Ο ΕΡΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ 1 Έτσι άρχισαν όλα Από τότε που θυμόταν το εαυτό της η Χαρά είχε στο πλάι της έναν άντρα σπουδαίο, ρωμαλέο, δυνατό, που την προστάτευε, την κανάκευε και τη θαύμαζε. Όσο ήταν μικρή ο άντρας αυτός ήταν ο πατέρας της, και αργότερα, όταν παντρεύτηκε, έγινε ο άντρας της. Η γιαγιά της η τουρκομερίτισσα και η μητέρα της η ψηλομύτα τη μεγάλωσαν με το μέλι και το γάλα και της έμαθαν όλα τα μαγικά βοτάνια και όλα τα τερτίπια που θα έφερναν κοντά της έναν άξιο και καλό γαμπρό. Ο άντρας για να έχει δύναμη και αξία πρέπει να ξέρει να βγάζει λεφτά. Το άκουσες αυτό, κοκόνα μου; Μην κοιτάς να είναι μόνο πλούσιος. Ο πλούσιος μπορεί στο άψε σβήσε να γίνει φτωχός και να πεθάνει στην ψάθα. Αυτός όμως που ξέρει να βγάζει δικά του λεφτά δε θα πεινάσει ποτέ. Κι εσύ κοντά του θα ζήσεις βασίλισσα. Γιατί ό,τι και να γίνει, όσοι σεισμοί και καταποντισμοί κι αν τον εύρουν, ο άντρας που 9
ΒΑΣΩ ΠΑΠΑΚΟΥ ξέρει να βγάζει λεφτά θα βρει και πάλι τον τρόπο να τα καταφέρει. Είδαν πολλά τα μάτια μου, κόρη μου, και ξέρω. Εμείς ήρθαμε πρόσφυγες από τη Σμύρνη στο μαύρο μας το χάλι. Ο παππούς σου, από έμπορος βοτάνων και καλλυντικών στα μέρη μας, αναγκάστηκε να γίνει φαρμακοτρίφτης εδώ, μα σιγά σιγά πήρε τα πάνω του ξανά και άνοιξε τρία μαγαζιά. Η μάνα σου που μ άκουσε πήρε τον πρώτο καπνέμπορο της πιάτσας. Μη βλέπεις που εκείνος χάθηκε άδοξα στο κυνήγι της πάπιας στον Έβρο... Η Χαρά συνήθως αναστέναζε όταν η γνωστή συζήτηση της γιαγιάς της έφτανε στον άδικο χαμό του πατέρα της, του Αλέξανδρου Χατζή. Εμένα, Χαρά, δε μου το βγάζεις από το νου μου πως τον πατέρα σου τον έφαγαν οι κομουνιστές. Οι εργάτες του οι συνδικαλιστές που δεν τον χώνευαν. Κοντά του έτρωγαν ψωμί και οι αχάριστοι του έσκαβαν το λάκκο. Του την έστησαν εκεί που βγήκαν παγανιά και, τάχα μου δήθεν, σφαίρα άγνωστου κυνηγού τον βρήκε στο κεφάλι. Η Χαρά είχε χιλιοβαρεθεί να ακούει ξανά και ξανά την ίδια ιστορία. Χωρίς να έχει αποδειχτεί τίποτα, χωρίς να έχει βρεθεί ο δολοφόνος του πατέρα της, η γιαγιά της και η μάνα της πίστευαν ακράδαντα πως ο μακαρίτης πήγε από το χέρι κάποιου κομουνιστή εργάτη. Από τότε μίσησαν όλους τους κομουνιστές και κοίταζαν να μάθουν στη Χαρά να τους αποφεύγει, όπως και όλους τους άντρες που δεν ήξεραν να βγάζουν λεφτά. Από τα λιγούρια μακριά. Έχεις προσόντα, κόρη μου, 10
Ο ΕΡΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ για να ανέβεις πολύ ψηλά. Να γίνεις πριγκίπισσα. Ο άντρας δε χρειάζεται να είναι ούτε νέος ούτε ωραίος. Άσε τους ομορφονιούς για τις χαζές, έλεγε η γιαγιά. Η μάνα σου πήρε τον καπνέμπορο, που την περνούσε και καμιά εικοσαριά χρόνια, και θα πρέπει να θυμάσαι πώς την κοίταζε πάντα στα μάτια. Τα πάντα θα έκανε για να μην του φύγει. Ο άντρας, κοριτσάκι μου, πρέπει