ΠΔΡΙΛΗΦΗ ΓΙΑΣΡΙΒΗ Η ΤΓΥΡΟΝΗ ΣΟΤΡΚΙΚΗ ΔΘΝΙΚΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΔΞΧΣΔΡΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ (ΠΑΡΟΤΑ ΚΑΣΑΣΑΗ-ΔΚΣΙΜΗΔΙ)

ΑΝΧΣΑΣΗ ΓΙΑΚΛΑΓΙΚΗ ΥΟΛΗ ΠΟΛΔΜΟΤ 7 η ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΠΔΡΙΛΗΦΗ ΓΙΑΣΡΙΒΗ Η ΤΓΥΡΟΝΗ ΣΟΤΡΚΙΚΗ ΔΘΝΙΚΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΔΞΧΣΔΡΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ (ΠΑΡΟΤΑ ΚΑΣΑΣΑΗ-ΔΚΣΙΜΗΔΙ) Στης (ΠΒ) Φοσκκαρής Λούκας Μάιος 2010

ΔΙΑΓΧΓΗ Απνηειεί θαζνιηθή παξαδνρή φηη ε Σνπξθία είλαη έλαο ζεκαληηθφο παξάγνληαο ηφζν ζην Γηεζλέο φζν θαη ζην πεξηθεξεηαθφ ζχζηεκα αζθαιείαο. Σν πην ζεκαληηθφ φκσο, είλαη φηη ζε ζρέζε κε ην παξειζφλ, ην έρεη αληηιεθζεί θαη πξνζπαζεί λα αμηνπνηήζεη πξνο φθεινο ησλ Δζληθψλ ηεο ζπκθεξφλησλ, ελεξγψληαο ζπρλά κε δπζαλάινγεο γηα ην πνιηηηθφ ηεο εθηφπηζκα, θηινδνμίεο. 1 Όκσο ην νηθνδφκεκα ηνπ παηέξα ηεο ζχγρξνλεο Σνπξθηθήο Γεκνθξαηίαο (ΣΓ) Κ. Αηαηνχξθ, ν νπνίνο κέζα ζε ιίγα κφλν ρξφληα δεκηνχξγεζε έλα Κξάηνο κε λέα ζχλνξα, γιψζζα, εζληθή ζπλείδεζε, θαη πνιηηηζκφ, κε πξνζεθηηθά επηιεγκέλν ηζηνξηθφ παξειζφλ δελ ζηεξίρζεθε ζε ζηέξεα βάζε. 2 Οη θνηλσλίεο απηνεμειίζζνληαη, δελ επηβάιινληαη θαη νπνηαδήπνηε επέκβαζε ζηελ εμειηθηηθή δηαδηθαζία έρεη επηδξάζεηο. ε απηφ νθείιεηαη ην γεγνλφο φηη ε πνξεία ηεο ΣΓ έρεη λα επηδείμεη ηζρπξνχο θιπδσληζκνχο πνπ ζπληάξαμαλ πνιιέο θνξέο ηα ζεκέιηα ηεο. Οη ζεζκηθέο αιιαγέο ζηε δνκή ελφο Κξάηνπο εμάγνληαη ζην δηεζλέο πεδίν κέζσ ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηνπ. Έηζη αλάινγα κε ηελ έληαζε θάζε «ζεηζκηθήο δξαζηεξηφηεηαο» κε επίθεληξν ηελ Σνπξθία, νη αλαηαξάμεηο επεξεάδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ζην δηεζλέο πεδίν. Η παξνχζα δηαηξηβή έρεη σο ζθνπφ λα παξνπζηάζεη ηελ Δζληθή ηξαηεγηθή θαη Δμσηεξηθή Πνιηηηθή ηεο Σνπξθίαο φπσο απηή έρεη δηακνξθσζεί θαη εθαξκφδεηαη ζηελ πξάμε απφ ηηο αξρέο ηεο λέαο ρηιηεηίαο, θαη ζπγθεθξηκέλα απφ ηελ άλνδν ζηελ εμνπζία ηνπ Κφκκαηνο Γηθαηνζχλεο θαη Αλάπηπμεο (ΚΓΑ) ην 2002. Δθείλν πνπ ελδηαθέξεη ηελ Σνπξθία ηελ πεξίνδν πνπ δηαλχνπκε, είλαη λα βξεη επθαηξίεο ζπλεξγαζίαο θαη φρη λα αζρνιεζεί κε ζπγθξνχζεηο ηηο νπνίεο ρεηξίδεηαη ε γξαθεηνθξαηία ηνπ Σνπξθηθνχ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ...σο ΒΟΔ. 3 Η αληίιεςε απηή, φπσο ηελ αληηιακβάλεηαη ν Σνχξθνο Τπνπξγφο Δμσηεξηθψλ (ΣΤπΔΞ), Αρκέη Νηαβνχηνγινπ αθνινπζείηαη κε ζξεζθεπηηθή επιάβεηα ελ είδεη «Κνξαλίνπ», απφ ηνπο Πξφεδξν Γθηνχι θαη Πξσζππνπξγφ Δξληνγάλ, νη νπνίνη καδί κε ηνλ ΣΤπΔΞ ζπλζέηνπλ ηελ Ιζιακηθή Σξηαλδξία ε νπνία εγείηαη ζήκεξα ηεο Σνπξθίαο. 1 χκθσλα κε ηνλ πξψελ πξέζβε ησλ ΗΠΑ ζηελ Σνπξθία, M. Abramowitz : «Η Σνπξθία ζην παξειζόλ ελεξγνύζε έρνληαο ππνηηκήζεη ηηο δπλαηόηεηεο ηεο ελώ ηώξα ελεξγεί ωζάλ λα ηηο έρεη ππεξεθηηκήζεη» M. Abramowitz, «Turkey's Transformers», Foreign Affairs, Vol. 88, N ν 6, Nov.-Dec. 09. 2 Γηα πιήξε αλάιπζε ηεο ίδξπζεο ηεο ΣΓ ζην Λ. Λάξθνπ, «Ο Κεκαιηζκόο ζε πξώην πξόζωπν», e-book, δηαζέζηκν ζην http://www.larkoslarkou.org.cy/e-book_kemalismos.shtml#9. 3 Βαζηθέο Οδεγίεο Δπηρεηξήζεσλ: «εηξά νδεγηώλ πνπ θαιύπηνπλ αληηθείκελα επηρεηξήζεωλ, ηα νπνία είλαη δπλαηόλ λα πινπνηεζνύλ απνηειεζκαηηθά κε κία ζπγθεθξηκέλε ή ηππνπνηεκέλε δηαδηθαζία πνπ κπνξεί λα έρεη εθαξκνγή πάληνηε αλεμαξηήηωο είδνπο επηρεηξήζεωο», Κ 30-1 ζει. 108.

