«ΔΙΚΤΥΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΧΑΜΗΛΗΣ ΚΑΙ ΥΨΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ»

Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ Σ.Τ.ΕΦ. ΤΜΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ & Φ. Α. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΔΙΚΤΥΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΧΑΜΗΛΗΣ ΚΑΙ ΥΨΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ» Low and high pressure distribution networks of natural gas ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ: Ηλιάκη Δ.Ιωάννα, Α.Ε.Μ.: 3013 Παπανδρέου Ευ.-Δ., Α.Ε.Μ.: 2867 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Παπαδοπούλου Μαρία ΣΕΠΤΕΒΡΙΟΣ 2011, ΚΑΒΑΛΑ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Εκφράζουμε τις θερμές μας ευχαριστίες στην καθηγήτρια κυρία Μαρία Παπαδοπούλου που συνέβαλε αποφασιστικά τόσο με την πολύτιμη βοήθεια της στην περάτωση της συγκεκριμένης πτυχιακής εργασίας όσο και στην διεύρυνση του γνωστικού μας πεδίου.καθώς και για την συμπαράσταση,την εμπιστοσύνη και την αγάπη με την οποία μας περιέβαλε κατά την εκπόνηση της εργασίας μας. 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ.11 1.1.ΓΕΝΙΚA.11 1.2.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ...11 1.3.ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ...12 1.4.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ...12 1.5.ΤΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ...13 1.6.ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΑΕΡΙΟΥ Α.Ε. (ΔΕΠΑ)...14 2.ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΓΕΝΙΚΑ.15 2.1. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ.15 2.1.1 ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ...15 2.1.2 ΑΠΑΕΡΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ..15 2.1.3 ΕΞΑΕΡΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ...15 2.1.4.ΑΛΛΑ ΑΕΡΙΑ ΚΑΥΣΙΜΑ...15 3.ΕΙΔΗ ΔΙΚΤΥΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ..16 3.1.1.ΕΠΙΓΕΙΑ ΔΙΚΤΥΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ... 16 3.1.2.ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΑ ΔΙΚΤΥΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ... 16 3.1.3.ΤΟ ΥΓΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ (LNG)... 17 3.2.ΔΙΚΤΥΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ... 17 3.2.1.ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ... 17 3.2.2.ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ... 18 3.3.ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΤΑΠΟΝΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΑΣΤΟΧΙΑΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ... 18 3.4.ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΝΕΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΟΤΕΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΩΛΗΝΕΣ... 19 3.5.ΤΟ ΧΑΛΚΙΝΟ ΔΙΚΤΥΟ... 19 3.6.ΤΟ ΧΑΛΥΒΔΙΝΟ ΔΙΚΤΥΟ... 20 3.7.ΤΟ ΠΛΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ... 20 3.7.1.ΤΟ ΠΟΛΥΑΙΘΥΛΕΝΙΟ... 20 3.7.2.ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΡΕ... 21 3.7.2.1.ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΑΙΘΥΛΕΝΙΟΥ... 22 3.7.3.ΒΑΣΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΩΛΗΝΩΝ ΡΕ....23 3.7.4.ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΩΛΗΝΩΝ ΡΕ... 23 3.7.5.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΙ ΓΙΑ ΑΓΩΓΟΥΣ ΡΕ... 23 3.7.6.ΣΥΝΔΕΣΗ ΣΩΛΗΝΩΝ ΡΕ... 24 3.7.7ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ-ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ... 25 2

4.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ... 26 4.1.ΓΕΝΙΚΑ... 26 4.2.ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ... 28 4.3..ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ... 29 4.4.ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΑΓΩΓΩΝ... 33 4.5.ΕΠΙΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΝΣΗ ΜΕ ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ... 33 4.6.ΔΟΚΙΜΗ ΠΙΕΣΗΣ... 33 4.7.ΘΕΣΗ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ... 34 5.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ. ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΗΣΗΣ... 35 5.1.ΓΕΝΙΚΑ... 35 5.2.ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ... 35 5.2.1.ΓΕΝΙΚΑ... 35 5.2.2.ΣΥΡΤΕΣ... 36 5.2.3.ΚΡΟΥΝΟΙ... 37 5.2.4.ΒΑΛΒΙΔΕΣ... 37 5.2.5.ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΟΙΚΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ... 38 5.3.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ... 39 5.4.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΑΕΡΙΟΥ... 41 5.4.1.ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΔΙΚΤΥΟΥ... 41 5.4.2.ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΥΣΤΗΡΑ... 45 5.5.ΣΤΑΘΜΟΙ ΥΠΟΒΙΒΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ... 45 5.6.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΩΝ ΑΕΡΙΟΥ... 47 5.6.1.ΓΕΝΙΚΑ... 47 5.6.2.ΜΕΤΡΗΤΕΣ ΔΙΑΦΟΡΙΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ... 47 5.6.3.ΜΕΤΡΗΤΕΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ... 47 5.6.4.ΟΓΚΟΜΕΤΡΙΚΟΙ ΜΕΤΡΗΤΕΣ... 48 5.6.5.ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ... 50 6.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ ΧΑΜΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ... 51 6.1.ΓΕΝΙΚΑ... 51 6.2.ΣΩΛΗΝΕΣ, ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 51 6.2.1.ΘΑΜΜΕΝΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ... 51 6.2.2.ΑΚΑΛΥΠΤΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ... 52 6.2.3.ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ... 53 6.2.4.ΑΓΩΓΟΙ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΓΙΑ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΕΡΙΟΥ... 53 6.3.ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΣΩΛΗΝΩΝ... 54 6.3.1.ΧΑΛΥΒΔΟΣΩΛΗΝΕΣ... 54 6.3.2.ΧΑΛΚΟΣΩΛΗΝΕΣ... 55 6.3.3.ΣΩΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΠΟΛΥΑΙΘΥΛΕΝΙΟ... 55 6.4.ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ... 56 6.4.1.ΓΕΝΙΚΑ...56 6.4.2.ΣΤΑΘΕΡΗ ΣΥΝΔΕΣΗ... 56 6.4.3.ΛΥΟΜΕΝΗ ΣΥΝΔΕΣΗ...57 3

