ΟΣΕΚ ΕΠΑ ΑΝΑΒΤΟΤ ΗΜΕΙΩΕΙ για το μάκθμα ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Κακθγθτισ: Γκοφβθσ Δθμιτρθσ ΑΝΑΒΤΟ, Ιανουάριοσ 2013
1. ΕΙΑΓΩΓΙΚΑ ΓΙΑ ΣΟΝ ΣΟΤΡΙΜΟ 1.1 Η ζννοια του τουριςμοφ Η λζξθ τουριςμόσ (ι περιθγθτιςμόσ), προιλκε από τθν Γαλλικι λζξθ Σour, θ οποία ςθμαίνει γφροσ, γυρίηω και τθν αγγλικι λζξθ Touring, θ οποία ςθμαίνει τριγυρίηω διάφορεσ περιοχζσ για τθν επίςκεψθ αξιοκζατων κλπ. Και οι δφο λζξεισ προζρχονται από τθν λατινικι λζξθ ΣΟRNUS. Επειδι θ αγγλικι λζξθ touring είναι γενικότερθ τθσ ελλθνικισ λζξθσ περιθγθτιςμόσ γι αυτό ςιμερα ζχει επικρατιςει θ λζξθ Σουριςμόσ. Ο τουριςμόσ είναι ζνα πολφπλευρο φαινόμενο αλλά και μια οικονομικι δραςτθριότθτα που τισ τελευταίεσ δεκαετίεσ ςυνιςτά τθν μεγαλφτερθ βιομθχανία παγκοςμίωσ. Κατά καιροφσ ζχουν διατυπωκεί πολλοί οριςμοί για τον τουριςμό. φμφωνα με τον WTO «Ο τουριςμόσ κεωρείται μια δραςτθριότθτα που περιλαμβάνει κάκε είδουσ μετακινιςεισ οι οποίεσ πραγματοποιοφνται είτε δια μζςου διεκνϊν ςυνόρων (αλλοδαπόσ τουριςμόσ) είτε εντόσ ςυνόρων (θμεδαπόσ τουριςμόσ), με διάρκεια πάνω από 24 ϊρεσ και οι οποίεσ μποροφν να προκαλοφνται από μια μεγάλθ ποικιλία κινιτρων και να ενεργοποιοφν ζνα ευρφ φάςμα οικονομικϊν ςυναλλαγϊν με τεράςτια οφζλθ για τον εκάςτοτε προοριςμό» Ο παραπάνω οριςμόσ περιζχει τα ακόλουκα ςτοιχεία: α. Σο ςτοιχείο του χϊρου και τθσ μετακίνθςθσ β. Σο ςτοιχείο του χρόνου γ. Σθν φπαρξθ τουριςτικοφ ςκοποφ δ. Σθν ζννοια τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ που ενεργοποιείται από τθν μετακίνθςθ αυτι Για ςτατιςτικοφσ λόγουσ, οι ευρφτερα αποδεκτοί βαςικοί οριςμοί για τουσ διεκνείσ επιςκζπτεσ ςυμφωνικθκαν αρχικά από τθ Διάςκεψθ των Ηνωμζνων Εκνϊν για τα Διεκνι Σαξίδια και τον Σουριςμό ςτθ Ρϊμθ το 1963. Οι επιςκζπτεσ ταξινομικθκαν ςτισ εξισ κατθγορίεσ: Σουρίςτεσ προςωρινοί επιςκζπτεσ ςε μια χϊρα που κα παραμείνουν τουλάχιςτον 24 ϊρεσ, για ανάπαυςθ ι για επαγγελματικοφσ λόγουσ, και Εκδρομείσ προςωρινοί επιςκζπτεσ που παραμζνουν ςε κάποια χϊρα λιγότερο από 24 ϊρεσ για τουσ ίδιουσ λόγουσ, Οι περιςςότερεσ χϊρεσ εφαρμόηουν ζνα ανϊτερο όριο διάρκειασ παραμονισ ςτουσ οριςμοφσ που δίνουν για το "διεκνι τουρίςτα" (π.χ. ζνα τρίμθνο) και αυτό μπορεί να ζχει ςχζςθ με τθ διάρκεια ιςχφοσ τθσ τουριςτικισ κεϊρθςθσ διαβατθρίου ι των άλλων αδειϊν που χορθγοφνται. 1
Ο τουριςμόσ για ανάπαυςθ ςυνικωσ περιλαμβάνει τα ταξίδια για λόγουσ αναψυχισ ι διακοπϊν, άκλθςθσ, υγείασ, για κρθςκευτικοφσ λόγουσ, ι για κάποια μελζτθ. Η πλειοψθφία των παγκόςμιων τουριςτϊν είναι άτομα που κάνουν διακοπζσ, αλλά ςε αυτοφσ κα μποροφςαν να ενταχκοφν τα μζλθ των ακλθτικϊν ομάδων που επιςκζπτονται κάποια χϊρα ι τουσ Μουςουλμάνουσ προςκυνθτζσ ςτθ Μζκκα. Επιχειρθματικόσ ι επαγγελματικόσ τουριςμόσ μπορεί να κεωρθκεί αυτόσ που πραγματοποιείται από επιχειρθματίεσ που ταξιδεφουν, αλλά δεν αμείβονται ςτον προοριςμό, οι μετζχοντεσ ςε ςυνζδρια, κ.λ.π. Αυτοί που ταξιδεφουν για επαγγελματικοφσ λόγουσ είναι κατά κανόνα λιγότεροι από αυτοφσ που πθγαίνουν για διακοπζσ, αλλά ατομικά ςυνικωσ δαπανοφν περιςςότερα χριματα, ενϊ υπάρχουν και αυτοί που επιςκζπτονται ςυγγενείσ και φίλουσ και κεωροφνται πολφ ςθμαντικό τμιμα για ςυγκεκριμζνεσ χϊρεσ. 