ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Κων/νος νος Καλλαράς Ιατρός Παθολόγος Καθηγητής Φυσιολογίας

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Η μελέτη των αλληλεπιδράσεων της φύσης (δηλ. εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος του οργανισμού) όσον αφορά στις επενέργειές τους στην ανθρώπινη ζωή Η χρήση της γνώσης της Φυσιολογίας στην καθημερινή μας ζωή

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Διδάσκει τί, πόσο, πότε και πώς να τρώμε, πόσο, πότε να κοιμόμαστε, πότε να αφοδεύουμε, πότε και πώς να ουρούμε κ.ο.κ. Διδάσκει πόσο νερό να πίνουμε και τις επιδράσεις του θερμού και ψυχρού νερού στον οργανισμό καθώς και τις επιδράσεις του θερμού και ψυχρού λουτρού, του jakuzee, κλπ

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Βοηθάει στην πρόληψη νοσημάτων με τη γνώση της ανοσίας Διδάσκει τι είδους άσκηση, πόση, πότε και πώς να την κάνουμε καθώς και την ωφέλεια και τις παρενέργειές της στο σώμα και την ψυχή (Φυσιολογία της Άσκησης)

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Διδάσκει για τις επιδράσεις των αρωμάτων, των χρωμάτων, της μουσικής, του χορού, του massage κ.ο.κ.. (Περιβαλλοντική( Φυσιολογία) Εξετάζει τις επιδράσεις της κατάστασης του εδάφους, των χημικών και οργανικών λιπασμάτων, των εντομοκτόνων στην συγκομιδή καθώς και τις επιδράσεις τους στην ανθρώπινη ζωή (Περιβαλλοντική Φυσιολογία)

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Διδάσκει τι ενδύματα να φορέσουμε και πως επηρεάζουν τη ζωή μας (Περιβαλλοντική Φυσιολογία) Διδάσκει για τις επιδράσεις του κλίματος, της ηλιακής ακτινοβολίας στο σώμα γενικώς και το όφελος για την υγεία μας (Περιβαλλοντική Φυσιολογία) Διδάσκει για τις επιδράσεις της γήρανσης, της κύησης και για το πώς να έχουμε καλύτερη υγεία στις περπτώσεις αυτές (Φυσιολογία της γήρανσης και της κύησης)

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Δεν είναι συνώνυμη με την Κλινική Φυσιολογία, ούτε με την Παθολογική Φυσιολογία οι οποίες αποτελούν μικρά κομμάτια της Εφαρμοσμένης Φυσιολογίας Στην Κλινική Φυσιολογία γίνεται εφαρμογή των γνώσεων της Φυσιολογίας στη διάγνωση, πρόγνωση και θεραπεία των νόσων Στην Παθολογική Φυσιολογία εξετάζονται οι μεταβολές της λειτουργίας του σώματος στην νόσο (Φυσιολογία της νόσου)

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Η Εφαρμοσμένη Φυσιολογία δεν είναι τίποτε άλλο από Φυσιολογία που μελετάται με αντικειμενικό σκοπό την εφαρμογή αυτής της γνώσης στη βελτίωση της ζωής μας

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΥΠΕΡΤΑΣΗ Κων/νος νος Καλλαράς Ιατρός Παθολόγος Καθηγητής Φυσιολογίας

Ορισμός της Υπέρτασης Αύξηση της αρτηριακής πίεσης πάνω από τα φυσιολογικά όρια, που έχει ως συνέπεια τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης νοσηρότητας και θνητότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα

Η μέση ΑΠ (Ρ Μ ) δηλ.. (Ρ( Σ + 2Ρ2 Δ ) / 3 είναι ανάλογη με τον ΚΛΟΑ και τις ολικές περιφερικές αντιστάσεις: Ρ Μ = ΚΛΟΑ x R ολ. περιφέρειας. Η R ολ. περιφέρειας περιγράφεται ως τροποποίηση του νόμου του Poiseuille: R ολ. = k. n L / r 4, όπου n = η γλοιότητα του αίματος,, L = το μήκος των αγγείων,, r = η μέση διάμετρος των αγγείων αντίστασης.

