Ευρυδίκη Κεφαλίδου Εαρινό εξάμηνο 2013-2014 ΣΑ 84 - ΜΙΞΑΝΘΡΩΠΟΙ Υποδείξεις για τρόπο αναγραφής της Βιβλιογραφίας (κατά είδη) Ι. ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ Βιβλία (ο τίτλος με πλάγια στοιχεία) Ανδρόνικος, Μ. 1969. Βεργίνα Ι. Το νεκροταφείο των τύμβων, Αθήνα. Αρβανιτάκη, A. 2006. Ήρωας και πόλη. Το παράδειγμα του Ηρακλή στην αρχαϊκή εικονογραφία της Κορίνθου, Θεσσαλονίκη. [1 σειρά κενό] Amyx, D. A. 1988. Corinthian Vases of the Archaic Period, Berkeley-Los Angeles- Λονδίνο. Amyx, D. A. & Lawrence, P. 1996. Studies in Archaic Corinthian Vase Painting, Princeton. Balensiefen, L. 1990. Die Bedeutung des Spiegelbildes als ikonographisches Motiv in der antiken Kunst, Tübingen. Beazley, J. D. 1993. Η εξέλιξη του αττικού μελανόμορφου ρυθμού (έκδ. αναθεωρημένη από τους D. Von Bothmer & M. B. Moore 1986, μτφ. Η. Ανδρεάδη), Αθήνα. Burkert, W. 1985. Greek Religion. Archaic and Classical (μτφ. J. Raffan), Οξφόρδη. Άρθρα σε ελληνικά και ξενόγλωσσα αρχαιολογικά περιοδικά (οι τίτλοι των άρθρων με όρθια στοιχεία και μέσα σε ελληνικά ή αγγλικά εισαγωγικά, αντίστοιχα με πλάγια στοιχεία το όνομα ή η συντομογραφία του περιοδικού) Ανδρειωμένου, Α. 1985. «Πρωτογεωμετρική και γεωμετρική κεραμεική εκ Βαρνέζι Βοιωτίας», ΑΕ 1985, 57-84. Ανδρέου, Ι. 1998. «Πολεοδομικά της αρχαίας Λευκάδος», ΑΔ 53, Α, Μελέτες, 147-186. Ανδρέου, Σ. & Ευκλείδου, Κ. 2007. «Η ανασκαφή στην Τούμπα Θεσσαλονίκης το 2006 και 2007», ΑΕΜΘ 21, 255-262. Αχειλαρά, Λ., Γιαννάκης, Ξ., Τσιγαρίδα, Ε. Μ., Βασιλείου, Σ. & Πάτης, Δ. 2008. «Ανάδειξη και διαμόρφωση αρχαιολογικού χώρου Άμμωνος Διός», ΑΕΜΘ 22, 419-426 [1 σειρά κενό] Ballabriga, A. 1990, Le dernier adversaire de Zeus. Le mythe de Typhon dans l epopee grecque archaique, RHR 207, 3-30. Ballard, R. D., Stager, L. E., Master, D., Yoerger, D., Mindell, D., Whitcomb, L. L., Singh, H. & Piechota, D. 2002. Iron Age Shipwrecks in Deep Water off Ashkelon, Israel, AJA 106, 151-168. 1
Άρθρα σε πρακτικά συνεδρίων ή συλλογικούς τόμους με επιμελητές έκδοσης (οι τίτλοι των άρθρων με όρθια στοιχεία και μέσα σε ελληνικά ή αγγλικά εισαγωγικά, αντίστοιχα με πλάγια στοιχεία ο τίτλος του τόμου) Ανδρέου, Σ. 2003. «Η μυκηναϊκή κεραμική και οι κοινωνίες της Κεντρικής Μακεδονίας κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού», στο: Ν. Κυπαρίσση- Αποστολίκα & Μ. Παπακωνσταντίνου (επιμ.), Η Περιφέρεια του Μυκηναϊκού Κόσμου, Αθήνα, 191-210. Ανδρέου, Σ. & Κωτσάκης, Κ. 1996. «Η προϊστορική τούμπα της Θεσσαλονίκης. Παλιά και νέα ερωτήματα», ΑΕΜΘ 10Α, 369-387. Δρίλια, Μ. & Γαβριήλ, Ε. 2009. «Η αρχαία οδός προς την Μεσόγαια. Νέα στοιχεία από τις ανασκαφές του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Αθηνών», στο: Β. Βασιλοπούλου & Σ. Κατσαρού-Τζεβελέκη (επιμ.). Από τα Μεσόγεια στον Αργοσαρωνικό. Βʹ ΕΠΚΑ. Το έργο μιας δεκαετίας (1994-2003), Μαρκόπουλο Μεσογαίας, 343-357. Ζαμπίτη, Α. & Βασιλοπούλου, Β. 2008. «Κεραμική αρχαϊκής και κλασικής περιόδου από το Λειβήθριο άντρο του Ελικώνα», Επετηρίς της Εταιρείας Βοιωτικών Μελετών 4A, 445-472. [1 σειρά κενό] Boardman, J. 1989. Herakles at Sea, στο: H.