1.2 Βαςικζσ Διακρίςεισ του τουριςμοφ Είναι γεγονόσ ότι μποροφν να υπάρξουν πολλζσ διακρίςεισ του τουριςμοφ ανάλογα με το κριτιριο που κζτουμε κάκε φορά. Ζτςι ζχουμε: Α. Με βάςθ το κριτιριο τθσ προζλευςθσ των τουριςτϊν ζχουμε διάκριςθ ςε εγχώριο και διεκνι τουριςμό. Ο διεκνισ τουριςμόσ, ανάλογα με τθν κατεφκυνςθ των τουριςτικϊν ροϊν διακρίνεται ςε ειςερχόμενο και ςε εξερχόμενο τουριςμό. Παρόλο ότι ςυνικωσ όταν μιλάμε για τουριςμό εννοοφμε τον εξωτερικό (ι διεκνι), εν τοφτοισ δεν πρζπει να παραγνωριςτεί θ ςθμαςία του εγχϊριου τουριςμοφ. Οι επιςκζπτεσ του εξωτερικοφ κατευκφνονται ςυνικωσ ςε ςυγκεκριμζνουσ τουριςτικοφσ τόπουσ που ζχουν επιλζξει οι tour operators πριν από αυτοφσ γι αυτοφσ. Ζτςι, ςτθν περίπτωςθ λ.χ. τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ του νομοφ μιασ περιοχισ, που δεν ζχει άμεςθ επαφι με τθ κάλαςςα, ζχει μεγάλθ ςθμαςία θ ηιτθςθ του εγχϊριου τουριςμοφ. Όςο μεγαλφτερθ είναι θ χϊρα τόςο μεγαλφτερθ είναι θ ςθμαςία του εγχϊριου τουριςμοφ. ε μεγάλεσ χϊρεσ όπωσ είναι οι Η.Π.Α ι θ Ρωςία, ο εγχϊριοσ τουριςμόσ ζχει μεγαλφτερθ ςθμαςία απ ότι ο διεκνισ. Πιο ςυγκεκριμζνα, για αυτζσ τισ μεγάλεσ χϊρεσ υπολογίηεται ότι για κάκε διεκνι μετακίνθςθ τουριςτϊν αντιςτοιχεί περίπου πενταπλάςιοσ αρικμόσ εγχωρίων τουριςτϊν. Ακόμθ και για τθ χϊρα μασ, όπου ζχει δοκεί ζμφαςθ ςτον εξωτερικό, κυρίωσ ςτον ειςερχόμενο τουριςμό, ο εγχϊριοσ τουριςμόσ δεν είναι αμελθτζοσ. Οριςμζνεσ περιοχζσ (λ.χ. Ζδεςςα, 2
Μζτςοβο) και είδθ τουριςμοφ (λ.χ. χειμερινόσ, υγείασ, κ.α.) βαςίηονται ςχεδόν αποκλειςτικά ςτθ ηιτθςθ που αναπτφςςουν εγχϊριοι τουρίςτεσ. Β. Με βάςθ το κριτιριο τθσ χρονικισ διάρκειασ των τουριςτικϊν δραςτθριοτιτων ζχουμε τον ςυνεχι και τον εποχικό τουριςμό. Γενικά ο τουριςμόσ είναι μια εποχικι δραςτθριότθτα. υνικωσ, για τα περιςςότερα είδθ του τουριςμοφ, το καλοκαίρι υπάρχει μεγάλθ ηιτθςθ τουριςτικϊν υπθρεςιϊν ενϊ το χειμϊνα ςχεδόν κακόλου. τθ χϊρα μασ το 50% των αλλοδαπϊν τουριςτϊν ςυγκεντρϊνεται ςε τρεισ μινεσ του χρόνου. Αυτό παρατθρείται ιδιαίτερα ςτα νθςιά και ςτισ λοιπζσ παρακαλάςςιεσ περιοχζσ τθσ χϊρασ μασ. Προςπάκεια των τουριςτικϊν φορζων είναι θ χρονικι διαςπορά τθσ τουριςτικισ ηιτθςθσ ϊςτε να υπάρχει ηιτθςθ και εκτόσ τθσ περιόδου τθσ αιχμισ. Αυτό είναι εξαιρετικά δφςκολο να επιτευχκεί. Μπορεί όμωσ κάτι να γίνει μζςα από κατάλλθλουσ χειριςμοφσ από κεντρικοφσ ι τοπικοφσ φορείσ. Αυτοί οι χειριςμοί μποροφν να περιλαμβάνουν διαχωριςμό των τιμϊν των τουριςτικϊν προϊόντων (λ.χ. φκθνά δωμάτια για διαμονι εκτόσ περιόδου αιχμισ), διαφοροποίθςθ τθσ τουριςτικισ προςφοράσ λ.χ. εκμετάλλευςθ και προβολι νζων μορφϊν τουριςμοφ, όπωσ είναι θ δθμιουργία ενόσ χιονοδρομικοφ κζντρου, ενόσ ςυνεδριακοφ κζντρου, ειδικϊν εκδθλϊςεων, όπωσ φεςτιβάλ, δραςτθριότθτεσ οικοτουριςμοφ, κ.ο.κ. Γ. Με βάςθ τον αρικμό των ταξιδιωτϊν μποροφμε να διακρίνουμε τον τουριςμό ςε ατομικό και ομαδικό ι μαηικό τουριςμό. Ο ατομικόσ τουριςμόσ αφορά ζνα άτομο ι το πολφ μία οικογζνεια. Παρόλο ότι διεκνϊσ οι περιςςότεροι τουρίςτεσ ταξιδεφουν ωσ ομάδα (group), ςυνικωσ μζςω των τουριςτικϊν πρακτορείων, θ ςθμαςία του ατομικοφ ι ζςτω οικογενειακοφ τουριςμοφ είναι πολφ μεγάλθ, ιδίωσ για χϊρεσ των οποίων οι κάτοικοι κζλουν να δρουν αυτοβοφλωσ και ανεξάρτθτα χωρίσ τθν οργάνωςθ και τουσ περιοριςμοφσ που ςυνεπάγονται τα ομαδικά ταξίδια (λ.χ. Ζλλθνεσ, Γάλλοι ςε αντίκεςθ με τουσ Άγγλουσ και τουσ Γερμανοφσ). Σα ομαδικά ταξίδια οργανϊνονται και εκτελοφνται κυρίωσ από τα πρακτορεία ταξιδιϊν και τουσ μεγάλουσ ταξιδιωτικοφσ οργανιςμοφσ (Tour Operators). ε αυτι τθ κατθγορία εμπίπτουν και οι ςχολικζσ εκδρομζσ και ο λεγόμενοσ κοινωνικόσ τουριςμόσ. Για περιοχζσ όπωσ λ.χ. ο Νομόσ Πζλλασ, θ εγγφτθτα με ζνα μεγάλο αςτικό κζντρο όπωσ θ Θεςςαλονίκθ, τουσ δίνουν αρκετά πλεονεκτιματα για επιςκζψεισ αυτϊν των κατθγοριϊν τουριςτϊν. 3
