ΑΔΕΙΕΣ ΚΥΡΙΑΚΕΣ 1 Η ΖΩΗ ΜΑΓΕΙΡΕΥΕΙ. Όταν έχει κέφια, σερβίρει τα καλύτερα πιάτα και οι λίγοι τυχεροί τα απολαμβάνουν ως το τελευταίο ψίχουλο χωρίς ανάσα. Όταν βαριέται όμως και ανακατεύει ό,τι αλλοπρόσαλλο και αταίριαστο βρει μπροστά της, το φαγητό δεν τρώγεται και μια ζωή δε φτάνει για να χωνευτεί. Ένα τέτοιο πιάτο δοκίμασε η Ερατώ όταν γεννήθηκε και μέχρι τώρα πάσχιζε να διώξει απ το στόμα της την πικρή γεύση της αποτυχίας του. Στην αρχή δεν το κατάλαβε, έτσι όμορφα σερβιρισμένο που ήταν, κι έφαγε λαίμαργα την ψευδαίσθησή του. Αλλά, όσο τα χρόνια περνούσαν και τίποτα δεν πήγαινε καλά, συνειδητοποίησε πως αν δεν έκανε κάτι για να ανατρέψει τα δεδομένα, η αποτυχημένη συνταγή της μοίρας της από πρόβλημα θα γινόταν αρρώστια, τρέλα και καταστροφή αναίτια. Το χειρότερο ήταν πως όλο αυτό συνέβαινε ερήμην της, γιατί δεν ήξερε πώς να περάσει στην άλλη όχθη της αντίφα- 7
ΜΑΡΙΝΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ σης και να δει πως ακόμα και τα άσχημα έχουν μια άλλη όψη, άλλη εικόνα κι άλλο τρόπο για να γλιτώνει κανείς απ το φαινομενικό. Δέκα χρόνων ήταν όταν πέθανε ο πατέρας της, κι όπως τα περισσότερα παιδιά, πίστεψε πως τον πήρε ο Θεός. Αναρωτήθηκε βέβαια τι ήθελε ειδικά το δικό της πατέρα ο Θεός και η απάντηση που πήρε την κάλυψε για λίγο. Επειδή ήταν ο καλύτερος μπαμπάς του κόσμου, της είπε η μάνα της, τον διάλεξε ο Θεός για να φροντίζει τα παιδάκια που είχαν ανέβει στον ουρανό και δεν είχαν μπαμπά να τα διαβάσει και να τα πάει στο πάρκο τις Κυριακές. Εκείνο το πάρκο φυσικά της φάνηκε παράξενο, γιατί σιγά μη στέκονταν το χώμα και οι κούνιες στον αέρα πάνω απ τα σύννεφα. Ο παράδεισος, καρδιά μου, είναι μια χώρα μακρινή που εμείς δε βλέπουμε. Λένε πως είναι τόσο όμορφη όσο μόνον οι καλοί και οι διαλεχτοί του Θεού αξίζει να γνωρίσουν. Κι εγώ τι θα κάνω μόνη μου τις Κυριακές; Έχεις εμένα, αγάπη μου. Εσύ κάθε μέρα είσαι στο μαγαζί και τις Κυριακές πηγαίνεις στην οργάνωση. Ήταν που σε φρόντιζε ο πατέρας σου, Ερατώ μου, τώρα όλα θ αλλάξουν. Αλήθεια το λες; Σου το υπόσχομαι! Να, φιλάω σταυρό. Αυτή ήταν η πρώτη γνωριμία της Ερατώς με το θάνατο, 8
ΑΔΕΙΕΣ ΚΥΡΙΑΚΕΣ και λόγω ηλικίας τo πήρε λίγο ανάλαφρα. Μετά ήρθαν οι άλλοι θάνατοι, που τη σημάδεψαν, τη διέλυσαν και τη γέμισαν θυμό, απογοήτευση, προδοσία. Μαμά, θα με πας στη συναυλία της Άννας Βίσση; Αυτό δεν είναι τίποτα, καρδιά μου. Στο Ηρώδειο θα πάμε να δεις τη «Λίμνη των Κύκνων» απ τα μπαλέτα Κίροφ και στην Επίδαυρο, στους «Όρνιθες». Δε φαντάζεσαι πόσο όμορφη και αστεία παράσταση είναι! Δεν ξέρω τι είναι αυτά που λες, εγώ θέλω να πάω στη Βίσση. Και πήγαν στο Λυκαβηττό στη συναυλία της Βίσση, και η Σοφία, με τζόκεϊ και σκούρα γυαλιά για να μην την πάρει κάνα μάτι, ήθελε να ανοίξει η γη να την καταπιεί. Βέβαια κάποιες στιγμές, που έπιασε τον εαυτό της να σιγοτραγουδάει και να λικνίζεται με το ρυθμό, παραμέρισε την προκατάληψη και παραδέχτηκε πως το ίνδαλμα της κόρης της είχε φωνή και ταλέντο και ήταν κρίμα να αναλώνεται για χάρη ενός αλλοπρόσαλλου ανώριμου κοινού που καμία σχέση δεν είχε με την τέχνη. Το δυστύχημα ήταν πως μέσα σ αυτό το κοινό βρισκόταν και η προέφηβη κόρη της, που τώρα περισσότερο από ποτέ χρειαζόταν όχι μόνο φροντίδα αλλά και σωστή εκπαίδευση. Ο Γιώργος, ο πρόωρα χαμένος άντρας της που πάσχιζε να ξεχάσει, ήταν καλός πατέρας με την έννοια της προσφοράς, ακατάλληλος όμως να οδηγήσει ένα παιδί στις ιδιαίτερες διαδρομές του πνεύματος, της γνώσης και της τέχνης. 9
ΜΑΡΙΝΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ Πολιτικός μηχανικός στο επάγγελμα, δεν άσκησε ποτέ την επιστήμη του σαν λειτούργημα. Συνεπαρμένος απ την ευκολία του κέρδους, από μελετητής έγινε εργολάβος και σαν τέτοιος πορεύτηκε μέχρι το θάνατό του. Δεκάδες οι πολυκατοικίες στις γειτονιές κι άλλα τόσα τα ξενοδοχεία, οι βίλες και τα εργοστάσια, είχαν καταξιώσει τον επιχειρηματία Γιώργο Σταθάτο, όχι όμως τον οικολόγο, οραματιστή με το αμπέχονο και τα μακριά μαλλιά που αγάπησε η Σοφία τότε στο Παρίσι. Φοιτητές και οι δύο, γνωρίστηκαν τυχαία σε μια οικολογική οργάνωση κι ένωσαν τις καρδιές και τις φωνές τους σε διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες και πορείες ενάντια σε όλα εκείνα που δηλητηριάζουν και καταστρέφουν κάθε μέρα το περιβάλλον. Ο Γιώργος, ήρεμος και ορθολογιστής, συμμετείχε παντού, αλλά όχι τόσο ενεργά όσο η Σοφία, που, μαχητική και παθιασμένη με τα πιστεύω της, ανέβηκε γρήγορα στην ιεραρχία της οργάνωσης και ο ρόλος της απέκτησε έως και διοικητική καρέκλα. Εκείνα τα όμορφα χρόνια, τα γεμάτα λόγια, λόγους και ξεκούραστα όνειρα, πάντρεψαν τον έρωτα με τις ιδέες, ανέβηκαν στο ποδήλατο του ενθουσιασμού και μέχρι την αποφοίτησή τους δεν έπαψαν να ακολουθούν την πορεία του ουράνιου τόξου. Όταν γύρισαν στην Αθήνα, με μια βαλίτσα βιβλία κι άλλη μια γεμάτη όνειρα και σχέδια για την ίδρυση ενός παραρτήματος της οικολογικής οργάνωσης στην Ελλάδα, η Σοφία ήταν ήδη έγκυος κατά λάθος και ο Γιώργος επέμενε να 10