- 2 - ΚΔΦΑΛΑΙΟ «Α» ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΟ ΚΑΙ ΥΔΓΙΑΜΟ ΔΘΝΙΚΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΔΞ. ΠΟΛΙΣΙΚΗ 1. ην πεδίν ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο, ε ζηξαηεγηθή ζπλίζηαηαη ζηε «ζύδεπμε κέζωλ θαη ζθνπώλ ελόο θξάηνπο ππό ηελ επίδξαζε ηνπ δηεζλνύο αληαγωληζκνύ, ηόζν ζηελ εηξήλε όζν θαη ζηνλ πόιεκν». Όηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη φια ηα δηαζέζηκα κέζα ηνπ θξάηνπο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηφηε κηιάκε γηα Τςειή ηξαηεγηθή (Τ). 2. Η Τ εθάπηεηαη ηεο πνιηηηθήο θαη ηεο δηπισκαηίαο. Ο Κιάνπδεβηηο γξάθεη φηη: «ζην πςειφηεξφ ηεο ζεκείν ε ζηξαηεγηθή ζπλνξεύεη κε ηελ ηέρλε ηεο πνιηηηθήο ή κάιινλ ηα δύν γίλνληαη έλα». 4 Έλαο επηηπρεκέλνο ζρεδηαζκφο ηεο Τ ελφο Κξάηνπο πξέπεη λα θαιχπηεη απαξαίηεηα ηηο ηέζζεξηο δηαζηάζεηο πνπ θαίλνληαη ζηνλ πην θάησ πίλαθα: Γηάγλσζε Γηεζλνχο Πεξηβάιινληνο: Απεηιέο, Πεξηνξηζκνί θαη Δπθαηξίεο Δμσηεξηθή Καηαιιειφηεηα Δηθφλα ζην Δμσηεξηθφ θαη Ννκηκνπνίεζε ζην Δζσηεξηθφ Ιεξαξρεκέλνη Πνιηηηθνί ηφρνη: Απνθπγή Τπεξεμάπισζεο Καηαλνκή Πφξσλ (Μέζσλ) γηα ηελ επίηεπμε ησλ Πνιηηηθψλ θνπψλ. Απνθπγή παηάιεο θαη Αλεπάξθεηαο 3. Δμσηεξηθή πνιηηηθή είλαη: ή «Η πνιηηηθή πνπ αθνινπζεί έλα θξάηνο ζηε δηεζλή ζθαίξα γηα λα πεηύρεη ηελ εθπιήξωζε εζληθώλ ζηόρωλ». 5 ην παξειζφλ ν θπξηφηεξνο παξάγνληαο δηακφξθσζεο ηεο ήηαλ ε γεσγξαθία θαη νη εμσηεξηθέο απεηιέο. 6 ήκεξα ζεκαληηθφ ξφιν έρνπλ νη εζσηεξηθνί παξάγνληεο ε πνιηηηθή άιισλ θξαηψλ θαη νη ζρεδηαζκνί γηα εθαξκνγή γεσπνιηηηθψλ κνληέισλ. ΚΔΦΑΛΑΙΟ «Β» ΣΟ ΓΟΓΜΑ ΣΗ ΤΓΥΡΟΝΗ ΣΟΤΡΚΙΚΗ ΔΘΝΙΚΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΔΞΧΣΔΡΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ 4. Παξαηεξψληαο ην πεδίν δξάζεο ηεο Σνπξθίαο ηε πξφζθαηε πεξίνδν έρεη δεκηνπξγήζεη ηελ εληχπσζε φηη είλαη ε ρψξα θιεηδί γηα ηε δηεπζέηεζε νπνηνπδήπνηε δεηήκαηνο ζηελ πεξηθέξεηα ηεο αληηκεησπίδνληαο ππεξνπηηθά άιινπο δηεζλείο δξψληεο. 7 Σν θχξην ζηνηρείν πνπ ραξαθηεξίδεη ηε ζεκεξηλή ΣΔΠ είλαη ε ακθηηαιάληεπζε κεηαμχ έληαμεο ζηελ ΔΔ θαη ηνπ ξφινπ ηεο εγέηηδαο ρψξαο ηνπ ηζιακηθνχ θφζκνπ. Κάησ απφ απηά ηα δεδνκέλα ε ΣΔΠ θαιείηαη λα ραξάμεη κηα πνξεία πιεχζεσο πξνο ηνπο θαηά πνιινχο 4 Α. Πιαηηάο, «Γηεζλείο ρέζεηο θαη ηξαηεγηθή ζηνλ Θνπθπδίδε», ζει. 4 θαη 84-85. 5 Θ. Νηφθνο, «Δγρεηξίδην Γηεζλώλ ρέζεωλ θαη ηξαηεγηθήο», Κεθάιαην IV, ζει. 95-97. 6 Ο Ναπνιέσλ είρε πεη φηη :«Η πνιηηηθή ηωλ θξαηώλ θαζνξίδεηαη από ηε γεωγξαθία ηνπο». Γ. εθεξήο, «Η Δζληθή καο Πνξεία», ζει. 2. e-book, δηαζέζηκν ζην http://george.sekeris.org/book.pdf 7 Θ. Νηφθνο, «Ο ζηξαηεγηθόο ξόινο ηεο Σνπξθίαο», Καζεκεξηλή, 08 Ινπι. 09.

- 3 - αληηθξνπφκελνπο δχν θχξηνπο ζηφρνπο ηεο ιακβάλνληαο ππφςε ηνπο εζσηεξηθνχο θαη εμσηεξηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ πινπνίεζε ηεο. 5. ε φηη αθνξά ζην εζσηεξηθφ κέησπν ηελ δεθαεηία πνπ δηαλχνπκε έρεη πξνζηεζεί πέξαλ ηνπ Κεκαιηζκνχ θαη ηνπ Κνπξδηθνχ έλα εμ ίζνπ ζεκαληηθφ ηξίην θεθάιαην. Απηφ είλαη ν Ιζιακηζκφο, ζηνηρείν ην νπνίν αλ θαη ππήξρε απφ αλέθαζελ πιελ φκσο ην παλίζρπξν βαζχ θξάηνο πεξηφξηδε κε θάζε κέζν. πλεπψο ε θαηάζηαζε ζην εζσηεξηθφ ηεο ΣΓ έρεη πεξηπιερζεί αθφκα πεξηζζφηεξν θαη καδί έρεη γίλεη δπζρεξέζηεξε ε εθπφλεζε ζπγγξακκάησλ ζπκβαηψλ κε ην ηη αθξηβψο ζπκβαίλεη ζηελ Σνπξθία ζήκεξα. 6. Μηα πξνζεθηηθή αλάιπζε ηεο ηξέρνπζαο θαηάζηαζεο ζην εζσηεξηθφ πνιηηηθφ ζθεληθφ φκσο καο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη απηφ πνπ ππάξρεη ζήκεξα είλαη έλαο ζπκβηβαζκφο-ζπκθσλία απηνζπληήξεζεο, κεηαμχ ησλ εθπξνζψπσλ ηεο Κεκαιηθήο Ιδενινγίαο θαη ηεο ζεκεξηλήο Ιζιακηθήο Κπβέξλεζεο ηνπ ΚΓΑ. 7. Αλ ηελ επνρή ηνπ ςπρξνχ πνιέκνπ ε Σνπξθία παξνπζίαδε ηνλ εαπηφ ηεο σο πξνκαρψλα ηεο Γχζεο, ζήκεξα ε ηνπξθηθή δηπισκαηία είλαη απνθαζηζκέλε λα ηνλ ζεκειηψζεη ζηελ έλλνηα αθξηβψο ηεο γέθπξαο πνιιαπιψλ ρξήζεσλ ηφζν γηα ελεξγεηαθνχο πφξνπο φζν θαη κεηαμχ ηεο Γχζεο θαη ηνπ Ιζιάκ. Πξνο ηηο δπηηθέο ρψξεο ε Άγθπξα δηαθεκίδεη ηηο δεκνθξαηηθέο βάζεηο θαη ηνλ θνζκηθφ ραξαθηήξα ηνπ πνιηηεχκαηφο ηεο, ελψ πξνο ηνλ θφζκν ηνπ Ιζιάκ πξνβάιιεη ηνλ κνπζνπικαληθφ ηεο ραξαθηήξα. 