Δ. Με κριτιριο τθν θλικιακι διάρκρωςθ των τουριςτϊν μποροφμε να μιλιςουμε για τουριςμό των νζων και για τουριςμό τθσ τρίτθσ θλικίασ. Ο τουριςμόσ και των δφο αυτϊν κατθγοριϊν ζχει πολφ μεγάλθ ςθμαςία τθ ςφγχρονθ εποχι. Δεν πρζπει να ξεχνάμε ότι οι νζοι εμφανίηουν μεγαλφτερθ κινθτικότθτα από τουσ θλικιωμζνουσ που επιτείνεται με τθν άνοδο των ειςοδθμάτων, τθν τάςθ ανεξαρτθτοποίθςθσ από τουσ δεςμοφσ τθσ οικογζνειασ, τθν αυτονομία που τουσ δίνει θ κατοχι ιδιωτικϊν μζςων μεταφοράσ και τθν ζμφυτθ περιζργεια να ανακαλφψουν άλλουσ τόπουσ, λαοφσ και ςυνικειεσ. Η κατθγορία αυτι προτιμάει ειδικζσ μορφζσ τουριςμοφ (περιπζτειασ, χειμερινϊν ςπορ, ςυμμετοχι ςε εκδθλϊςεισ φεςτιβάλ κλπ.). Προτιμά να ταξιδεφει ατομικά (ι κατά ηεφγθ) ι ςε μικρζσ ομάδεσ, αλλά ςτουσ τουριςτικοφσ προοριςμοφσ προτιμά το πλικοσ. Διαφορετικζσ προτιμιςεισ ζχουν οι θλικιωμζνοι. Ο τουριςμόσ τθσ τρίτθσ θλικίασ (senior tourism) αποκτά πολφ μεγάλθ ςθμαςία ςτθν εποχι μασ. Αυτό οφείλεται ςτο ότι λόγω τθσ αφξθςθσ του μζςου όρου ηωισ ζνα πολφ ςθμαντικό μζροσ του πλθκυςμοφ αποτελείται τϊρα από άτομα τθσ τρίτθσ θλικίασ. Απαιτοφν ανζςεισ, ειδικζσ εγκαταςτάςεισ και λοιπζσ ευκολίεσ, μια και αρκετοί απ αυτοφσ ζχουν κινθτικά ι άλλα προβλιματα. Προτιμοφν επίςθσ τα οργανωμζνα ταξίδια με ςυμμετοχι ςε μεγάλεσ ομάδεσ. Ωσ προσ τισ κατθγορίεσ τουριςμοφ για τισ οποίεσ αναπτφςςουν ιδιαίτερα μεγάλθ ηιτθςθ, εκτόσ από το γενικό, προτιμοφν τον ιαματικό, τον πολιτιςτικό και το κρθςκευτικό τουριςμό. Η θλικιακι αυτι ομάδα ζχει επίςθσ το πλεονζκτθμα για τον τουριςμό ότι μπορεί να τονϊςει τθν τουριςτικι ηιτθςθ ςε περιόδουσ εκτόσ τθσ τουριςτικισ αιχμισ, μια και διακζτει άφκονο ελεφκερο χρόνο για αξιοποίθςθ. Ε. Με κριτιριο το χρθςιμοποιοφμενο μεταφορικό μζςο, ζχουμε: Οδικόσ Θαλάςςιοσ και ποταμϊν ιδθροδρομικόσ Αεροπορικόσ Μικτόσ (ςυνδυαςμόσ 2 ι περιςςοτζρων μζςων, π.χ fly & drive) Σ. Με κριτιριο τον κφριο ςκοπό (κίνθτρο) του τουριςτικοφ ταξιδιοφ προκφπτουν πάρα πολλζσ κατθγορίεσ τουριςμοφ. Θα μποροφςαμε να διαχωρίςουμε δφο βαςικζσ κατθγορίεσ. Σο γενικό τουριςμό και τον τουριςμό ειδικϊν ενδιαφερόντων ι εναλλακτικό, όπωσ φαίνεται ςτο παρακάτω ςχιμα: 4
χιμα 1. Είδθ τουριςμοφ με βάςθ το κίνθτρο και τον ςκοπό του ταξιδιοφ Ε Ι Δ Η ΣΟ Τ Ρ Ι Μ Ο Τ ΓΕΝΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ (Μαηικόσ Σουριςμόσ 3s) χετικά με αυτι τθ διάκριςθ μποροφμε να παρατθριςουμε τα ακόλουκα: ΕΙΔΙΚΕ ΜΟΡΦΕ (Εναλλακτικόσ Σουριςμόσ) Οικοτουριςμόσ Πολιτιςτικόσ Τγείασ Επαγγελματικόσ υνεδριακόσ Θρθςκευτικόσ Αγροτουριςμόσ Θαλάςςιοσ Ορεινόσ Χειμερινόσ Κινιτρων Περιπζτειασ Γεωτουριςμόσ, κ.α. Παρόλο ότι θ κατθγορία του γενικοφ (μαηικοφ) τουριςμοφ, ι τουριςμοφ αναψυχισ, είναι αυτι που επικράτθςε τισ τελευταίεσ δεκαετίεσ τθσ άνκθςθσ του τουριςτικοφ φαινομζνου, εν τοφτοισ οι αρνθτικζσ ςυνζπειεσ από τθν επικράτθςθ του, λόγω τθσ μαηικότθτασ, οδιγθςαν τουσ τουριςτικοφσ φορείσ να προωκιςουν άλλεσ, εναλλακτικζσ, μορφζσ τουριςμοφ. Αυτζσ ζχουν, ςυνικωσ, λιγότερο δυςμενείσ επιδράςεισ ςτο περιβάλλον από τον κλαςικό τουριςμό. Σο τι μορφζσ τουριςμοφ κα επιλεγοφν να προωκθκοφν ςε κάκε περιοχι εξαρτάται από τα ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά τθσ, τα λεγόμενα τουριςτικά κζλγθτρα, ιδίωσ αυτά που τθ διαφοροποιοφν από τισ άλλεσ περιοχζσ. Επίςθσ, πρζπει να λαμβάνονται υπόψθ θ ανάγκθ διατιρθςθσ, προϊκθςθσ και βελτίωςθσ των πολιτιςτικϊν και περιβαλλοντικϊν ςτοιχείων τθσ περιοχισ. 5