να σε φοβάται. Ποτέ δεν πρέπει να είναι σίγουρος για σένα. Πάντα πρέπει στο βάθος του μυαλού του να αμφιβάλλει για τα αισθήματά σου. Μόνο έτσι θα σε υπολογίζει. Ο άντρας από τη φύση του είναι κυνηγός. Η ισότητα που θέλετε εσείς σήμερα ευνουχίζει τα αρσενικά. Γι αυτό, από τον άντρα σου θα ζητάς. Όσο περισσότερα ζητάς, τόσο σε μεγαλύτερη υπόληψη θα σε έχει. Όσο πιο ακριβά του κοστίζεις, τόσο πιο πολύ θα σε προσέχει. Γιατί θα έχει επενδύσει πάνω σου. Τι είναι αυτά που λες, καλέ γιαγιά; ρωτούσε η Χαρά γεμάτη απορία. Άκου με, κόρη μου, και δε θα χάσεις. Είσαι όμορφη, αξίζεις πολύ. Εγώ είμαι πολύ μεγάλη, δε θα ζήσω να σε δω, όμως αν μ ακούσεις, είναι σίγουρο πως θα γίνεις βασίλισσα. Έτσι, η Χαρά μεγάλωσε με το πρότυπο της Σταχτοπούτας, και όταν τέλειωσε το σχολείο και έψαχνε για δουλειά, η γιαγιά μαζί με τη μαμά της την άφησαν ελεύθερη να βρει το βασιλόπουλό της. Είχε όλα τα προσόντα: η εμφάνισή της ήταν εντυπωσιακή, το ψηλόλιγνο κορμί της καλογυμνασμένο, τα πυρρόξανθα μαλλιά της πάντα καλοχτενισμένα, γαλλικά και αγγλικά μιλούσε άπταιστα. Πιάνο έπαιζε σπάνια, 11
ΒΑΣΩ ΠΑΠΑΚΟΥ γιατί δεν είχε έφεση στη μουσική, όμως από το ωδείο είχε περάσει για να πάρει μια ιδέα από νότες, όπως απαιτούσαν οι συνήθειες της εποχής για μία κόρη της καλής κοινωνίας. Βέβαια, για προίκα ούτε λόγος να γίνεται, γιατί βασικά ορφανή είχε μεγαλώσει, και όσα άφησε ο πλούσιος πατέρας της μετά το θάνατό του ξοδεύτηκαν στην πορεία. «Τώρα ήρθε η ώρα να πετάξεις με τα δικά σου φτερά», της έλεγαν η μαμά και η γιαγιά. Η δε γιαγιά, που είχε ξεφύγει ελαφρώς λόγω προχωρημένης ηλικίας, δε δίστασε να της πει πως ο άντρας ως επί το πλείστον υπακούει μόνο στις προσταγές του πεπτικού και του γενετήσιου συστήματός του, γι αυτό και τη γυναίκα τη θέλει, εκτός από κυρία στο σαλόνι, μαγείρισσα στην κουζίνα και πουτάνα στο κρεβάτι. Αυτό το τελευταίο να το προσέξεις πολύ καλά. Απ αυτό εξαρτώνται όλα, συμπλήρωσε, και όταν η Χαρά γέλασε δήλωσε: Μη γελάς καθόλου, κόρη μου. Ξέρω τι λέω. Ο άντρας, για να ικανοποιηθεί πραγματικά, θέλει να νιώθει ανώτερος από τη γυναίκα του. Θέλει να την εξουσιάζει, γι αυτό και ευχαριστιέται διπλά όταν την πληρώνει. Γιατί με το χρήμα πιστεύει πως την εξουσιάζει. Η Χαρά συνέχισε να γελάει και τότε η γιαγιά της χαμογέλασε πονηρά, για να της πει: Τζάμπα νινί το πηδούν και οι σκύλοι. Η Χαρά τώρα πια ξεκαρδίστηκε με το απόφθεγμα. Μετά τις πρώτες της εμπειρίες με το άλλο φύλο, διαπίστωσε και από μόνη της πως η γιαγιά της κάπου είχε δίκιο, 12
