Κοινοτική Ψυχολογία: Ψυχολόγοι στην Πρόληψη Χρήσης Ναρκωτικών Community Psychology: Psychologists on Drugs Use Prevention

Αριθμός πρωτοκ. 1.0.633Ω 29 Σεπτεμβρίου 2010 ΠΡΟΤΑΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΠΡΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΤΙΝΑΡΚΩΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ Κοινοτική Ψυχολογία: Ψυχολόγοι στην Πρόληψη Χρήσης Ναρκωτικών Community Psychology: Psychologists on Drugs Use Prevention ο Πρόεδρος η Γενική Γραμματέας Κυριάκος Ν. Πλατρίτης Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας Πανεπιστημίου ΚΡΗΤΗΣ Ιωάννα Π. Γιασεμή Κάτοχος Masters of Arts Ψυχολογίας Πανεπιστημίου JAGIELLONIAN

ΕΝΤΥΠΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΠΡΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΤΙΝΑΡΚΩΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΥΠΡΟΥ 2

1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 1.1. Ονομασία Προληπτικού Προγράμματος 1 Παρακαλούμε αναφέρατε την πρωτότυπη ονομασία καθώς και την αγγλική της μετάφραση, όπου το πρόγραμμα είναι μεταφρασμένο. Η ονομασία θα πρέπει να είναι περιγραφική και επεξηγηματική του προγράμματος. Παρακαλούμε μη χρησιμοποιείτε συντομογραφίες. Κοινοτική Ψυχολογία: Ψυχολόγοι στην Πρόληψη Χρήσης Ναρκωτικών Community Psychology: Psychologists on Drugs Use Prevention 1.2 Ονομασία Υπεύθυνου Οργανισμού Εφαρμογής ΜΚΟ 1 /Εθελοντικός οργανισμός Παγκύπριος Σύλλογος Ψυχολόγων Κυβερνητικός οργανισμός 1.3 Διεύθυνση Υπεύθυνου Οργανισμού Εφαρμογής Διεθνής οργανισμός Ιδιωτικός/Κερδοσκοπικός οργανισμός Άλλο: Διεύθυνση: Χριστοδούλου Καρύδη 20 Ταχυδρομικός Κώδικας: 3031 Πόλη: Λεμεσός Ιστοσελίδα του οργανισμού στο Διαδίκτυο (εφόσον υπάρχει): www.pasypsy.net E-mail: president@pasypsy.net 1.4 Στοιχεία Προσώπου Επαφής Ονοματεπώνυμο: Πλατρίτης Κυριάκος Τηλέφωνο: 70005530 Fax: 25738199 E-mail: president@pasypsy.net 1.5 Ονομασία άλλων εμπλεκόμενων οργανισμών Παρακαλούμε αναφέρατε την ονομασία και τη νομική μορφή του/των οργανισμού/ών (μέχρι τρεις οργανισμούς). Οργανισμός 1 Οργανισμός 2 ΜΚΟ/Εθελοντικός οργανισμός Κυβερνητικός οργανισμός Διεθνής οργανισμός Ιδιωτικός/Κερδοσκοπικός οργανισμός Άλλο:. 1 ΜΚΟ= Μη-κυβερνητικός Οργανισμός 3

Οργανισμός 3 ΜΚΟ/Εθελοντικός οργανισμός Κυβερνητικός οργανισμός Διεθνής οργανισμός Ιδιωτικός, κερδοσκοπικός Οργανισμός Άλλο:.. ΜΚΟ/Εθελοντικός οργανισμός Κυβερνητικός οργανισμός Διεθνής οργανισμός Ιδιωτικός, κερδοσκοπικός οργανισμός Άλλο:. 2. ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 2.1. Επίπεδα πρόληψης (δυνατότητα μόνο μίας απάντησης) Καθολικό 2 Επικεντρωμένο 3. Διευκρινίστε σχετικά με τα χαρακτηριστικά της ομάδας-στόχου:...... 2.1.1 Άλλες προσεγγίσεις που αφορούν στην πρόληψη Πρόγραμμα αγωγής της υγείας: (Σημειώστε ότι το πρόγραμμα που θα αναλύσετε πιο κάτω θα πρέπει να εντάσσεται σε μια ευρύτερη πολιτική του σχολείου σε θέματα προαγωγής της υγείας. Στις επόμενες ερωτήσεις παρακαλούμε όπως απαντήσετε μόνο σε σχέση με την παρέμβαση που σχετίζεται με την πρόληψη της ουσιοεξάρτησης)...... 2.2 Τύπος Προγράμματος Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+).Δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων. Παρέμβαση κατά τη νηπιακή ηλικία 4 Σχολικό πρόγραμμα 5 Πρόγραμμα νέων εκτός σχολείου 6 Εκστρατεία μέσω των ΜΜΕ (μόνο στην περίπτωση που αυτή εφαρμόζεται σε συνδυασμό με πρόγραμμα στην κοινότητα ή σχολικό πρόγραμμα πρόληψης) 7 + Προσέγγιση κοινότητας 8 Προσέγγιση στο δρόμο 9 Ειδική προσέγγιση σε σχέση με το φύλο Ειδική προσέγγιση πολιτισμικά διαφοροποιημένων ομάδων Προσέγγιση σε χώρο της ποινικής δικαιοσύνης 10 Εκπαίδευση 11 Προσέγγιση οικογένειας Προσέγγιση στο χώρο εργασίας Προσέγγιση στο στρατό 4