2. ΠΑΓΚΟΜΙΑ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Η τουριςτικι γεωγραφία μελετάει τθ ςχζςθ του χϊρου με τθν τουριςτικι δραςτθριότθτα, τισ τουριςτικζσ ροζσ, αλλά και τθν ταξινόμθςθ των τουριςτικϊν περιοχϊν. Πρόκειται για ζνα ςφγχρονο παρακλάδι τθσ ανκρωπο-γεωγραφίασ που αναπτφχκθκε ιδιαίτερα μεταπολεμικά, παράλλθλα με τθν αλματϊδθ ανάπτυξθ του τουριςτικοφ φαινομζνου. 2.1 Η εξζλιξθ του τουριςτικοφ φαινομζνου Παρατθρϊντασ τθν εξζλιξθ του διεκνοφσ τουριςμοφ, βλζπουμε μια ταχεία ανάπτυξθ που ςθμειϊνεται ςτο δεφτερο μιςό του 20ου αιϊνα. Η ανάπτυξθ αυτι του διεκνοφσ τουριςμοφ μετά το Β Παγκόςμιο Πόλεμο ερμθνεφτθκε περιςςότερο ωσ ζνα αυκόρμθτο φαινόμενο, παρά ωσ το αποτζλεςμα ςχεδιαςμοφ και πρόβλεψθσ, τόςο από τουσ κρατικοφσ και διεκνείσ οργανιςμοφσ όςο και από τισ τουριςτικζσ επιχειριςεισ. Παρ όλα αυτά, θ ανάπτυξι του χαρακτθρίςτθκε όχι μόνο ταχεία, αλλά και ςτακερι (πίνακασ 1). Αφίξεισ διεθνών τουριςτών (εκ) Τουριςτικζσ ςυναλλαγματικζσ ειςπράξεισ (δισ. $) Πθγι: WTO Πίνακασ 1: Εξζλιξθ του διεκνοφσ τουριςμοφ παγκοςμίωσ (1960-2010) 1960 1970 1980 1984 1989 1991 1998 2000 2010 71 168 279 300 405 448 625 702 940 6,8 17,9 91,6 100 209 261 445 621 919 Οι αφίξεισ των διεκνϊν τουριςτϊν ςτα ςφνορα, από 71 εκατομμφρια το 1960, ζφταςαν τα 625 εκ. το 1998 και ςιμερα ξεπζραςαν το 1 δισ, με τισ ειςπράξεισ να ςθμειϊνουν ανάλογθ αφξθςθ. φμφωνα με τον WTO (World Tourism Organisation) ο τουριςμόσ αποτελεί ςιμερα τθν μεγαλφτερθ «βιομθχανία» παγκοςμίωσ. 2.2 Παράγοντεσ τθσ αλματώδουσ ανάπτυξθσ του τουριςμοφ μεταπολεμικά Πριν τθ δεκαετία του 1950 θ τουριςτικι βιομθχανία ιταν πολφ περιοριςμζνθ και αφοροφςε μόνο τισ ανϊτερεσ κοινωνικζσ τάξεισ. Η ηιτθςθ ιταν κυρίωσ εγχϊρια και οι λόγοι των ταξιδιϊν 6
ιταν περιςςότερο επαγγελματικοί, κρθςκευτικοί, εκπαιδευτικοί και υγείασ. Οι μεταφορζσ ιταν αργζσ ςπάνιεσ και ςυχνά επικίνδυνεσ. Μετά το τζλοσ του Β Παγκοςμίου Πολζμου ουςιαςτικά τζκθκαν οι βάςεισ για τθν αλματϊδθ ανάπτυξθ τθσ τουριςτικισ βιομθχανίασ. Οι βαςικοί παράγοντεσ που ςυνζβαλλαν ςε αυτό ιταν: Πολιτικι και οικονομικι ςτακερότθτα ςτισ αναπτυγμζνεσ χϊρεσ (βελτίωςθ διεκνϊν ςχζςεων, νζεσ κζςεισ εργαςίασ, αφξθςθ ειςοδθμάτων, κ.λ.π.) Η αφξθςθ του ελεφκερου χρόνου και θ ανάπτυξθ του κοινωνικοφ κράτουσ ςτισ αναπτυγμζνεσ χϊρεσ (άδειεσ μετ αποδοχϊν, οκτάωρο και πενκιμερθ εργαςία) Διάφοροι δθμογραφικοί παράγοντεσ (αφξθςθ μζςου όρου ηωισ, ζντονθ αςτικοποίθςθ, κ.λ.π.) Η μεγάλθ ανάπτυξθ των μζςων μεταφοράσ (ιδιαίτερα των αερομεταφορϊν αλλά και ευρεία διάδοςθ του Ι.Χ.) Ο εκδθμοκρατιςμόσ του τουριςμοφ Η ζντονθ δραςτθριοποίθςθ των εταιριϊν τουριςμοφ και ιδιαίτερα των μεςαηόντων (πρακτορεία, Tour Operators) 2.3 Οι χώρεσ προζλευςθσ και υποδοχισ των τουριςτών Η εξζλιξθ του τουριςτικοφ φαινομζνου, θ μεγζκυνςθ των τουριςτικϊν ροϊν και ο ρόλοσ του ςτθ διεκνι οικονομία απεικονίηεται κακαρά από τθ διάκριςθ που υφίςταται μεταξφ των διαφόρων χωρϊν ςε χϊρεσ προζλευςθσ και ςε χϊρεσ υποδοχισ των τουριςτϊν. Οι χώρεσ προζλευςθσ αντιπροςωπεφουν τισ πλοφςιεσ βιομθχανικζσ χϊρεσ του πλανιτθ, που βρίςκονται ςτθ Δυτικι Ευρϊπθ, τθ Βόρεια Αμερικι, τθν Ιαπωνία και τθν Αυςτραλία. Οι χϊρεσ υποδοχισ αντιπροςωπεφουν τισ υπόλοιπεσ χϊρεσ, δθλαδι τισ αναπτυςςόμενεσ χϊρεσ, κακϊσ και τισ χϊρεσ του τρίτου κόςμου. Αυτι θ διάκριςθ μεταξφ των χωρϊν προζλευςθσ και των χωρϊν υποδοχισ των τουριςτϊν αναδεικνφεται ςε κφριο παράγοντα, ο οποίοσ ςυμβάλλει ςτθ διαμόρφωςθ και τθ χωρικι κατανομι των τουριςτικϊν ροϊν. 7