8. Πψο φκσο θαηάθεξε ε «θφξε» ηνπ «Μεγάινπ Αζζελή» λα εμειηρζεί ζε πεξηθεξεηαθφ παίθηε θαη θνκβηθφ θξάηνο πξνο ην ηέινο ηνπ 20 νπ αηψλα θαη λα βξίζθεηαη ζηελ αλαηνιή ηνπ 21 νπ ζην «θέληξν ησλ πξαγκάησλ». 8 9. Ο W. Hale ζε έλα βηβιίν ηνπ ην νπνίν έρεη ραξαθηεξηζηεί σο ε θαιχηεξε δηπισκαηηθή ηζηνξία ηεο Σνπξθίαο απνδίδεη ηελ αλαβάζκηζε ηεο Σνπξθίαο ζηε γεωγξαθηθή ηεο ζέζε ε νπνία δίδεη ζηελ εμωηεξηθή πνιηηηθή ηεο έλα βαζκό επειημίαο ώζηε λα κελ εμαξηάηαη απόιπηα από κηα κεγάιε δύλακε κόλνλ. 9 Γελ είλαη φκσο κφλν ε γεσγξαθηθή ηεο ζέζε ε νπνία ηεο έρεη πξνζδψζεη απηή ηε δπλαηφηεηα αιιά θαη ε λέα ξεηνξηθή θαη ε δηπισκαηία «360 κνηξψλ» πνπ αθνινπζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ε ΣΔΠ. 10 Σο Γόγκα «ηραηεγηθού Βάζοσς» - Σο «Κοράληο» ηες ΣΔΠ. 8 Οκηιία Μ. Οκπάκα ζηελ ΜΣΔ ζηηο 11 Απξ 09, http://www.esiweb.org/pdf/esi_picture_story_-_turkish_foreign_policy_-_april_2009.pdf. 9 W. Hale, «Turkish Foreign Policy», 1774-2000», ζει. 7. 10 M. Celikpala, «360 Degrees Diplomacy», 19 Jun. 09, http://www.gmfus.org/publications/article.cfm?id=610&parent_type=p

- 4-10. ε ζρέζε κε ην παξειζφλ θαηά ην νπνίν ε ΣΔΠ ραξαθηεξηδφηαλε απφ παζεηηθφηεηα ζήκεξα παξνπζηάδεηαη δηαθνξεηηθή. Σν ΚΓΑ νηθνδνκεί απφ ην 2002 απηφλνκε ελεξγεηηθή θαη «Αγθπξν-θεληξηθή εμσηεξηθή πνιηηηθή» ε νπνία εθκεηαιιεχεηαη φιεο ηηο επθαηξίεο πνπ ηεο παξνπζηάδνληαη ψζηε είηε πξαγκαηηθά λα βξίζθεηαη, ή έληερλα λα παξνπζηάδεηαη φηη βξίζθεηαη ζην επίθεληξν ηνπ δηεζλνχο ελδηαθέξνληνο. 11 11. Αξρηηέθηνλαο ηεο λέαο απηήο πνιηηηθήο είλαη ν απφ ην 2002 χκβνπινο ηνπ ΣΠξΩ θαη απφ ηελ 01 Μαί. 09 ΣΤπΔΞ, Αρκέη Νηαβνχηνγινπ. Πνιχο ιφγνο γίλεηαη ην ηειεπηαίν ρξφλν γηα ην βηβιίν ηνπ κε ηίηιν «ηξαηεγηθφ βάζνο. Η Γηεζλήο Θέζε ηεο Σνπξθίαο» 12 θαη απηφ δηθαηνινγεκέλα. Αλ δηαβάζεη θάπνηνο έζησ θαη ηηο επηθεθαιίδεο ηνπ πνιηηηθνχ πξνγξάκκαηνο ηνπ ΚΓΑ θαη ηηο ζπγθξίλεηο κε ην βηβιίν, δηαπηζηψλεη φηη απνηειεί ηε βάζε έκπλεπζεο ηνπ. 13 Έρεη δε ιερζεί απφ θάπνηνπο αλαιπηέο φηη πξφθεηηαη γηα ην πην νπζηαζηηθφ θαη αλαιπηηθφ δὀγκα γηα ηε ζηξαηεγηθή ηεο Σνπξθίαο πνπ έρεη γξαθηεί πνηέ. 14 12. Θα κπνξνχζε θάπνηνο λα πεη κηιψληαο ζε κε ζηξαηησηηθή νξνινγία φηη έρνπκε ζηα ρέξηα καο (απφ ην 2001) ην «ρέδην Δπηρεηξήζεσλ» ηεο ΣΔΠ. Παξφια απηά αλ θξίλνπκε ηα απνηειέζκαηα ηεο δηθήο καο ζηξαηεγηθήο (Διιάδαο θαη Κχπξνπ) είηε δελ ην ιάβακε ππφςε είηε δελ πηζηέςακε φηη o «κνλαρηθφο ιχθνο» 15 ζα έθηαλε ζήκεξα λα έρεη ζέζε, ιφγν θαη ξφιν ζε φιεο ηηο εμειίμεηο ζηελ επξχηεξε ΜΑ θαη φρη κφλν. 13. Σν βαζηθφ επηρείξεκα ηνπ ΣΤπΔΞ ζην βηβιίν ηνπ είλαη φηη ε ΣΔΠ έδηλε επί πνιιά ρξφληα ππεξβνιηθή έκθαζε ζηηο ζρέζεηο κε ηελ Δπξψπε θαη ηηο ΗΠΑ, αγλνψληαο άιιεο πεξηνρέο. Η Σνπξθία, ζχκθσλα κε ηνλ Α. Νηαβνχηνγινπ, πξέπεη λα ζπλδπάζεη ην θηινδπηηθφ ηεο ξφιν κε ηε κνπζνπικαληθή θιεξνλνκηά ηεο, ψζηε λα «επαλαξπζκίζεη» ηε δηπισκαηία ηεο θαη λα απνθηήζεη ην αλαγθαίν ζηξαηεγηθφ βάζνο. Οη πσιώλες ηοσ λέοσ Γόγκαηος 14. Σν λέν Γφγκα ηεο ΣΔΠ ζχκθσλα κε ηνλ ίδην ηνλ ΣΤπΔΞ πεξηιακβάλεη πἐληε ππιψλεο 16 θαη πξνυπνζέηνπλ γηα ηελ πινπνίεζε ηνπο, ρξήζε φισλ ησλ κέζσλ πνπ έρεη ζηε δηάζεζε ηεο ε Σνπξθία. πλεπψο δηθαηνινγείηαη ν ραξαθηεξηζκφο σο ε Τςειή ηξαηεγηθή. Οη πέληε ππιψλεο είλαη νη παξαθάησ: 17 11 M. Herzok, «Turkeys new foreign Minister», http://fpc.org.uk/fsblob/1082.pdf 12 12 Α. Νηαβνχηνγινπ, «Σν ηξαηεγηθό Βάζνο. Η Γηεζλήο ζέζε ηεο Σνπξθίαο», Δθδφζεηο Πνηφηεηα 2010. 13 «Turkish foreign policy: from status quo to soft power», ζει 19. Analysis by European Stability Initiative, Apr. 09, http://www.esiweb.org/pdf/esi_picture_story_-_turkish_foreign_policy_-_april_2009.pdf 14 Ά. Αζαλαζφπνπινο, «Α. Νηαβνύηνγινπ, Ο δάζθαινο ηνπ Δξληνγάλ ζηελ εμωηεξηθή πνιηηηθή», Βήκα, 21 Γεθ. 08. 15 S. Larrabee & I. Lesser, «Turkish Foreign Policy in an Age of Uncertainty», ζει. 194. 16 Σν παξάδνμν είλαη φηη θαη ε ζξεζθεία ηνπ Ιζιάκ ζηεξίδεηαη θαη απηή ζε πέληε ππιψλεο. χκπησζε ή εζειεκέλε επηινγή ηνπ βαζηά ζξεζθεπφκελνπ Ιζιακηζηή ΣΤπΔΞ; 17 A. Davudoglu, «Turkey s Foreign Policy Vision : An assessment of 2007», Insight Turkey, Vol. 10, N o 01, Jan. 08, ζει. 77-96.

- 5 - α. Δθζπγρξνληζκφο ησλ εζσηεξηθψλ δνκψλ θαη ηζνξξνπία κεηαμχ ηεο αλάγθεο γηα αζθάιεηα θαη ηεο δεκνθξαηίαο: Η κεηεμέιημε ζε ζχγρξνλν θξάηνο κε επηξξνή θαη αμηνπηζηία ζηελ παγθφζκηα πνιηηηθή πεξλά κέζα απφ ηνλ επξσπατθφ ηεο πξνζαλαηνιηζκφ, θνκβηθέο πξνυπνζέζεηο ηνπ νπνίνπ είλαη ν εθδεκνθξαηηζκφο, ζχκθσλα κε ηηο επηηαγέο ηεο ΔΔ θαη ε ππέξβαζε ηνπ δηακειηζηηθνχ ζπλδξφκνπ ηνπ παξειζφληνο, πνπ απαξληέηαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο ρψξαο ζην φλνκα ηεο εζληθήο αζθάιεηαο. β. Πνιηηηθή Μεδεληθψλ Πξνβιεκάησλ κε ηηο γεηηνληθέο ρψξεο: Σα πξνβιήκαηα θαη νη ζπγθξνπζηαθέο θαηαζηάζεηο κε ηηο γεηηνληθέο ρψξεο, θπξίσο ζηα αλαηνιηθά ζχλνξα εληείλνπλ ην αίζζεκα αλαζθάιεηαο θαη παγψλνπλ ηε δηαδηθαζία εζσηεξηθνχ εθζπγρξνληζκνχ. Δπηπιένλ, ε αζηάζεηα ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ, ηεο ΜA θαη ηνπ Καπθάζνπ θαη ε έιιεηςε παγησκέλεο παγθφζκηαο ηάμεο επηβάιινπλ ηελ πξνζέγγηζε κεηαμχ φκνξσλ ρσξψλ θαη επλννχλ ηηο ζπκκαρίεο. γ. Δλίζρπζε δηκεξψλ ζρέζεσλ θαη αλάιεςε ξφινπ δηακεζνιαβεηή ζηελ άκεζε θαη επξχηεξε πεξηθέξεηά ηεο: Η αλάπηπμε ησλ ζρέζεσλ κε γεηηνληθέο ρψξεο θαη κε ην Ιζιάκ θαζψο θαη ε επξσπατθή ηξνρηά ηεο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα θαη ηελ επθαηξία λα ζπλνκηιεί κε φιεο ηηο πιεπξέο θαη λα ρηίδεη γέθπξεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ αληίπαισλ ζηξαηνπέδσλ. δ. Πνιπδηάζηαηε ζπκπιεξσκαηηθή εμσηεξηθή πνιηηηθή: Σν ζεκεξηλφ δηεζλέο πεξηβάιινλ δελ επλνεί κνλνδηάζηαηνπο πξνζαλαηνιηζκνχο ζηελ εμσηεξηθή ζηξαηεγηθή. Η αλάπηπμε ζηελψλ ζρέζεσλ κε ρψξεο θαη πεξηνρέο φπσο ε Ρσζία, ν Καχθαζνο, ε ΜA, ε Αθξηθή, δελ αλαηξνχλ ηνλ παξαδνζηαθφ θηινδπηηθφ άμνλα ηεο Σνπξθίαο αληηζέησο, πξέπεη λα ηνλ ζπκπιεξψλνπλ. ε. Δλεξγφο παξνπζία ζε δηεζλή θφξα, δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη πξσηνβνπιίεο: πκκεηνρή θαη νπζηαζηηθή δξαζηεξηνπνίεζε ζε φια ηα δηεζλή θφξα, ζρεηηθά ή κε κε ηα άκεζα εζληθά ζπκθέξνληά ηεο, θαη ηελ πξνψζεζε Σνχξθσλ ζε πςειέο ζέζεηο δηεζλψλ νξγαληζκψλ πξνθεηκέλνπ λα ππάξμεη φρη απιά ζπκκεηνρή αιιά δηακφξθσζε ησλ δεηεκάησλ παγθφζκηνπ ελδηαθέξνληνο πξνο φθεινο ηεο.

- 6 - Η ζέζε ηες Σοσρθίας ζε ζτέζε κε ηο Κόζκο, Κύπρο ζύκθφλα κε ηο λέο Γόγκα ηα Βαιθάληα, ηελ Διιάδα θαη ηε Κόζκος 15. Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ απφςεσλ ηνπ ΣΤπΔΞ είλαη φηη ε ζέζε ηεο Σνπξθίαο ζην Κφζκν πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζην Οζσκαληθφ παξειζφλ θαη ζηελ εθκεηάιιεπζε ησλ γεσπνιηηηθψλ δεδνκέλσλ. Αλαθέξεη φηη ηε ζηηγκή πνπ έρνπλ εθιείςεη νη ςπρξνπνιεκηθέο παξάκεηξνη, πξέπεη λα δηαηππσζεί εθ λένπ ν ξφινο ηεο Σνπξθίαο αθνχ πξψηα μεπεξαζηεί ε ζηξαηεγηθή δηαηήξεζεο ηνπ status quo. ε κηα πεξίνδν θαηά ηελ νπνία αιιάδνπλ νη παγθφζκηεο θαη πεξηθεξεηαθέο ηζνξξνπίεο, ε δηαηήξεζε ηνπ status quo ζα έρεη σο απνηέιεζκα λα αρξεζηεπηνχλ, κε ην ρξφλν, ηα γεσπνιηηηθά πιενλεθηήκαηα». 18 Βαιθάληα 16. Γηα ηα Βαιθάληα αλαθέξεη φηη ην ζεκέιην ηεο επηξξνήο ηεο Σνπξθίαο είλαη νη κνπζνπικαληθνί πιεζπζκνί. Υαξαθηεξίδεη σο ιάζνο ηελ πνιηηηθή εθθέλσζεο ησλ Βαιθαλίσλ, κε ηε ζθέςε φηη νη ελ ιφγσ πιεζπζκνί είλαη βάξνο γηα ηε ΣΔΠ θαη ζέηεη σο ζηφρνπο ηελ ελίζρπζε Βνζλίαο θαη Αιβαλίαο θαη ηε δηακφξθσζε ελφο πιαηζίνπ δηεζλνχο δηθαίνπ γηα ηελ αζθάιεηα ησλ κεηνλνηήησλ. Σν λνκηθφ απηφ πιαίζην ζα παξέρεη ζηε Σνπξθία εγγπήζεηο, νη νπνίεο ζα ηεο δψζνπλ ηε δπλαηφηεηα επέκβαζεο. Καηαιήγεη δε αλαθέροληας φς έλα ελησπφζηαθό παράδεηγκα ήηαλ επέκβαζε ζηελ Κύπρο θαηέζηε δσλαηόλ λα λοκηκοποηεζεί εληός ελός ηέηοηοσ λοκηθού πιαηζίοσ. 19,20 Διιάδα- Κύπρος 17. Απφ ηηο απφςεηο πνπ εθθξάδεη ν ΣΤπΔΞ ζε ζρέζε κε ηελ Διιάδα θαη ηελ Κχπξν βγαίλεη αβίαζηα ην ζπκπέξαζκα φηη νη Σνπξθηθέο βιέςεηο δηεπξχλνληαη. Οη ζρεδηαζκνί απηνί ζχκθσλα κε ηνλ ΣΤπΔΞ είλαη νη παξαθάησ: α. ε ππνθεθάιαην ηνπ βηβιίνπ κε ηίηιν: «Σν ηξαηεγηθφ αδηέμνδν ηεο Σνπξθίαο: To Κππξηαθφ», αλαιχεη ηελ ζεκαζία ηεο γεσγξαθηθήο ζέζεο ηεο Κχπξνπ ραξαθηεξίδνληαο ηελ σο ζηαζεξή βάζε - αεξνπιαλνθφξν πνπ ειέγρεη ηηο ηηο πεξηνρέο ηνπ Κφιπνπ, ηεο Καζπίαο θαη ηηο ζαιάζζηεο αξηεξίεο ηνπ Άληελ θαη ηνπ Οξκνχδ πνπ απνηεινχλ 18 Α. Ακπαηδήο, «ISLAM- Light, O πνιηηηθόο αλαρξνληζκόο ζηε Σνπξθία», ζει. 224-241. 19 Α. Νηαβνχηνγινπ, «Σν ηξαηεγηθό Βάζνο. Η Γηεζλήο ζέζε ηεο Σνπξθίαο», ζει 196-202. Οη πην πάλσ απφςεηο δελ είλαη ζεσξεηηθέο αιιά επίζεκεο ζέζεηο ηεο ΣΔΠ φπσο εθθξάζηεθαλ απφ ην ΣΤπΔΞ ζηηο 16 Οθη 09 ζε ζπλέδξην ζην εξάγεβν, φπνπ αλέθεξε φηη ζηφρνο ηεο Σνπξθίαο είλαη ε αλαβίσζε ησλ Οζωκαληθώλ Βαιθαλίωλ. 20 Α. Αζαλαζνπνπινο, «Η λεν-νζωκαληθή εμωηεξηθή πνιηηηθή ηεο Σνπξθίαο», Σν Βήκα, 01 Ννε. 09.