6.5.ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΕΝΑΝΤΙ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ... 57 6.5.1.ΓΕΝΙΚΑ... 57 6.5.2.ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ... 57 6.5.3ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ... 58 6.6.ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ... 59 6.6.1.ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ... 59 6.6.2ΛΙΠΑΝΤΙΚΑ... 59 6.6.3.ΜΟΝΩΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 59 6.6.4.ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΑΕΡΙΟΥ... 59 6.6.5.ΜΕΤΡΗΤΕΣ ΑΕΡΙΟΥ... 60 6.6.6ΘΕΡΜΙΚΑ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ... 60 6.6.7ΛΟΙΠΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 60 6.7.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ... 61 6.7.1.ΓΕΝΙΚΑ... 61 6.7.2.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ... 61 6.7.3.ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΤΟ ΚΤΙΡΙΟ... 63 6.7.4.ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ... 63 6.7.5.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ... 64 6.7.6.ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ... 67 6.8.ΠΡΟΦΥΛΑΞΗ ΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ... 67 6.8.1.ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ... 67 6.8.2.ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ... 68 6.9.ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΕ ΣΩΛΗΝΕΣ ΑΕΡΙΟΥ... 68 6.10.ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ... 69 6.11.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΗΤΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ... 69 6.12.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ... 70 6.13.ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΙΑΜΕΤΡΩΝ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ... 71 6.14.ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΙΟΛΟΓΗΣΗΣ... 71 6.15.ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ... 71 6.16.ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ... 74 7.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΙΚΙΑΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ... 82 7.1.ΓΕΝΙΚΑ... 82 7.2.ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ... 82 7.2.1.ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΚΑΥΣΙΜΟ... 82 7.2.2.ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ... 82 7.3.ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ... 98 7.3.1.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΕΡΙΟΥ... 98 7.3.2.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ... 99 7.3.3.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ..100 7.3.4.ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΑΠΟ ΦΕΡΟΝΤΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 100 7.4.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΤΥΠΟΥ Α... 100 7.5ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΤΥΠΟΥ Β... 102 7.5.1.ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑ ΑΕΡΑ ΚΑΥΣΗΣ... 102 7.5.2.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΤΥΠΟΥ Β ΜΕ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΘΕΡΜΙΚΗ ΙΣΧΥ ΜΕΧΡΙ 35 KW 102 7.5.2.1.ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑ ΑΕΡΑ ΚΑΥΣΗΣ ΜΕΣΩ ΑΝΟΙΓΜΑΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟ ΥΠΑΙΘΡΟ... 103 7.5.2.2.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΟΙΓΜΑΤΑ ΑΕΡΑ ΚΑΥΣΗΣ... 105 7.5.2.3ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑ ΑΕΡΑ ΚΑΥΣΗΣ ΑΠΟ ΚΟΙΝΟΥ ΜΕΣΩ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΑΡΜΩΝ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΔΙΕΛΕΥΣΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΑΕΡΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ... 105 7.6.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ... 106 7.6.1.ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΕΡΙΟΥ ΤΩΝ ΤΥΠΩΝ Β2, Β3 ΚΑΙ Β5... 106 7.6.2.ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΕΡΙΟΥ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Β1 ΚΑΙ Β4... 106 4

7.7.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Β ΜΕ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΘΕΡΜΙΚΗ ΙΣΧΥ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟ 35 KW ΜΕΧΡΙ 50 KW... 107 7.8.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Β ΜΕ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΘΕΡΜΙΚΗ ΙΣΧΥ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟ 50 KW... 107 7.9.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΤΥΠΟΥ C... 108 7.9.1.ΓΕΝΙΚΑ... 108 7.9.2.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΠΡΟΣΑΓΩΓΗΣ ΑΕΡΑ ΚΑΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΑΓΩΓΗΣ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ... 108 7.9.3.ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΚΑΥΣΤΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 108 7.9.4.ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΕΚΒΟΛΗΣ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ... 108 7.9.5.ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΜΙΩΝ ΑΠΟ ΠΡΟΕΞΟΧΕΣ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΚΑΥΣΤΑ ΥΛΙΚΑ... 109 7.9.6.ΣΤΟΜΙΑ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ... 109 7.9.7.ΣΤΟΜΙΑ ΣΕ ΠΟΛΥΣΥΧΝΑΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΤΕΙΕΣ... 109 7.9.8.ΣΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΤΑΘΜΩΝ ΑΝΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΥΓΡΩΝ ΚΑΙ ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ.109 7.7.9.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΕ ΚΛΕΙΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ...110 7.10.ΛΕΒΗΤΟΣΤΑΣΙΑ..110 7.10.1.ΓΕΝΙΚΑ..110 7.10.2.ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΤΙΡΙΟΔΟΜΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ....110 7.10.3ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΠΕΡΙ ΑΕΡΙΣΜΟΥ....111 7.10.3.1.ΓΕΝΙΚΑ 111 7.10.3.2.ΠΡΟΣΑΓΩΓΗ ΑΕΡΑ..111 7.10.3.3.ΑΝΟΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΓΩΓΗΣ ΑΕΡΑ ΑΜΕΣΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΥΠΑΙΘΡΟ..111 7.10.3.4.ΑΠΑΓΩΓΗ ΑΕΡΑ..112 7.10.3.5.ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΑΓΩΓΗΣ ΑΕΡΑ 113 7.10.3.6.ΕΞΑΕΡΙΣΜΟΣ ΜΕ ΑΝΕΜΙΣΤΗΡΑ..114 7.10.3.7.ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΑΕΡΙΟΥ ΠΑ ΤΟ ΛΕΒΗΤΟΣΤΑΣΙΟ..115 7.10.3.8.ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ...115 8.ΑΠΑΓΩΓΗ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ... 116 8.1.ΓΕΝΙΚΑ... 116 8.2.ΑΠΑΓΩΓΗ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ 116 8.2.1.ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ... 116 8.2.2.ΑΠΑΓΩΓΗ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ ΜΕΣΩ ΚΑΠΝΟΔΟΧΩΝ... 116 8.2.3.ΣΥΝΔΕΣΗ ΣΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΚΑΠΝΟΔΟΧΟ... 117 8.2.4.ΣΥΝΔΕΣΗ ΣΕ ΚΟΙΝΗ ΚΑΠΝΟΔΟΧΟ... 117 8.2.5.ΚΟΙΝΗ ΚΑΠΝΟΔΟΧΟΣ ΓΙΑ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΕΡΙΟΥ ΤΥΠΟΥ Β... 117 8.2.6.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΚΑΠΝΟΔΟΧΟΥΣ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΤΩΝ ΤΥΠΩΝ Β3 ΚΑΙ C8... 118 8.2.6.1.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΠΑ ΤΗΝ ΚΑΠΝΟΔΟΧΟ... 119 8.2.6.2.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΕΡΙΟΥ... 119 8.2.6.3.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΧΩΡΟ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ... 119 8.2.6.4.ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ... 119 8.2.6.5.ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΥΝΔΕΣΕΩΝ... 120 8.2.7.ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΕΡΑ-ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ ΓΙΑ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΕΡΙΟΥ ΤΥΠΟΥ C4... 120 8.2.8ΑΠΑΓΩΓΗ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ ΜΕΣΩ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟΥ ΦΡΕΑΤΙΟΥ... 120 8.3.ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΕΣΗΣ - ΚΑΠΝΑΓΩΓΟΙ... 121 8.3.1.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΤΗΣ ΚΑΥΣΗΣ... 121 8.3.2.ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ... 121 8.3.3.ΔΟΜΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ... 121 8.4.ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΠΝΟΔΟΧΩΝ... 125 8.4.1.ΓΕΝΙΚΑ... 125 8.4.2.ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ... 126 8.4.3.ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 126 5