2.4 Οι κφριεσ ηώνεσ υποδοχισ των τουριςτών Ο διεκνισ τουριςμόσ τισ τελευταίεσ δεκαετίεσ κατά τισ οποίεσ ςθμειϊκθκε και θ ραγδαία ανάπτυξι του παρουςιάηει τθν γεωγραφικι κατανομι που φαίνεται ςτο ςχιμα 2. χιμα 2: Γεωγραφικι κατανομι αφίξεων και εςόδων του τουριςμοφ παγκοςμίωσ Πθγι: WTO 2001 Η μεγαλφτερθ, με διαφορά, ςυγκζντρωςθ τουριςτϊν ςθμειϊνεται παραδοςιακά ςτθν Ευρωπαϊκι ηϊνθ και μάλιςτα ςτθν Δυτικι Ευρϊπθ, με τθν Γαλλία να βρίςκεται εδϊ και πολλά χρόνια ςτθν πρϊτθ κζςθ των αφίξεων παγκοςμίωσ. Μια κατανομι τθσ παγκόςμιασ τουριςτικισ κίνθςθσ, το ζτοσ 2006, ζδειξε τα ποςοςτά που φαίνονται ςτον πίνακα 2. Πίνακασ 2. Ποςοςτιαία κατανομι αφίξεων ανά τουριςτικι ηϊνθ Γεωγραφικι Ζώνθ % παγκόςμιων αφίξεων ΕΤΡΩΠΗ 58,9 ΑΜΕΡΙΚΗ 19,6 ΑΙΑ/ΩΚΕΑΝΙΑ 14,7 ΑΦΡΙΚΗ 4,1 ΜΕΗ ΑΝΑΣΟΛΗ 2,7 φνολο 100 8
Αντίςτοιχα, ςε επίπεδο χωρϊν ο πίνακασ 3 παρουςιάηει τισ 10 χϊρεσ που ςθμείωςαν τον μεγαλφτερο αρικμό αφίξεων το 2010, ζτοσ κατά το οποίο θ Ελλάδα κατζλαβε τθν 17θ κζςθ, ζχοντασ το 1,6% του μεριδίου τθσ παγκόςμιασ αγοράσ (ΕΣΕ 2011). Σα ζςοδα τθσ Ελλάδασ από τον τουριςμό για το ίδιο ζτοσ ανιλκαν ςτα 9,6 δισ ευρϊ (ΣτΕ). Πίνακασ 3. Οι 10 κορυφαίοι διεκνείσ προοριςμοί το 2010 Πθγι: WTO, 2011 2.5 Οι γεωγραφικοί τουριςτικοί πόροι Οι γεωγραφικοί τουριςτικοί πόροι διακρίνονται ςε φυςικοφσ-γεωγραφικοφσ και ανκρωπογενείσ ι ανκρωπογεωγραφικοφσ. θμαντικό ρόλο ςτθν απόλαυςθ των διακοπϊν παίηουν οι κλιματικζσ ςυνκικεσ ςτον τόπο υποδοχισ. Κατά κανόνα προτιμάται το ιπιο και ευχάριςτο κλίμα και κατά προτίμθςθ με θλιοφάνεια. Σα πολφ υψθλά επίπεδα κερμοκραςίασ, υγραςίασ, βροχόπτωςθσ, θ νεροκάλυψθ και οι δυνατοί άνεμοι δυςχεραίνουν τθν τουριςτικι ανάπτυξθ, εφόςον οι περιςςότερεσ τουριςτικζσ δραςτθριότθτεσ περιορίηονται από αυτζσ τισ κλιματικζσ ςυνκικεσ. Εκτόσ από το κλίμα, οι ακτζσ και θ κάλαςςα αποτελοφν ίςωσ τουσ ςθμαντικότερουσ φυςικοφσ γεωγραφικοφσ πόλουσ ζλξθσ τουριςμοφ, αφοφ θ φφςθ και θ ποιότθτά τουσ διαδραματίηουν ςθμαντικό ρόλο ςτθν εξαςφάλιςθ τθσ επιτυχίασ του ταξιδιοφ. Ο δθμοφιλζςτεροσ τφποσ ταξιδιοφ ςτθν ςθμερινι εποχι είναι τα τουριςτικά πακζτα διακοπϊν ιλιου και κάλαςςασ (το γνωςτό μοντζλο των τριϊν «S»: sea, sun, sand). Οι τουρίςτεσ αναηθτοφν καταρχιν μία κακαρι και αμμϊδθ παραλία, κατάλλθλθ για 9
θλιοκεραπεία και αςφαλι για κολφμπι, με βακμό κυματιςμοφ τζτοιο που να επιτρζπει ςτα παιδιά να παίηουν ςτθν ακτι. Επιπρόςκετα, κα πρζπει να υπάρχει επαρκισ χϊροσ για τισ δραςτθριότθτεσ όλων των λουομζνων και θ παραλία να απζχει μικρι απόςταςθ από το κατάλυμα. Σζλοσ, χαρακτθριςτικά όπωσ το είδοσ τθσ παραλίασ (βότςαλο, άμμοσ) και θ κακαρότθτα του νεροφ τθσ κάλαςςασ αποτελοφν ςθμαντικά ςτοιχεία προςζλκυςθσ τουριςτϊν. Σουρίςτεσ που προζρχονται κυρίωσ από αςτικά κζντρα προςελκφονται ιδιαίτερα και από άλλα ςτοιχεία του φυςικά περιβάλλοντοσ, όπωσ καταρράκτεσ, θφαίςτεια, ςπθλιζσ και τοπία μεγάλθσ αιςκθτικισ αξίασ. Εκεί ςυχνά ζχουν τισ δυνατότθτεσ να επιδοκοφν ςε ακλθτικζσ δραςτθριότθτεσ (αναρρίχθςθ, ιππαςία, ςκι) που είναι ςυνυφαςμζνεσ με τισ ιδιαίτερεσ περιβαλλοντικζσ ςυνκικεσ τθσ περιοχισ. Η πραγματοποίθςθ ενόσ τζτοιου είδουσ ταξιδιοφ αποςκοπεί ςτο βίωμα μιασ ξεχωριςτισ εμπειρίασ, ςτθν ανακάλυψθ τοπίων ξεχωριςτισ ομορφιάσ και ςτθν απόδραςθ από τθν κακθμερινότθτα των ςφγχρονων πόλεων. Σο ενδιαφζρον για φυςιολατρικό τουριςμό (οικοτουριςμό) και για ζναν διαφορετικό τρόπο ηωισ κοντά ςτο φυςικό περιβάλλον ολοζνα και αυξάνεται ςτο Δυτικό κόςμο. Σα ςθμαντικότερα, από πλευράσ τουριςτικισ ελκυςτικότθτασ, γεωγραφικά χαρακτθριςτικά του τοπίου κεωροφνται ο γεωμορφολογικόσ του χαρακτιρασ, θ χλωρίδα και θ πανίδα, κ.λ.