2 ï Ä É Á Ã Ù Í É Ó Ì Á ÊÅÉ ÌÅ ÍÏ Á. ÄÉÄÁÃÌÅÍÏ ÊÅÉ ÌÅ ÍÏ Ισοκράτους «Περί Ειρήνης» Παράγραφοι 16, 20 21 Φημί δ οὖν χρῆναι ποιεῖσθαι τήν εἰρήνην μή μόνον πρός Χίους καί Ῥοδίους και Βυζα - ντίους καί Κῴους ἀλλά πρός ἅπαντας ἀνθρώπους καί χρῆσθαι ταῖς συνθήκαις μή ταύταις αἷς νῦν τινες γεγράφασιν, ἀλλά ταῖς γενομέναις μέν πρός βασιλέα καί Λακεδαιμονίους, προσταττούσαις δέ τούς Ἓλληνας αὐτονόμους εἶναι καί τάς φρουράς ἐκ τῶν ἀλλοτρίων πόλεων ἐξιέναι καί τήν αὑτῶν ἔχειν ἑκάστους, τούτων γάρ οὔτε δικαιοτέρας εὑρήσομεν οὔτε μᾶλλον τῇ πόλει συμφερούσας. ÐÁÑÁÔÇÑÇÓÅÉÓ 1. Να μεταφράσετε το χωρίο: «Φημί συμφερούσας». 2. Τι προτείνει ο Ισοκράτης και με ποιο σκεπτικό στην παράγραφο 16; Είχε πάντα τις ίδιες απόψεις; (Ìï íü äåò 15) 3. Να παρουσιάσετε τα θετικά αποτελέσματα της ειρήνης λαμβάνοντας υπόψη τις πα - ραγράφους 20-21: Αν κάνουμε ειρήνη και συμπεριφερθούμε όπως ορίζουν οι κοινές συνθήκες, θα κατοικούμε στην πόλη μας με μεγάλη ασφάλεια, αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοια στην οποία τώρα έχουμε περιέλθει. Αντίθετα κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο πλούσιοι απαλλαγμένοι από τους φόρους και τις τριηραρχίες και τις άλλες εισφο ρές για τον πόλεμο και ασχολούμενοι με την καλλιέργεια των χωραφιών και τη ναυτιλία και τις άλλες εργασίες, που έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου. Ακόμη θα δούμε την πόλη μας να έχει διπλάσια έσοδα από όσα έχει τώρα, να είναι γεμάτη από εμπόρους και ξένους και μετοίκους από τους οποίους έχει ερημωθεί τώρα. Και το σπουδαιότερο, θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους όχι με τη βία αλλά με τη θέλησή τους και δεν θα μας δέχονται όταν είμαστε ασφαλείς εξαιτίας της δύνα - μής μας, κι όταν θα κινδυνεύουμε θα αποστατούν, αλλά θα συμπεριφέρονται όπως αρμόζει να συμπεριφέρονται οι αληθινοί φίλοι και σύμμαχοι. (Ìï íü äåò 15) 4. Τι γνωρίζετε για τους επιδεικτικούς λόγους; 5. Να βρεθούν από το πρωτότυπο κείμενο τύποι που να είναι ετυμολογικά συγγενείς των παρακάτω λέξεων: αποθήκη, κατάχρηση, γονιός, διάταγμα, εισιτήριο, εφευρέτης, ανα - φορά. 14
ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Â ËÕÊÅÉÏÕ Á Ð Á Í Ô Ç Ó Å É Ó 2 ï õ Ä É Á Ã Ù Í É Ó Ì Á Ô Ï Ó 1. Υποστηρίζω, λοιπόν, ότι πρέπει να κάνουμε ειρήνη όχι μόνο με τους Χίους και τους Ροδίους και τους Βυζαντίους και τους Κώες, αλλά και με όλους γενικά τους ανθρώπους και να εφαρμόσουμε τις συνθήκες, όχι αυτές που τώρα κάποιοι έχουν προτείνει, αλλά αυτές που συμφωνήθηκαν με το βασιλιά και τους Σπαρτιάτες, και που επιβάλλουν να είναι αυτόνομοι οι Έλληνες και να αποχωρήσουν οι φρουρές απ τις ξένες πόλεις και ο καθένας να έχει τη δική του (πόλη). Γιατί δε θα βρούμε ούτε πιο δίκαιες, ούτε περισσότερο επωφελείς για την πόλη από αυτές (τις συνθήκες). 