8.4.4.ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΕΝΑΝΤΙ ΥΓΡΑΣΙΑΣ 127 8.4.5.ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΠΝΟΔΟΧΟΥ..128 8.5.ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ, ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΟΣ ΑΕΡΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΤΡΑΓΓΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ... 130 8.5.1.ΓΕΝΙΚΑ... 130 8.5.2.ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ... 130 8.5.3.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΟΣ ΑΕΡΑ... 131 8.5.4.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΤΡΑΓΓΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ... 132 8.6.ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΕΡΑ-ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ... 132 8.6.1.ΓΕΝΙΚΑ... 132 8.6.2.ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ... 132 8.7.ΔΙΑΣΤΑΣΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΠΝΟΔΟΧΟΥ... 134 8.7.1.ΓΕΝΙΚΑ... 134 8.7.2.ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ... 134 8.7.3.ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΡΟΗΣ ΜΑΖΑΣ ΤΩΝ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ... 136 8.7.4.ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ... 137 8.7.5.ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ... 138 8.7.6.ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΘΕΡΜΟΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΨΥΞΗΣ... 140 8.7.7.ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ... 142 8.7.8.ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΙΕΣΕΩΝ... 142 8.7.9.ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ... 145 8.7.10.ΤΑ ΕΙΔΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ... 147 8.7.11.ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ... 147 8.8.ΔΙΑΣΤΑΣΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΕΡΑ-ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ... 151 8.9.ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΦΡΕΑΤΙΑ ΧΩΡΙΣ ΑΝΕΜΙΣΤΗΡΑ... 151 8.9.1.ΓΕΝΙΚΑ... 151 8.9.2.ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΩΝ ΦΡΕΑΤΙΩΝ... 151 8.9.3.ΚΑΝΑΛΙ ΠΡΟΣΑΓΩΓΗΣ ΑΕΡΑ... 153 8.10.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΑΠΑΓΩΓΗΣ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ ΠΑ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΕΡΙΟΥ ΜΕ ΚΑΥΣΤΗΡΑ ΧΩΡΙΣ ΑΝΕΜΙΣΤΗΡΑ... 154 8.10.1.ΓΕΝΙΚΑ... 154 8.10.2.ΣΩΛΗΝΕΣ ΑΝΑΡΡΟΦΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ... 154 8.10.3.ΑΝΕΜΙΣΤΗΡΑΣ... 154 8.10.4.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ... 155 9.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ.....156 9.1.ΓΕΝΙΚΑ... 156 9.2.ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ... 156 9.3.ΔΙΑΣΤΑΣΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΓΩΓΩΝ... 159 9.4.ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ... 160 9.4.1.ΛΩΡΙΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ... 160 9.4.2.ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΣΩΛΗΝΩΝ... 161 9.4.3.ΚΑΛΥΨΗ ΣΩΛΗΝΩΝ... 161 9.4.5.ΟΡΥΓΜΑΤΑ ΣΩΛΗΝΩΝ... 162 9.4.5.1.ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΣΩΛΗΝΩΝ... 163 9.4.5.2.ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΣΩΛΗΝΩΝ ΑΠΟ ΠΟΛΥΑΙΘΥΛΕΝΙΟ... 164 9.4.5.3.ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΣΩΛΗΝΩΝ ΑΠΟ ΧΑΛΥΒΑ... 164 9.4.5.4.ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΧΑΛΚΟΣΩΛΗΝΩΝ... 164 9.4.6.ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΕΩΝ... 164 9.4.7.ΔΟΚΙΜΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΩΛΗΝΑ... 165 9.4.8.ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ ΑΕΡΙΟΥ..165 9.4.8.1.ΣΩΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΠΟΛΥΑΙΘΥΛΕΝΙΟ.165 9.4.8.2.ΣΩΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΧΑΛΥΒΑ..166 6

9.4.9.ΠΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΟΡΥΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΩΛΗΝΑ... 167 9.4.10.ΠΡΟΩΣΗ ΣΩΛΗΝΩΝ... 168 9.4.11.ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΙ ΣΩΛΗΝΕΣ... 169 9.4.12.ΣΗΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΟΥ ΑΓΩΓΟΥ ΑΕΡΙΟΥ... 170 9.5.ΔΟΚΙΜΗ ΠΙΕΣΗΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΟΥ ΑΓΩΓΟΥ ΑΕΡΙΟΥ... 171 9.5.1.ΓΕΝΙΚΑ... 171 9.5.2.ΣΩΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΠΟΛΥΑΙΘΥΛΕΝΙΟ... 171 9.5.3.ΣΩΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΧΑΛΥΒΑ ΜΕ ΠΙΕΣΗ < 4 BAR... 171 9.5.4.ΣΩΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΧΑΛΥΒΑ ΜΕ ΠΙΕΣΗ 4 BAR < Ρ < 16 BAR... 172 9.5.5.ΧΑΛΥΒΔΟΣΩΛΗΝΕΣ ΜΕ ΠΙΕΣΗ > 16 BAR... 172 9.6.ΘΕΣΗ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ... 173 10.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΕΡΙΟΥ...174 10.1.ΓΕΝΙΚΑ.174 10.2.ΒΑΣΙΚΕΣ ΈΝΝΟΙΕΣ... 175 10.3.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ... 175 10.3.1.ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ... 175 10.3.2.ΑΓΩΓΟΙ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΕΡΑ... 175 10.3.3.ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ... 176 10.3.4.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ... 176 10.3.5.ΚΑΥΣΤΗΡΕΣ... 177 10.3.6.ΘΕΡΜΑΝΤΙΚΟΙ ΣΩΛΗΝΕΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ... 178 10.3.7.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ, ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ... 178 10.3.8.ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΕΡΑ... 178 10.3.9.ΠΡΟΣΑΓΩΓΗ ΑΕΡΑ ΚΑΥΣΗΣ... 179 10.3.10.ΑΠΑΓΩΓΗ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ... 181 10.3.11.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΕΡΑ... 181 10.3.12.ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΕΝΑΥΣΗΣ... 181 10.3.13.ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΦΛΟΓΑΣ ΣΕ ΦΟΥΡΝΟΥΣ... 182 10.3.13.1.ΦΟΥΡΝΟΙ ΜΕ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ 650 C... 182 10.3.13.2.ΦΟΥΡΝΟΙ ΜΕ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ 650 C...182 10.3.13.3.ΚΑΥΣΤΗΡΕΣ ΥΠΕΡΥΘΡΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ...182 10.3.13.4.ΘΕΡΜΑΝΤΙΚΟΙ ΣΩΛΗΝΕΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ...183 10.3.14.ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΦΛΟΓΑΣ ΣΕ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΥΛΙΚΩΝ.183 10.3.15.ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΦΛΟΓΑΣ ΣΕ ΦΟΥΡΝΟΥΣ ΜΕ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ 650 C ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΥΛΙΚΩΝ....183 11. ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΩΝ ΑΕΡΙΟΥ...184 11.1.ΓΕΝΙΚΑ... 184 11.2.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΧΑΜΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ... 184 11.2.1.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ... 184 11.2.2.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΩΝ ΑΕΡΙΟΥ... 185 11.3.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕΣΗΣ ΠΙΕΣΗΣ... 185 11.3.1.ΓΕΝΙΚΑ...185 11.3.2.ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΑΕΡΙΟΥ...185 11.3.3.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ...185 11.3.4.ΑΓΩΓΟΙ ΠΑΡΑΚΑΜΨΗΣ...186 7