Ο ΕΡΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ αν και μιλούσε με τη γλώσσα μιας παρωχημένης εποχής. Καθώς φαίνεται, οι κανόνες της ερωτικής συμπεριφοράς είναι διαχρονικοί, θα έλεγε αργότερα στον εαυτό της, όταν διαπίστωσε πως τα λόγια της σοφής ηλικιωμένης είχαν πιάσει τόπο. Ο χώρος εργασίας είναι ο πιο πρόσφορος για τις κατάλληλες γνωριμίες με σκοπό το γάμο. Με τις κοινωνικές επαφές που είχε διατηρήσει η μητέρα της από την εποχή της ευμάρειας, πριν τη χηρεία της, κατόρθωσε η Χαρά να προσληφθεί σε μια ναυτιλιακή εταιρεία στον Πειραιά ως γραμματέας. Χωρίς ιδιαίτερα προσόντα για τη θέση, κέρδισε την εκτίμηση του διευθυντή με τη συνέπεια και την προθυμία της. Γλυκομίλητη και ευγενική όπως ήταν από μικρή, με τρόπους λεπτούς και εμφάνιση φίνα, αριστοκρατική, αμέσως ξεχώρισε από το προσωπικό και έγινε στόχος του μεγάλου αφεντικού. Η Χαρά, για να δώσει θάρρος σε κάποιο άντρα και να φλερτάρει μαζί του, έπρεπε αυτός ο κάποιος να διαθέτει προσόντα γαμπρού αλλιώς ήταν απορριπτέος. Άντρας ανεξαρτήτως ηλικίας και εμφάνισης που να ξέρει να κερδίζει πολλά χρήματα ήταν ο κατάλληλος γαμπρός κατά τη γνώμη της γιαγιάς και της μαμάς, ενώ για τη Χαρά, που ήταν φιντάνι της νέας γενιάς, ο άντρας των ονείρων της έπρεπε να έχει επιπλέον προσόντα: να είναι νέος, ωραίος, ρωμαλέος και να ξέρει να κερδίζει χρήμα με ουρά. Ωραία και καλά είναι όλα αυτά, η θεωρία όμως από την πράξη απήχε παρασάγγας, διότι ωραίες νέες υπήρχαν πολλές, γαμπροί όμως νέοι, ωραίοι και οικονομημένοι λίγοι. Πολύ λίγοι. Μετρημένοι στα δάχτυλα. Ο κόσμος υπέφερε. Η ανεργία 13
ΒΑΣΩ ΠΑΠΑΚΟΥ έδιωχνε τους νέους επιστήμονες στο εξωτερικό. Ο πληθωρισμός κάλπαζε. Οι τιμές ανέβαιναν στα ύψη, ένα σωρό κόσμος ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας, και η Χαρά με τα μυαλά που κουβαλούσε περίμενε το βασιλόπουλο του παραμυθιού να έρθει πάνω στο άσπρο άλογο. Συγνώμη, λάθος, να έρθει πάνω σε αμάξι με πολλά άλογα. Ε, άι στο καλό. Ο εργοδότης της, ο εφοπλιστής, που είχε τα τριπλά της χρόνια και ήταν και φαλακρός και κοιλαράς και παντρεμένος, την κοιτούσε σαν ξερολούκουμο. Κάθε μέρα άφηνε στο γραφείο της ένα μπουκέτο ορχιδέες και ένα κουτί σοκολατάκια Godiva. Εκείνη, με το ύφος της οσίας Μαρίας, χαμήλωνε το βλέμμα, κοκκίνιζε σαν παπαρούνα από ντροπή και χωρίς κανένα σχόλιο έβαζε τις φρέσκιες ορχιδέες στο βάζο με το νερό, έπαιρνε ένα σοκολατάκι, έλεγε «ευχαριστώ» και μετά συνέχιζε κανονικά τη δουλειά της, χωρίς να δίνει καμιά απολύτως σημασία στα πύρινα βλέμματα του εφοπλιστή. Όταν είδε και απόειδε ο μεγάλος, καθώς πίστευε ότι η μικρή το έπαιζε σκληρή, αναγκάστηκε να βάλει πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη και να την υποδεχτεί ένα πρωί με ένα μονόπετρο που έβγαζε μάτι. Για να στολίζει το λεπτεπίλεπτο χεράκι σου, Χαρά, της είπε σκύβοντας να τη φιλήσει, κι εκείνη, αφού έβαλε το δαχτυλίδι και πάλι στο κουτί του, απομακρύνθηκε από κοντά του και χαμηλόφωνα τον παρακάλεσε να λογικευτεί. Είστε ένας πολύ αξιόλογος άνθρωπος και εγώ σας εκτιμώ και σας θαυμάζω, όπως θαύμαζα το συγχωρεμένο τον πατέρα μου... 14