- 7 - ηηο ζεκαληηθφηεξεο πεξηνρέο πνπ ζπλδένπλ Δπξαζία θαη Αθξηθή. 21 Καη ζπλερίδεη αλαθέξνληαο φηη κηα ρψξα πνπ αγλνεί ηελ Κχπξν δελ κπνξεί λα είλαη ελεξγφο ζηηο παγθφζκηεο θαη πεξηθεξεηαθέο πνιηηηθέο. β. Καζνξίδεη ηε ζεκαζία πνπ έρεη ην λεζί γηα ηελ Σνπξθία ζεκεηψλνληαο φηη αθφκε θαη αλ δελ ππήξρε θαλέλαο Σνχξθνο ζηελ Κχπξν, ε Σνπξθία είλαη ππνρξεσκέλε λα έρεη θππξηαθφ δήηεκα. Λέεη επίζεο φηη θακία ρψξα δελ κπνξεί λα κείλεη αδηάθνξε απέλαληη ζε έλα λεζί, πνπ βξίζθεηαη κέζα ζηελ θαξδηά ηνπ ίδηνπ ηνπ δσηηθνχ ηεο ρψξν. 22 γ. ε ζρέζε κε ην Αηγαίν αλαθέξεη φηη ζήκεξα έρνπλ γίλεη νξαηά ηα απνηειέζκαηα ηεο απώιεηαο ηνπ ειέγρνπ ηωλ λεζηώλ κεηά ηνλ Β ΠΠ. εκεηώλεη όηη κε ηνλ ίδην ηξόπν πνπ ε Σνπξθία ειέγρεη ην καιαθό ππνγάζηξην ηεο Ρωζίαο κέζω ηωλ ηελώλ, ε Διιάδα κέζω ηωλ λεζηώλ έρεη απνθηήζεη ζηξαηεγηθό πιενλέθηεκα απέλαληη ζηελ Σνπξθία Καη θαηαιήγεη αλαθέξνληαο όηη ην ζεκείν κε ηηο κεγαιύηεξεο πηζαλόηεηεο ζύξξαμεο ηεο Σνπξθίαο είλαη ηα λεζηά πνπ ζηελεύνπλ ηνλ δωηηθό ηεο ρώξν. 23 18. Δίλαη θαλεξφ φηη φια ηα παξαπάλσ δελ είλαη απιά απφςεηο ηνπ ΣΤπΔΞ αιιά απνηεινχλ ηξαηεγηθνχο ρεδηαζκνχο νη νπνίνη δελ επηηξέπνπλ πεξηζψξηα αηζηνδνμίαο γηα αιιαγή πνιηηηθήο ηεο Σνπξθίαο, φπσο νη πνιηηηθέο εγεζίεο Διιάδαο θαη Κχπξνπ ειπίδνπλ. Αποηειέζκαηα εθαρκογής ηοσ λέοσ δόγκαηος 19. Με βάζε ηνπο πέληε ππιψλεο πνπ δηέπνπλ ηελ Τ ηεο ε Σνπξθία πξνρψξεζε ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε πνιιέο πξσηνβνπιηεο πξνθεηκέλνπ λα αλαβαζκίζεη ην δηεζλέο θχξνο θαη ηελ επηξξνή ηεο. Παξάιιεια πξνέβε ζε αξηζκφ κεηαξξπζκίζεσλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ζηα πιαίζηα ησλ ππνρξεψζεσλ πξνο ηελ ΔΔ. Γηα λα απνδείμνπκε θαηά πφζν ε λέα απηή Τ είλαη απνηειεζκαηηθή ζα αξηζκήζνπκε ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα φπσο παξαθάησ: α. Η εθινγή ηεο σο κε κφληκν κέινο ηνπ Α/ΟΗΔ(2009-10). β. Η έλαξμε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα έληαμε ζηελ ΔΔ ηηο νπνίεο ζπλερίδεη ρσξίο λα ππνζηεί νηεζδήπνηε θπξψζεηο γηα ην Κππξηαθφ. γ. Η απνθαηάζηαζε ησλ θαθψλ ζρέζεσλ κε ηνλ Αξαβηθφ χλδεζκν. 21 Αλάιπζε ηνπ Ι. Μάδε ζηελ εθεκεξίδα Παξφλ, 02 Απγ. 09. Δπίζεο ζην Α. Νηαβνχηνγινπ, «Σν ηξαηεγηθό Βάζνο. Η Γηεζλήο ζέζε ηεο Σνπξθίαο», ζει 274-281. 22 Σν ίδην 23 Α. Νηαβνχηνγινπ, «Σν ηξαηεγηθό Βάζνο. Η Γηεζλήο ζέζε ηεο Σνπξθίαο», ζει 244

- 8 - δ. Η εθινγή Σνχξθνπ ζηε ζέζε ηνπ Πξνέδξνπ ηνπ Οξγαληζκνχ Ιζιακηθήο Γηάζθεςεο θαη ε εμαζθάιηζε ζπκκεηνρήο ηεο παξάλνκεο «ΣΓΒΚ» 24 σο παξαηεξεηή ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ. 25 ε. Δλίζρπζε ην ζεζκηθφ ππφβαζξν ησλ ζρέζεσλ κε ηνλ αθξηθαληθφ θφζκν, θαζψο απφ ην 2005 ζπκκεηέρεη κε θαζεζηψο παξαηεξεηή ζηηο εξγαζίεο ηεο Αθξηθαληθήο Έλσζεο ελψ απφ ηνλ Ιαλ. 08 έρεη αλαθεξπρζεί σο ηξαηεγηθφο Δηαίξνο. 26 ζη. Παξά ην φηη δελ δηαζέηεη ελεξγεηαθνχο πφξνπο έρεη θαηαζηεί ξπζκηζηήο θαη επίθεληξν ηεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο ΔΔ, Ρσζίαο θαη ΗΠΑ. δ. Έρεη απνθαηαζηήζεη ηηο πξνβιεκαηηθέο ζρέζεηο πνπ είρε κε ηνπο πεξηζζφηεξνπο απφ ηνπο δξψληεο ζηε πεξηθέξεηα ηεο (πξία, Ιξάθ, Ιξάλ) θαζψο θαη ηε Ρσζία. Η κφλε ρψξα κε ηελ νπνία έρνπλ επηδεηλσζεί νη ζρέζεηο απνηειεί ην Ιζξαήι. 20. Πιείζηα απφ ηα παξαπάλσ έρνπλ ηε πξνζσπηθή ζθξαγίδα ηνπ ΣΤπΔΞ, ν νπνίνο θηλείηαη ζπλερψο απφ κηα ρψξα ζηελ άιιε ψζηε λα πξνσζεί ηα ζέκαηα ηεο αηδέληαο ηεο ΣΔΠ ε νπνία έρεη πάξεη ζεκαηνινγίν θαη ιεμηιφγην πνπ πνηέ πξίλ δελ είρε. 27 Γηεζλείς θαη Δζφηερηθές απόυεης - αληηδράζεης έλαληη ηοσ λέοσ δόγκαηος 21. Η εθαξκνγή ηεο λέαο Τ ηεο Σνπξθίαο ε νπνία θιίλεη θπξίσο πξνο ηε Μέζε Αλαηνιή (ΜΑ), έρεη δεκηνπξγήζεη πξνβιεκαηηζκνχο ζην εζσηεξηθφ νη νπνίνη επεθηείλνληαη ζηελ εγγχο θαη επξχηεξε πεξηθέξεηα ηεο θαη θηάλνπλ κέρξη ηελ Δπξψπε θαη ηηο ΗΠΑ. ε θάζε επίπεδν νη πξνβιεκαηηζκνί έρνπλ αξθεηέο δηαθνξέο αιιά φινη αλεμαηξέησο δηαηππψλνπλ έλα θνηλφ εξσηεκαηηθφ. Δίλαη ε αιιαγή απηή ηεο ΣΔΠ νξηζηηθή θαη ζπλεγνξεί ζηελ εγθαηάιεηςε ηεο θηινδπηηθήο πνιηηηθήο; 22. ην δπηηθφ ζηξαηφπεδν δηάρπηνο είλαη ν πξνβιεκαηηζκφο εάλ ε Σνπξθία απνκαθξχλεηαη απφ ηελ Δπξψπε ιφγσ ηεο Ιζιακηθήο Κπβέξλεζεο ηνπ ΚΓΑ θαη ζηξέθεηαη νξηζηηθά πξνο ηελ νκφζξεζθε ηεο ΜΑ, πινπνηψληαο κηα θξπθή Ιζιακηθή αηδέληα θαη επαλαθέξεη ζηελ επηθάλεηα Νέν-Οζσκαληθέο ηάζεηο. Η ίδηα θξαζηηθά ην απνξξίπηεη φκσο νη ελέξγεηεο ηεο άιια κελχκαηα ζηέιλνπλ. 