11.3.5.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ... 186 11.3.6.ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ..187 11.3.7.ΔΟΚΙΜΗ ΚΑΙ ΘΕΣΗ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ...187 11.3.8.ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΕ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΑΕΡΙΟΥ... 188 11.4. ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΥΨΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ.188 11.4.1.ΓΕΝΙΚΑ..188 11.4.2.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ...188 11.4.3.ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ...190 11.4.4.ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΑ..190 11.4.5.ΦΙΛΤΡΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΗΡΕΣ.191 11.4.6.ΠΑΡΕΜΠΟΔΙΣΗ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΣΥΜΠΥΚΝΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΑΓΟΥ.191 11.5.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ. ΥΨΗΛΗ ΠΙΕΣΗ..191 11.5.1.ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΑΕΡΙΟΥ.191 11.5.2.ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΠΙΕΣΗΣ... 192 11.5.3.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ... 192 11.5.4.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ... 192 11.5.5.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ... 193 11.5.6.ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ... 193 11.5.7.ΑΓΩΓΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ... 193 11.5.8.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ... 194 11.5.9.ΑΓΩΓΟΙ ΠΑΡΑΚΑΜΨΗΣ... 194 11.5.10.ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΝΑΝΤΙ ΠΙΕΣΗΣ... 194 11.5.11.ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΝΑΝΤΙ ΑΝΕΠΙΤΡΕΠΤΗΣ ΥΠΕΡΒΑΣΗΣ ΠΙΕΣΗΣ... 194 11.5.12.ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΝΑΝΤΙ ΑΝΕΠΙΤΡΕΠΤΗΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ... 195 11.5.13.ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΝΑΝΤΙ ΑΥΞΗΣΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΛΟΓΩ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ... 196 11.5.14.ΔΟΚΙΜΗ... 196 11.6.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΩΝ ΑΕΡΙΟΥ...196 11.6.1.ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ... 196 11.6.2.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ... 197 11.6.3.ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ... 197 11.6.4.ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ... 198 11.7.ΜΕΤΡΗΤΕΣ ΑΕΡΙΟΥ...198 11.7.1.ΓΕΝΙΚΑ... 198 11.7.2.ΘΕΣΕΙΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ... 198 11.7.3.ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 198 11.7.3.1.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΡΟΗΣ... 198 11.7.3.2.ΑΓΩΓΟΙ ΠΑΡΑΚΑΜΨΗΣ....199 11.7.3.4.ΔΟΚΙΜΗ... 199 11.7.3.5.ΘΕΣΗ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ... 199 12.ΔΟΚΙΜΕΣ ΠΙΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ... 200 12.1.ΓΕΝΙΚΑ... 200 12.2.ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ ΜΕ ΠΙΕΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΩΣ 100 mbar... 200 12.2.1.ΓΕΝΙΚΑ... 200 12.2.2.ΠΡΟΕΛΕΓΧΟΣ... 200 12.2.3.ΚΥΡΙΑ ΔΟΚΙΜΗ... 201 12.3.ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ ΜΕ ΠΙΕΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟ 100 MBAR ΜΕΧΡΙ 1 BAR...202 12.4.ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΝΩΣΕΙΣ... 203 12.5.ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ ΜΕ ΠΙΕΣΕΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΝΩ ΤΟΥ 1 BAR... 203 12.5.1.ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΔΟΚΙΜΗΣ ΠΙΕΣΗΣ... 203 12.5.2.ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΔΟΚΙΜΩΝ... 205 12.5.3.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ... 205 8

12.6.ΟΠΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ Α... 205 12.6.1.ΓΕΝΙΚΑ... 205 12.6.2.ΟΠΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕ ΝΕΡΟ (ΕΠΙΒΟΛΗ ΠΙΕΣΗΣ ΜΙΑ ΦΟΡΑ) Α1... 206 12.6.3.ΟΠΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕ ΝΕΡΟ (ΕΠΙΒΟΛΗ ΠΙΕΣΗΣ ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ) Α2... 206 12.6.4.ΟΠΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕ ΑΕΡΑ A3... 206 12.6.5.ΟΠΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕ ΑΕΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Α4... 206 12.7.ΜΕΘΟΔΟΙ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ Β... 209 12.7.1.ΓΕΝΙΚΑ... 209 12.7.2.ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΜΕ ΝΕΡΟ (ΕΠΙΒΟΛΗ ΠΙΕΣΗΣ ΜΙΑ ΦΟΡΑ) Β1...... 209 12.7.3.ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΜΕ ΝΕΡΟ (ΕΠΙΒΟΛΗ ΠΙΕΣΗΣ ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ) Β2... 210 12.7.4.ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΜΕ ΑΕΡΑ Β3 210 12.7.4.1.ΓΕΝΙΚΑ..210 12.7.4.2.ΑΠΛΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ Β3.1...210 12.7.4.3.ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΜΕ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ Β 3.2.211 12.8.ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΠΙΕΣΗΣ C3... 211 12.8.1.ΓΕΝΙΚΑ... 211 12.8.2.ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΠΙΕΣΗΣ ΜΕ ΦΙΑΛΗ ΔΟΚΙΜΗΣ C3.1... 211 12.8.3.ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΠΙΕΣΗΣ ΜΕ ΔΙ ΑΤΗ ΡΗΤΗ ΠΙΕΣΗΣ C3.2... 214 12.9.ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΠΙΕΣΗΣ-ΟΓΚΟΥ D... 214 12.9.1.ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΠΙΕΣΗΣ-ΟΓΚΟΥ (ΕΠΙΒΟΛΗ ΠΙΕΣΗΣ ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ) D2... 214 13.ΘΕΣΗ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ... 217 13.1.ΓΕΝΙΚΑ.217 13.2.ΘΕΣΗ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΜΕΧΡΙ 1 BAR ΠΙΕΣΗ..217 13.2.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΕΡΙΟΥ ΣΕ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ.218 13.2.1.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΕΡΙΟΥ ΣΕ ΝΕΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ 218 13.2.1.2.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΕΡΙΟΥ ΣΕ ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ...218 13.2.1.3.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΕΡΙΟΥ ΣΕ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΕΙΧΑΝ ΤΕΘΕΙ ΕΚΤΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ..218 13.2.1.4.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΕΡΙΟΥ ΣΕ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΑ ΔΙΑΚΟΠΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ...218 13.2.2.ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ..219 13.2.3.ΔΟΚΙΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ ΠΑ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΤΩΝ ΤΥΠΩΝ Β1 ΚΑΙ Β4..219 13.2.4.ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ.219 13.3.ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΜΕΧΡΙ ΠΙΕΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ 1 BAR..220 13.3.1.ΓΕΝΙΚΕΣ ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ..220 13.3.2.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΑΕΡΙΟΥ.....220 13.2.2.1.ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ 220 13.3.2.2.ΚΥΡΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ..221 13.3.2.3.ΜΕΤΡΗΤΕΣ ΑΕΡΙΟΥ..221 13.3.3.ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ..221 13.3.3.1.ΘΑΜΜΕΝΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ.221 13.3.3.2.ΑΚΑΛΥΠΤΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ....221 13.3.3.3ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ...222 13.3.3.4.ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΕΡΙΟΥ..222 13.3.3.5.ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑ ΑΕΡΑ ΚΑΥΣΗΣ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΕΡΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ...223 13.3.3.6.ΑΠΑΓΩΓΗ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΕΡΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ.224 9