-U. Cain, H. Gabelmann & D. Salzmann (επιμ.), Festschrift Nikolaus Himmelmann. Beitrage zur Ikonographie und Hermeneutik, Mainz, 191-195. ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΜΕ ΜΩΒ ΓΡΑΜΜΑΤΑ = περίπτωση παραπομπής σε τρία διαφορετικά άρθρα από τον ίδιο τόμο = συντομογραφούμε τον τόμο (με ονόματα επιμελητών και χρονολογία) και δεν ξαναγράφουμε όλον τον τίτλο κάθε φορά: Μαλακασιώτη, Ζ. & Μοσιώνη, Α. 2004. «Νέα ευρήματα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και της Εποχής του Σιδήρου στην Άλο», στο: Σταμπολίδης & Γιαννικουρή 2004, 353-366. Σαββοπούλου, Θ. 2004. «Η περιοχή του Αξιού στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου», στο: Σταμπολίδης & Γιαννικουρή 2004, 307-316. Σταμπολίδης, Ν. Χ. & Γιαννικουρή, Α. (επιμ.). 2004. Το Αιγαίο στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου, Αθήνα. Τιβέριος, Μ. 2004. «Οι πανεπιστημιακές ανασκαφές στο Καραμπουρνάκι Θεσσαλονικης και η παρουσία των Φοινίκων στο Αιγαίο», στο: Σταμπολίδης & Γιαννικουρή 2004, 295-303. Άρθρα σε πρακτικά συνεδρίων ή συλλογικούς τόμους χωρίς επιμελητές έκδοσης (σχεδόν όπως και στο προηγούμενο) Αραχωβίτη, Π. 1994. «Θολωτός πρωτογεωμετρικός τάφος στην περιοχή των Φερών», στο: Θεσσαλία. Δεκαπέντε χρόνια αρχαιολογικής έρευνας, 1975-1990. Αποτελέσματα και προοπτικές, Αθήνα, 125-138. Desborough, V. R. d A. 1980. A Group of Vases from Skyros, στο: Στήλη. Τόμος εις μνήμην Νικολάου Κοντολέοντος, Αθήνα, 55-58. 2
Ηλεκτρονικές δημοσιεύσεις Τιβέριος, Μ. 2011. «Ο Φαέθων του Ζ. του Μειδία και ο Φαέθων του Ευριπίδη», Λογεῖον: περιοδικό για το αρχαίο θέατρο 1, 72-110 [<http:// www.logeion.upatras. gr/component/content/article/79> πρόσβαση: 14/4/2014]. ΙΙ. Η ΣΕΙΡΑ ΤΗΣ ΑΝΑΓΡΑΦΗΣ ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΘΟΥΝ Πρώτα τα ελληνικά επίθετα συγγραφέων και μετά με [1 σειρά κενό] τα ξενόγλωσσα επίθετα (ακόμη και να αναφερόμαστε σε ελληνική μετάφραση), με αλφαβητική σειρά και χρονολογική σειρά στο κάθε όνομα - Περισσότερες από μία δημοσιεύσεις του ίδιου συγγραφέα στην ίδια χρονιά βάζουμε α, β, κλπ. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Βοκοτοπούλου, Ι. 1990α. Οι ταφικοί τύμβοι της Αίνειας, Αθήνα. Βοκοτοπούλου, Ι. 1990β. «Μένδη Ποσείδι 1990», ΑΕΜΘ 4, 399-410. - Πρώτα αναφέρουμε όσα έχει γράψει κανείς μόνος του. και μετά όσα είναι σε συνεργασία με άλλους (ακόμη κι αν τα δεύτερα προηγούνται χρονικά): ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Aellen, C. 1994. La recherche de l ordre cosmique. Forme et fonction des personnifications dans la ceramique italiote, Ζυρίχη. Aellen, C., Cambitoglou, Α. & Chamay, J. 1986. Le peintre de Darius et son milieu. Vases grecs d Italie meridionale, Γενεύη. Akurgal, E. 1961. Die Kunst der Hethiter, Μόναχο. Akurgal M., Kerschner, M., Mommsen, H. & Niemeier, W. D. 2002. Topferzentren der Ostägais.Archäometrische und archäologische Untersuchungen zur mykenischen, geometrischen und archaischen Keramik aus Fundorten in Westkleinasien, Βιέννη. - Με πλάγια στοιχεία: οι τίτλοι των βιβλίων, τον τόμων και των περιοδικών (στα περιοδικά που έχουν συντομογραφημένους τίτλους γράφονται με πλάγια αυτές οι συντομογραφίες) - Οι τόποι έκδοσης των βιβλίων (στα περιοδικά δεν βάζουμε τόπους έκδοσης) αναγράφονται είτε στα ελληνικά ή σε ξένη γλώσσα, ανάλογα με τον αν υπάρχουν αντίστοιχες ελληνικές λέξεις που να κλίνονται = Λονδίνο, Παρίσι, Νέα Υόρκη, Γενεύη, Κωνσταντινούπολη κλπ. αλλά Mainz, Amsterdam, Los Angeles κλπ. - Για τις συντομογραφίες των ξενόγλωσσων περιοδικών και ορισμένων επίσης ξενόγλωσσων βιβλίων που έχουν πλέον καθιερωθεί ως έργα αναφοράς (όπως είναι λ.