Άλλο: 2.3 Εκτίμηση Αναγκών Παρακαλούμε περιγράψτε την κατάσταση πριν από την εφαρμογή του προγράμματος ώστε να τεκμηριωθεί η ανάγκη εφαρμογής του. Μπορείτε να συμπεριλάβετε πληροφορίες για τον πληθυσμό-στόχο, όπως επίσης σε σχέση με τις γνώσεις για τα ναρκωτικά ή τη χρήση ναρκωτικών, κοινωνικοοικονομικά και δημογραφικά στοιχεία. Επίσης, μπορείτε να συμπεριλάβετε τις πηγές πληροφόρησης, την κοινωνική αντίληψη και τις δημόσιες συζητήσεις που σχετίζονται με την κατάσταση. (βλ. Κεφ. Οδηγού Πρόληψης ΑΣΚ 4.2.1) Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι οι παραδοσιακές γνωσιολογικές παρεμβάσεις (π.χ. μετάδοση πληροφοριών μέσω διαλέξεων) είναι λιγότερο αποτελεσματικές για τη διαμόρφωση κοινωνικών αντιλήψεων και στάσεων από τις σύγχρονες διαδραστικές παρεμβάσεις με βιωματικό προσανατολισμό. Είναι επίσης καλά τεκμηριωμένο ότι άτομα που προέρχονται είτε από ομάδες «ειδικών» είτε από ομάδες που χαίρουν ευρείας κοινωνικής εκτίμησης διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση κοινωνικών αντιλήψεων και στάσεων. Για παράδειγμα ρόλοι όπως του ιερέα, του πολιτικού, του δικηγόρου, του δασκάλου, του ιατρού ήταν για εκατονταετίες και εξακολουθούν να εξασκούν σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση κοινωνικών αντιλήψεων και στάσεων. Στις ημέρες μας το επάγγελμα του ψυχολόγου συμπεριλαμβάνεται ανάμεσα στα επαγγέλματα που μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των κοινωνικών αντιλήψεων και στάσεων και αντιμετωπίζεται ευνοϊκά και δεκτικά από την κοινωνία και ιδιαίτερα από τις νέες γενιές. Πέραν της δυναμικής που αναπτύσσεται στην αξιοποίηση των ψυχολόγων στη σύγχρονη κοινωνία, είναι από τη φύση του το επάγγελμα του ψυχολόγου εφοδιασμένο με σημαντικά εργαλεία ώστε να επιτυγχάνει υψηλές αποδόσεις σε εφαρμογές που σχετίζονται με τη διαμόρφωση κοινωνικών αντιλήψεων. Επιπλέον το επάγγελμα του ψυχολόγου διαθέτει τέτοια μεθοδολογία και δεοντολογία που διασφαλίζουν υψηλή ωφελιμότητα των εφαρμογών του στην κοινωνία. Η χρήση ναρκωτικών ουσιών αποτελεί ένα βιοψυχοκοινωνικό φαινόμενο του οποίου η πρόληψη συνδέεται κατά πολύ με τη διαμόρφωση των στάσεων απέναντι στο ίδιο το φαινόμενο αλλά και απέναντι στη κοινωνία και τη ζωή γενικότερα. Η αξιοποίηση της ψυχολογικής γνώσης στο στάδιο της πρωτογενούς πρόληψης θα διευκολύνει τη διαμόρφωση των ενδεδειγμένων αντιλήψεων και στάσεων απέναντι στο φαινόμενο της χρήσης ναρκωτικών και τη μεταστροφή των εσφαλμένων αντιλήψεων σχετικά με τη διάδοση και την αντιμετώπιση της χρήσης. Οι έρευνες του ΕΚΤΕΠΝ καταγράφουν αυξητικές τάσεις του συνολικού αριθμού των χρηστών ναρκωτικών ουσιών καθώς και μείωση του ορίου ηλικίας έναρξης στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, δεν παρατηρείται εκτεταμένη αξιοποίηση της ψυχολογικής γνώσης σε επίπεδο πρόληψης. Η εξειδικευμένη ψυχολογική γνώση προσφέρεται συστηματικά σε επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης κυρίως μέσω των Συμβουλευτικών Σταθμών του Υπουργείου Υγείας μόνο σε Λευκωσία και εν μέρει σε Λεμεσό, αφήνοντας σχεδόν ακάλυπτες τις υπόλοιπες επαρχίες. Οι υπόλοιπες εφαρμογές πρόληψης προσφέρονται κυρίως μέσω άλλων ειδικοτήτων και θεσμών όπως αυτών των δάσκαλων, των κοινωνικών λειτουργών, ιατρών, νοσηλευτών, Υ.ΚΑ.Ν., Μ.Κ.Ο. κ.α. Η προειρημένη σκιαγράφηση καταδεικνύει την αναγκαιότητα για μια πιο διευρυμένη και συστηματική αξιοποίηση της ψυχολογικής γνώσης στην πρωτογενή πρόληψη των ναρκωτικών. Την αναγκαιότητα για εγκαθίδρυση της «κοινοτικής ψυχολογίας» στην Κύπρο. Μέσα από το διευρυμένο δίκτυο των ψυχολόγων και την άρτια περιφερειακή οργάνωση που διαθέτει σε παγκύπρια κλίμακα ο Παγκύπριος Σύλλογος Ψυχολόγων θα καταστεί δυνατή η καθιέρωση της κοινοτικής ψυχολογίας με προσανατολισμό την πρωτογενή πρόληψη των ναρκωτικών ουσιών. 2.4 Στόχοι Προγράμματος 2.4.1 Γενικός Στόχος Παρακαλούμε περιγράψτε το γενικό στόχο που αφορά στην επίλυση ή στην τροποποίηση του αναφερόμενου προβλήματος. Θα πρέπει να συμπεριλάβετε μία σύντομη περιγραφή της αναμενόμενης αλλαγής και πότε αναμένεται αυτή να επιτευχθεί. (βλ. Κεφ. Οδηγός Πρόληψης ΑΣΚ 4.2.2.2) Ο γενικός στόχος είναι η αξιοποίηση του δικτύου των ψυχολόγων και της περιφερειακή οργάνωσης που 5

