω πως με κάνει να φαίνομαι χοντρή».

ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΙΝΕΛΙΕΣ Η Αυτοεικόνα και η Αυτοπεποίθηση είναι τα όπλα του μαθητή στις καθημερινές προκλήσεις της ζωής μέσα στην πορεία της ανάπτυξής του. Τα παιδιά που νιώθουν καλά για τον εαυτό τους αντιμετωπίζουν τα προβλήματα και τις δυσκολίες πιο εύκολα και αντέχουν την πίεση, ενώ τα παιδιά που δεν έχουν αυτοπεποίθηση συχνά πνίγονται σε μια κουταλιά νερό.

Σύμφωνα με τους ειδικούς αυτοπεποίθηση είναι το σύνολο εντυπώσεων και απόψεων που έχουμε για τον εαυτό μας, το πώς τον βλέπουμε και πώς πιστεύουμε ότι τον βλέπουν οι άλλοι. Ακόμη, η αυτοπεποίθηση είναι ο συνδυασμός αισθημάτων ικανότητας με αισθήματα αγάπης.

Δάσκαλε και Γονέα θυμήσου Κάθε επικοινωνία έχει μέσα της ένα τεράστιο δυναμικό Μπορεί να γιατρέψει ή να προκαλέσει πόνο, να πληγώσει ή να εμπνεύσει! Ακόμα και μέσα στο χάος, μια απλή πράξη καλοσύνης από σένα μπορεί να φτιάξει τη μέρα των μαθητών (παιδιών) σου και τη δική σου μαζί! Τα παιδιά λαχταρούν να τα ακούνε και να τα καταλαβαίνουν - Το να κατανοείς δε σημαίνει να βγάζεις βιαστικά συμπεράσματα, πιστεύοντας ότι ξέρεις σίγουρα τι συμβαίνει ούτε να συμφωνείς με το παιδί και τα όσα νιώθει απλά να αποδέχεσαι τις δικές του σκέψεις και τα συναισθήματά του! - Να καταλαβαίνεις σημαίνει να αφήνεις και να στηρίζεις το παιδί να αναλαμβάνει την ευθύνη και την πρωτοβουλία σε μία κατάσταση!

Μόλις δεις την εικόνα που έχει ένα παιδί για τον εαυτό του να βελτιώνεται, θα παρατηρήσεις σημαντική πρόοδο στις επιδόσεις του και, το πιο σημαντικό, θα δεις αυτό το παιδί ν αρχίσει να απολαμβάνει περισσότερο τη ζωή του. Wayne Dyer

Να νιώθουν ευχαριστημένοι με τον εαυτό τους και - Ν αναλαμβάνουν την ευθύνη της ζωής τους Jack Canfield Mark Victor Hansen

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ Έλενα Κυριάκου