2. Η παράγραφος 16 αποτελεί την πρόταση (propositio) του ρήτορα, η οποία διατυπώνε - ται στη μακροσκελή περίοδο «Φημί δ οὖν χρῆναι καί τήν αὑτῶν ἔχειν ἑκάστους». Ο Ισοκράτης προτείνει τη σύναψη ειρήνης και τη δημιουργία ομαλών σχέσεων όχι μόνο με τους πρώην συμμάχους (Κώους, Χίους, Ροδίους) που είχαν αποστατήσει από τη β αθηνα κή συμμαχία αλλά με ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο, ώστε να επικρατήσει πολι - τική σταθερότητα. Υπογραμμίζει τους πιο σημαντικούς όρους ειρήνης που είχε προ - τείνει και ο ρήτορας Εύβουλος, οι οποίοι προσεγγίζουν τους δυσμενείς, επονείδιστους όρους της Ανταλκιδείου Ειρήνης. Σύμφωνα μ αυτούς κατοχυρώνεται η αυτονομία και ανεξαρτησία των πόλεων, ότι πρέπει να αποχωρήσουν κάθε είδους στρατιωτικές φρου - ρές από ξένα εδάφη και να αποδοθούν οι κτήσεις στους νόμιμους κατόχους. Ο Ισοκράτης συχνά καταδίκαζε κάθε πράξη βιαιότητας από τη μεριά οποιασδήποτε ελληνικής πόλης εναντίον άλλης ελληνικής. Θεωρούσε ως μόνο επιτρεπτό όπλο την πειθώ. Η προσφυγή σε χρήση βίας ήταν θεμιτή μόνο όταν οι Έλληνες αγωνίζονταν ενα - ντίον των βαρβάρων. Έτσι, ο ρήτορας θεωρεί ότι η σύναψη ειρήνης με όλους τους ανθρώ πους στηρίζεται στις αρχές της δικαιοσύνης και εξυπηρετεί το συμφέρον της πό - λεως. Βέβαια τους όρους της Ανταλκιδείου ειρήνης ο Ισοκράτης είχε κατακρίνει στον «Πα- νη γυρικό» ( 116-7) το 380 π.χ., όπου υπερασπιζόταν το δικαίωμα της Αθήνας να έχει την ηγεμονία στον ελλαδικό χώρο. Η αλλαγή των πολιτικών του απόψεων οφείλεται στο ότι η Αθήνα δεν ήταν πλέον η μεγάλη δύναμη του παρελθόντος, οι εμφύλιες διαμάχες των Ελλήνων είχαν κορυφωθεί την εποχή της συγγραφής του Περί Ειρήνης και στο ότι ήταν πολύ δύσκολο να αντιμετωπισθεί η περσική απειλή, αν προηγουμένως δεν εδραιωνόταν η ενότητα των Ελλήνων. 3. Αν συνάψουν ειρήνη και σεβαστούν τις κοινές συνθήκες, η πόλη θα αποκτήσει οικονομική ευρωστία, αφού θα απαλλαγεί από φόρους και εισφορές για τον πόλεμο, και θα δι - πλασιάσει τα έσοδά της από την έντονη οικονομική κίνηση από την επάνοδο των εμπό - ρων, των ξένων και των μετοίκων. Θα ασχολούνται ακόμη με παραγωγικές, ειρηνικές ενασχολήσεις, όπως η γεωργία, η ναυτιλία, η μεταλλουργία. Έτσι θα τεθούν οι βάσεις για οικονομική άνοδο και κοινωνική ευδοκίμηση. Επίσης θα υπάρχει ασφάλεια, θα έχουν ομόνοια μεταξύ τους και θα κερδίσουν αίγλη και υπόληψη ανάμεσα στους άλλους Έλ- 15