π. Οι ανκρωπογενείσ ι ανκρωπογεωγραφικοί πόροι που είναι ςυνικωσ ςφνκετοι και δθμιουργθμζνοι από τον άνκρωπο (παραδοςιακοί οικιςμοί, παραδοςιακι αρχιτεκτονικι, μουςεία, ιςτορικά κζντρα πόλεων, περιβαλλοντικά πάρκα και προςτατευόμενεσ περιοχζσ). Αυτοί ςυμπεριλαμβάνουν πολιτιςτικοφσ και ιςτορικοφσ πόρουσ, κατάλοιπα παλαιότερων εποχϊν και πολιτιςμϊν, αρχαιολογικά μνθμεία, αρχιτεκτονικι και άλλεσ μορφζσ τζχνθσ κακϊσ και τοποκεςίεσ μεγάλθσ ιςτορικισ και κρθςκευτικισ αξίασ. Η χριςθ αυτϊν των πόρων μπορεί να προορίηεται αποκλειςτικά για τουσ τουρίςτεσ (κεματικό πάρκο Disneyland) ι και όχι (παραδοςιακοί οικιςμοί υπαίκρου). Οι πολιτιςτικζσ εμπειρίεσ που βιϊνουν οι επιςκζπτεσ ςτον τουριςτικό προοριςμό είναι δυνατόν να ποικίλουν πολφ. χετίηονται με τθν γνωριμία ενόσ διαφορετικοφ τρόπου ηωισ, νζων αξιϊν, κρθςκευτικϊν τελετουργιϊν, γλωςςικϊν ιδιωμάτων, εκίμων, τρόπων ςυμπεριφοράσ και μορφϊν πολιτιςτικισ ζκφραςθσ. Κατά τθν εμπειρία μιασ διαφορετικισ από τθ δικι τουσ κουλτοφρασ, οι τουρίςτεσ είναι δυνατόν να ςυμμετάςχουν ςτθν κακθμερινι ηωι του τόπου επίςκεψθσ, χωρίσ ωςτόςο πάντα να τθν κατανοοφν. 10
2.6 θμαντικοί παγκόςμιοι τουριςτικοί πόροι Πφργοσ του Άιφελ: είναι το ςιμα κατατεκζν τθσ πόλθσ του Παριςιοφ. Καταςκευάςτθκε το 1889 από τον μθχανικό Γουςτάβο Άιφελ και ςιμερα αποτελεί ζνα από τα γνωςτότερα κτίρια ςτον κόςμο. Με φψοσ 325 μζτρα (300 χωρίσ τθν κεραία) ιταν το πιο ψθλό κτίριο ςτον κόςμο μζχρι που το ξεπζραςε το Εμπάιρ τζιτ τθσ Νζασ Τόρκθσ το 1931. Γκραν Κάνυον (Grand Canyon, Μεγάλο Φαράγγι): είναι ζνα μακρφ φαράγγι που ςμιλεφτθκε από τον ποταμό Κολοράντο και βρίςκεται ςτθν πολιτεία τθσ Αριηόνα των Ηνωμζνων Πολιτειϊν Αμερικισ. Σο μεγαλφτερο μζροσ του αποτελεί το Εκνικό Πάρκο του Γκραν Κάνυον, ζνα από τα πρϊτα εκνικά πάρκα των ΗΠΑ και Μνθμείο Παγκόςμιασ Πολιτιςτικισ Κλθρονομιάσ τθσ ΟΤΝΕΚΟ. ινικό τείχοσ: είναι μια κινεηικι οχφρωςθ που χτίςτθκε από το τζλοσ του 14ου αιϊνα μζχρι τθν αρχι του 17ου αιϊνα, κατά τθ διάρκεια τθσ δυναςτείασ Μινγκ, προκειμζνου να προςτατευκεί θ Κίνα από τισ επιδρομζσ από τισ μογγολικζσ και τουρκικζσ φυλζσ. Σο τείχοσ εκτείνεται ςε μικοσ 8.851,8 χλμ, ςφμφωνα με πρόςφατθ μζτρθςθ, αποτελϊντασ το μεγαλφτερο ςε διαςτάςεισ ανκρϊπινο οικοδόμθμα. Σο 1938 ο Χαλιμπάρτον Ρίτςαρντ ζγραψε ότι το τείχοσ είναι το μόνο ανκρϊπινο καταςκεφαςμα που είναι ορατό από τθ ελινθ. Αυτόσ ο μφκοσ ζχει διαδοκεί ευρζωσ, και ζχει γίνει ζνασ από τουσ γνωςτότερουσ αςτικοφσ μφκουσ. τθν πραγματικότθτα το τείχοσ είναι ανκρωπίνωσ αδφνατο να γίνει ορατό με γυμνό οφκαλμό από τόςο μεγάλθ απόςταςθ. Σο Άγαλμα του Χριςτοφ Λυτρωτι (Rio de Janeiro): είναι ψθλό άγαλμα το οποίο εικονίηει τον Ιθςοφ Χριςτό με απλωμζνα τα χζρια και βρίςκεται ςτθν κορυφι του λόφου Κορκοβάντο, πάνω από το Ρίο ντε Σηανζιρο, ςτο εκνικό πάρκο του Δάςουσ Σιηοφκα (Tijuca). τζκεται με απλωμζνα τα χζρια ςαν να καλωςορίηει τον κόςμο, ςε φψοσ 710 μζτρων. Ζχει φψοσ 32 μζτρα, ηυγίηει 1.000 τόνουσ και μάλιςτα είναι εγκατεςτθμζνο με τρόπο ϊςτε να ατενίηει τθν πόλθ του Ρίο. Σο άγαλμα κεμελιϊκθκε ςτισ 12 Οκτωβρίου 1931. Η όπερα του φδνεχ (Sydney Opera House): βρίςκεται ςτο ίδνεχ, ςτθ Νότια Νζα Ουαλία τθσ Αυςτραλίασ. Είναι ζνα από τα πιο διάςθμα κτιρια του 20οφ αιϊνα, και ζνασ από τουσ διαςθμότερουσ τόπουσ άςκθςθσ τεχνϊν ςτον κόςμο. Σοποκετθμζνο ςτο ςθμείο Bennelong ςτο λιμάνι του φδνεχ και κοντά ςτθν εξίςου διάςθμθ γζφυρα του φδνεχ, το κτιριο και τα περίχωρά του διαμορφϊνουν μια εικονικι αυςτραλιανι εικόνα. Είναι ζνα ςθμαντικό τουριςτικό αξιοκζατο. Εκτόσ από πολλά περιοδεφοντα κζατρα, μπαλζτα, και μουςικζσ παραγωγζσ, θ όπερα είναι το 11
