Ν ο η τ ι κ ή. Γ ε ω σ τ ρ α τ η Γ ι κ ή

Ν ο η τ ι κ ή Γ ε ω σ τ ρ α τ η Γ ι κ ή

Ν ι κ ο σ Λ υ Γ ε ρ ο σ Ν ο η τ ι κ ή Γ ε ω σ τ ρ α τ η Γ ι κ ή

σχεδιασμός: Βίκυ τσατσαμπά σελιδοποίηση: M. & Y. Martinez εξώφυλλο: σύμφωνα με τα έργα του Ν. Λυγερού Έκδοση: Ignitions, Lyon ISBN: 978 2 9168 0816 1 www.lygeros.org Ignitions 2011

Πίνακας περιεχομένων 1. Δύο χάρτες, μία στρατηγική... 11 2. η χρονική διάσταση του εδαφικού... 13 3. η αντίσταση των ψηφίδων... 15 4. Δύο ορίζοντες, ένας λαός... 18 5. Πρόσφυγες και προσφυγές, θέμα ηθικής και στρατηγικής... 20 6. τη γη μάς έδωσαν κυπριακή στο περιγιάλι του κόσμου... 22 7. εξωτερικοί συνδυασμοί και εσωτερικοί ελιγμοί... 24 8. τεκτονικές κινήσεις και νέα δυναμική... 27 9. ευρωπαϊκή σκέψη και κυπριακό όραμα... 29 10. η αξιολογία του ευρωπαϊκού ορίζοντα... 31 11. η αδιαλλαξία της αλλαγής ως ευρωπαϊκή οντολογία... 34 12. ο συντονισμός ως στόχος... 36 13. τα ανθρώπινα δικαιώματα ως νοητική οντότητα... 39 14. η ανάγκη της συνείδησης... 41 15. το άνοιγμα των οδοφραγμάτων ως στρατηγική «θυσία»... 43 16. η διεκδίκηση ως δικαίωμα... 46 17. ευρωπαϊκή δικαιοσύνη... 48 18. ελιγμοί και συνδυασμοί... 50 19. το ευρωπαϊκό ύφος του ελληνισμού... 53 20. η σύμβαση του αλτρουισμού... 55 21. Μόνο οι πρωτοβουλίες προκαλούν αντιδράσεις... 57 22. η δύναμη του μύθου... 60 23. η μάχη των προσφυγών... 62 24. η οικονομία ως δυναμική της ηθικής... 64 25. ο εποικισμός ως στρατηγικός στόχος... 67

26. ο τόπος της ουτοπίας... 69 27. τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ευρωπαϊκή λύση... 72 28. αλλαγή στρατηγικής και στρατηγική αλλαγής... 74 29. το κυπριακό και οι αλλαγές... 76 30. ανάλυση δεδομένων... 78 31. ευρωπαϊκές αποφάσεις... 80 32. η πολλαπλή έννοια των ευρωεκλογών... 81 33. η γαλλική συμβολή... 83 34. η ανασύνταξη του κυπριακού... 85 35. συνάντηση με την ιστορία... 87 36. αλλαγή φάσης του κυπριακού... 89 37. η πολυπλοκότητα της αναγνώρισης... 91 38. ιστορική απόφαση της κύπρου... 93 39. Πολυκλαδικές ευρωπαϊκές σχέσεις... 95 40. η παραβίαση ως εξωτερική πολιτική... 97 41. Πολιτικές σχέσεις σε ριψοκίνδυνο πλαίσ... 99 42. ιδιότητες του αυστριακού πλαισίου... 101 43. επιστροφή και αντίσταση... 103 44. Πολιτικό πλαίσιο και κυπριακό... 105 45. το σφουμάτο ως νοητικό σχήμα... 107 46. κύπρος και συνθήκη της Λωζάννης... 109 47. Όταν καταρρέουν τα βρετανικά προσχήματα... 111 48. Γλωσσολογία και εξωτερική πολιτική... 113 49. η αυστρία ως καταλυτικό πλαίσιο του κυπριακού... 115 50. το διαφωτιστικό παρελθόν... 117 51. Πολεμολογικοί στοχασμοί... 119 52. ελληνικές προσφυγές... 122 53. το κληρονομητήριο ως πρώτο βήμα της προσφυγής... 124 54. Προστασία μειονοτήτων και ευρωπαϊκές προσφυγές... 126