διαθέτει ο Παγκύπριος Σύλλογος Ψυχολόγων ώστε να εγκαθιδρυθεί ο θεσμός της «κοινοτικής ψυχολογίας» με τρόπο που να δημιουργηθούν συνθήκες για διαμόρφωση κοινωνικών αντιλήψεων και στάσεων που να υπηρετούν την πρωτογενή πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών ουσιών. 2.4.2 Eιδικοί Στόχοι Παρακαλούμε περιγράψτε τα ενδιάμεσα αποτελέσματα τα οποία είναι απαραίτητα για να επιτευχθεί ο γενικός στόχος. Οι ειδικοί στόχοι είναι δυνατό να σχετίζονται ή όχι με τη χρήση ουσιών (π.χ. μπορεί να αφορούν στη σχολική επίδοση, στην επιθετικότητα, στις κοινωνικές δεξιότητες, στην προσαρμοστικότητα, στην απασχόληση κτλ.). Θα πρέπει να αναφερθείτε κατά προτίμηση: (α) σε ποσοτικούς και μετρήσιμους όρους, (β) στο τι ακριβώς επιθυμούμε να πετύχουμε, (γ) στο χρονοδιάγραμμα και (δ) σε ποιο πληθυσμό απευθύνεται το πρόγραμμα. Ειδικός Στόχος 1 Κατάρτιση/επιμόρφωση ψυχολόγων σε ζητήματα πρωτογενούς πρόληψης χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Αξιοποιώντας την εμπειρία και εξειδικευμένη γνώση που διαθέτει αριθμός ψυχολόγων σε θέματα πρωτογενούς πρόληψης της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, θα διοργανωθούν εντατικά εργαστήρια και σεμινάρια με σκοπό να επιμορφωθούν όσοι ψυχολόγοι του Παγκυπρίου Συλλόγου Ψυχολόγων θα ενταχθούν στις δράσεις του προγράμματος «Κοινοτική Ψυχολογία: Ψυχολόγοι στην πρόληψη χρήσης ναρκωτικών». Επιπλέον, στα πλαίσια της επιμόρφωσης/κατάρτισης που θα υποβληθούν οι ψυχολόγοι, θα δοθεί η δυνατότητα για εκπαίδευση στις βασικές αρχές της κοινοτικής ψυχολογίας και για εξάσκηση στην εφαρμογή τεχνικών και δεξιοτήτων που ευνοούν τη διαμόρφωση κοινωνικών στάσεων και αντιλήψεων με εστίαση στην προληπτική παρέμβαση και προσέγγιση κοινότητας. Σε κάθε σεμινάριο εργαστήριο η επάρκεια της επιμόρφωσης/κατάρτισης θα πιστοποιείται υποχρεωτικά μέσα από αξιολογητικές διαδικασίες. Η περίοδος υλοποίησης του στόχου αυτού αναμένεται να διαρκέσει 3 6 μήνες. Ειδικός Στόχος 2 Δικτύωση ψυχολόγων στην κοινότητα. Οι ψυχολόγοι που θα ολοκληρώσουν με επιτυχία τον ειδικό στόχο υπ αριθμό 1 θα ενταχθούν στο δίκτυο του προγράμματος «Κοινοτική Ψυχολογία: Ψυχολόγοι στην Πρόληψη χρήσης Ναρκωτικών». Το δίκτυο αυτό θα επιδιώξει τη διασύνδεση των ψυχολόγων του προγράμματος «Κοινοτική Ψυχολογία: Ψυχολόγοι στην πρόληψη χρήσης ναρκωτικών» με οργανωμένους φορείς των κοινοτήτων-στόχων. Η διασύνδεση θα επιτευχθεί αφού συνυπογραφούν μνημόνια συνεργασίας με οργανωμένους φορείς των κοινοτήτων-στόχων στα οποία θα καταγράφεται με σαφήνεια το πλαίσιο και το χρονοδιάγραμμα δράσης. Η θεματολογία των επιμέρους δράσεων θα εναρμονίζεται και θα αξιοποιεί τις ιδιαίτερες συνθήκες και ανάγκες κάθε κοινότητας-στόχου αφού αυτές πρώτα διερευνηθούν και καταγραφούν (εκτίμηση αναγκών). Οι δράσεις θα ιεραρχούνται σύμφωνα με την ωφελιμότητα τους προς τον γενικό στόχο και θα ταξινομούνται στη βάση του απαιτούμενου χρόνου υλοποίησής τους σε βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες, και μακροπρόθεσμες δράσεις. Ο σχεδιασμός των δράσεων θα επιτρέπει την συστηματική καταγραφή και αξιολόγηση των εφαρμογών στη βάση προκαθορισμένων δεικτών. Ως κοινότητες-στόχοι ορίζονται δήμοι και κοινότητες της ελεύθερης Κύπρου. Προτεραιότητα θα δοθεί σε δήμους και κοινότητες των Επαρχιών Αμμοχώστου, Λάρνακας και Πάφου με αυξημένο νεανικό πληθυσμό. Η περίοδος υλοποίησης του στόχου αυτού αναμένεται να διαρκέσει 6-9 μήνες. Ειδικός Στόχος 3 Κοινοτική Ψυχολογική Παρέμβαση. Αφού επιτευχθεί και ο ειδικός στόχος υπ αριθμό 2, αρχίζει η υλοποίηση των δράσεων που επισυνάπτονται στο μνημόνιο συνεργασίας του προγράμματος «Κοινοτική Ψυχολογία: Ψυχολόγοι στην πρόληψη χρήσης ναρκωτικών», που συνυπογράφηκε με κάθε κοινότητα-στόχο. Η υλοποίηση των στόχων καταγράφεται και υπόκειται σε πολυεπίπεδη αξιολόγηση στη βάση προκαθορισμένων δεικτών για την τεκμηρίωση της αποτελεσματικότητας, τον εντοπισμό των προστατευτικών παραγόντων, την ανίχνευση του βαθμού έκθεσης και την ανάδειξη των βέλτιστων πρακτικών. Η περίοδος υλοποίησης του στόχου αυτού αναμένεται να διαρκέσει 12-18 μήνες. Ειδικός Στόχος 4 6