ςπίτι τθσ όπερασ τθσ Αυςτραλίασ, κεάτρων του φδνεχ και τθσ ςυμφωνικισ ορχιςτρασ του φδνεχ. Disneyland: Σο πρϊτο Πάρκο αναψυχισ τθσ εταιρίασ Walt Disney δθμιουργικθκε ςτο Anaheim τθσ Καλιφόρνια ςτισ 17 Ιουλίου του 1955. Ανακαινίςτθκε και επεκτάκθκε το 2001. Περιλαμβάνει 3 ξενοδοχεία και ςυγκροτιματα από ψυχαγωγίασ. εςτιατόρια, μαγαηιά και υπθρεςίεσ αγράδα Φαμίλια (Sagrada Familia): είναι μεγάλθ ρωμαιοκακολικι εκκλθςία ςτθ Βαρκελϊνθ τθσ Καταλονίασ ςτθν Ιςπανία, ςχεδιαςμζνθ από τον Καταλανό αρχιτζκτονα Αντόνι Γκαουντί (1852-1926). Αν και θμιτελισ, θ εκκλθςία αποτελεί Μνθμείο Παγκόςμιασ Πολιτιςτικισ Κλθρονομιάσ τθσ ΟΤΝΕΚΟ. Αν και θ καταςκευι τθσ αγράδα Φαμίλια είχε ξεκινιςει το 1882, όταν το ζργο ανζλαβε ο Γκαουντί το 1883, τθ μεταμόρφωςε με το αρχιτεκτονικό και μθχανικό ςτυλ του ςυνδυάηοντασ το γοτκικό ρυκμό και μορφζσ Μοντερνιςμοφ. Αποτελεί ζνα από τα δθμοφιλζςτερα αξιοκζατα τθσ πόλθσ. Η Απαγορευμζνθ Πόλθ: Πρόκειται για ζνα περιτοιχιςμζνο ςφμπλεγμα κτιρίων που βρίςκεται ςτο κζντρο του Πεκίνου και για περίπου 5 αιϊνεσ φιλοξενοφςε το αυτοκρατορικό παλάτι που διζμενε ο απόλυτοσ άρχοντασ τθσ κινεηικι αυτοκρατορίασ, κακϊσ και τισ οικίεσ μιασ ςειράσ αξιωματοφχων που ςχετίηονταν με τθν εξουςία. Δθμιουργικθκε μεταξφ 1406 και 1420 όταν ςτθν εξουςία βριςκόταν θ δυναςτεία των Μίνγκ και καλφπτει μια ζκταςθ 172 ςτρεμμάτων και περιλαμβάνει περιςςότερα από 980 κτίρια. Σο 1987 ανακθρφχκθκε από τθν UNESCO μνθμείο παγκόςμιασ κλθρονομιάσ ωσ ο μεγαλφτεροσ και καλφτερα διατθρθμζνοσ οικιςμόσ ξφλινων καταςκευϊν ςτον κόςμο. Οι πυραμίδεσ τθσ Γκίηασ: είναι το αρχαιότερο ςωηόμενο μνθμείο από τα επτά καφματα του αρχαίου κόςμου και είναι οι πιο διάςθμεσ πυραμίδεσ του κόςμου. Βρίςκονται ςτθν Αίγυπτο. Η καταςκευι χρονολογείται ςτο 2580 π.χ. και βρίςκονται ςτθν Νεκρόπολθ τθσ Γκίηασ. Σο ςφμπλεγμα πικανολογείται ότι χρθςιμοποιικθκε για τον ενταφιαςμό Φαραϊ και καταςκευάςτθκε από τθν τζταρτθ δυναςτεία των Αιγυπτίων. Σο Κολοςςαίο: είναι ίςωσ το πιο εντυπωςιακό κτίριο τθσ ρωμαϊκισ αυτοκρατορίασ. Μπορεί θ κεόρατθ δομι του να ζχει περιζλκει ςε ερείπια ςτισ μζρεσ μασ αλλά ακόμθ παραμζνει ζνα επιβλθτικό και όμορφο κζαμα. Ο Αυτοκράτορασ Βεςπαςιανόσ νάρχιςε τθν καταςκευι του Κολοςςαίου το 72 μ.χ. το οποίο ολοκλθρϊκθκε το 80 μ.χ., ζνα χρόνο μετά το κάνατο Βεςπαςιανοφ. Οι διαςτάςεισ του κτίςματοσ είναι εκπλθκτικζσ και φτάνουν τα 188 μζτρα με 156 12
μζτρα και φκάνοντασ ςε φψοσ άνω των 48 μζτρων. Οι αυτοκράτορεσ χρθςιμοποιοφςαν το Κολοςςαίο για να ψυχαγωγεί το κοινό με αγϊνεσ με ελεφκερθ είςοδο. Οι αγϊνεσ διαρκοφςαν για μια ολόκλθρθ μζρα ι ακόμα και για αρκετζσ θμζρεσ ςτθ ςειρά. υνικωσ ξεκινοφςαν με κωμικζσ πράξεισ και εμφανίςεισ εξωτικϊν ηϊων και τελείωναν με μονομαχίεσ μεταξφ των ηϊων και μονομάχων ι μεταξφ μονομάχων. Οι διαγωνιηόμενοι ιταν ςυνικωσ δοφλοι, αιχμάλωτοι πολζμου ι κατάδικοι. Σο Κρεμλίνο: αποτελεί ζνα ιςτορικό οχυρωμζνο ςυγκρότθμα διοικθτικϊν κτιρίων που βρίςκεται ςτθν καρδιά τθσ Μόςχασ δίπλα ςτον ποταμό Μόςχοβα και ςυμπλθρϊνει το ςφμπλεγμα των παςίγνωςτων αξιοκζατων όπωσ ο Κακεδρικόσ του Αγίου Βαςιλείου, θ Κόκκινθ Πλατεία και ο κιποσ του Αλζξανδρου. Περιλαμβάνει τζςςερα παλάτια, τζςςερισ κακεδρικοφσ και είκοςι πφργουσ που ενιςχφουν το τείχοσ του. τισ μζρεσ μασ λειτουργεί ωσ επίςθμθ κατοικία του Προζδρου τθσ Ρωςίασ, τόποσ ςυναντιςεων και διπλωματικϊν διαβουλεφςεων. Big Ben: Είναι το ςιμα κατατεκζν όχι μόνο του Λονδίνου αλλά και του Ηνωμζνου Βαςιλείου. Ο πφργοσ του ρολογιοφ βρίςκεται ςτθν άκρθ του κοινοβουλίου. Σο επιβλθτικό αυτό ρολόι είναι το μεγαλφτερο ςτο είδοσ του παγκοςμίωσ και από τθν 7θ επτεμβρίου 1859 