55. Δύο άρθρα της σύμβασης περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών... 128 56. Παράδοξα εναντίον παρανόμων... 130 57. Προσφυγική οντότητα... 132 58. κινήσεις αδράνειας... 134 59. ανθρώπινα δικαιώματα και αδικία... 135 60. η συμβολή της συνθήκης αδριανουπόλεως... 137 61. συνθήκη Βερολίνου και διπλωματικό πλαίσιο... 139 62. η συνθήκη ανακωχής Μούδρου και η τουρκική πολιτική... 141 63. το σύμφωνο της ιεράς συμμαχίας και η συμβολή του στην επανάσταση... 144 64. τουρκοκρατία και στρατοκρατία... 146 65. ανάλυση και επιχειρήματα... 148 66. Ποινικοποίηση και ανθρώπινα Δικαιώματα I... 150 67. Ποινικοποίηση και ανθρώπινα Δικαιώματα II... 152 68. η ποινικοποίηση της μη αναγνώρισης ως ανθρώπινη αξία... 156 69. το πρωτόκολλο περί εκκενώσεως των τουρκικών εδαφών της συνθήκης της Λωζάννης... 159 70. οι άξονες του τουρκικού στρατηγικού δόγματος... 161 71. η δυναμική των διαπραγματεύσεων... 163 72. η νέα απόφαση του εδαδ... 165 73. συσχετισμοί και συγκρίσεις... 167 74. ευρωπαϊκές μάχες και ανατολικές διαμάχες... 169 75. οι εγκλωβισμένοι ως τέχνασμα τακτικής... 171 76. συνδιάσκεψη ειρήνης Παρισίων και Παρατηρήσεις... 174 77. τείχη και γέφυρες... 176 78. η εκκλησία της κύπρου ως στρατηγικός στόχος... 176 79. Μία μετα-μοντέρνα μορφή παιδομαζώματος... 178 80. ανάλυση του άρθρου 59 του τμήματος Β

της συνθήκης της Λωζάννης... 180 81. ανάλυση του άρθρου 40 του τμήματος ε της συνθήκης της Λωζάννης... 182 82. η σύμβαση των αθηνών ως συνέχεια... 184 83. οι γκρίζοι λύκοι ως πρόσχημα του βαθέος κράτους... 186 84. από τη ρεαλιστική πολιτική στη διεκδίκηση του αυτονόητου... 188 85. η γεωστρατηγική αξία της γαλλο κυπριακής συμμαχίας... 190 86. Γεωστρατηγικές πρωτοβουλίες και καινοτομίες... 192 87. το γεωστρατηγικό δόγμα ως ορατό του αοράτου... 194 88. Δομικά στοιχεία της ελληνικής γεωστρατηγικής... 196 89. τοπολογική ελληνική γεωστρατηγική... 198 90. η ευρωπαϊκή Ένωση ως στρατηγικός στόχος... 200 91. η κύπρος και τα νέα στρατηγικά δεδομένα της ανατολικής Μεσογείου... 203 92. από την πολιτική ανεξαρτησία στη γεωπολιτική συμμαχία... 205 93. η μειονοτική πολλαπλότητα της ελλάδας... 207 94. Δομικά στοιχεία της γεωπολιτικής... 209 95. τεχνητός εκσυγχρονισμός και στρατιωτικό αντιπαράδειγμα... 211 96. η έμφαση της τακτικής ως στρατηγικό Λάθος... 213 97. η αποτελεσματικότητα της αφαιρετικότητας στη στρατηγική... 215 98. η στρατηγική ως πολεμολογική έννοια... 217