ληνες. Επίσης υπογραμμίζει και το ηθικό όφελος μιας σταθερής συμμαχίας που θα βασίζεται πλέον στην πειθώ, την εκούσια φιλία και θέληση και όχι στη βία. Σύμφωνα με τον Ισοκράτη, τότε οι σχέσεις με τους συμμάχους θα διέπονται από συνέπεια και σταθερότητα. Έτσι με την παράθεση των υλικών και ηθικών αγαθών, που θα προκύ - ψουν, θέλει να εντυπωσιάσει το ακροατήριο και κατ επέκταση να πείσει για την ορθό - τη τα των θέσεών του. 4. Επιδεικτικοί ή πανηγυρικοί λόγοι, στους οποίους περιλαμβάνονται και οι επιτάφιοι, ήταν οι εκφωνούμενοι σε διάφορες εορτές και συγκεντρώσεις. Με τους λόγους αυτούς εγκωμιάζονται ή επικρίνονται πράξεις και πρόσωπα του παρόντος με συνεχείς αναδρομές στο παρελθόν και προβλέψεις του μέλλοντος. Ο ρήτορας ζητεί συγχρόνως να επιδείξει τη ρητορική του δεινότητά και να προκαλέσει τις επευφημίες των ακροατών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπηρετεί και συγκεκριμένες πολιτικές σκοπιμότητες. Οι επιδεικτικοί λόγοι είναι εξάλλου, κατά τον Αριστοτέλη, συγγενείς με τους συμβουλευτικούς. Ο Ισοκράτης κρίνεται ως ο επιφανέστερος εκπρόσωπος του επιδεικτικού γένους. 5. συνθήκαις, χρῆσθαι, γενομέναις, προσταττούσαις, ἐξιέναι, εὑρήσομεν, συμφερούσας. EðéìÝëåéá: Μανωλάκη Αγγελική Â. ÁÄÉÄÁKÔÏ ÊÅÉÌÅÍÏ Τούς μέν λόγους τούς πολλούς τῶν Ἀθηναίων οὐ γιγνώσκω ἐπαινέσαντες γάρ πολλά ἑαυτούς οὐδαμοῦ ἀντεῖπον ὡς οὐκ ἀδικοῦσι τούς ἡμετέρους ξυμμάχους καί τήν Πελοπόννησον καίτοι εἰ πρός τούς Μήδους ἐγένοντο ἀγαθοί τότε, πρός δ ἡμᾶς κακοί νῦν, δι - πλασίας ζημίας ἀξιοί εἰσιν, ὅτι ἀντ ἀγαθῶν κακοί γεγένηνται. Ἡμεῖς δέ ὁμοῖοι καί τότε καί νῦν ἐσμεν, καί τούς ξυμμάχους, ἤν σωφρονῶμεν, οὐ περιοψόμεθα ἀδικουμένους οὐδέ μελλήσομεν τιμωρεῖν οἱ δ οὐκέτι μέλλουσι κακῶς πάσχειν. Ἄλλοις μέν γάρ χρήματά ἐστι πολλά καί νῆες καί ἵπποι, ἡμῖν δέ ξύμμαχοι ἀγαθοί, οὕς οὐ παραδοτέα τοῖς Ἀθηναίοις ἐστίν, οὐδέ δίκαις καί λόγοις διακριτέα μή λόγῳ καί αὐτούς βλαπτομένους, ἀλλά τιμωρητέα ἐν τάχει καί παντί σθένει. (Θουκυδίδης, βιβλίο I, κεφ.86) τιμωρῶ(τινί): βοηθώ 16
ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Â ËÕÊÅÉÏÕ ÐÁÑÁÔÇÑÇÓÅÉÓ 1. Να μεταφραστεί στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω απόσπασμα. (Ìï íü äåò 20) 2. α. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται των παρακάτω ρημάτων και ρηματικών τύπων (στη φωνή που βρίσκονται): γιγνώσκω: γ πληθυντικό Προστακτικής αορίστου β. ἀντεῖπον: γ πληθυντικό Οριστικής παρακειμένου. ἀδικοῦσι: β ενικό Προστακτικής ενεστώτα. περιοψόμεθα: β ενικό Προστακτικής αορίστου β. πάσχειν: γ ενικό Οριστικής μέλλοντα. βλαπτομένους: β ενικό Προστακτικής παρακειμένου. β. Να γραφεί η πτώση που ζητείται για κάθε τύπο: ἡμεῖς: δοτική ενικού. νῆες: αιτιατική ενικού. παντί: δοτική πληθυντικού. σθένει: δοτική πληθυντικού. 