13.3.3.7.ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑ ΑΕΡΑ ΚΑΥΣΗΣ ΚΑΙ Α ΠΑΓΩΓΗ ΚΑΥΣΑΕΡΙΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ C. 224 13.3.3.8.ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΔΟΜΙΚΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΑΕΡΙΟΥ...225 13.3.4.ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΒΛΑΒΩΝ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΟΣΜΗΣ ΑΕΡΙΟΥ... 226 13.3.4.1.ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ... 226 13.3.4.2.ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΟΣΜΗΣ ΑΕΡΙΟΥ ΣΕ ΚΤΙΡΙΑ... 226 13.3.4.3.ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΟΣΜΗΣ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟ ΥΠΑΙΘΡΟ... 227 13.3.4.4.ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΔΙΑΡΡΟΗΣ ΑΕΡΙΟΥ ΑΠΟ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΕΡΙΟΥ 13.4.ΘΕΣΗ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΠΙΕΣΗΣ ΜΕΧΡΙ 4 BAR... 227 13.4.1.ΓΕΝΙΚΑ... 227 13.4.2.ΘΕΣΗ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΑΓΩΓΩΝ... 227 13.4.3.ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΔΙΚΤΥΩΝ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ ΑΕΡΙΟΥ ΜΕ ΠΙΕΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΜΕΧΡΙ 4 BAR...227 13.4.3.1.ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ....228 13.4.3.2.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ....229 13.4.4.ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΣΩΛΗΝΩΣΕΩΝ....229 13.4.5.ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΕΚΤΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΓΩΓΩΝ ΑΕΡΙΟΥ....230 13.5.ΘΕΣΗ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΠΙΕΣΗΣ....230 13.5.1.ΓΕΝΙΚΑ....230 13.5.2.ΈΛΕΓΧΟΙ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ....230 13.5.3.ΚΑΘΟΔΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΕΝΑΝΤΙ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ....231 13.5.4.ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΓΩΓΩΝ ΑΕΡΙΟΥ....232 13.5.5.ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗΣ....232 13.5.6.ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΓΩΓΩΝ....232 13.5.7.ΕΠΙΣΚΕΥΗ....233 13.6.ΘΕΣΗ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΦΟΥΡΝΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ....233 13.6.1.ΓΕΝΙΚΑ....233 13.6.2.ΠΡΩΤΗ ΘΕΣΗ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ....233 13.6.3.ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ, ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΦΟΥΡΝΩΝ 234 13.6.4.ΣΩΛΗΝΩΣΕΙΣ....234 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ: ΕΙΚΟΝΩΝ...235 ΠΙΝΑΚΩΝ....238 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ..239 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..240 10

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Γενικά Το Φυσικό Αέριο είναι αέριο καύσιμο που υπάρχει στη φύση, αποτελούμενο κατά βάση από μεθάνιο (CH 4 ) και σε μικρότερες αναλογίες από άλλα αέρια, όπως αιθάνιο και βαρύτερους υδρογονάνθρακες και μη-καύσιμα αέρια όπως το άζωτο. Οι αναλογίες των συστατικών ποικίλουν ανάλογα με την προέλευση. Με τον όρο φυσικό αέριο, γενικά, θεωρείται το αέριο καύσιμο που εξάγεται από τη γη και μεταφέρεται με αγωγούς σε αέρια κατάσταση, μέχρι τα σημεία κατανάλωσης του. Εικόνα 1.1 : Μεθάνιο - Χημικός Δεσμός Σήμερα, το Φυσικό Αέριο θεωρείται παγκοσμίως η πιο καθαρή μορφή ενέργειας λόγω της σύστασης του. Εν αντιθέσει το πετρέλαιο, το κάρβουνο και άλλα φυσικά καύσιμα, έχουν πολύπλοκη χημική σύσταση και κατά την καύση τους εκλύονται υψηλά ποσοστά διοξειδίου του άνθρακα, ενώσεων θείου και αζώτου. Τελευταία το Φυσικό Αέριο καλύπτει παγκοσμίως το ένα τέταρτο της κατανάλωσης ενέργειας από τον οικιακό, τριτογενή και βιομηχανικό τομέα. Στα επόμενα πενήντα χρόνια η κατανάλωση αναμένεται να αυξηθεί κατά 50%. Σε αυτές τις προβλέψεις δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τους παράγοντες που επηρεάζουν την κατανάλωση του φυσικού αερίου σε σχέση με τις άλλες μορφές ενέργειας και συγκεκριμένα του πετρελαίου. Ένας από αυτούς, είναι η διαρκής αύξηση των τιμών του πετρελαίου λόγω των γενικότερων πολιτικοοικονομικών συνθηκών. 1.2. Ιστορική εξέλιξη Ο Ιταλός A.Volta ανακάλυψε το 1776 στη λίμνη Maggiore τον "εύφλεκτο αέρα των βάλτων". Αυτή η ανακάλυψη συνέβαλλε σημαντικά στην 11

εξακρίβωση της ανάλυσης, της προέλευσης και κατηγοριοποίησης των αερίων. Αργότερα ο Spallanzani πρότεινε τον όρο "φυσικό αέριο". Σημαντική ημερομηνία το 1865 όπου ο Hofmann καθιέρωσε την εποχή του φυσικού αερίου. Τα αέρια καύσιμα δεν είναι κάτι το καινούργιο στην Ελληνική ενεργειακή αγορά. Πρόδρομος του φυσικού αερίου στην Ελλάδα ήταν το Φωταέριο. Το διέθεσε στην αγορά, για πρώτη φορά το 1857, η Γαλλική Εταιρία Φωταερίου, η οποία το 1939 περιήλθε στον Δήμο Αθηναίων. Η Δημοτική Επιχείρηση Φωταερίου (ΔΕΦΑ) συνέχισε να προμηθεύει τους καταναλωτές της με φωταέριο μέχρι το 1984. Το φωταέριο ως αέριο παρασκευάσιμο από κώκ, με χαμηλή θερμογόνο ικανότητα και λόγω της φύσης του ως τηλεαέριο δεν έδινε τη δυνατότητα για χρήση εκτεταμένου δικτύου με αποτέλεσμα να είναι γνωστό και να χρησιμοποιείται μόνο στο κέντρο της Αθήνας. Κάποια στιγμή λοιπόν οι αρμόδιοι φορείς, ετοιμάζοντας το έδαφος για τον ερχομό του φυσικού αερίου, έκλεισαν το εργοστάσιο στο Γκάζι και εισήγαγαν στο υπάρχον δίκτυο ναφθαέριο, ένα διυλιστηριακά παρασκευάσιμο αέριο εναλλάξιμο του φυσικού αερίου. Το 1984 έγινε η σύνδεση με τα Ελληνικά Διυλιστήρια Ασπροπύργου (ΕΛ.Δ.Α.) και άρχισε η τροφοδότηση του δικτύου της ΔΕΦΑ με ναφθαέριο το οποίο χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 1997. Παράλληλα ξεκίνησε η κατασκευή του εθνικού συστήματος μεταφοράς, κατανομής και διανομής του φυσικού αερίου. Επίσης ξεκίνησε η κατασκευή του σταθμού υποδοχής και αποθήκευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου στη νήσο Ρεβυθούσα. Το 1996 η πρώτη βιομηχανική παροχή συνδέθηκε και ξεκίνησε τη λειτουργία της στην Ελληνική Βιομηχανία Ζαχάρεως. Πολλές βιομηχανίες και οικίες έχουν συνδεθεί με το φυσικό αέριο συμβάλλοντας στη καλύτερη περιβαλλοντική και ενεργειακή διαχείριση. 1.3. Σημαντικές ημερομηνίες στην εξέλιξη του Φυσικού αερίου στην Ελλάδα Το 1983 είναι η χρονιά που καταρτίζεται η πρώτη προμελέτη για το Φυσικό Αέριο στην Ελλάδα. Η μελέτη γίνεται για λογαριασμό της τότε Δημοσίας Επιχείρησης Πετρελαίου (ΔΕΠ). Το 1987 υπογράφεται η πρώτη διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας για την προμήθεια φυσικού αερίου. Ακολουθούν συμφωνίες της ΔΕΠ με την ρωσική Sojuzgazexport (σήμερα Gazexport) και με την Sonatrach της Αλγερίας. Το Σεπτέμβριο του 1988 ιδρύεται η Δημόσια Επιχείρηση Αερίου (ΔΕΠΑ) ως θυγατρική εταιρία της Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου, ενώ το Δεκέμβριο του 1997 ενσωματώνει στο δυναμικό της και το δίκτυο της ΔΕΦΑ. 1.4. Εισαγωγή φυσικού αερίου στην Ελλάδα Η ολοκλήρωση μεγάλου μέρους της υποδομής του δικτύου του φυσικού αερίου επέτρεψε την τροφοδότηση με αέριο του πρώτου βιομηχανικού καταναλωτή μέσα στο 1996. 12