Η Ρ Σ επηρεάζεται κυρίως από τον ΟΠ και ιδιαίτερα από την ταχύτητα εξώθησης του αίματος. Η Ρ Δ επηρεάζεται κυρίως από τις περιφερικές αντιστάσεις και από τον χρόνο που διατίθεται για τη ροή του αίματος μέσα στις αρτηρίες (δηλ. από τη διάρκεια της διαστολής των κοιλιών που καθορίζεται από την καρδιακή συχνότητα).

Η Ρ Σ αυξάνεται όταν: 1) αυξηθεί η Ρ Δ του προηγούμενου σφυγμού, 2) αυξηθεί ο ΟΠ, 3) αυξηθεί η ταχύτητα εξώθησης (χωρίς μεταβολή του ΟΠ) ή 4) ελαττωθεί η αορτική ή η αρτηριακή ευενδοτότητα.

Η Ρ Δ αυξάνεται όταν: 1) αυξηθεί η Ρ Σ του συγκεκριμμένου σφυγμού, 2) ελαττωθεί η ταχύτητα εξώθησης, 3) αυξηθεί η αορτική ή η αρτηριακή ευενδοτότητα, 4) αυξηθεί η καρδιακή συχνότητα ή 5) αυξηθούν οι ολικές περιφερικές αντιστάσεις.

Bray J.J. et al. Human Physiology,4 th ed. Blackwell, 1999

Guyton & Hall Textbook Of Medical Physiology, 11th Ed. Elsevier-Saunders, 2006

Guyton & Hall Textbook Of Medical Physiology, 11th Ed. Elsevier- Saunders, 2006

Συσχέτιση μέσης αρτηριακής πίεσης με τις μεταβολές νεφρικής αποβολής ύδατος και NaCl (καμπύλες νεφρικής απόδοσης). Από Guyton & Hall Τροποποιημένο Δ= καμπύλη νεφρικής απόδοσης νεφρού in situ, Γ= καμπύλη νεφρικής απόδοσης σε παθολογικές καταστάσεις, E= καμπύλη νεφρικής απόδοσης νεφρού invitro

Καμπύλεςνεφρικήςαπόδοσηςσεδιάφορεςυπερτασικές καταστάσεις που προκαλούνται από παθολογική νεφρική λειτουργία 1=φυσιολογική καμπύλη, 2=αυξημένη αρτηριακή νεφρική αντίσταση, 3=υπερέκκριση αγγειοτενσίνης ή αλδοστερόνης, 4=ελαττωμένη νεφρική μάζα, 5=ελαττωμένος συντελεστής σπειραματικής διήθησης Από Guyton & Hall Τροποποιημένο

Σημασία του Συστήματος RAAS Σε φυσιολογική λειτουργία του συστήματος ρενίνης-αγγειοτενσίνης αγγειοτενσίνης, αύξηση της πρόσληψης NaCl κατά 50 φορές προκαλεί αύξηση της μέσης ΑΠ μόνο κατά 4-66 mm Hg, σε πειραματόζωα. Σε αποκλεισμό του συστήματος η ίδια αύξηση της πρόσληψης NaCl προκαλεί 10πλάσια αύξηση της ΑΠ, έως και κατά 50-60 mm Hg. Στους ανθρώπους, σε φυσιολογική λειτουργία του συστήματος ρενίνης-αγγειοτενσίνης αποδείχθηκε ότι η αύξηση της πρόσληψης NaCl κατά 150 φορές προκαλεί αύξηση της μέσης ΑΠ μόνο κατά περίπου 17 mm Hg.