ΑΔΕΙΕΣ ΚΥΡΙΑΚΕΣ παντρευτούν. Εκείνη τα είχε χάσει, γιατί δεν ήταν έτοιμη ούτε για σύζυγος ούτε για μάνα, κι όσο μπορούσε αντιστάθηκε. Αλλά όταν μπήκαν στη μέση οι γονείς, που ο Γιώργος φρόντισε να ενημερώσει, τα περιθώρια στένεψαν και χωρίς ενθουσιασμό είπε το ναι. Σοφία, δε μ αγαπάς; Πεθαίνω για σένα και το ξέρεις! Τότε γιατί; Γιατί φοβάμαι πως θα εγκλωβιστούμε στον αστισμό και τα όνειρά μας θα μείνουν στο ράφι. Δε μου έχεις εμπιστοσύνη; Κάτι της έλεγε να μην τον εμπιστευτεί, αλλά η καρδιά της τραγουδούσε εκείνα τα όμορφα που μέχρι σήμερα ηχούσαν στα αφτιά της. Στο πρώτο σπίτι τους, ένα μικρό διαμέρισμα του πατέρα της Σοφίας στο Κολωνάκι, αν και δεν τους αντιπροσώπευε, χώρεσε άνετα την αγάπη, τα βιβλία και τα οράματά τους. Δυο δωμάτια όλα κι όλα, με θέα στον ακάλυπτο, στέγασαν μια ευτυχία, πολλές γλάστρες, μια χελώνα και ένα καναρίνι κρεμασμένο στον τοίχο με την μπουκαμβίλια και τα γιασεμιά. Όλο αυτό βέβαια ήταν προσωρινό, γιατί μόλις το νερό της δουλειάς έμπαινε στο αυλάκι και μάζευαν κάποια χρήματα, θα μετακόμιζαν κάπου έξω στις ξεφτισμένες άκρες της Αθήνας, για να δημιουργήσουν απ την αρχή τον παράδεισό τους. Μια αγροικία σ ένα μεγάλο κτήμα γεμάτο οπωροφόρα, λουλούδια και ζώα θα γινόταν ζωντανό παράδειγμα ενός μοντέλου ζωής με οικολογία και ανθρώπινη προοπτική. 11
ΜΑΡΙΝΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ Τα οράματα και τα σχέδια όμως τις περισσότερες φορές μένουν στα σύννεφα και στα χαρτιά, γιατί, αντίθετα απ τους ανθρώπους, η ζωή είναι πεζή, ρεαλίστρια και πρακτική. Πρώτος το κατάλαβε ο Γιώργος, κι ας φοβόταν να το ομολογήσει στη Σοφία. Το γραφείο μελετών που είχε ανοίξει στο κέντρο είχε μεν δουλειά, αλλά ποτέ δε θα ήταν τόση και τέτοια που χρειαζόταν. Δεν το πιστεύω ότι συμβιβάζεσαι, ότι βολεύεσαι και προδίδεις τα όνειρά μας. Σοφία, σύνελθε και δες την πραγματικότητα. Τα όνειρα που επικαλείσαι χρειάζονται χρήματα, κι αν δεν αλλάξω πορεία δε θα τα βρούμε ποτέ. Μα θα δουλέψω, φιλόλογος είμαι, όπου να ναι έρχεται ο διορισμός μου. Εγώ έχω πάρει τις αποφάσεις μου και σε βεβαιώ δεν ήταν καθόλου εύκολο. Ο πατέρας μου έχει δίκιο. Θα πάρω δάνειο, θα με βοηθήσει κι αυτός και θα ξεκινήσω μια πολυκατοικία. Άλλη λύση δεν έχω. Αυτή ήταν η πρώτη ρήξη στο γάμο τους, γιατί ακολούθησαν κι άλλες, χειρότερες, που μετέτρεψαν σιγά σιγά το φοιτητικό έρωτα σε τυπική συμβίωση με ένα παιδί, την Ερατώ, που ήρθε κατά λάθος. Σε ένα μόλις χρόνο η πολυκατοικία του Γιώργου στην Ηλιούπολη είχε πουληθεί κι άλλες δύο με αντιπαροχή ήταν ήδη στα μπετά. 12