Η Ελλάδα προμηθεύεται Φυσικό Αέριο από τη Ρωσία και την Αλγερία. Το φυσικό αέριο από τη Ρωσία φθάνει μέσω αγωγού, ενώ από την Αλγερία μεταφέρεται με ειδικά δεξαμενόπλοια σε υγροποιημένη μορφή. Οι συνολικές ποσότητες του φυσικού αερίου, σε πλήρη ανάπτυξη της αγοράς αναμένεται να φθάσουν στα 4 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (m 3 ) περίπου το χρόνο. 1.5. Τα αποθέματα και η κατανάλωση του φυσικού αερίου Τα αποθέματα του Φυσικού Αερίου είναι εξίσου κατανεμημένα παγκοσμίως με αυτά του πετρελαίου. Σύμφωνα με έρευνες, τα αποθέματα φυσικού αερίου κατά το τέλος του 2001 ανέρχονταν συνολικά σε 1669116 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (m 3 ), εκ των οποίων το 36,2% βρίσκεται στην πρώην Σοβιετική Ένωση και το υπόλοιπο είναι κατανεμημένο σε άλλες περιοχές του κόσμου. Αντίθετα το μεγαλύτερο ποσοστό των παγκοσμίων αποθεμάτων του πετρελαίου (63,5%) βρίσκεται στην Μέση Ανατολή. Γενικά αποδεικνύεται ότι τα διαθέσιμα αποθέματα φυσικού αερίου κατά το 2001 επαρκούν για περισσότερα από εξήντα χρόνια με τους ρυθμούς παραγωγής του ίδιου έτους. Ενώ φαίνεται ότι κατά την εξαγωγή και την κατανάλωση τα αποθέματα λιγοστεύουν, οι τάσεις και η εμπειρία του παρελθόντος, αποδεικνύουν ότι αυτά επανασυντίθονται εξίσου. Σε αυτό βεβαίως βοηθάει ιδιαίτερα η πρόοδος των τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται για την εύρεση και την εξαγωγή του. Στη δεκαετία του '60 η παγκόσμια διακίνηση φυσικού αερίου δεν ξεπερνούσε τα 29 δις κυβικά μέτρα ετησίως. Όμως, η ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του 70 μετέβαλε το παγκόσμιο ενεργειακό τοπίο. Ο τομέας του φυσικού αερίου στη συνέχεια αναπτύχθηκε παντού, με τους αγωγούς και τα πλοία μεταφοράς φυσικού αερίου δημιουργήθηκε ένα δίκτυο ικανό να το μεταφέρει ακόμη και πολύ μακριά από τα σημεία εξαγωγής. Στις αρχές της δεκαετίας του '80 σημειώθηκαν συναλλαγές μεταξύ εξαγωγικών χωρών και χωρών αξιοποίησης του φυσικού αερίου ύψους 180 δις κυβικών μέτρων ετησίως. Το φυσικό αέριο αποτέλεσε κατά το διάστημα αυτό την ταχύτερα αναπτυσσόμενη πρωτογενή μορφή ενέργειας. Πράγματι, η παγκόσμια κατανάλωση το 1999 έφθασε τα 2.400 δις κυβικά μέτρα, καλύπτοντας το 23% της παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης. Σε παγκόσμιο επίπεδο η κατανάλωση χωρίζεται σε τέσσερις βασικούς τομείς: ο οικιακός τομέας κατέχει το 23%, ο τριτογενής το 13% ο βιομηχανικός το 45% η παραγωγή ηλεκτρισμού το 13%. Στην κατανάλωση φυσικού αερίου στις χώρες της Ευρώπης, ο οικιακός τομέας συμμετέχει με ποσοστό 35%, ο τριτογενής με 5%, η βιομηχανία με 40% και η παραγωγή ηλεκτρισμού με 20%. 13

1.6. Δημόσια επιχείρηση αερίου Α.Ε. (ΔΕΠΑ) Ιδρύθηκε το Σεπτέμβριο του 1988 ως 100% θυγατρική της τότε Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου Α.Ε. και σήμερα "Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε." που κατέχει πλέον το 35% των μετοχών της ΔΕΠΑ. Η ΔΕΠΑ έχει επιφορτιστεί με την ευθύνη μιας μεγάλης ενεργειακής επένδυσης, αναλαμβάνοντας την εισαγωγή, τη μεταφορά και την εκμετάλλευση του εθνικού συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου στην Ελλάδα στα πλαίσια της προσπάθειας εκσυγχρονισμού και βελτίωσης του ενεργειακού ισοζυγίου της χώρας. Η ΔΕΠΑ μέσω των Εταιριών Διανομής Αερίου έχει παραχωρήσει στις θυγατρικές της Εταιρίες Παροχής Αερίου Αττικής, Θεσσαλονίκης, Θεσσαλίας τη χρήση των δικτύων μέσης και χαμηλής πίεσης που αφορούν τις αντίστοιχες περιοχές. Επίσης η ΔΕΠΑ, επεκτείνει τα δίκτυα της στις περιοχές της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και Ευβοίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης καθώς και στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας, και προτίθεται να παραχωρήσει τη χρήση των νέων δικτύων σε νέες ΕΠΑ που θα ιδρυθούν σε αυτές τις περιοχές. Νομοσχέδιο προβλέπει ότι ως τις 15/11/2006 η ΔΕΠΑ πρέπει να ιδρύσει θυγατρική εταιρεία με την επωνυμία Διαχειριστής Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ), στην οποία θα παραχωρήσει τον αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου, περιλαμβανομένης της κυριότητας αυτού, χωρίς δικαίωμα περαιτέρω μεταβίβασης ή εκχώρησης. Οι υπόλοιπες δραστηριότητες της ΔΕΠΑ και η βασική που είναι η εμπορία, μαζί με τα δικαιώματα στις Εταιρίες Παροχής Αερίου παραμένουν στη μητρική ΔΕΠΑ. 14