28 Πιείζηεο απφ απηέο είλαη θάζεηα αληίζεηεο κε ηελ πνιηηηθή ηεο Γηεζλνχο Κνηλφηεηαο θαη πξνθαινχλ εχινγεο αλεζπρίεο. Η ππνζηήξημε 24 «Σνπξθηθή Γεκνθξαηία Βνξείνπ Κχπξνπ» 25 Ιζηνζειίδα OIΓ, http://www.oic-oci.org/page_detail.asp?p_id=179 26 Ιζηνζειίδα ΤΠΔΞΣ, http://www.mfa.gov.tr/turkey-africa-relations.en.mfa 27 I. Lesser, «The New Turkish Lexicon», http://www.gmfus.org/publications/article.cfm?id=691&parent_type=p. 28 A. Davudoglu, «Turkey doesnt want chaos in the Middle East». πλέληεπμε ζηε Der Spiegel, 12 Jun. 09.

- 9 - πνπ εμέθξαζε ζην ΙΡΑΝ γηα ην ππξεληθφ ηνπ πξφγξακκα είλαη κφλν έλα κηθξφ δείγκα. 29 Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη ζηελ Έθζεζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ γηα ην 2009, θαιείηαη λα ζπληνλίζεη ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο κε απηήλ ηεο ΔΔ. 23. ηηο ΗΠΑ απφ ην 2003 πνπ θάλεθαλ ηα πξψηα δείγκαηα ηεο ζηξνθήο. αλαιπηέο αλαθέξνπλ φηη φζν πην πνιχ εκπιέθεηαη ζηε ΜΑ ηφζν πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα ζα πξνθχπηνπλ. 30 ε φηη αθνξά ηε Ρσζία νη δηαθνξέο έρνπλ πξνο ην παξφλ ηεζεί ζην πεξηζψξην ιφγσ ηεο αλαγθαζηηθήο ζχκπιεπζεο ζε έλα win-win game ζην ελεξγεηαθφ πεδίν. Γελ πξέπεη φκσο λα παξαβιέπεηαη ην γεγνλφο φηη ε Σνπξθία είλαη απφ ηα πιένλ δξαζηήξηα κέιε ηνπ ΝΑΣΟ, ην νπνίν απνηειεί ηε ζνβαξφηεξε απεηιή γηα ηε Ρσζία. 31 24. ην κνπζνπικαληθφ θφζκν ππάξρεη θαρππνςία ε νπνία πεγάδεη απφ ην γεγνλφο φηη κέρξη πξφζθαηα ήηαλ αγθηζηξσκέλε ζηα ζπκθέξνληα ησλ ΗΠΑ. Σν εξψηεκα είλαη θαηά πφζν ε Σνπξθία είλαη εηιηθξηλήο ή ζα ιεηηνπξγήζεη δίθελ ηνπνηεξεηή-γνχξεηνπ Ίππνπ ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ ΗΠΑ ζηα πιαίζηα ηεο ζηξαηεγηθήο «έμππλεο δχλακεο». 32 25. Σν Ιζξαήι, ην νπνίν πιένλ ππνβαζκίζηεθε ζε δεχηεξν ζεκαληηθφηεξν κεηά ηελ Σνπξθία δξψληα ζηε ΜΑ θαίλεηαη λα παξαθνινπζεί ακήραλν ηε ζηξνθή απηή θαη πξνζπαζεί λα ππνβαζκίζεη ηηο θξαζηηθέο θαη πξαθηηθέο επηζέζεηο πνπ δέρεηαη. 33 26. Σέινο ζην εζσηεξηθφ κέησπν νη αληηδξάζεηο είλαη έληνλεο. Λφγσ φκσο ηνπ θαηαθεξκαηηζκνχ ησλ Κνκκάησλ πνπ εθθξάδνπλ ην Κεκαιηθφ θαηεζηεκέλν δελ είλαη ζε ζέζε λα απεηιήζνπλ ην ΚΓΑ. Δίλαη μεθάζαξν φηη ηνπο ιείπεη έλαο εγέηεο ηνπ βειελεθνχο ηνπ Δξληνγάλ. ΚΔΦΑΛΑΙΟ «Γ» ΤΝΟΦΗ-ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ-ΠΡΟΣΑΔΙ ύλουε - Γεληθά ζσκπεράζκαηα θαη εθηηκήζεης 27. Η λέα Δζληθή ηξαηεγηθή ηεο Σνπξθίαο αλαβάζκηζε ηνλ ξφιν ηεο ζηε ΜΑ θάηη πνπ απνηειεί «ζθιεξφ θαη πνιιαπιά αληαιιάμηκν λφκηζκα». Φαίλεηαη λα έρεη πείζεη φηη είλαη ζε ζέζε λα παίμεη ηνλ πνιιαπιψλ ιεηηνπξγηψλ ξφιν ηνπ εγεκνληθνχ ζηαζεξνπνηεηή 29 E. Uslu, «Erdogan s Visit to Tehran Raises Questions over Turkish Foreign Policy», Eurasia Daily Monitor, Vol. 06, Iss. 199. 30 S. Larrabee & I. Lesser, «Turkish Foreign Policy in an Age of Uncertainty», ζει. 4-5. 31 Γηεχζπλζε, «Νέν ξσζηθφ ζηξαηεγηθφ δφγκα: Κνξπθαία απεηιή ην ΝΑΣΟ γηα ηελ αζθάιεηα ηεο Ρσζίαο», http://www.defencenet.gr/defence/index.php?option=com_content&task=view&id=10697&itemid=52 32 Γ. Υαξαιακπηδεο, «Έμππλε Γύλακε: To πξνζωπείν ηεο ζθιεξήο Γύλακεο», Γεσζηξαηεγηθή, Σεχρνο 15-16, επ. 08-Απξ. 09. 33 Όπσο έρεη επίζεκα εθθξαζηεί απφ ηνλ Ιζξαειηλφ Πξφεδξν S. Perez ζε πξφζθαηε ζπλέληεπμε ηνπ ζηελ Διιάδα, http://www.in.gr/news/article.asp?lngentityid=1078465. Δπίζεο αληίζηνηρε ήηαλ ε απάληεζε ηνπ Πξέζβε ηνπ Ιζξαήι Α. Yahya ζε εξψηεζε κνπ θαηά ηε δηάιεμε ηνπ ζηελ ΑΓΙΠΟ ζηηο 07 Γεθ. 09.