ΑΔΕΙΕΣ ΚΥΡΙΑΚΕΣ Η Σοφία ούτε να ακούσει δεν ήθελε για τις επιτυχίες και τα κέρδη του, επιμένοντας οραματικά. Όταν ήρθε ο πολυαναμενόμενος διορισμός της σ ένα χωριό της Καλύμνου, που φυσικά τον αρνήθηκε, έβαλε νερό στο κρασί της και δέχτηκε τη βοήθειά του για να ιδρύσει την οργάνωση και να ανοίξει ένα βιβλιοπωλείο στο κέντρο, στην οδό Βουλής. Το συμπαθητικό και σε επίκαιρη θέση «Βιβλιοπωλείο της Σοφίας» ήταν ιδιοκτησία του πατέρα της, και το εισόδημά του, που είχε εξασφαλίσει το μεγάλωμα και τις σπουδές της κόρης του στο Παρίσι, τώρα έγινε και η προίκα της. Μέσα σ αυτό το καταφύγιο που μύριζε χαρτί, ξύλο και γνώση, η Σοφία έφτιαξε το δικό της κόσμο, έναν κόσμο γεμάτο πολιτισμό, λόγο και φυσικά οικολογία. Τα ξύλινα λουστραρισμένα ράφια με την κυλιόμενη σκάλα που έφταναν ως το ταβάνι γέμισαν φιλοσοφία, ταξιδιωτικά δοκίμια και μελέτες για το μέλλον ενός πλανήτη που βρισκόταν στα πρόθυρα της καταστροφής. Κοντά στην είσοδο, για να βλέπει το δρόμο, είχε βάλει το γραφείο της, πάντα γεμάτο βιβλία και φακέλους με σημειώσεις και λογαριασμούς. Το πιο σημαντικό και αλληγορικό όμως για εκείνην ήταν ο Ζώης, το καναρίνι της, στο άσπρο περίτεχνο κλουβί που κρεμόταν στο στύλο πλάι της και όλη μέρα κελαηδούσε. Σ αυτόν τον αξιόλογο καταδικό της χώρο έστησε και την έδρα της οργάνωσης «Earth», που γρήγορα έγινε γνωστή και άρχισαν να συρρέουν από παντού εθελοντές. Συγγραφείς, 13
ΜΑΡΙΝΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ διανοούμενοι, ηθοποιοί, καλλιτέχνες και ανήσυχα μυαλά ήταν τα πρώτα μέλη που δραστηριοποιήθηκαν, οργανώθηκαν και η κοινή τους δράση κίνησε το ενδιαφέρον της Αθήνας αλλά και της επαρχίας. Η Σοφία, συνεπαρμένη απ τα ενδιαφέροντα αλλά και τον ανταγωνισμό της με τον Γιώργο, έπεσε με τα μούτρα στη δουλειά και το σπίτι σπάνια την έβλεπε. Την κόρη της τη συναντούσε το πρωί, πριν φύγει για το σχολείο, γιατί το βράδυ, όταν γύριζε κατάκοπη, εκείνη είχε κοιμηθεί. Κάποιες φορές μονάχα η Ερατώ ένιωθε τη νύχτα το χάδι της και το πρωί αναρωτιόταν αν ήταν αλήθεια ή της φαντασίας της. Κι ο Γιώργος δεν πήγαινε πίσω. Απ το πρωί στις οικοδομές για επίβλεψη και αργότερα στο γραφείο για λογαριασμούς, πληρωμές και πωλήσεις, ίσα που προλάβαινε να ρίξει μια ματιά στα μαθήματα της κόρης του, που μεγάλωνε με μια άξια αλλά ξένη γυναίκα. Μα τις Κυριακές, που η Σοφία είχε αφιερώσει στις απανταχού ανάγκες της οργάνωσης, εκείνος τις κρατούσε μόνο για την Ερατώ, που μεγαλώνοντας πίστεψε με το δίκιο της πως η διάσωση των ακτών, των υδροβιότοπων και των δασών άξιζαν για τη μάνα της περισσότερο απ αυτήν. Εκείνες τις Κυριακές διεκδίκησε η Ερατώ με πείσμα μετά τον ξαφνικό θάνατο του Γιώργου, και η αλήθεια είναι πως τις κέρδισε. Μέσα τους μεγάλωσε, έμαθε, συνάντησε απ την 14