2.ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΓΕΝΙΚΑ 2.1.Προέλευση αερίων καυσίμων 2.1.1. Σύντομη ιστορία της χρήσης των αερίων καυσίμων Με την ανάπτυξη της χαλυβουργίας αυξήθηκε η κατανάλωση αερίων καυσίμων λόγω των μεγάλων ποσοτήτων κωκ που χρειάζονταν. Επειδή οι παραγόμενες ποσότητες δεν μπορούσαν να καταναλώνονται μόνο στη χαλυβουργία ξεκίνησαν να διανέμονται και σε άλλα δίκτυα. Στα τέλη της δεκαετίας του '50 ξεκίνησε η διανομή αερίων παραγόμενων από κλάσματα πετρελαίου. Το 1960 άρχισε στην Ευρώπη και η διανομή φυσικού αερίου. 2.1.2. Απαερίωση του άνθρακα Απαερίωση ή απανθράκωση είναι η διαδικασία κατά την οποία έχουμε απομάκρυνση των αερίων, πτητικών συστατικών από τον άνθρακα, δηλαδή μερική μετατροπή του άνθρακα σε αέρια καύσιμη ύλη. Γίνεται με θέρμανση γαιανθράκων σε συνθήκες έλλειψης αέρα. 2.1.3. Εξαερίωση του άνθρακα Εξαερίωση του άνθρακα ορίζεται η διαδικασία κατά την οποία έχουμε μετατροπή των λιθανθράκων και λιγνιτών σε μίγματα που περιέχουν υδρογόνο, CO και σε ορισμένες διεργασίες CH 4. Αν η εξαερίωση γίνεται με έμφυση αέρα μέσα σε στρώμα διάπυρου άνθρακα παράγεται το αέριο αεριογόνων (αέριο Siemens). Αν στην αντίδραση προστεθεί υδρατμός παράγεται το υδραέριο ενώ αν αντί του αέρα χρησιμοποιηθεί καθαρό οξυγόνο και υδρατμός παράγεται το αέριο σύνθεσης το οποίο χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για συνθετική παρασκευή καυσίμων και χημικών. 2.1.4. Άλλα αέρια καύσιμα Τα υγραέρια (LPG, προπάνιο, βουτάνιο και μίγμα αυτών), μπορούν εκτός από το πετρέλαιο να παράγονται και από το φυσικό αέριο. Έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα από τον αέρα. Αποθηκεύονται και μεταφέρονται σε υγρή κατάσταση. Τα ελαιαέρια παράγονται είτε από πυροδιάσπαση υγρών προϊόντων πετρελαίου είτε από αναμόρφωση αερίων καυσίμων (φυσικού αερίου, αερίων διυλιστηρίου). Τα βιοαέρια παράγονται από ζωικά απόβλητα και φυσικές ουσίες. Επίσης λαμβάνονται και από τους χώρους ενταφιασμού απορριμμάτων και από την επεξεργασία της ιλύος στις εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού. Το υδρογόνο είναι το φιλικότερο προς το περιβάλλον καύσιμο. 15

3. Είδη δικτύων μεταφοράς 3.1. Επίγεια δίκτυα μεταφοράς Το μεγαλύτερο ποσοστό του φυσικού αερίου διακινείται με δίκτυα πιεστικών αγωγών. Στα δίκτυα φυσικού αερίου που τοποθετούνται σε βάθος 2-2,5m, προβλέπεται προστασία έναντι υγρασίας και πρέπει να αντέχουν σε καταπονήσεις. Στα χαμηλότερα σημεία του δικτύου τοποθετούνται συστήματα συγκρατήσεως των συμπυκνωμένων βαρύτερων υδρογονανθράκων. Με αυτά τα μέτρα προστασίας υπολογίζεται χρόνος ζωής τουλάχιστον 50 ετών. Εικόνα:3.1 : Εισαγωγή Φ.Α. από Αλγερία στην Ιταλία: DN 48" 3.1.2. Υποθαλάσσια δίκτυα μεταφοράς Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των αναγκών της Ευρώπης σε φυσικό αέριο καλύπτεται από τις πηγές της βόρειας θάλασσας. Για την δυτική Ευρώπη έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η υποθαλάσσια με πιεστικούς αγωγούς μεταφορά. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας τοποθετούνται υποθαλάσσιοι αγωγοί μέχρι βάθους 2000 m. Η Αλγερία τροφοδοτεί την Ιταλία από το Hassi Mrel μέσω Skihda και του ακρωτηρίου Bon στην Τυνησία προς Σικελία με ένα τετραπλό αγωγό 20" που φτάνει σε βάθη έως 608m. Υποθαλάσσιες γραμμές συνδέουν και τις βρετανικές πηγές της Βόρειας Θάλασσας ως την Σκωτία και την Αγγλία. Από το Ekofisk (Νορβηγία) στη Βόρεια Θάλασσα λειτουργεί μια υποθαλάσσια γραμμή μήκους 440 km, η οποία τροφοδοτεί το Emden από το 1977. Η σύνδεση Heimdal προς το Ekofisk αυξάνει την τροφοδότηση κατά μερικά ακόμη δισεκατομμύρια m ετησίως. 16

Εικόνα 3.2 : Υποθαλάσσια μεταφορά Φ.Α. 3.1.3. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) To LNG είναι φυσικό αέριο που επίσης εξάγεται από τη γη αλλά υγροποιείται με ψύξη σε θερμοκρασία -160 C. Η υγροποίηση του φυσικού αερίου διευκολύνει τη μεταφορά του με πλοία σε μεγάλες αποστάσεις. Επίσης επιτρέπει την αποθήκευση του σε σχετικά μικρούς χώρους αφού καταλαμβάνει περίπου το 1/600 του όγκου ισοδύναμης ποσότητας αερίου σε θερμοκρασία και πίεση περιβάλλοντος. Υπάρχουν πολλές γραμμές μεταφοράς με πλοία του LNG, ορισμένες από αυτές είναι από Αλγερία προς Γαλλία (Fros, 1973), Ισπανία (Βαρκελώνη, 1976), ΗΠΑ (Βοστώνη, 1976). Από Λιβύη προς Ιταλία (La Specia, 1970) και Ισπανία (Βαρκελώνη, 1970). Το παραγόμενο στην πηγή φυσικό αέριο μεταφέρεται υπό πίεση στο λιμάνι φορτώσεως, όπου ψύχεται σε θερμοκρασία υγροποιήσεως του. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) αποθηκεύεται υπό ατμοσφαιρική πίεση στις δεξαμενές φορτώσεως από όπου φορτώνεται στα πλοία, τα οποία χρησιμοποιούν για την κίνηση τους το αεριοποιούμενο LNG και το μεταφέρουν στις δεξαμενές του παραλήπτη. Η αυτόματη αεριοποίηση του LNG είναι τάξεως 0,25 % ανά εικοσιτετράωρο. Στις μέρες μας χρησιμοποιούνται πλοία τύπου Moss-Rosenberg μεγάλης χωρητικότητας, με αυτόνομες σφαιρικές δεξαμενές. Ο σταθμός εκφορτώσεως από το πλοίο περιλαμβάνει εξέδρα παραλαβής, δεξαμενές LNG όπου και αποθηκεύεται. Από τις δεξαμενές το LNG οδηγείται στο σταθμό αεριοποιήσεως, ο οποίος αποτελείται από αντλίες που το συμπιέζουν σε πίεση μεγαλύτερη από αυτή του πιεστικού δικτύου. Εναλλάκτης θερμαίνει το LNG (με νερό από τη θάλασσα) και μετά από κάποια επεξεργασία οδηγείται στον μετρητή και στη συνέχεια στο πιεστικό δίκτυο μεταφοράς. 3.2. Δίκτυα διανομής 3.2.1. Εξωτερικά δίκτυα διανομής Η κατασκευή αυτών των δικτύων είναι ευθύνη της ΔΕΠΑ και των κατά τόπους ΕΠΑ. Τα δίκτυα αυτά απαρτίζονται από κεντρικό αγωγό, πρωτεύον δίκτυο και δευτερεύον δίκτυο. Το πρωτεύον δίκτυο αποτελείται από δακτυλίους μήκους 50km που περιβάλλουν την πόλη. Το δίκτυο είναι χαλύβδινο και προμηθεύεται φυσικό 17