- 10 - ζηνλ αζηαζή πεξίγπξν ηεο. Παξφια απηά ν ξφινο απηφο βξίζθεηαη ζε αληίθαζε κε ηα κεγάια εζσηεξηθά πξνβιήκαηα ηεο. Οη αληηζέζεηο φπσο εθδειψλνληαη ζην εζσηεξηθφ θπξίσο ιφγσ ηνπ Κνπξδηθνχ δεηήκαηνο, πνπ εθθξάδεη ηελ πξνβιεκαηηθή, εηθφλα ηεο Σνπξθίαο αιιά θαη ε δηακάρε Κεκαιηζηψλ-Ιζιακηζηψλ, πνπ εθδειψλεηαη σο ε άιιε δηάζηαζε ηεο θξίζεο, δεκηνπξγεί ηελ εηθφλα κηαο ρψξαο δπλάκεη αζηαζνχο. 28. Πέξαλ απηνχ ε λέα Σνπξθηθή ηξαηεγηθή δελ ιακβάλεη ππφςε ζην βαζκφ πνπ ζα έπξεπε δχν απφ ηηο ηέζζεξηο παξακέηξνπο ζρεδηαζκνχ ηεο. 34 Σελ απνθπγή ηεο ππεξεμάπισζεο θαη ηε λνκηκνπνίεζε ζην εζσηεξηθφ. Σν γεγνλφο απηφ ζέηεη ζε θίλδπλν ηα νξάκαηα ηεο Κπβέξλεζεο ΚΓΑ αθνχ «δελ ρσξάλε δχν θαξπνχδηα ζε κηα καζράιε». 29. To ηη επηθπιάζζεη ην κέιινλ ηεο Σνπξθίαο θαη αλ ζα θαηαθέξεη λα θαηαζηεί παγθφζκηα δχλακε, ζα δηακνξθσζεί ζε κηα αιιειεπίδξαζε εζσηεξηθψλ, εμσηεξηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ θαη είλαη δχζθνιν λα εθηηκεζεί. Απφ ηα παξαπάλσ ηδηαίηεξν ξφιν ιακβάλεη ην εζσηεξηθφ κέησπν θαη ε κάρε γηα ην πνηα ηδενινγία ζα επηθξαηήζεη. 30. ε φηη αθνξά ηελ έληαμε ηεο Σνπξθίαο ζηελ ΔΔ ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν ππάξρνπλ ζεηηθέο πξννπηηθέο αθνχ εάλ ηθαλνπνηήζεη φινπο ηνπο φξνπο ίζσο είλαη κηα δηαθνξεηηθή Σνπξθία. Η πιεηνςεθία ησλ Διιήλσλ θαη Δπξσπαίσλ πνιηηψλ φκσο δελ ζπκκεξίδνληαη ηελ άπνςε απηή. Η πξαγκαηηθφηεηα είλαη νδπλεξή. Η Σνπξθία είηε γίλεη δεθηή είηε φρη ζα ζπλερίζεη λα ζέηεη ηελ Διιάδα αληηκέησπε κε ηα γλσζηά πξνβιήκαηα κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ γίλεηαη γηα δεθαεηίεο θαη ζην πιαίζην ηνπ ΝΑΣΟ. 31. Ο Διιεληζκφο βξίζθεηαη αληηκέησπνο κε κία εληεηλφκελε ηνπξθηθή επηζεηηθφηεηα. Οη θίλδπλνη είλαη άκεζνη θαη ζνβαξνί. Καη ν πην ζνβαξφο θίλδπλνο είλαη λα αγλννχληαη. Η Σνπξθία κεηά ηελ απνθαηάζηαζε ησλ ζρέζσλ ζηε ΜΑ, ηνλ Καχθαζν θαη ηε Κ. Αζία ζα ζηξέςεη ηελ πξνζνρή ηεο ζηα Διιεληθά-Δπξσπατθά ζχλνξα ηεο. Σν ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 ε Σνπξθία πηνζέηεζε ηελ «ηξαηεγηθή ησλ δπφκηζη πνιέκσλ». 35 ήκεξα κεηά ηελ απνθαηάζηαζε ησλ ζρέζεσλ κε ηε πξία, ηα κέησπα έρνπλ κεησζεί θαηά έλα. Δθφζνλ θαη ην Κνπξδηθφ νδεγεζεί πξνο ιχζε, φιεο νη δπλάκεηο ηεο ζα ζπγθεληξσζνχλ ζην κέησπν κε ηελ Διιάδα ε νπνία πξέπεη λα έηνηκε γηα φια ηα ελδερφκελα. 34 Όπσο αλαθέξζεθαλ ζην Κεθάιαην «Α». 35 χκθσλα κε απηήλ ε Διιάδα, ε πξία θαη ην ΡΚΚ απνηεινχζαλ ηηο θχξηεο απεηιέο. πλεπψο ε Σνπξθία έπξεπε λα εηνηκάδεηαη γηα δχν ηαπηφρξνλεο επηρεηξήζεηο ζην Αηγαίν θαη ηα ΝΑ ζχλνξα ηεο θαη λα είλαη έηνηκε γηα κηζφ πφιεκν ζην εζσηεξηθφ θαηά ηνπ PKK. Η ζεσξία απηή πηνζεηήζεθε επίζεκα απφ ην ΔΑ. Θ. Νηφθνο, «Ο Γεωζηξαηεγηθόο ξόινο ηεο Σνπξθίαο», ζει. 113.

- 11-32. Η πην πάλσ ζεσξία επαλαδηαηππψλεηαη ζην «Κνξάλην» ηεο ζχγρξνλεο ΣΔΠ, ην βηβιίν δειαδή ηνπ ΣΤπΔΞ : «Από πιεπξάο ηεο ηζηνξίαο ηωλ ειηδνύθωλ θαη Οζωκαλώλ ε ζρέζε Αζίαο-Δπξώπεο κνηάδεη ζηε ζρέζε ηόμνπ-βέινπο. Όζν πην πίζω ηεληωζεί ην ηόμν κε ηόζν πην κεγάιε ηαρύηεηα ζα εθηνμεπηεί ην βέινο. Οη Οζωκαλνί νηθνδνκώληαο ηελ ελόηεηα ζηελ Αλαηνιία θαη ηξαβώληαο ην ηόμν πξνο ηελ Αζία πξνέιαζαλ πξνο ηελ Δπξώπε κε κεγάιε ηαρύηεηα». 36 Γελ ρξεηάδεηαη πνιιή ζπδήηεζε γηα ην αλ ε αλαθνξά απηή παξνκνηάδεη κε ηηο πξφζθαηεο ελέξγεηεο ηεο Σνπξθίαο ζηα αλαηνιηθά ζχλνξα ηεο. 33. Καηαιήγνληαο θαίλεηαη φηη ε Σνπξθία έρεη πεξηνξίζεη ζεκαληηθά ηηο επηινγέο ηεο Διιάδαο. Ο πθηζηάκελνο ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο ηεο φπσο εθδειψλεηαη κέζα απφ πξφζθαηεο ελέξγεηεο ηεο ΣΔΠ ζέηνπλ ζε θίλδπλν ηα δσηηθά ζπκθέξνληα ηεο Διιάδαο. ηελ αληίπεξα φρζε ε Διιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή ζπλερίδεη λα αληηκεησπίδεη ηνλ ηνπξθηθφ επεθηαηηζκφ κε παζεηηθφηεηα ρσξίο πξσηνβνπιίεο, ελδειερή ζρεδηαζκφ θαη καθξνπξφζεζκε πξννπηηθή ελψ αγλνεί πνιχηηκα δηδάγκαηα απφ ηνπο πξνγφλνπο καο. 37 Προηάζεης 34. Έλαληη ηεο λέαο ηξαηεγηθήο ηεο Σνπξθίαο ε αληίδξαζε θάζε νξζνινγηζηηθνχ θξάηνπο ζπλίζηαηαη ζηελ αλάπηπμε αμηφπηζησλ κεραληζκψλ αληίδξαζεο εληαγκέλνπο ζε κηα απνηξεπηηθή Τςειή ηξαηεγηθή. Η Διιάδα γέλλεζε ηελ έλλνηα ηεο ιέμεο άζινο, θάηη πνπ επαλέιαβε πνιιέο θνξέο ζηελ ηζηνξία ηεο. Απηφ πνπ ρξεηάδεηαη ζήκεξα είλαη κηα ζεηξά λέσλ άζισλ, φπσο πνιχ ραξαθηεξηζηηθά γξάθεη ν Π. Κνλδχιεο. Ο πξψηνο δελ πξέπεη λα είλαη άιινο απφ ηελ παξαδνρή ηεο απνηπρίαο ηεο πνιηηηθήο εμεπκεληζκνχ ε νπνία αθνινπζείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ε ράξαμε Νέαο Μαθξνζθνπηθήο Τςειήο ηξαηεγηθήο ε νπνία λα πιεξνί ηηο παξακέηξνπο πνπ αλαθέξζεθαλ ζην Κεθάιαην «Α». 