Δύο χάρτες, μία ςτρατηγική 1. Δύο χάρτεσ, Μία στρατηγική Όπως ξέρουμε όλοι τώρα, το σχέδιο ανάν περιέχει δύο χάρτες, άσχετα αν αρχικά οι ειδικοί έλεγαν ότι δεν υπήρχε χάρτης. εδώ, θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε το στρατηγικό νόημα αυτής της κίνησης. Όπως και να είναι το σχέδιο εφόσον υπήρξε εισβολή και μάλιστα βίαιη, ο μόνος χάρτης που θα μπορούσε να γίνει δεκτός από τον κυπριακό πληθυσμό είναι η κύπρος. κι όπως αυτό το ενδεχόμενο δεν υπάρχει σ ένα διαπραγματευτικό πλαίσιο, κάθε χάρτης που θα μπορούσε να προτείνει το σχέδιο ανάν, δεν θα γινόταν αποδεκτός. άρα η μόνη λύση, όχι του κυπριακού αλλά απλώς για τη δημοσιοποίηση του σχεδίου ανάν, ήταν να προταθούν τουλάχιστον δύο χάρτες. κι από στρατηγικής πλευράς το θέμα του χάρτη δεν έχει ενδιαφέρον. Διότι δεν είναι ούτε ο ένας ούτε ο άλλος καλύτερος από τον άλλον και δεν είναι κανένας από τους δύο καλός. σημασία έχει η διχοτόμηση του αντιπάλου. Πρώτον, ο αντίπαλος δηλαδή εμείς, παίρνοντας στα χέρια του το σχέδιο ανάν και ανακαλύπτοντας την ύπαρξη του χάρτη α και του χάρτη Β, διερωτάται ποιος είναι καλύτερος για την πλευρά του. Δηλαδή, χωρίς να το καταλάβει καλά-καλά εισχωρεί στο πλαίσιο της επιλογής δίχως να συνειδητοποιήσει ότι η επιλογή είναι ανύπαρκτη. Έτσι μ αυτόν τον τρόπο, το σχέδιο σπάζει το μέτωπο του αντιπάλου και μάλιστα έχει και περιθώρια για να κινηθεί χρησιμοποιώντας τα ίδια τα ΜΜε του αντιπάλου. Διότι 11

Νοητική γεωςτρατηγική εκείνος, το πρώτο πράγμα που θα κάνει δεν θα είναι να αντισταθεί στο σχέδιο, αλλά να αναλύσει και να καταλάβει την καλύτερη επιλογή. ενώ αυτή δεν υπάρχει εφόσον η ίδια η επιλογή είναι λανθασμένη κίνηση. το σύστημα το ξέρει, σημασία έχει να μην το ξέρει ο απλός πολίτης. σ ένα δεύτερο στάδιο, ο αντίπαλος για ενημέρωση και από δημοκρατική συνείδηση θα καταφύγει στις δημοσκοπήσεις δήθεν για να μάθει τι σκέφτεται ο λαός και θα ρωτήσει: Ποιο από τα δύο σενάρια για το εδαφικό στο σχέδιο ανάν θα προτιμούσατε; α) αυτό που προνοεί την επιστροφή πρόσθετου μέρους της περιοχής της κεντρικής καρπασίας με τα χωριά Πραστειό, Λιμνιά, σκυλλούρα και Πυργά. B) αυτό που προνοεί μέρος της καρπασίας με τη Γιαλούσα, το ριζοκάρπασο και τον απόστολο ανδρέα. και παρόλο που η πλειοψηφία του λαού δεν θα δεχτεί κανένα από τα δύο σενάρια, ο αναλυτής θα συνεχίσει τη στρατηγική του προτρέχοντας σε οικονομικούς αλλά και συναισθηματικούς στόχους για να εξηγήσει τα αποτελέσματα. το τρίτο και αποτελεσματικότερο στάδιο αυτής της στρατηγικής είναι ότι ακόμα κι αν υπάρξει μια αντίσταση του λαού, μπορεί να την εξηγήσει δηλώνοντας ότι προέρχεται από έναν πληθυσμό που ανήκει σε μια περιοχή που δεν θα επιστραφεί στους κύπριους, όπως είναι η κερύνεια, με την έννοια ότι είναι φυσιολογικό εφόσον δεν έχει τίποτα να κερδίσει. το νοητικό σχήμα της στρατηγικής του σχεδίου ανάν είναι σχετικά απλό: εξουδετέρωση του σημαντικότερου 12

