HEART II HELLENIC CANCER SOCIETY ΔEΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Στην Αθήνα η Ετήσια Συνάντηση του Ευρωπαϊκού Δικτύου για τον Έλεγχο του Καπνίσματος (ΕNSP) που προωθεί την εισήγηση της Ελλάδας να αναγνωριστεί η προστασία από το παθητικό κάπνισμα ως ανθρώπινο δικαίωμα σε όλη την Ευρώπη Παράλληλα συζητούνται όλες οι ευρωπαϊκές και ελληνικές τάσεις και θέσεις σχετικά με το κάπνισμα, το ηλεκτρονικό τσιγάρο και το λαθρεμπόριο του καπνού Στην Αθήνα πραγματοποιείται 5-7 Ιουνίου η ετήσια συνάντηση του Ευρωπαϊκού Δικτύου για τον Έλεγχο του Καπνίσματος (European Network for Smoking and Tobacco Prevention- ΕΝSP), του επίσημου ευρωπαϊκού φορέα για το κάπνισμα όπου συμμετέχουν οι Πρόεδροι των Επιτροπών Ελέγχου Κατά των Καπνίσματος όλων των Ευρωπαϊκών χωρών. Στο πλαίσιο της συνάντησης, πραγματοποιήθηκε σήμερα συνέντευξη τύπου από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για τον Έλεγχο του Καπνίσματος (ENSP) και το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Eρευνών της Ακαδημίας Αθηνών στην οποία συμμετείχαν οι κκ. Παναγιώτης Μπεχράκης Πρόεδρος ENSP, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τον Έλεγχο του Καπνίσματος, MD, PhD (Mc Gill), FCCP, Αναπληρωτής
Καθηγητής Σχολής Δημόσιας Υγείας Πανεπιστημίου Harvard, Γεώργιος Σούρλας Γενικός Γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Prof Luke Clancy, BSc, MB, MD, PhD, FRCPI, FRCP (Edin), FFOMRCPI Director General, TobaccoFree Research Institute Ireland, Digital Depot, Prof. Bertrand Dautzenberg President of OFT (Office français de prévention du tabagisme) και Δρ. Νικόλαος Γαβαλάς, π. συμβ. καθηγητής ΔΠΘ, π. νομικός εμπειρογνώμων ΕΕ, δικηγόρος παρ' Αρείω Πάγω. Κεντρικό θέμα της φετινής συνάντησης του ENSP που έχει ως στόχο τη στρατηγική πρόληψης του καπνίσματος στους νέους μέσω των προγραμμάτων Heart II και SILNE, είναι η πρωτοποριακή εισήγηση της Ελλάδας στην Ευρώπη να αναγνωριστεί η προστασία από το παθητικό κάπνισμα ως ανθρώπινο δικαίωμα, μετά από σχετικό αίτημα που προσυπέγραψαν 10.000 Έλληνες φοιτητές. Σύμφωνα με την έρευνα γνώμης που πραγματοποιήθηκε πανελλαδικά στα ελληνικά πανεπιστήμια από την Εθνική Επιτροπή για τον Έλεγχο του Καπνίσματος σε συνεργασία με το Εθνικό Δίκτυο Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΔΕΤ), προτείνεται η ενεργοποίηση ευρωπαϊκών μηχανισμών για την αναγνώριση του παθητικού καπνίσματος ως ζήτημα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στους τομείς, υγείας εργασίας και προστασίας της γυναίκας και του παιδιού. Παράλληλα ζητείται να αναγνωριστεί το παθητικό κάπνισμα στους κλειστούς δημόσιους χώρους ως μια εκτεταμένη μορφή βίας, που στρέφεται κυρίως εναντίον μικρών παιδιών και αδύναμων πληθυσμιακών ομάδων, όπως είναι οι πάσχοντες από αναπνευστικά ή καρδιαγγειακά νοσήματα και οι έγκυες γυναίκες. Στη διάρκεια της συνέντευξης τύπου ο κ. Μπεχράκης παρέδωσε στον κ. Σούρλα το αίτημα των φοιτητών. Ο κ. Σούρλας συνεχάρη τον κ. Μπεχράκη για την πρωτοβουλία και δεσμεύτηκε για τη συμμετοχή του τελευταίου στην κατάρτιση του Εθνικού Σχεδίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όπως ανέφερε ο κ. Παναγιώτης Μπεχράκης: «Η πρωτοποριακή αυτή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα εισήγηση, που τέθηκε από ελληνικής πλευράς στα πλαίσια της κοινής συνάντησης του ENSP, ήταν αποτέλεσμα της δέσμευσης της Ελληνικής Επιτροπής Ελέγχου του Καπνίσματος ότι θα προωθήσει άμεσα