ΑΔΕΙΕΣ ΚΥΡΙΑΚΕΣ αρχή τη μάνα της και αναθεώρησε πολλά απ όσα δίκαια ή άδικα της είχε καταλογίσει. Η Σοφία ήταν ένας άνθρωπος αληθινά αφιερωμένος σε ιδέες και πράξεις, που αφορούσαν το σύνολο και όχι τον εαυτό της, όπως μέχρι τότε νόμιζε η Ερατώ. Γιατί τα κάνεις όλα αυτά, μαμά; Πιστεύεις στ αλήθεια ότι μπορεί να αλλάξεις τον κόσμο; Όχι, Ερατώ. Δεν είμαι χαζή. Ξέρω πόσο μικρή και ασήμαντη είμαι. Αν όμως κάθε τίποτα σαν εμένα κι εσένα έσωζε μια δρασκελιά χώμα, ένα ποτήρι νερό, ένα ανυπεράσπιστο ζώο κι ένα δέντρο, ξέρεις πόσο διαφορετικός και οικείος θα γινόταν αυτός ο κόσμος; Το σκέφτηκε η Ερατώ, γιατί την άγγιξε και νόμισε πως κατάλαβε. Η μάνα της δεν ήταν παράλογη αλλά διαφορετική και το ενδιαφέρον της απασχολούσαν όχι διασφαλισμένες συνθήκες αλλά ευαίσθητες καταστάσεις, που έμεναν απροστάτευτες και ανοχύρωτες στους πέντε ανέμους του κακώς εννοούμενου πολιτισμού. Έτσι κάθε Κυριακή πρωί έφευγαν μαζί για κάποιο διαφορετικό προορισμό. Με ομάδες εθελοντών, που έφερναν μαζί και τα παιδιά τους, φύτευαν δέντρα σε καμένες βουνοπλαγιές, καθάριζαν ακτές, εμβολίαζαν αδέσποτα, κι όπου δεν μπορούσαν να βοηθήσουν, γιατί το κακό είχε παραγίνει, έκαναν σιωπηλές ή επιθετικές διαμαρτυρίες έξω απ τη Βουλή, τα υπουργεία ή τα εργοστάσια, που ρύπαιναν και μόλυναν με απόβλητα ποτάμια, λίμνες και καλλιέργειες. 15
ΜΑΡΙΝΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ Η ζωή της Ερατώς έμοιαζε γεμάτη καθώς μεγάλωνε, μάθαινε και λειτουργούσε διαφορετικά απ τα άλλα παιδιά. Η Σοφία δεν είχε συνειδητοποιήσει πως η κόρη της ήταν στην εφηβεία πια. Από παιδί είχε γίνει κορίτσι και μαζί με τις πρώτες οργανικές και συναισθηματικές της ανησυχίες θα συναντούσε την κριτική σκέψη, την άποψη, την αντίδραση και συχνά τη σύγκρουση με ό,τι δεν της ταίριαζε. Την πρώτη Κυριακή που δεν την ακολούθησε στην οργάνωση ήταν γιατί είχε πονοκέφαλο, τη δεύτερη είχε να πάει στα γενέθλια μια φίλης και την τρίτη, όταν οι προφάσεις είχαν σωθεί, ομολόγησε. Ο Άρης, δύο χρόνια μεγαλύτερος και πρόεδρος της τάξης του, της είχε προτείνει να βγουν. Να βγείτε και να πάτε πού; Σε κλαμπ, σε καφετέρια έχει σημασία; Έχει, γιατί είσαι μικρή κι έχεις καιρό γι αυτά. Καιρός είναι να τα γνωρίσω αυτά, μαμά. Είμαι δεκαπέντε χρονών και όλες μου οι φίλες τα έχουν με κάποιο αγόρι. Εσύ είσαι διαφορετική, αγάπη μου, εσύ προσφέρεις, ανησυχείς, διαμαρτύρεσαι, ξέρεις... Εσύ τα κάνεις όλα αυτά κι εγώ σέρνομαι πίσω σου. Βαρέθηκα και δε θέλω πια. Μπορείς να το καταλάβεις; Το σοκ για τη Σοφία ήταν μεγάλο. Δεύτερη φορά πρόδιδε τα όνειρά της κάποιος που αγαπούσε, και η απόρριψη της έπεσε βαριά. Κουράστηκες από τι; 16