λειτουργεί αδιάκοπα κρατϊντασ με τουσ χτφπουσ τθσ καμπάνασ των 14,5 τόνων τουσ Λονδρζηουσ πάντα ςτθν ϊρα τουσ. Σο άγαλμα τθσ Eλευκερίασ: είναι ζνα ψθλό άγαλμα, το οποίο εικονίηει τθν Ελευκερία ωσ γυναικεία μορφι και βρίςκεται ςε ζνα νθςάκι ςτθν είςοδο του λιμανιοφ τθσ Νζασ Τόρκθσ. Η ιδζα του αγάλματοσ ανικει ςτον Γάλλο ιςτορικό Εντουάρ ντε Λαμπουλζ, ο οποίοσ πρότεινε να καταςκευαςτεί ζνα μνθμείο προσ τιμιν τθσ γαλλοαμερικανικισ φιλίασ. Σο 1874, ο Φρεντερίκ Μπαρτολντί, ζμπειροσ γλφπτθσ, άρχιςε να εργάηεται ςτο Παρίςι για τθν καταςκευι του, ενϊ τθ ςτατικι δομι του, μελζτθςε ο Γουςτάβοσ Άιφελ. Εγκαινιάςτθκε ςτισ 28 Οκτωβρίου του 1886. Σο άγαλμα ηυγίηει 225 τόνουσ και καλφπτεται από ζνα περίβλθμα χαλκοφ. Σο φψοσ του, χωρίσ τθ βάςθ, είναι 46,5 μζτρα, ενϊ με τθ βάςθ διπλαςιάηεται. το εςωτερικό του, 168 ςκαλιά επιτρζπουν τθν άνοδο ςτο κεφάλι και άλλα 54 ςτο χζρι, που κρατάει τον πυρςό. Οι Καταρράκτεσ του Νιαγάρα: είναι ςφμπλεγμα καταρρακτϊν του ποταμοφ Νιαγάρα, ςτα ςφνορα μεταξφ τθσ Καναδικισ επαρχίασ του Οντάριο και το Αμερικανικισ πολιτείασ τθσ Νζασ Τόρκθσ. Είναι φθμιςμζνοι τόςο για τθν ομορφιά τουσ όςο και ωσ πολφτιμθ πθγι υδροθλεκτρικισ ενζργειασ. 13
To τόουνχεντη (Stonehenge): είναι νεολικικό μεγαλικικό μνθμείο του οποίου θ διαμόρφωςθ ςυνεχίςτθκε ωσ τθν Εποχι του Χαλκοφ, κοντά ςτο Amesbury τθσ Αγγλίασ ςτθν κομθτεία του Wiltshire. Πρόκειται για ζναν κφκλο μεγαλίκων, που καταςκευάςτθκε ςφμφωνα με τισ πλζον αποδεκτζσ αρχαιολογικζσ εκτιμιςεισ ανάμεςα ςτο 2500 π.χ. και το 2000 π.χ.. Σο τόουνχεντη και ο περιβάλλων χϊροσ του προςτζκθκαν ςτον κατάλογο τθσ UNESCO για τθν Παγκόςμια Πολιτιςμικι Κλθρονομιά το 1986. Η Γζφυρα Γκόλντεν Γκζιτ (Golden Gate Bridge): είναι κρεμαςτι γζφυρα που εκτείνεται ςτθν «Χρυςι Πφλθ», το άνοιγμα του κόλπου του αν Φρανςίςκο ςτον Ειρθνικό Ωκεανό. Η Γζφυρα Γκόλντεν Γκζιτ είχε τθ μεγαλφτερθ διάρκεια καταςκευισ κρεμαςτισ γζφυρασ ςτον κόςμο, όταν ολοκλθρϊκθκε το 1937, και ζχει γίνει ζνα από τα πιο διεκνϊσ αναγνωριςμζνα ςφμβολα του αν Φρανςίςκο, τθσ Καλιφόρνιασ και των Ηνωμζνων Πολιτειϊν. Αποτελεί τθ δεφτερθ μεγαλφτερθ κρεμαςτι γζφυρα κυρίωσ ςτα ανοίγματά τθσ προσ τισ Ηνωμζνεσ Πολιτείεσ, μετά τθ γζφυρα Verrazano-Narrows ςτθ Νζα Τόρκθ. Ζχει χαρακτθριςτεί ωσ ζνα από τα ςφγχρονα καφματα του κόςμου από τθν Αμερικανικι Εταιρεία Πολιτικϊν Μθχανικϊν. Machu Picchu: Η αρχαία πόλθ Μάτςου Πίτςου που βρίςκεται ςτο νότιο Περοφ είναι το αντιπροςωπευτικότερο δείγμα του πολιτιςμοφ των Κνκασ. Βρίςκεται ςε υψόμετρο 2700 μζτρων ςτθ ιζρρα Βιλκαμπάμπα και απζχει 80 χιλιόμετρα από τθν πόλθ Κοφςκο. Η πρόςβαςθ ςτθν πόλθ δεν είναι εφκολθ κακϊσ θ πορεία, μζχρι τα 2.350 μ. υψόμετρο, γίνεται μόνο με τρζνο ενϊ το υπόλοιπο τμιμα ο επιςκζπτθσ το κάνει πεηοπόροσ. Σαη Μαχάλ (Taj Mahal): είναι ζνα εντυπωςιακό κτιριακό ςυγκρότθμα που βρίςκεται ςτθν Ινδία, κτιςμζνο κοντά ςτθ πόλθ Άγκρα. Σο ςυγκρότθμα αναπτφςςεται γφρω από το μαυςωλείο που ανιγειρε ο Αυτοκράτορασ (άχθσ) Σηαχάν προκειμζνου να τιμιςει τθ πολυαγαπθμζνθ του ςφηυγο Μουμτάη Μαχάλ που πζκανε το 1631 κατά τθ διάρκεια τοκετοφ. Για τθν ανζγερςι του, που ζγινε ςε ςχζδια ομάδασ αρχιτεκτόνων από τθν Ινδία, το ςθμερινό Πακιςτάν και άλλα μζρθ τθσ Αςίασ, απαςχολικθκαν 20.000 εργάτεσ που ξεκίνθςαν το 1632 δουλεφοντασ κακθμερινά, για να το ολοκλθρϊςουν το 1649. Θεωρείται ζνα από τα ςθμαντικότερα αρχιτεκτονικά δθμιουργιματα παγκοςμίωσ, και το μζγιςτο τθσ Μουγκάλ (ινδομογγολικισ) αρχιτεκτονικισ, το οποίο και περιλαμβάνεται ςτα Μνθμεία τθσ Παγκόςμιασ Πολιτιςτικισ Κλθρονομιάσ. 14