το αίτημα των Ελλήνων φοιτητών σε όλη την Ευρώπη μέσα από το ENSP, ώστε να ξεκινήσει διαβούλευση τόσο κεντρικά σε κάθε χώρα της Ευρώπης όσο και στις Βρυξέλλες. Αποτελεί επιτακτική ανάγκη η ανάληψη πρωτοβουλίας για να εφαρμοστούν στο σύνολό τους και χωρίς περιορισμούς οι διεθνείς διατάξεις ώστε η απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς δημόσιους χώρους να αναδειχθεί σε κορυφαίο Δικαίωμα του Ανθρώπου για τη διαφύλαξη της ζωής και της υγείας απειλούμενων ανθρώπων και ιδιαιτέρως γυναικών και παιδιών». Όπως έχει αποκαλύψει πρόσφατη έρευνα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, που διεξήχθη σε 192 χώρες, η έκθεση των μη καπνιστών στο παθητικό κάπνισμα προκαλεί 600.000 θανάτους ετησίως. Το 1/3 των θανάτων αυτών είναι παιδιά, ενώ ιδιαίτερα ευάλωτη κατηγορία είναι οι γυναίκες, με ετήσιο αριθμό θανάτων περίπου 281.000. Σύμφωνα με τον κ. Γαβαλά: «Με τα δεδομένα αυτά είναι απόλυτα δικαιολογημένη, αλλά μάλλον καθυστερημένη και ανεπαρκής η κινητοποίηση της διεθνούς κοινότητας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και των επί μέρους χωρών προς την κατεύθυνση της απαγόρευσης του καπνίσματος σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους. Άξια προσοχής είναι πρωτίστως η Διεθνής Σύμβαση για τον έλεγχο του καπνού, που έχει συναφθεί στα πλαίσια του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας το 2003 και στην οποία έχει προσχωρήσει τόσο η ΕΕ όσο και οι χώρες-μέλη, συμπεριλαμβανομένης βεβαίως και της Ελλάδος. Η Σύμβαση αυτή επιβάλλει στη Διεθνή Κοινότητα καθολική και χωρίς περιορισμούς απαγόρευση του καπνίσματος σε κάθε κλειστό χώρο προσιτό στο κοινό και στα συγκοινωνιακά μέσα. Ήδη όμως, δέκα ολόκληρα χρόνια μετά την θέση σε ισχύ της, η Διεθνής αυτή Σύμβαση δεν έχει εφαρμοστεί στο σύνολό της, αφού η μεν ΕΕ δεν έχει λάβει κάποιο νομικά δεσμευτικό μέτρο για την απαγόρευση του καπνίσματος στους κλειστούς χώρους, οι δε χώρες μέλη είτε την εφαρμόζουν ελλιπώς, είτε δεν την εφαρμόζουν καν, όπως λ.χ. συμβαίνει στην Ελλάδα. Ειδικά στη χώρα μας, η απαγόρευση του καπνίσματος δεν εφαρμόζεται για το λόγο ότι ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, αν και απέτυχαν ν αποτρέψουν την νομοθετική επιβολή της απαγόρευσης ωστόσο κατάφεραν να ακυρώσουν στην πράξη την εφαρμογή της, με συνέπεια χιλιάδες άνθρωποι (κυρίως γυναίκες και παιδιά), να απειλούνται να
προσβληθούν από σοβαρότατα νοσήματα όπως καρκίνο των πνευμόνων, καρδιόπαθειες, άσθμα και πολλά άλλα, ή ακόμη και να οδηγηθούν σε πρόωρο θάνατο.» Η επικινδυνότητα και οι συνέπειες του λαθραίου τσιγάρου στην υγεία των πολιτών αλλά και στην οικονομία της χώρας είναι ένα θέμα που επίσης απασχολεί τα μέλη του ENSP κατά την ετήσια συνάντησή τους. Ο Γεώργιος Σούρλας αναφερόμενος στις επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και στην εθνική οικονομία από το λαθρεμπόριο καπνικών προϊόντων τόνισε ότι από τα στοιχεία αναλύσεων του Γενικού Χημείου του Κράτους που εστάλησαν στη Γενική Γραμματεία Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, προέκυψε ότι σε λαθραία τσιγάρα διαπιστώθηκε υπέρβαση των νόμιμα αποδεκτών τιμών σε μονοξείδιο του άνθρακος μέχρι 100% στην πίσσα 70% και στη νικοτίνη 15%. Επισήμανε