χ. οι κατάλογοι του J. Beazley που συντομογραφούνται ως ABV και ARV 2 ) χρησιμοποιούμε 3
το πρότυπο του American Journal of Archaeology (στο διαδίκτυο: AJA, Abbreviations). ΙΙΙ. ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΤΩΝ ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΩΝ - Μέχρι τρεις συγγραφείς: γράφουμε όλα τα επίθετα π.χ. Aellen, Cambitoglou & Chamay 1986, 100-101. - Πάνω από τρεις: μόνο το πρώτο επίθετο και μετά γράφουμε κ.ά. π.χ. Akurgal κ.ά. 2002, 100-101. - Δεν χρειάζεται να γράφουμε σ. ή σελ. πριν τον αριθμό των σελίδων.. αλλά χρειάζεται να επισημαίνουμε τα υπόλοιπα στα οποία παραπέμπουμε, δηλαδή αν πρόκειται για εικόνα γράφουμε εικ., για πίνακα / πίν. ή για σχέδιο / σχ ή ακόμη αν αναφερόμαστε σε συγκεκριμένη υποσημείωση / σημ. = ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Ανδρέου 2003, 100-101, πίν. 5. Akurgal 1961, 100-101, σημ. 55, σχ. 10-11, εικ. 20. - Όταν για το ίδιο θέμα παραπέμπουμε σε περισσότερες από μία δημοσιεύσεις τις αναγράφουμε με χρονολογική σειρά, ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Για το θέμα αυτό βλ. αναλυτικότερα: Akurgal 1961, 100-101. Ανδρόνικος 1969, 200-201. Boardman 1989. Ανδρέου 2003, 300-301. Τιβέριος 2004. Αρβανιτάκη 2006, 400-401. - Ορισμένοι χρήσιμοι τρόποι αναφοράς σε υποσημειώσεις: 1) Για το θέμα αυτό βλ. Ανδρέου 2003, 100-101, ο οποίος υποστηρίζει ότι ο Ζωγράφος του Capodarso ανήκει στο απουλικό κεραμικό εργαστήριο. Αντίθετη είναι η άποψη τoυ Τιβέριου 2004, 200. 2) Αναλυτικά για το ζήτημα αυτό: Ανδρέου 2003, 50-52 (με περαιτέρω βιβλιογραφία). 3) Οι δημοσιεύσεις σχετικά με αυτό το αγγείο είναι πολυάριθμες. Αναφέρω εδώ τις πιο πρόσφατες, που περιέχουν αναφορές και στην παλαιότερη βιβλιογραφία: Ανδρέου 2003. Τιβέριος 2004. Αρβανιτάκη 2006. 4) Για την παράσταση βλ. Ανδρέου 2003, 60-61, εικ. 5, σχ. 2. Για την άλλη όψη του αγγείου βλ. επίσης Τιβέριος 2004, 50, πίν. 3. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΑΦΟΥ ΤΑ ΚΑΝΕΤΕ ΤΥΠΩΣΤΕ ΤΑ ΚΑΙ ΦΕΡΤΕ ΤΑ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΝΑ ΤΑ ΔΩ Άσκηση 1: Να οργανώσετε τα παρακάτω σε μορφή Βιβλιογραφίας με τον σωστό ενιαίο τρόπο και στη σωστή σειρά και με ενιαίο στυλ γραμματοσειράς κλπ. (μόνο ένα είναι σωστά γραμμένο!) Ρ. Μ. Cook, Ελληνική Αγγειογραφία (μετάφραση Δέσποινα Τσουκλίδου), Αθήνα 1994. Rasmussen, T. - Spivey, N. (επιμ.), Προσεκτικές ματιές στα ελληνικά αγγεία 4