Διακοινοτική Ψυχολογική Παρέμβαση. Αφού επιτευχθεί και ο ειδικός στόχος υπ αριθμό 3, και εξαχθούν τα ανάλογα συμπεράσματα σχεδιάζονται και προωθούνται διακοινοτικές ψυχολογικές παρεμβάσεις σύμφωνα με την εκτίμηση των αναγκών. Οι παρεμβάσεις αυτές θα επιδιωχθούν με τη συνεργασία οργανωμένων φορέων γειτονικών ή ομότιμων κοινοτήτων και θα αφορούν στην ανάπτυξη συνεργιστικών δράσεων (διδυμοποίηση κοινοτικής ψυχολογικής παρέμβασης) προκειμένου να επιτευχθεί η διατήρηση και η ενίσχυση των επιδράσεων των προστατευτικών παραγόντων και των βέλτιστων πρακτικών που ανέδειξαν οι κοινοτικές ψυχολογικές παρεμβάσεις σε κάθε κοινότητα ξεχωριστά. Η περίοδος υλοποίησης του στόχου αυτού αναμένεται να διαρκέσει 6-12 μήνες. 2.4.3. Λειτουργικοί Στόχοι Παρακαλούμε περιγράψτε τους στόχους που αφορούν στην εκτέλεση και το περιεχόμενο της παρέμβασης και πιο συγκεκριμένα τις εκροές ή τα προϊόντα της παρέμβασης. Για παράδειγμα τα μαθήματα κατάρτισης που έγιναν, τα εγχειρίδια που δημοσιεύθηκαν και διανεμήθηκαν, οι εκπαιδευτικοί που καταρτίστηκαν, τα σχολεία που ενεπλάκησαν, οι ομότιμοι που προσεγγίστηκαν, αλλά επίσης και τα αιτήματα για επανάληψη της παρέμβασης και ο βαθμός αποδοχής της. ( Βλ. Κεφ. Οδηγού Πρόληψης ΑΣΚ 4.2.2.3) Λειτουργικός Στόχος 1 Σεμινάρια κατάρτισης ψυχολόγων (α) στις βασικές αρχές της κοινοτικής ψυχολογίας (β) στις τεχνικές και δεξιότητες που ευνοούν τη διαμόρφωση κοινωνικών στάσεων και αντιλήψεων, (γ) στη θεωρία και εφαρμογές της προληπτικής παρέμβασης και προσέγγισης κοινότητας, (δ) στη θεωρία και εφαρμογές πρωτογενούς πρόληψης της ουσιοεξάρτησης. Λειτουργικός Στόχος 2 Πρόσκληση για συμμετοχή κοινοτήτων της Ελεύθερης Κύπρου για συμμετοχή στο πρόγραμμα. Μελέτη και ιεράρχηση αιτήσεων. Προτεραιότητα θα δοθεί σε δήμους και κοινότητες των Επαρχιών Αμμοχώστου, Λάρνακας και Πάφου με αυξημένο νεανικό πληθυσμό. Συνυπογραφή μνημονίων συνεργασίας με οργανωμένους φορείς των κοινοτήτωνστόχων στα οποία θα καταγράφεται με σαφήνεια το πλαίσιο και το χρονοδιάγραμμα δράσης. Λειτουργικός Στόχος 3 Υλοποίηση των δράσεων που επισυνάπτονται στα μνημόνια συνεργασίας Λειτουργικός Στόχος 4 Σχεδιασμός και προώθηση διακοινοτικών ψυχολογικές παρεμβάσεων με στόχο την ανάπτυξη συνεργασίας μεταξύ των οργανωμένων φορέων γειτονικών ή ομότιμων κοινοτήτων με συνεργιστικές δράσεις (διδυμοποίηση κοινοτικής ψυχολογικής παρέμβασης) προκειμένου να επιτευχθεί η διατήρηση και η ενίσχυση των επιδράσεων των προστατευτικών παραγόντων και των βέλτιστων πρακτικών που ανέδειξαν οι κοινοτικές ψυχολογικές παρεμβάσεις σε κάθε κοινότητα ξεχωριστά. 2.5 Θεωρητικό Υπόβαθρο Παρακαλούμε περιγράψτε το θεωρητικό μοντέλο που έχει επιλεχθεί για να επιτευχθεί ο γενικός στόχος του προγράμματος. Αυτό, μπορεί να προέρχεται από ήδη υπάρχοντα μοντέλα, να είναι εντελώς καινούριο ή να απορρέει από την καθημερινή πρακτική. Σημειώστε ότι το θεωρητικό μοντέλο πάνω στο οποίο έχει βασιστεί το πρόγραμμά σας θα πρέπει να αντανακλάται στο περιεχόμενό του. (βλ. Κεφ. Οδηγού Πρόληψης ΑΣΚ 3.4) Οι προσεγγίσεις δεξιοτήτων ζωής και η θεωρία της προβληματικής συμπεριφοράς αποτελούν το θεωρητικό υπόβαθρο του προγράμματος. 7