Επίδραση της πρόσληψης NaCl στην αρτηριακή πίεση. Οι καμπύλες με κλίση είναι καμπύλες νεφρικής απόδοσης και η καμπύλη Α αντιστοιχεί στην καμπύλη νεφρικής απόδοσης από αλατοφόρτιση Από Guyton & Hall Τροποποιημένο

Συμβολή των νεφρών στη μακροπρόθεσμη ρύθμιση του όγκου του εξωκυττάριου υγρού. Αλληλεπίδραση ΚΛΟΑ και περιφερικών αντιστάσεων

Επίδραση του μηχανισμού αυτορρύθμισης στην ΑΠ Μία χρόνια αύξηση του όγκου του αίματος κατά 2% αυξάνει τη μέση πίεση πλήρωσης κατά 5% και συνεπώς τη φλεβική επαναφορά και τον ΚΛΟΑ κατά 5%. Η αύξηση αυτή του ΚΛΟΑ μπορεί να αυξήσει τις περιφερικές αντιστάσεις κατά 25-50%. 50%. Η αύξηση αυτή πολλαπλασιαζόμενη επί την κατά 5% αύξηση του ΚΛΟΑ δίνει μία αύξηση της ΑΠ κατά 30-57% 57%.

Μηχανισμοί δευτεροπαθούς υπέρτασης ανάλογα με το βαθμό συμμετοχής υπερφόρτισης όγκου και/ή αγγειοσύσπασης

1. Υπέρταση από υπερφόρτιση με όγκο υγρών («ογκοεξαρτώμενη») Guyton & Hall Textbook Of Medical Physiology, 11th Ed. Elsevier-Saunders, 2006

Υπέρταση από υπερφόρτιση με όγκο υγρών («ογκοεξαρτώμενη») Guyton & Hall Textbook Of Medical Physiology, 11th Ed. Elsevier-Saunders, 2006

1.1.Υπέρταση σε νεφροπαθείς που συντηρούνται με τεχνητό νεφρό Από Guyton & Hall, Τροποποιημένο

Διάκριση των νεφρικών νοσημάτων που προκαλούν ουραιμία ή ΥΠ (Από παθοφυσιολογική άποψη) 1.- Απώλεια νεφρικής μάζας με φυσιολογικούς παραμένοντες νεφρώνες ουραιμία αλλά σπάνια ΥΠ. 2.- Σπειραματοπάθεια ή αύξηση της νεφραγγειακής αντίστασης ΥΠ αλλά όχι ουραιμία αν υπάρχει ισότιμη βλάβη όλων των σπειραμάτων. 3.- Επί αυξημένης επαναρρόφησης στα σωληνάρια (π.χ. επί πρωτοπαθούς αλδοστερονισμού) ΥΠ αλλά όχι ουραιμία. 4.- Επί καταστροφής του σωληναριακού επιθηλίου επαναρρόφηση ύδατος και άλατος και τάση προς υπόταση, εκτός εάν το άτομο προσλαμβάνει μεγάλες ποσότητες άλατος και ύδατος. Η κατάσταση πάντως αυτή παρατηρείται σπανίως.

1.2.Υπέρταση από πρωτοπαθή υπεραλδοστερονισμό Από Guyton & Hall Τροποποιημένο

2. Αγγειοσυσπαστική υπέρταση 2. 1. Πειραματική υπέρταση από συνεχή έγχυση αγγειοτενσίνης ΙΙ για ημέρες ή εβδομάδες σε πειραματόζωα Από Guyton, 1991

2.1.Επίδραση της αγγειοτενσίνης ΙΙ στους νεφρούς 2.2.Υπέρταση από φαιοχρωμοκύττωμα Από Guyton & Hall Τροποποιημένο

2.3. Υπέρταση από νεφρική ισχαιμία 2.3.1. Υπέρταση τύπου μονονέφρου Goldblatt Guyton & Hall Textbook Of Medical Physiology, 11th Ed. Elsevier-Saunders, 2006

2.3.2. Υπέρταση τύπου Goldblatt με δύο νεφρούς Η καμπύλη νεφρικής απόδοσης του ισχαιμικού νεφρού υφίσταται παράλληλη μετάθεση σε υψηλότερες τιμές ΑΠ ενώ του φυσιολογικού ελάττωση της κλίσης ώστε να μετακινηθεί επίσης σε υψηλότερα επίπεδα ΑΠ (καμπύλες 2 και 3) Από Guyton & Hall Τροποποιημένο