(μετάφρ. Θ. Ξένος), Αθήνα 1997. Β. Α. Sparkes, Μελέτες στην αρχαία ελληνική κεραμική (μτφρ. Δ. Τσιαφάκη), Αθήνα 1996. Sarah P. Morris, The Black and White Style: Athens and Aigina in the Orientalizing Period, New Haven-London 1984. Τιβέριος, M. A. 1981. Προβλήματα της μελανόμορφης αττικής κεραμικής, Θεσσαλονίκη. Boardman, J. Πρώιμη ελληνική αγγειογραφία, 11 ος -6 ος αιώνας π.χ., (μετάφρ. Λ. Μπουρνιάς), Αθήνα 2001. Amyx, D. A. 1988. Corinthian Vase-painting of the Archaic Period, Berkeley-Los Angeles-London. Pipili, M. 1987. Laconian Iconography of the Sixth Century BC. Oxford. Stibbe, C. M. 1972. Lakonische Vasenmaler des sechsten Jahrhunderts v. Chr., Άμστερνταμ. Kilinski, Κ. 1990. Boiotian Black Figure Vase Painting of the Archaic Period, Mainz. J. M. Hemelrijk. More about Caeretan Hydria: Addenda et Clarificanda, Amsterdam 2009. Mario Iozzo, «Vasi "calcidesi" del Museo archeologico nazionale di Firenze», Firenze, 1996. Cook, R. M. & Dupont, P. East Greek Pottery, London-New York 1998. Χρυσούλα Καρδαρά, 1963. Ροδιακή αγγειογραφία, Αθήνα. Lemos, Α. Α. Archaic Pottery of Chios: The Decorated Styles, Oxford 1991. Άσκηση 2: Σας δίνω ένα τμήμα δικού μου κειμένου και οδηγίες για να βάλετε παραπομπές σε υποσημειώσεις (οι οποίες είναι εντελώς τυχαίες): Οι ζωγραφικοί πίνακες που δημιουργήθηκαν ως αναθήματα μετά από κάποια θεατρική επιτυχία έχουν χαθεί, διότι ήταν κι αυτοί κατασκευασμένοι 5
από φθαρτά υλικά, όπως και τα έργα των σκηνογράφων = να μπει παραπομπή στη μελέτη της Lemos 1991, σελίδες 100-105 και εικόνες 35 και 36 όπου μιλάει αναλυτικά για τους πίνακες. Το μόνο που σώθηκε από τη ζωγραφική στην Αθήνα της αρχαϊκής και κλασικής εποχής είναι τα έργα των αγγειογράφων. Η τέχνη τους ήταν ταπεινή, τα προϊόντα τους πωλούνταν κυρίως για την πρακτική τους χρήση, το υλικό τους όμως ο ψημένος πηλός- είναι ουσιαστικά άφθαρτο στο χρόνο. Οι αγγειογράφοι ήταν βεβαίως χειροτέχνες αλλά έμπειροι δημιουργοί γραπτών εικόνων. Η δουλειά τους αποτελεί μάλλον μοναδικό φαινόμενο στην παγκόσμια ιστορία της τέχνης, διότι χάρη σ αυτήν διασώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες παραστάσεις, που αφενός αντανακλούν πολλές όψεις της καθημερινής ζωής και αφετέρου απεικονίζουν μια πληθώρα μυθολογικών επεισοδίων = να μπει παραπομπή ότι για το θέμα αυτό βλέπε Amyx 1998, σελίδες 100-105 και 200-205 και η Βοκοτοπούλου 1990 α και β (από το β μόνο οι σελίδες 100-105. Η τραγωδία από την πλευρά της πραγματεύεται, όπως είδαμε, μυθολογικά επεισόδια μέσα από μια αλληλουχία οπτικών και ακουστικών εικόνων = να μπει παραπομπή ότι έχουν αντίθετη άποψη οι Cook και Dupont 1998, καθώς και η Καρδαρά 1963 στη σελίδα 100. Να αναφερθεί και το γενικότερο έργο του Ιozzo 1996, όπου στην υποσημείωση 100 της σελίδας 101 αναφέρει και την παλαιότερη σχετική βιβλιογραφία. Το ερώτημα είναι εάν οι εικόνες και οι μύθοι της τραγωδίας έχουν κατά κάποιο τρόπο επηρεάσει τις εικόνες και τους μύθους των αγγειογράφων που δρουν την ίδια εποχή στην ίδια πόλη. Εάν ισχύει αυτό, τότε μπορούμε ενδεχομένως να χρησιμοποιήσουμε το έργο των αγγειογράφων προκειμένου να ανακτήσουμε ένα τουλάχιστον μέρος από το χαμένο θέαμα της τραγωδίας = να μπει παραπομπή ότι μέχρι τώρα έχουν ασχοληθεί με το θέμα αυτό πολλοί αλλά αναφέρω τα πιο πρόσφατα που λένε και για τα προηγούμενα, δηλαδή Ballard κλπ. 2002. Και ο Boardman του 2001, στις σελίδες 100 και 200-201. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε αναλυτικά αυτά τα ζητήματα. 6