35. Η Σνπξθία παξνπζηάδεη ζήκεξα εαπηφλ σο ε πην δεκνθξαηηθή ρψξα ζην θφζκν θαη θαηεγνξεί άιινπο γηα εγθιήκαηα θαη θαηαπίεζε αηνκηθψλ θαη ζξεζθεπηηθψλ ειεπζεξηψλ ηε ζηηγκή πνπ βαξχλεηαη απφ ηα ίδηα αθξηβψο εγθιήκαηα. Σα ζέκαηα απηά ζα κπνξνχζαλ λα εληαρζνχλ ζηε λέα απηή ζηξαηεγηθή ψζηε λα ππάξμεη απνκπζνπνίεζε ηεο Σνπξθίαο ζε ηζηνξηθά θαη λνκηθά απνδεδεηγκέλε βάζε, θάηη πνπ ζα απνηξέςεη ηε λνκηκνπνίεζε ηεο Σνπξθηθήο ζηξαηεγηθήο θαη ζην εμσηεξηθφ. 36 Α. Ακπαηδήο, «Νηαβνύηνγινπ πξωζππνπξγόο κε πξόεδξν Δξληνγάλ», Σα Νέα, 17 Οθη. 09. Δπίζεο ζην Α. Νηαβνχηνγινπ, «Σν ηξαηεγηθό Βάζνο. Η Γηεζλήο ζέζε ηεο Σνπξθίαο», ζει 836-837 37. Παπαζεκειήο, «Δζληθή ηξαηεγηθή, πξνηάζεηο εμωηεξηθήο πνιηηηθήο», ζει. 1.

- 12-36. Απφ απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα μεθηλήζνπλ ζηνρεπκέλεο ελέξγεηεο πνπ ζα επαλαθέξνπλ ηελ Διιάδα ζε ζέζε ηζρχνο θαη ηε γείηνλα ζην εδψιην ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ γηα επεθηαηηθέο βιέςεηο νη νπνίεο ζέηνπλ ζε θίλδπλν ηελ Γηεζλή Αζθάιεηα. 37. ε φηη αθνξά ηελ πνξεία ηεο Σνπξθίαο πξνο ηελ Δπξψπε ηα ζνβαξά πξνβιήκαηα πνπ ππάξρνπλ εθηηκάηαη φηη δελ ζα μεπεξαζηνχλ θαη ε πην πηζαλή θαηάιεμε ζα είλαη ε δεκηνπξγία θάπνηαο κνξθήο εηδηθήο ζρέζεο. πλεπψο νη πξνζπάζεηεο ηεο ειιεληθήο ζηξαηεγηθήο ζα πξέπεη λα πξνζαλαηνιηζζνχλ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, αμηνπνηψληαο θαηάιιεια ηηο επξσπατθέο ηάζεηο πνπ επλννχλ ηελ εμέιημε απηή. 38. Πέξαλ απφ ηηο ελέξγεηεο πξνο ην εμσηεξηθφ, απαηηείηαη ζεηξά κέηξσλ ζην εζσηεξηθφ κέησπν πνπ ζα ζηεξίμνπλ ηνλ Διιεληθφ ιαφ θαη ζα επαλαθέξνπλ ηε ζπλνρή θαη ηελ παξαγσγηθφηεηα ηνπ. Με απηφ ηνλ ηξφπν ζα δνζεί λέα ψζεζε θαη πξννπηηθή ζε φιεο ηηο πηπρέο ηεο θνηλσλίαο θαη ηνπ θξάηνπο σο ζχλνιν, θάηη πνπ ζα πξηκνδνηήζεη ηε λέα απηή ζηξαηεγηθή κε ηελ απαηηνχκελε εζηθή θαη πιηθή ζηήξημε. 39. Σν πιαίζην δηακφξθσζεο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ηεο Διιάδαο απαηηεί επίζεο λα ζεκειηψλεηαη επί ζπγθεθξηκέλσλ δεδνκέλσλ θαη κεηξήζηκσλ θξηηεξίσλ θαη φρη πξνζδνθφκελσλ αιιαγψλ. Σν γεγνλφο απηφ θαζηζηά ηελ ζηξαηησηηθή εηνηκφηεηα επηβεβιεκέλε. πλεπψο ε πνιηηηθή εγεζία νθείιεη λα επαλαθέξεη άκεζα ζηνπο θχξηνπο ζηφρνπο ηεο ηελ ελίζρπζε θαη εζηθή ζηήξημε ησλ Δλφπισλ Γπλάκεσλ νη νπνίεο νδεγνχληαη ζε επηθίλδπλεο γηα ηελ αζθάιεηα ηεο ρψξαο, αηξαπνχο. Όρη ηφζν ιφγσ ηεο κείσζεο ησλ εμνπιηζηηθψλ πξνγξακκάησλ αιιά θπξίσο ιφγσ ηεο πνιεκηθήο πνπ δέρεηαη πξνζθάησο ην έκςπρν δπλακηθφ θαη πνπ έρεη νδεγήζεη ζε θαηαξξάθσζε ηνπ εζηθνχ ην νπνίν απνηειεί ηνλ ζεκαληηθφηεξν πνιιαπιαζηαζηή ηζρχνο. Δπίιογος 40. «Δθείλνη εηο ηηο απαηηήζεηο ηωλ νπνίωλ ζα ελδώζεηε, επζύο ακέζωο ζα ζαο δηαηάδνπλ λα παξαρωξήζεηε πεξηζζόηεξα, κε ηελ πεπνίζεζε όηη ππαθνύεηε ζηηο επηηαγέο ηνπο ιόγω θόβνπ», έιεγε ν Θνπθπδίδεο. Αλαιχνληαο ηα ιφγηα ηνπ κεγάινπ ηζηνξηθνχ θαη πξσηνπφξνπ ηεο επηζηήκεο ησλ Γηεζλψλ ρέζεσλ ζπκπεξαίλνπκε φηη αληηπξνζσπεχνπλ πιήξσο ηε ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα. Η ζηξαηεγηθή αλαβάζκηζε ηεο Σνπξθίαο ηελ κεηαηξέπεη ζηελ ππ αξηζκφ έλα απεηιή γηα ηελ εηξήλε ζηελ πεξηνρή. ε ζπλδπαζκφ κε ηνλ λεν-νζσκαληθφ ηξφπν ζθέςεο ηεο Κπβέξλεζεο ΚΓΑ, δεκηνπξγεί δπζνίσλεο πξννπηηθέο γηα ηα Δζληθά καο ζπκθέξνληα. Η ηζηνξηθή εκπεηξία δελ επηηξέπεη απηαπάηεο θαη ε γλψζε ηνπ παξειζφληνο απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ παξφληνο θαη ηε δηακφξθσζε ησλ ζρεδηαζκψλ ηνπ κέιινληνο.