Ο ΕΡΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ Ο εφοπλιστής ξαναμμένος την κοίταξε πάνω από τα γυαλιά του, που είχαν πέσει στη μύτη του. Τον πατέρα της τον γνώριζε καλά. Ήταν μέλη στην ίδια αριστοκρατική λέσχη και έπαιζαν μαζί μπριτζ. Μόνο που τον θυμήθηκε, δαγκώθηκε. Τα προγούλια του κρέμασαν μαζί με τα μούτρα του και η φωνή του βγήκε βραχνή. Πήγαινε τώρα. Δε σε χρειάζομαι, της είπε. Η Χαρά καμαρωτή, με το κεφάλι ψηλά, βγήκε από το γραφείο του. Την άλλη μέρα, για έναν ανεξήγητο λόγο, ίσως γιατί ήθελε να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και να απαλλαγεί από τις Ερινύες που τον βασάνισαν στον ύπνο του, ο εφοπλιστής έδωσε στη Χαρά μια πρόσκληση. Την Κυριακή θα γίνουν οι αρραβώνες της κόρης μου στο γιοτ μου που είναι αγκυροβολημένο στη μαρίνα της Βουλιαγμένης. Θα σε περιμένω, μικρή μου, μαζί με τη μητέρα σου. Σας ευχαριστώ πολύ, απάντησε η Χαρά. Όταν είπε τα καθέκαστα στη μάνα της, και οι δυο πέταξαν από τη χαρά τους. Η γιαγιά, μόλις το πληροφορήθηκε, έκανε το σταυρό της. Αν ήμουν πιο νέα, θα ερχόμουν κι εγώ στο κότερο του κυρίου εφοπλιστή, είπε, και με μια φωνή ζωηρή, που έβγαινε, θαρρείς, από τα βάθη της ψυχής της, ευχήθηκε την επόμενη Κυριακή η Χαρά να ανταμώσει τον άντρα των ονείρων της. 15
ΒΑΣΩ ΠΑΠΑΚΟΥ Άνοιξαν οι ουρανοί και την άκουσαν; Ποιος ξέρει, μπορεί. Απίθανα πράγματα συμβαίνουν. Για τα μεταφυσικά κανένας δεν μπορεί να μιλήσει με σιγουριά, και η αλήθεια είναι σχετική. «Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε», όπως λέει κι ο Πιραντέλο. Πάντως, το βέβαιο είναι πως η δύναμη της θετικής σκέψης και η δύναμη της έλξης, μαζί με το σωστό timing, έφεραν την Κυριακή στην αγκαλιά της Χαράς το γιο του εφοπλιστή. Ο νεαρός, άρτι αφιχθείς από το Λονδίνο για τους αρραβώνες της αδερφής του, είχε ανέβει στο κατάστρωμα για να απολαύσει το ολόγιομο φεγγάρι. Κατεβαίνοντας τη στενή σκάλα, παραπάτησε και έπεσε κυριολεκτικά στην αγκαλιά της Χαράς, που βρισκόταν από κάτω. Καλώς όρισε το πουλάκι μου! Καλώς το το χρυσό μου! Στη γη το γύρευα, στη θάλασσα το βρήκα, είπε αστραπιαία από μέσα της εκείνη, και μ ένα πλατύ χαμόγελο, αφού αποδέχτηκε τη συγνώμη του νέου άντρα, του συστήθηκε με χάρη. Είμαι η Χαρά, η ιδιαιτέρα του πατέρα σας. Έχω ακούσει πολλά για σας. Ο πατέρας σας είναι πολύ περήφανος, είπε με θάρρος, ενώ εκείνος την κοίταζε σαν χαμένος. Μετά από μια στιγμιαία σιωπή: Είμαι ο Αλέξανδρος. Το ξέρω... Δηλαδή, σας ξέρω από τη φωτογραφία... Εκείνος δεν απάντησε, και η Χαρά πρόλαβε να πει: Τι σύμπτωση! Αλέξανδρο έλεγαν και τον πατέρα μου. Τον έλεγαν; Γιατί; Πάνε χρόνια που τον έχω χάσει. Ήταν φίλοι με τον πατέρα σας. 16