αέριο από τον κεντρικό αγωγό. Ο δακτύλιος αυτός είναι ρυθμισμένος να κατεβάζει την πίεση στα 19bar. Το Δευτερεύον δίκτυο αποτελείται από γραμμές (αντένες) οι οποίες περικλείουν τις συνοικίες της κάθε πόλης. Κατασκευάζονται από πολυαιθυλένιο και λειτουργούν σε πίεση 4 bar. 3.2.2. Εσωτερικά δίκτυα διανομής Τα εσωτερικά δίκτυα διανομής περιλαμβάνουν τις σωληνώσεις μεταφοράς αερίου από το ρακόρ εξόδου του μετρητή αερίου έως τις συσκευές κατανάλωσης. 3.3. Συνθήκες καταπονήσεως και αστοχίας σωληνώσεων Βασικό μέλημα των αρμόδιων πρέπει να αποτελεί η ασφάλεια των εγκαταστάσεων φυσικού αερίου. Μη ξεχνάμε την πυρκαγιά που προκλήθηκε από έκρηξη στο κατασκευαζόμενο δίκτυο φ.α. στο κέντρο της Θεσσαλονίκης (Φεβρουάριος 2002) και τη διαρροή αερίου από αγωγό της ΕΠΑ Αττικής στην περιοχή του νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» (Μάρτιος 2004). Η αστοχία και η διαρροή του καυσίμου μπορεί να προκληθεί από: σεισμική δραστηριότητα ή εξωτερική μηχανική καταπόνηση στην εγκατάσταση, εσωτερική καταπόνηση στην εγκατάσταση λόγω υπερπίεσης, θερμική καταπόνηση στην εγκατάσταση κατά την εκδήλωση πυρκαγιάς, διάβρωση ή γήρανση σωλήνων ή υλικών της εγκατάστασης. Σεισμικές καταπονήσεις σε: Οι βασικότερες καταπονήσεις εξαιτίας σεισμικής δραστηριότητας οφείλονται μετατοπίσεις μεταξύ συσκευών και σωληνώσεων αυξημένες οριζόντιες και κάθετες σεισμικές δράσεις στις συνδέσεις ή στα στηρίγματα, αυξημένο βέλος κάμψεως των σωληνώσεων, αυξημένες διαμήκεις αποκλίσεις στην κορυφή κατακόρυφων σωληνώσεων λόγω πλάτους οριζόντιας ταλάντωσης του κτηρίου καθ' ύψος, αυξημένες οριζόντιες μετατοπίσεις σε σωληνώσεις μεγάλου μήκους. Εσωτερικές καταπονήσεις Οι εσωτερικές καταπονήσεις των σωληνώσεων λόγω εσωτερικών πιέσεων είναι μικρές και αντιμετωπίζονται με τη σωστή επιλογή υλικών (σύμφωνα με τους κανονισμούς) π.χ. οι σωλήνες δίχως ραφή έχουν μεγαλύτερα όρια πιέσεως. 18

Θερμικές καταπονήσεις Σε περίπτωση πυρκαγιάς οι σωληνώσεις επιδέχονται σοβαρές θερμικές καταπονήσεις. Η εγκατάσταση πρέπει να έχει την απαιτούμενη πυραντίσταση, να αντέχει σε θερμοκρασία 650 C για χρονικό διάστημα 30 min. Επειδή κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς αναπτύσσονται ισχυρές θερμικές διαστολές δεν πρέπει να υπάρχει περιορισμός της ελεύθερη διαστολής για να μη προκληθούν θλιπτικές τάσεις ή φορτία λυγισμού στις σωληνώσεις και στα στηρίγματα. 3.4. Διαφορές νέου Τεχνικού Κανονισμού με ΤΟΤΤΕ για τους σωλήνες Ορισμένες από τις διαφορές μεταξύ νέου Τεχνικού Κανονισμού και ΤΟΤΕΕ είναι ότι επιτράπηκε η χρήση του χαλκοσωλήνα και σε μερικές περιπτώσεις με μικρότερα πάχη από πριν. Ο νέος κανονισμός επιτρέπει τον εντοιχισμό των σωλήνων και σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. σε κλιμακοστάσια) οι χαλκοσωλήνες επιβάλλεται να είναι εντοιχισμένες. Παρόλο που δεν αναφέρεται ρητά, επιτρέπεται και κάθε άλλη σωλήνα εγκεκριμένη κατόπιν δοκιμών. Επιτρέπονται πάρα πολλά υλικά που πριν δεν ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν επειδή δεν τα είχε προβλέψει η ΤΟΤΕΕ αν και ήταν κατάλληλα. Πλαστικοί σωλήνες πολυαιθυλενίου επιτρέπονται αλλά μόνο θαμμένες και πρέπει να σταματούν τουλάχιστον 1 m πριν από την έξοδο στον αέρα. Οι σιδηροσωλήνες ή χαλκοσωλήνες επιτρέπεται να θάβονται εφ' όσον έχουν πρόσθετη προστασία από διάβρωση. 3.5. Το χάλκινο δίκτυο Επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται χαλκοσωλήνες κατά ΕΛΟΤ ΕΝ 1057 με ελάχιστα ονομαστικά πάχη τοιχώματος για εξωτερική διάμετρο: Διάμετρος Πάχος Έως 22mm 1,0mm Άνω των Άνω των Άνω των Άνω των 22mm έως 42mm 1,5mm 42mm έως 89mm 2,0mm 89mm έως 108mm 2,5mm 108mm 3,0mm Πίνακας 3.1 : Ονομαστικά πάχη τοιχώματος για χαλκοσωλήνες κατά ΕΛΟΤ ΕΝ 1057 Οι χαλκοσωλήνες έως 22 mm και ελάχιστο ονομαστικό πάχος τοιχώματος 1,0 mm επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται μόνο μαζί με εξαρτήματα τριχοειδούς κόλλησης σε περίπτωση που συνδέονται με κόλληση. Τα εξαρτήματα σύνδεσης για 19