3. ΟΜΑΔΑ ΣΤΟΧΟΣ Αναφέρετε τον πληθυσμό για τον οποίο αναμένεται η αλλαγή που ορίστηκε ως γενικός στόχος. 3.1 Τελική ομάδα/ες-στόχος/οι Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+). Δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων Γενικός Πληθυσμός προχωρείστε στο 4 Παιδιά/Νέοι (περιγράψτε την ηλικιακή ομάδα) Ενήλικες προχωρείστε στο 3.1.2 Οικογένεια προχωρείστε στο 3.1.3 Από..έως. προχωρείστε στο 3.1.1 Εξειδικευμένη ως προς το φύλο Ναι Όχι Διευκρινίστε: 3.1.1 Παιδιά/Νέοι: Υφιστάμενη κατάσταση του πληθυσμού-στόχου αναφορικά με τις παράνομες ουσίες Παρακαλούμε προσδιορίστε τη χρήση παράνομων ουσιών της ομάδας-στόχου Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+). Μη-χρήστες Πειραματιζόμενοι χρήστες Ομάδα υψηλού κινδύνου 3.1.1.1 Ενδιάμεση ομάδα-στόχος για προσέγγιση της τελικής ομάδας στόχου (Παιδιά/νέοι) Να συμπληρωθεί μόνο στην περίπτωση όπου σκοπεύετε να προσεγγίσετε την τελική ομάδα στόχου (Παιδιά/ νέοι) μέσω ενός ενδιάμεσου πληθυσμού. Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+). Δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων Ομάδες αυτοβοήθειας Αστυνομικοί Δάσκαλοι/εκπαιδευτικοί Εισαγγελείς/δικαστές Κοινωνικοί λειτουργοί Προσωπικό ποινικής δικαιοσύνης (προσδιορίστε): Ψυχολόγοι Επαγγελματίες υγείας Επιτηρητές Προσωπικό φυλακών Ομότιμοι Οικογένειες εφήβων ΜΚΟ/ Μη-κυβερνητικοί οργανισμοί/ Εθελοντικοί οργανισμοί Άλλοι:. Γονείς/οικογένεια (προσδιορίστε): Οικογένειες μικρών παιδιών Αλλες οικογένειες 8

3.1.2 Ενήλικες: Υφιστάμενη κατάσταση του πληθυσμού-στόχου αναφορικά με τις παράνομες ουσίες Παρακαλούμε προσδιορίστε τη χρήση παράνομων ουσιών της ομάδας-στόχου Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+). Μη-χρήστες 12 Πειραματιζόμενοι χρήστες 13 Ομάδα υψηλού κινδύνου 14 3.1.2.1 Ενδιάμεση ομάδα-στόχος για προσέγγιση της τελικής ομάδας στόχου (Ενήλικες) Να συμπληρωθεί μόνο στην περίπτωση όπου σκοπεύετε να προσεγγίσετε την τελική ομάδα στόχου (Ενήλικες ) μέσω ενός ενδιάμεσου πληθυσμού. Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+). Δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων Ομάδες αυτοβοήθειας Αστυνομικοί Δάσκαλοι/εκπαιδευτικοί Εισαγγελείς/Δικαστές Κοινωνικοί λειτουργοί Προσωπικό ποινικής δικαιοσύνης (προσδιορίστε): Ψυχολόγοι Επαγγελματίες υγείας Επιτηρητές Προσωπικό φυλακών Ομότιμοι Οικογένειες εφήβων ΜΚΟ/ Μη-κυβερνητικοί οργανισμοί/ Εθελοντικοί οργανισμοί Άλλοι:. Γονείς/οικογένεια (προσδιορίστε): Οικογένειες μικρών παιδιών Άλλες οικογένειες 9

3.1.3 Οικογένεια: Υφιστάμενη κατάσταση του πληθυσμού-στόχου αναφορικά με τις παράνομες ουσίες Παρακαλούμε προσδιορίστε τη χρήση παράνομων ουσιών της ομάδας-στόχου Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+). Μη-χρήστες Πειραματιζόμενοι χρήστες Ομάδα υψηλού κινδύνου 3.1.3.1 Ενδιάμεση ομάδα-στόχος για προσέγγιση της τελικής ομάδας στόχου (Οικογένεια) Να συμπληρωθεί μόνο στην περίπτωση όπου σκοπεύετε να προσεγγίσετε την τελική ομάδα στόχου (Οικογένεια) μέσω ενός ενδιάμεσου πληθυσμού. Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+). Δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων. Ομάδες αυτοβοήθειας Αστυνομικοί Δάσκαλοι/εκπαιδευτικοί Εισαγγελείς/δικαστές Κοινωνικοί λειτουργοί Προσωπικό ποινικής δικαιοσύνης (προσδιορίστε): Ψυχολόγοι Επαγγελματίες υγείας Επιτηρητές Προσωπικό φυλακών Ομότιμοι Οικογένειες εφήβων ΜΚΟ/ Μη-κυβερνητικοί οργανισμοί/ Εθελοντικοί οργανισμοί Άλλοι:. Γονείς/οικογένεια (προσδιορίστε): Οικογένειες μικρών Παιδιών Αλλες οικογένειες 4. ΑΝΑΜΕΝΟΝΕΜΗ ΕΜΒΕΛΕΙΑ Πόσες «περιπτώσεις» από την τελική ή ενδιάμεση ομάδα-στόχο (π.χ. άτομα, οικογένειες, κλπ) στοχεύετε να προσεγγίσετε μέσα από το πρόγραμμα αυτό; Συμπληρώστε σύμφωνα με τον τύπο του προγράμματός σας: Ενδιάμεση ομάδα-στόχος: Τελική ομάδα-στόχος: 10

5. ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+). Δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων Όλες τις ουσίες Αλκοόλ Καπνό Κάνναβη Κοκαΐνη και παράγωγα Οπιούχα Συνθετικές ουσίες Πτητικά/εισπνεόμενα Φαρμακευτικές ουσίες Άλλο:. Αφορά στα προγράμματα αγωγής υγείας 6. ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ 6.1 Κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον στο οποίο θα εφαρμοσθεί το πρόγραμμα Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+). Δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων Μέσα μαζικής ενημέρωσης Κοινότητα Νοικοκυριό Παιδικός σταθμός Εκπαιδευτικό ίδρυμα (προσδιορίστε): Δημοτικό σχολείο (πρωτοβάθμια εκπαίδευση) Γυμνάσιο/Λύκειο (δευτεροβάθμια εκπαίδευση) Πανεπιστήμιο ή ανώτερη εκπαίδευση Χώρος νυχτερινής διασκέδασης Χώρος ψυχαγωγίας (προσδιορίστε): Ντίσκο/ρέϊβ σκηνή Κέντρο νεότητας Αθλητική λέσχη Στέγες ανηλίκων Χώρος εργασίας Αστυνομικό τμήμα Πλαίσιο ποινικής δικαιοσύνης Δικαστήριο 11

Στρατόπεδο Συνδέσμοι γονέων, Συμβούλια Κοινοτικής Ευημερίας Κρατητήριο 6.2 Μεθοδολογία 6.2.1 Κύριες παρεμβάσεις Περιγράψτε σε συντομία (ονομαστικά και αριθμητικά) τις κύριες παρεμβάσεις του προγράμματος. Ψυχοεκπαιδευτικά Εργαστήρια και εφαρμογές στην ακόλουθη θεματολογία: 1. Ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας 2. Αξία της έγκαιρης αναζήτησης συμβουλευτικής και ψυχολογικής βοήθεια 3. Ο ελεύθερος χρόνος και η συμβολή του στην αναψυχή και στην αγωγή ψυχικής υγείας 4. Προσέγγιση του δύσκολου έφηβου 5. Εναλλακτικές μορφές ψυχαγωγίας 6. Η συνεισφορά της κοινότητας στη διαμόρφωση συλλογικής νοοτροπίας 7. Αξιοποίηση των τρεχουσών κοινοτικών δράσεων στην πρωτογενή πρόληψη των ουσιοεξαρτήσεων (θεματικές δράσεις). 6.2.2 Εκπαιδευτικό Υλικό / Εργαλείο 6.2.2.1 Εφαρμογή εκπαιδευτικού υλικού /εργαλείου Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αφορά στην εφαρμογή κάποιου εκπαιδευτικού υλικού / εργαλείου; Ναι α) Αν ναι, ποιο; Θα ετοιμαστεί κατά την Α φάση του προγράμματος β)τρόπος υλοποίησης: αυτούσια εφαρμογή με βάση τις καθορισμένες προδιαγραφές του προσαρμοσμένο. Εξηγήστε:... (Να επισυναφθεί το υλικό/ εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί ) Όχι 6.2.2.2 Εκπαίδευση για την εφαρμογή του προγράμματος 12

α) Αριθμός ατόμων που θα εφαρμόσουν το πρόγραμμα: θα καθοριστεί αργότερα β) Αριθμός ωρών εκπαίδευσης και εποπτείας των ατόμων που θα εφαρμόσουν το πρόγραμμα. 1. Το προσωπικό κατέχει την κατάλληλη εκπαίδευση σε σχέση με το συγκεκριμένο πρόγραμμα;... ώρες εκπαίδευσης θα καθοριστεί αργότερα (Παρακαλούμε όπως επισυνάψετε ονομαστικό κατάλογο των ατόμων που θα εφαρμόσουν το πρόγραμμα καθώς και σύντομο βιογραφικό σημείωμα και πιστοποιητικό εκπαίδευσης στο συγκεκριμένο πρόγραμμα για το κάθε άτομο) 2. Παρέχεται εποπτεία για τα άτομα που θα εφαρμόσουν το πρόγραμμα; Επόπτης... (Παρακαλούμε όπως επισυνάψετε σύντομο βιογραφικό σημείωμα) Ώρες εποπτείας / συναντήσεων... θα καθοριστεί αργότερα Η εκπαίδευση και η εποπτεία/συναντήσεις με εποπτικό χαρακτήρα θα πρέπει να αφορούν στο συγκεκριμένο πρόγραμμα (δεν θεωρείται επαρκής η γενικότερη εκπαίδευση σε θέματα πρόληψης). 6.4. Γεωγραφική Εμβέλεια Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+). Δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων + Κοινότητα/ες Διεκρινήστε:... + Δήμος/οι Διεκρινήστε:... Επαρχία/ες Διεκρινήστε:... Παγκύπρια 6.5 Χρονοδιάγραμμα Ημερομηνία έναρξης: 01 /11 /2010 Ημερομηνία λήξης: 31 /10 /2012 7. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η αξιολόγηση αναφέρεται στη συστηματική και επιστημονική συλλογή, επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων που σχετίζονται με την εφαρμογή του προγράμματος με στόχο την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητάς του. 7.1 Είδος Αξιολόγησης Παρακαλούμε όπως σημειώσετε τον τύπο της αξιολόγησης που προτίθεστε να διεξάγετε και η οποία έχει περιληφθεί στο σχεδιασμό του προγράμματος. (βλ. Κεφ. Οδηγού πρόληψης ΑΣΚ 4.2.7) αξιολόγηση του αποτελέσματος και της διαδικασίας 13