δε, ότι πέρα από τις δαπάνες που απαιτούνται για τη νοσηλεία αυτών που καπνίζουν νοθευμένα τσιγάρα, το Εθνικό Δημόσιο χάνει κάθε χρόνο έσοδα ύψους μέχρι 800 εκατομμύρια ευρώ ενώ το λαθρεμπόριο τσιγάρων ετησίως ανέρχεται σε 456 εκ. ευρώ. Συμπλήρωσε τέλος, ότι σε κάθε περίπτωση πρέπει να γίνεται σεβαστό το δικαίωμα της ελευθερίας των προσωπικών επιλογών αλλά και το δικαίωμα του ανθρώπου για προστασία της υγείας από το παθητικό κάπνισμα. Ο κ. Μπεχράκης πρότεινε στον κ. Σούρλα να προχωρήσει η επικύρωση από την ελληνική Βουλή του εγκεκριμένου από 171 χώρες Πρωτοκόλλου της Σεούλ για την αντιμετώπιση του λαθρεμπορίου καπνού καθώς το οξύ πρόβλημα του λαθρεμπορίου δε επιτρέπει να υιοθετηθούν τιμολογιακές και φορολογικές στρατηγικές για τον έλεγχο του καπνίσματος. Αναφερόμενος στις τάσεις και στις εξελίξεις στη χώρα του την Ιρλανδία, την πρώτη χώρα που θέσπισε την απαγόρευση του καπνίσματος στον εργασιακό χώρο το 2004, ο Prof Luke Clancy, τόνισε ότι μετά την εφαρμογή του νόμου, σημειώθηκε σημαντική μείωση στην θνησιμότητα, η οποία προέρχεται όχι τόσο από τις μειώσεις του ενεργητικού καπνίσματος, όσο από τις μειώσεις του παθητικού καπνίσματος!
Οι μελέτες στην Ιρλανδία καταδεικνύουν επίσης ότι μετά την απαγόρευση του καπνίσματος σημειώθηκε μείωση της τάξεως του 26% στους θανάτους από καρδιοπάθειες (ισχαιμική καρδιοπάθεια, IHD), 32% στους θανάτους από εγκεφαλικά και 38% στους θανάτους από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Οι μειώσεις στην θνησιμότητα από τις παραπάνω αιτίες διαπιστώθηκε στις ηλικίες 65 ετών και άνω ενώ η μείωση της θνησιμότητας από αποφρακτική πνευμονοπάθεια εντοπίστηκε κυρίως σε γυναίκες. Επίσης σύμφωνα με έρευνες, η νομοθεσία για το κάπνισμα οδήγησε στη μείωση γέννησης βρεφών με χαμηλό σωματικό βάρος. Σε δείγμα πάνω από μισό εκατομμύριο βρεφών που γεννήθηκαν από το 99 μέχρι το 2008 παρατηρήθηκε μείωση κατά 5% (περίπου 4000) στα βρέφη που το σωματικό τους βάρος θα ήταν μην φυσιολογικό αν δεν υπήρχε η απαγόρευση καπνίσματος το 2004. Μιλώντας για τις εξελίξεις στη χώρα του, ο κ. Clancy ανέφερε: «Την προηγούμενη εβδομάδα με αφορμή την παγκόσμια ημέρα κατά του καπνίσματος η ιρλανδική κυβέρνηση ανακοίνωσε την έγκρισή της για την προώθηση διαδικασιών υιοθέτησης απλών/τυποποιημένων συσκευασιών για όλα τα πακέτα τσιγάρων έτσι ώστε να πάψουν οι συσκευασίες των πακέτων να αποτελούν κινητή διαφήμιση και μέσο προώθησης. Είναι αποδεδειγμένο ότι ο σχεδιασμός και τα χρώματα των πακέτων αλλά και λέξεις όπως mild και light που μειώνουν τους κινδύνους ενθαρρύνουν την κατανάλωση. Η Ιρλανδία θα είναι η δεύτερη χώρα στον κόσμο που θα υιοθετήσει ομοιόμορφη συσκευασία και ένα ουδέτερο απλό χρώμα για όλα τα πακέτα τσιγάρων. Με τον τρόπο αυτό θα αντιμετωπίσει τη στρατηγική των βιομηχανιών να προσελκύουν παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών, για να διατηρήσουν τα μερίδια αγοράς τους που μειώνονται λόγω διακοπής του τσιγάρου ή θανάτων». Τέλος, ένα από τα καίρια ζητήματα της φετινής συνάντησης του ENSP είναι το ηλεκτρονικό τσιγάρο και οι τάσεις σχετικά με αυτό πανευρωπαϊκά. Ο Prof. Bertrand Dautzenberg ανέφερε ότι στη Γαλλία μόλις ψηφίστηκε νόμος βάσει του οποίου απαγορεύεται η διαφήμιση του ηλεκτρονικού τσιγάρου σε παιδιά αλλά και η χρήση του σε χώρους όπου απαγορεύεται και το κάπνισμα.