Ο ΕΡΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ Έτσι, στα γρήγορα, έσπασε το φράγμα της ταξικής διαφοράς και ο Αλέξανδρος με τη Χαρά από την πρώτη στιγμή που γνωρίστηκαν απέκτησαν οικειότητα και έγιναν φίλοι. «Η φιλία έχει προοπτική να εξελιχτεί σε ερωτική σχέση. Η ερωτική σχέση όμως σπάνια γίνεται φιλική», έλεγε η γιαγιά της, που πάντα τη συμβούλευε να προσέχει. Όπως αποδείχτηκε, ο Αλέξανδρος είχε έρθει για λίγο στην Αθήνα. Στην Αγγλία τον περίμεναν οι σπουδές του, οι παρέες του και, προπαντός, η κοπέλα του. Η όμορφη Μάγκι, το γνωστό μοντέλο που του είχε κλέψει την καρδιά. Αυτό εκμυστηρεύτηκε την Κυριακή εκείνη πάνω στο κότερο του πατέρα του στη Χαρά, και της έκανε την καρδιά περιβόλι. Καπαρωμένος είναι, μάνα, ο τύπος, σιγοψιθύρισε στη μητέρα της, που μέσα στην όλη γιορτινή ατμόσφαιρα του αρραβώνα την παρακολουθούσε να τιτιβίζει σαν πεταλούδα στο πλευρό του γιου του εφοπλιστή και ευφραινόταν η ψυχή της. Μη σε νοιάζει. Προχώρα, την καθησύχασε εκείνη. Φτερό στον άνεμο είναι οι έρωτες στην ηλικία του. Η σαμπάνια το βράδυ εκείνο έρεε άφθονη, οι καμαρότοι ανεβοκατέβαιναν με τους δίσκους στα χέρια και ευχές για το ευτραφές ζεύγος των μνηστευμένων ακούγονταν απ όλα τα στόματα. Τα ελληνικά τραγούδια και οι νησιώτικοι χοροί είχαν την τιμητική τους, ενώ στην ψαροπούλα έδωσε ρέστα ο Αλέξανδρος, όταν τον τράβηξε η Χαρά σχεδόν με το ζόρι για να σύρει το χορό. Όλοι γύρω χειροκρότησαν το νεαρό 17
ΒΑΣΩ ΠΑΠΑΚΟΥ γόνο της οικογένειας για τη λεβεντιά του, και η Χαρά αυθόρμητα, από τον ενθουσιασμό της, του έσκασε ένα φιλί στο μάγουλο, που, βέβαια, έκανε πολλούς να προβληματιστούν. Έλα, και στα δικά σου, Αλέξανδρε! είπαν οι περισσότεροι, βλέποντας με μισό μάτι τη Χαρά, την ασήμαντη γραμματέα που τον μαρκάριζε στενά. Πώς βρέθηκε αυτή εδώ; αναρωτήθηκαν οι κουτσομπόλες που είχαν γράψει τον Αλέξανδρο στα καρνέ τους σαν υποψήφιο γαμπρό για τις κόρες τους. Οι γάμοι στον κόσμο των πλουσίων, και κυρίως των εφοπλιστών, ήταν συνήθως αποτέλεσμα συμφωνίας κυρίων. Οι συμπέθεροι μαζί με τα παιδιά τους πάντρευαν και τους στόλους τους. Ο πατέρας του Αλέξανδρου, που όλοι τον φώναζαν καπετάν Μίνω, δεχόταν τις ευχές για την κόρη του την Ανθή, που κόντευε η δόλια να σκάσει από τον κορσέ που την έσφιγγε για να δείχνει τη μέρα των αρραβώνων της κάπως σουλουπωμένη. Ο μνηστήρ παραδίπλα φυσούσε και ξεφυσούσε από τη ζέστη, το ποτό και τα λίπη του, που ξεχείλιζαν στην κοιλιά, τα στήθη και το λαιμό. Τι σημασία όμως είχαν αυτά; Από το πάντρεμα των δύο αυτών ταιριαστών ανθρώπων θα προέκυπτε ένας κολοσσός. Ο καπετάν Μίνως μαζί με το συμπέθερο θα τάραζαν τώρα τα νερά του Περσικού κόλπου με τα τάνκερ τους. Η ισχύς εν τη ενώσει, βλέπετε. Εβίβα και άσπρο πάτο! Να μας ζήσουν τα παιδιά. Καλά στέφανα. Η ώρα η καλή και για το άλλο σου παιδί, είπε μια κυράτσα στον καπετάνιο, κι εκείνος, αναζητώντας με το βλέμμα το γιο του, τον είδε σε τρυφερό ενσταντανέ με τη 18