αξιολόγηση μόνο του αποτελέσματος αξιολόγηση μόνο της διαδικασίας δεν προβλέπεται αξιολόγηση εφαρμογή ενός ήδη αξιολογημένου προγράμματος 7.2 Φορέας που θα πραγματοποιήσει την αξιολόγηση Συμπληρώστε χρησιμοποιώντας το σύμβολο (+). Δυνατότητα μόνο μίας απάντησης Εσωτερικός αξιολογητής Εξωτερικός αξιολογητής Παρακαλούμε προσδιορίστε το όνομα του εξωτερικού φορέα/φορέων: Εσωτερικός και εξωτερικός αξιολογητής Παρακαλούμε προσδιορίστε το όνομα του εξωτερικού φορέα/φορέων: θα καθοριστεί αργότερα Παραθέσατε βιογραφικό σημείωμα όπου ισχύει 7.3 Τρόπος εφαρμογής της αξιολόγησης Χαρακτηριστικά και μέθοδοι της αξιολόγησης xv 7.3.1 Δείκτες αξιολόγησης xvi Παρακαλούμε παραθέσατε τις οι υπό μέτρηση παράμετρους που αφορούν στους συγκεκριμένους στόχους του προγράμματος και που εκφράζονται με αριθμούς ή με ποιοτικά αποτελέσματα, επιτρέποντας την παρακολούθηση της αναμενόμενης αλλαγής σε σχέση με την αρχική κατάσταση (βλ. Κεφ. Οδηγού πρόληψης ΑΣΚ 4.2.7) Δείκτες για τον Ειδικό Στόχο 1 θα καθοριστούν στα πλαίσια της Α φάσης Δείκτες για τον Ειδικό Στόχο 2 θα καθοριστούν στα πλαίσια της Α φάσης Δείκτες για τον Ειδικό Στόχο 3 θα καθοριστούν στα πλαίσια της Α φάσης Δείκτες για τον Ειδικό Στόχο 4 θα καθοριστούν στα πλαίσια της Α φάσης 7.3.2 Εργαλεία xvii και μέσα xviii αξιολόγησης Παρακαλούμε αναφέρατε τα τεχνικά μέσα (π.χ ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις, ανθρώπινο δυναμικό και οικονομικούς πόρους) που θα χρησιμοποιηθούν στην αξιολόγηση 14

θα καθοριστούν στα πλαίσια της Α και Β φάσης 7.3.3 Διάδοση των αποτελεσμάτων Περιγράψτε πως σκοπεύετε να διαδώσετε τα αποτελέσματα της αξιολόγησης (βλ. Κεφ. Οδηγού Πρόληψης ΑΣΚ, 4.2.7.4) Σημειώστε ότι τα αποτελέσματα θα πρέπει να κοινοποιηθούν στο ΑΣΚ με το τέλος της αξιολόγησης. Θα κοινοποιηθούν στις ομάδες στόχους, στο ΑΣΚ, στον ημερήσιο έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, ανακοίνωση σε επιστημονικό συνέδριο και/ή δημοσίευση σε έγκριτο επιστημονικό περιοδικό. Ευρετήριο όρων 1 Προληπτικό Πρόγραμμα: αποτελούν όλες οι μορφές συστηματικής παρέμβασης που έχουν ως στόχο την αποτροπή της χρήσης ουσιών εξάρτησης. 2 Καθολικό Πρόγραμμα: απευθύνεται στο γενικό πληθυσμό και περιλαμβάνει όλα τα μέλη κάθε διακριτής επαγγελματικής ή δημογραφικής ομάδας όπως π.χ. μαθητές του δημοτικού, στρατιώτες, νέα ζευγάρια, γονείς ή εκπαιδευτικούς μαθητών μιας συγκεκριμένης ηλικίας, δικηγόρους, φαρμακοποιούς κ.τ.λ. Τα προγράμματα στοχεύουν στην πρόληψη ή την καθυστέρηση της χρήσης αλκοόλης, καπνικών προϊόντων και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών σε μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες, χωρίς οποιανδήποτε αναφορά σε σχέση με το κίνδυνο χρήσης ουσιών. 3 Επικεντρωμένο/ επιλεκτικό Πρόγραμμα: επικεντρώνεται σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού ή σε ομάδες που, σύμφωνα με αντικειμενικά στοιχεία, υπόκεινται σε παράγοντες κινδύνου που είναι ικανοί να προκαλέσουν δυσλειτουργίες που σχετίζονται με την ουσιοεξάρτηση. Ο εντοπισμός των ομάδων κινδύνου μπορεί να βασιστεί σε ένα εύρος βιολογικών, ψυχολογικών, κοινωνικών ή περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών ή σε παράγοντες επικινδυνότητας που είναι γνωστοί για το συσχετισμό τους με την χρήση ουσιών 4 Παρέμβαση κατά την νηπιακή ηλικία: Παρεμβάσεις στην οικογένεια ή στο νηπιαγωγείο που έχουν ως στόχο την προώθηση ενός τρόπου ζωής που προάγει τη συναισθηματική και σωματική υγεία του παιδιού. Οι παρεμβάσεις αυτού του είδους αποτελούν μία πρώϊμη μορφή πρόληψης της χρήσης ναρκωτικών (π.χ. παροχή βοήθειας στους γονείς για την ανατροφή των παιδιών, ειδικές παρεμβάσεις στα νηπιαγωγεία κ.τ.λ.). 5 Σχολικό Πρόγραμμα: Συντονισμένες δραστηριότητες και δράσεις που απευθύνονται στους νέους που πηγαίνουν σχολείο. Συχνά, η πρόληψη για τα ναρκωτικά ενσωματώνεται στο πρόγραμμα μαθημάτων της αγωγής και προαγωγής της υγείας. Τα κύρια σημεία των σχολικών προγραμμάτων μπορεί να αφορούν συγκεκριμένα σχολικά μαθήματα, εκπαιδευτικά πακέτα και υλικό, εκπαίδευση εκπαιδευτικών και αναδιοργάνωση της καθημερινής ζωής στο σχολείο, ενθαρρύνοντας την ενεργό συμμετοχή των μαθητών και γονέων. 6 Πρόγραμμα νέων εκτός σχολείου: Δραστηριότητες που απευθύνονται στους νέους εκτός του χώρου του σχολείου και οι οποίες ποικίλουν από δραστηριότητες αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου μέχρι παρεμβάσεις σε νέους που εγκαταλείπουν το σχολείο. Παραδείγματα αποτελούν οι πολιτιστικές εκδηλώσεις, οι παραγωγές βίντεο, οι εκθέσεις, οι προσεγγίσεις μέσω ομάδων ομοτίμων, αθλητικές εκδηλώσεις κ.τ.λ. 7 Εκστρατεία μέσω των ΜΜΕ: Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης προσεγγίζουν το σύνολο ή ένα μεγάλο τμήμα του γενικού πληθυσμού (έχουν τη δυνατότητα ευρείας κάλυψης). Μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να προάγουν τη δημόσια ευαισθητοποίηση σε σχέση με τα ναρκωτικά, να πληροφορήσουν για τα ναρκωτικά ή για το πώς αντιμετωπίζεται η εξάρτηση από τα ναρκωτικά. Παραδείγματα αποτελούν η τηλεόραση και ο κινηματογράφος, η διαφήμιση, ο τύπος και το ραδιόφωνο (το Internet, οι αφίσσες, τα φυλλάδια, τα αυτοκόλλητα, τα μπλουζάκια, μπορεί επίσης να αποτελούν μέρος μιας τέτοιας εκστρατείας). Οι εκστρατείες μέσω των ΜΜΕ για να είναι αποτελεσματικές θα πρέπει να εφαρμόζονται σε συνδυασμό με πρόγραμμα στην κοινότητα ή σχολικό πρόγραμμα πρόληψης. 8 Προσέγγιση κοινότητας: Δραστηριότητες που πραγματοποιούνται σε επίπεδο κοινότητας ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή των συντελεστών/ιδρυμάτων της κοινότητας (π.χ. του σχολείου, του κέντρου νεότητας, της γειτονιάς, της πόλης και των συνοικιών της πόλης), με στόχο να επηρεάσουν το άμεσο περιβάλλον του ατόμου και να διευκολύνουν την ενεργό συμμετοχή του σε κοινωνικό πλαίσιο. 9 Προσέγγιση στο δρόμο : Δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στην κοινότητα με στόχο την επαφή με άτομα τα οποία δεν προσεγγίζονται ικανοποιητικά από τις υπάρχουσες υπηρεσίες. Ένα στοιχείο κλειδί είναι η ενεργός επαφή με ομάδες υψηλού κινδύνου σε χώρους όπου αισθάνονται άνετα και η διατήρηση στενής επαφής με αυτές, αντί να αναμένεται η προσέγγιση των υπηρεσιών με δική τους πρωτοβουλία. Οι δραστηριότητες ποικίλουν από την πρόληψη έως την ιατρική φροντίδα και τις συμβουλές σε χρήστες που δεν υποβάλλονται σε θεραπεία. 15