2.3.3.Υπέρταση σε νεφροπάθειες με χρόνια υπερπαραγωγή ρενίνης Παρατηρείται συχνά στην κλινική πράξη διάσπαρτες περιοχές του ενός ή και των δύο νεφρών να είναι ισχαιμικές ενώ άλλες περιοχές απολύτως φυσιολογικές. Στην περίπτωση αυτή, που είναι ανάλογη με την ΥΠ τύπου Goldblatt με δύο νεφρούς, οι ισχαιμικές περιοχές του νεφρού εκκρίνουν ρενίνη και η παραγόμενη αγγειοτενσίνη ΙΙ προκαλεί την κατακράτηση νατρίου και ύδατος από τις φυσιολογικές νεφρικές περιοχές.

3.Υπερτάσεις από συνδυασμό υπερογκαιμίας και αγγειοσύσπασης 3.1. Υπέρταση από στένωση του ισθμού της αορτής 3.2. Υπέρταση σε τοξιναιμία της κύησης 3.3. Νευρογενής υπέρταση

3.1. Υπέρταση από στένωση του ισθμού της αορτής Ο μηχανισμός της ΥΠ είναι σχεδόν ταυτόσημος με της ΥΠ τύπου μονονέφρου Goldblatt Ιδιαίτερη σπουδαιότητα στην ΥΠ της στένωσης του ισθμού της αορτής παρουσιάζει ο μηχανισμός αυτορρύθμισης ο οποίος και μόνος αρκεί για να ερμηνευθεί το ότι η αιμάτωση στο άνω μισό του σώματος είναι φυσιολογική

3.2. Υπέρταση σε τοξιναιμία της κύησης Από Guyton & Hall Τροποποιημένο

3.3. Νευρογενής υπέρταση Οξεία νευρογενής ΥΠ μπορεί να προκληθεί από διατομή των νεύρων των τασεοϋποδοχέων του αορτικού τόξου και του καρωτιδικού βολβού ή από καταστροφή του πυρήνα της μονήρους δεσμίδας οπότε διακόπτεται η ανασταλτική GABA-εργική επίδραση στην C 1 υπερτασική περιοχή του προμήκους και προκαλείται οξεία αύξηση της μέσης ΑΠ από 100 mm Hg σε 160 mm Hg. Η υψηλή όμως αυτή ΑΠ επανέρχεται συνήθως στο φυσιολογικό μέσα σε 2 ημέρες περίπου εξαιτίας της «κεντρικής προσαρμοστικής επαναρρύθμισης» του μηχανισμού ρυθμίσεως της ΑΠ διά των τασεοϋποδοχέων.

4. Αυτόματη υπέρταση σε πειραματόζωα Γενετικώς καθοριζόμενη ΥΠ έχει παρατηρηθεί σε μία φυλή σκύλων, μία φυλή κουνελιών και τέσσερις φυλές επιμύων. Στη φυλή Okamoto των επιμύων αρχικά υπερδραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και σε απώτερα στάδια ΥΠ προσπειραματική νεφρική αντίσταση καθώς και της διαπερατότητας των σπειραματικών μεμβρανών. Σε δύο άλλες φυλές επιμύων έχουν παρατηρηθεί επίσης μεταβολές στη νεφρική λειτουργία.

5. Ιδιοπαθής υπέρταση Η ιδιοπαθής ΥΠ είναι νόσος στην οποία υπάρχει μία πολυπαραγοντική (πολυγονιαδιακή) κληρονομούμενη προδιάθεση για αύξηση της ΑΠ κάτω από ορισμένους εξωτερικούς ή περιβαλλοντικούς παράγοντες. Οι κυριότεροι από αυτούς είναι: η παχυσαρκία, η αυξημένη πρόσληψη NaCl, η αυξημένη κατανάλωση οινοπνεύματος, η ελαττωμένη σωματική άσκηση (καθιστική ζωή), η ελαττωμένη πρόσληψη Κ + και η ψυχοκοινωνική επιβάρυνση (stress).