3. α. Να αναγνωριστούν συντακτικώς οι τύποι: τῶν Ἀθηναίων, κακοί, ἀδικουμένους, ἄλλοις, δίκαις β. «ὡς οὐκ ἀδικοῦσι...πελοπόννησον»: Να χαρακτηρισθεί συντακτικώς η παραπάνω πρόταση. γ. «καίτοι εἰ πρός...οὐδέ μελλήσομεν τιμωρεῖν»: Να εντοπιστούν και να χαρακτηρισθούν οι υποθετικοί λόγοι. δ. «οὕς οὐ παραδοτέα...ἐστίν»: Να γραφεί αναλυτικά η σύνταξη. Á Ð Á Í Ô Ç Ó Å É Ó 2 ï õ Ä É Á Ã Ù Í É Ó Ì Á Ô Ï Ó 1. Τα πολλά λόγια των Αθηναίων δεν τα καταλαβαίνω γιατί αφού παίνεψαν πολύ τον εαυτό τους σε καμιά περίπτωση δεν αρνήθηκαν ότι αδικούν τους συμμάχους μας και την Πελοπόννησο κι όμως, αν τότε φάνηκαν γενναίοι εναντίον των Περσών, όμως τώρα απένα - ντι σε μας άδικοι, είναι άξιοι διπλής τιμωρίας, γιατί από καλοί έχουν γίνει κακοί. Εμείς, αντίθετα, και τότε και τώρα είμαστε οι ίδιοι, και αν έχουμε μυαλό, δεν θα παραβλέψουμε ότι αδικούνται οι σύμμαχοί μας ούτε θα καθυστερήσουμε να τους βοηθήσουμε γιατί και εκείνοι δεν πρόκειται να αδικηθούν (αφού ήδη αδικούνται). Άλλοι λοιπόν, αλήθεια, έχουν χρήματα πολλά και καράβια και ιππικό, εμείς όμως έχουμε γενναίους συμμάχους, τους οποίους δεν πρέπει να παραδώσουμε στους Αθηναίους ούτε να λύσουμε τις διαφορές μας με δίκες και λόγια, αφού και αυτοί (οι σύμμαχοί μας) δεν βλάπτονται με λόγια, αλλά πρέπει να τους βοηθήσουμε γρήγορα και με όλη μας τη δύναμη. 17
2. α. γνόντων (ή γνώτωσαν) ἀντειρήκασι(ν) ἀδίκει περίιδε πείσεται βέβλαψο β. ἐμοί, μοι ναῦν πᾶσι(ν) σθένεσι(ν) 3. α. τῶν Ἀθηναῖων: γενική υποκειμενική στο «λόγους». κακοί: κατηγορούμενο στο υποκ. που εννοείται «οὗτοι», μέσω του συνδετικού ρήματος «γεγένηνται». ἀδικουμένους: κατηγορηματική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος «περιοψόμεθα», υποκ. της μετοχής «τούς ξυμμάχους». ἄλλοις: δοτική προσωπική κτητική στο «ἐστί». δίκαις: δοτική του μέσου στο «διακριτέα». β. «ὡς οὐκ ἀδικοῦσι...πελοπόννησον»: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση, ως αντικείμενο στο ρήμα «ἀντεῖπον» της κύριας. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο «ὡς» διότι εκφράζει υποκειμενική άποψη και ως πρόταση κρίσεως εκφέρεται με Οριστική («οὐκ ἀδικοῦσι») γιατί δηλώνει κάτι βέβαιο, πραγματικό. γ. υπόθεση: εἰ...ἐγένοντο απόδοση: εἰσιν δηλώνεται το μη πραγματικό υπόθεση: ἤν σωφρονῶμεν απόδοση: οὐ περιοψόμεθα δηλώνεται το προσδοκώμενο δ. ανάλυση: οὕς οὐ δεῖ παραδοῦναι τοῖς Ἀθηναίοις. EðéìÝëåéá: ÐéôóïãéÜííç Βασιλική 18