10 Προσέγγιση σε χώρο της ποινικής δικαιοσύνης: Παρέμβαση που απευθύνεται σε χρήστες που βρίσκονται σε επαφή με το Σύστημα Απονομής Ποινικής Δικαιοσύνης. Μπορεί να λαμβάνει χώρα όταν οι χρήστες συλλαμβάνονται, πριν να παρουσιαστούν στο δικαστήριο, όταν είναι στη φυλακή ή όταν αποφυλακίζονται. 11 Εκπαίδευση: Η διαδικασία απόκτησης γνώσεων, δεξιοτήτων ή/και εμπειρίας στε συγκεκριμένο προληπτικό εργαλείο. 12 Μη-χρήστες: Άτομα που δεν χρησιμοποιούν ψυχότροπες ουσίες με δική τους πρωτοβουλία. 13 Πειραματιζόμενοι χρήστες: Άτομα που χρησιμοποιούν ψυχότροπες ουσίες κατά τη διάρκεια των πρώτων δοκιμών μιας συγκεκριμένης ουσίας. Επίσης, ο όρος αναφέρεται σε άτομα που κάνουν εντελώς περιστασιακή ή σε μή σταθερή βάση χρήση ουσιών. 14 Ομάδα υψηλού κινδύνου: αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού που σύμφωνα με αντικειμενικά στοιχεία υπόκειται σε παράγοντες κινδύνου που είναι ικανοί να προκαλέσουν προβλήματα που σχετίζονται μεταξύ άλλων και με τις ουσίες εξάρτησης. xv Μέθοδοι της αξιολόγησης: Η μεθοδολογία/προσέγγιση που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης. Συμπεριλαμβάνει τόσο ποσοτικές μεθόδους όσο και ποιοτικές προσεγγίσεις. xvi Δείκτες αξιολόγησης: Μέτρηση παραμέτρων που σχετίζονται με τους στόχους και εκφράζονται κατά προτίμηση, αριθμητικά. Επιτρέπει την παρακολούθηση της εξέλιξης της αναμενόμενης αλλαγής σε σχέση με την αρχική κατάσταση. xvii Εργαλεία αξιολόγησης: Τεχνικές και συγκεκριμένα εργαλεία (π.χ ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις) που χρησιμοποιούνται στην αξιολόγηση. xviii Μέσα (αξιολόγησης): Ανθρώπινο δυναμικό και οικονομικοί πόροι που χρησιμοποιούνται για να γίνει η αξιολόγηση. Κυριάκος Ν. Πλατρίτης 16