5.1. Παράγοντες που προκαλούν αύξηση του ΚΛΟΑ Η αύξηση της δραστηριότητας του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Η αυξημένη πρόσληψη Νa + με τη διατροφή σε προδιατεθειμένα άτομα. Η ελαττωμένη ικανότητα των νεφρών σε προδιατεθειμένα άτομα για φυσιολογική αποβολή Νa +

5.2. Παράγοντες που προκαλούν αύξηση των περιφερικών αντιστάσεων (1) Η αυξημένη ποσότητα της κυκλοφορούσας αγγειοτενσίνης ΙΙ, ο σχηματισμός της οποίας οφείλεται σε υπερέκκριση ρενίνης που αποδίδεται σε ισχαιμία του νεφρού και υπερσυμπαθητικοτονία. Ο αυξημένος τόνος του συμπαθητικού νευρικού συστήματος ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια της ιδιοπαθούς ΥΠ

5.2. Παράγοντες που προκαλούν αύξηση των περιφερικών αντιστάσεων (2) Η μειωμένη έκκριση αγγειοδιασταλτικών ουσιών όπως προσταγλανδινών, βραδυκινίνης και ουδέτερων λιπιδίων από τη μυελώδη μοίρα των νεφρών Η υπερπλασία των αρτηριών και αρτηριολίων με αυξημένα ποσά νατρίου και ύδατος στα αγγειακά τοιχώματα (water-logged vessels) Ο μηχανισμός αυτορρύθμισης που ενεργοποιείται από την υπερβολική αιμάτωση των οργάνων εξαιτίας του αυξημένου ΚΛΟΑ.

5.3. Νεότερες απόψεις για την ιδιοπαθή υπέρταση (1) Οι κυτταρικές μεμβράνες των υπερτασικών είναι περισσότερο διαπερατές στα ιόντα και η διακίνησή τους διαμέσου αυτών είναι εντονότερη από ό,τι στους νορμοτασικούς. Ειδικά η ενεργότερη αντιμεταφορά Na + -H +, κατά την οποία γίνεται είσοδος Na + στον ενδοκυττάριο χώρο και έξοδος H + στον εξωκυττάριο, θεωρείται ως δείκτης γενετικής επιβάρυνσης των υπερτασικών.

5.3. Νεότερες απόψεις για την ιδιοπαθή υπέρταση (2) Ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της μειονεκτικότητας του νεφρού να αποβάλλει την περίσσεια του Na + και του ενδοκυττάριου χώρου είναι ο λεγόμενος υποθαλαμικός νατριουρητικός παράγοντας ή αναστολέας της Na + -K + -ATPάσης ή ουσία παρόμοια προς τη διγοξίνη (digitalis-like like factor). ο νεφρός (κατά τις απόψεις των Dahl και συν.) δεν μπορεί να απεκκρίνει την περίσσεια Na + (θεωρία των dewardener και McGregor)

5.3. Νεότερες απόψεις για την ιδιοπαθή υπέρταση (3) Σχέση μεταξύ σακχαρώδους διαβήτου τύπου ΙΙ, παχυσαρκίας και ΥΠ. Η ινσουλίνη διεγείρει την Ca 2+ -ATPάση και την Na + -K + -ATPάση στα κύτταρα ελαττώνοντας την ενδοκυττάρια συγκέντρωση του Na + και Ca 2+, συγχρόνως όμως διεγείρει και την αντιμεταφορά Na + - H + αυξάνοντας έτσι την ενδοκυττάρια συγκέντρωση του Na +. Στο νεφρό προκαλεί κατακράτηση Na + λόγω διέγερσης της αντιμεταφοράς Na + -H + και της Na + -K + -ATPάσης.

5.3. Νεότερες απόψεις για την ιδιοπαθή υπέρταση (4) Η ελαττωμένη έκλυση ΑΝΡ από τους κόλπους της καρδιάς Η ελαττωμένη παραγωγή ΝΟ από τα ενδοθηλιακά κύτταρα Η ελάττωση της ισταμίνης ή της βιταμίνης D Η αύξηση της PTH, της ενδοθηλίνης ή της σεροτονίνης Η ελαττωμένη πρόσληψη με την τροφή K + ή Mg 2+ ή P ή Se ή Cu H αυξημένη ή η ελαττωμένη πρόσληψη Ca 2+ Το αυξημένο ιξώδες του αίματος. Άτομα που ως έμβρυα είχαν μικρό βάρος ενώ ήταν μεγάλο το μέγεθος του πλακούντα. Ανοσολογικές μεταβολές μπορεί να συμβάλλουν στην παθογένεια της ΥΠ.

Ηκαμπύλη νεφρικής απόδοσης σε ασθενείς με ιδιοπαθή υπέρταση Guyton & Hall Textbook Of Medical Physiology, 11th Ed. Elsevier-Saunders, 2006

Χαρακτηριστικά σοβαρής ιδιοπαθούς υπέρτασης 1) της μέσης ΑΠ κατά 40-60%, 2) RBF σε απώτερα στάδια κατά 1 1 / 2 φορά 3) της αντίστασης της ροής διαμέσου των νεφρών κατά 2-4 φορές 4) ο GFR διατηρείται σχεδόν φυσιολογικός 5) ο ΚΛΟΑ είναι σχεδόν φυσιολογικός, 6) των περιφερικών αντιστάσεων κατά 40-60%, 7) απέκκριση επαρκών ποσοτήτων Na + και ύδατος από τους νεφρούς μόνον εάν η ΑΠ είναι υψηλή.

Γενικές αρχές θεραπείας της ιδιοπαθούς υπέρτασης (1) Φάρμακα που βελτιώνουν τη νεφρική αιμάτωση (1) α) κεντρικώς δρώντα συμπαθητικολυτικά (α-μεθυλντόπα, κλονιδίνη, μοξονιδίνη), β) περιφερικώς δρώντα συμπαθητικολυτικά [β-αναστολείς (προπρανολόλη), α 1 -αναστολείς (πραζοσίνη), α και β- αναστολείς (λαβεταλόλη)], γ) αγγειοδιασταλτικά με άμεση δράση στις λείες μυϊκές ίνες (υδραλαζίνη, μινοξιδίλη), δ) αγγειοδιασταλτικά δρώντα με αναστολή των διαύλων Ca 2+ (διϋδροπυριδίνες διϋδροπυριδίνες, διλτιαζέμη, βεραπαμίλη),

Γενικές αρχές θεραπείας της ιδιοπαθούς υπέρτασης (1α) Φάρμακα που βελτιώνουν τη νεφρική αιμάτωση (2) ε) αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης-αμεα αμεα (εναλαπρίλη), στ) αναστολείς των υποδοχέων ΑΤ 1 της αγγειοτενσίνης (λοσαρτάνη, καντερσαρτάνη κλπ.) ζ) αναστολείς ρενίνης (αλισκιρένη)

Γενικές αρχές θεραπείας της ιδιοπαθούς υπέρτασης (2) Φάρμακα που ελαττώνουν τη επαναρρόφιση Na + και ύδατος στα σωληνάρια δηλ. νατριουρητικά ή διουρητικά φάρμακα (φουρεσεμίδη, υδροχλωροθειαζίδη, σπειρονολακτόνη, επλερενόνη).

Επιδράσεις της υπέρτασης στον οργανισμό Οι επιπτώσεις της χρόνιας αύξησης της ΑΠ στον οργανισμό αφορούν το μυοκάρδιο (καρδιακή υπερτροφία- μυοκαρδιακή ισχαιμία, καρδιακή ανεπάρκεια), τον εγκέφαλο (αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια), τους οφθαλμούς (υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια) και τους νεφρούς (νεφροπάθεια τελικού σταδίου) καθώς και τα αγγεία γενικότερα (περιφερική αποφρακτική αγγειακή νόσος). Ρ Δ >130 mm Hg με χαρακτηριστικές βλάβες του αμφιβληστροειδούς καθώς και των νεφρών και του εγκεφάλου χαρακτηρίζεται ως κακοήθης υπέρταση.