η χρονική Διάςταςη του εδαφικού στοιχείου της αντίστασης, εξασφάλιση της ερμηνείας του σχεδίου και διχοτόμηση του μετώπου του αντιπάλου με την επιλογή χρησιμοποιώντας τη φυσιολογική αδράνειά του. Όπως βλέπουμε, η στρατηγική αυτή ωφελεί μόνο και μόνο το σχέδιο κι όχι την κύπρο μας διότι το εδαφικό είναι κίνηση αντιπερισπασμού. 2. η χρονική Διάσταση του εδαφικού ακόμα κι αν η γενική τακτική της ενημέρωσης και των δημοσκοπήσεων παραμένει σταθερή προσπαθώντας να διαμορφώσει την αντίσταση του κυπριακού λαού κατά του σχεδίου ανάν ερμηνεύοντάς την ως δείγμα του φόβου της αλλαγής, το επόμενο στάδιο της ενταξιακής μας πορείας είναι η αντιμετώπιση των αρνητικών σημείων του σχεδίου. Όχι για να διεξαχθούν διαπραγματεύσεις, αλλά αντιθέτως για να τις καθυστερήσουμε. το σημαντικότερο από αυτά τα σημεία δεν είναι ούτε το συνταγματικό ούτε το οικονομικό, μα το εδαφικό. το εδαφικό πρέπει να επιλεχθεί από την κυπριακή εξουσία διότι αποτελεί το πιο αδύνατο σημείο της τουρκικής πλευράς. αν και δεν μπορούμε να ελευθερώσουμε τα κατεχόμενά μας, πρέπει να το χρησιμοποιήσουμε θετικά. εφόσον σ αυτό το σχέδιο δεν έχουμε τίποτα να κερδίσουμε ενώ η άλλη πλευρά έχει μόνο να χάσει όσον αφορά στο εδαφικό, μας παραμένει η πρωτοβουλία. Όχι για να κερδίσουμε μια σπιθαμή εδάφους, μα για να βάλουμε την αντίθετη πλευρά σ ένα οριακό σημείο το οποίο δεν της επιτρέπει να δεχτεί το 13

Νοητική γεωςτρατηγική σχέδιο ως αποτέλεσμα, μα μόνο ως βάση διαπραγματεύσεων. Διότι ακόμα και σ αυτό το στρατηγικό σημείο σημασία δεν έχει ο χώρος μα ο χρόνος. η παράλληλη διαδικασία αυτής της ανοικτής τακτικής είναι η δημιουργία ενός θετικού πλαισίου εντός της ευρωπαϊκής Ένωσης. και όντως βλέπουμε ότι όσο πλησιάζουμε την οριακή ημερομηνία υπάρχουν όλο και θετικότερα στοιχεία για την ένταξή μας ανεξάρτητα από τη «δήθεν» λύση του κυπριακού. Μ αυτόν τον τρόπο, οι πιέσεις και οι εκβιασμοί που έχουμε υποστεί χάνουν σιγάσιγά τη δύναμή τους και μας επιτρέπουν με τα σημερινά δεδομένα να πάρουμε πρωτοβουλίες στον τομέα των στρατηγικών συνδυασμών. Όμως για να πετύχουμε τους στόχους μας, πρέπει να αποφύγουμε τη διχοτόμηση του προσφυγικού στοιχείου. Διότι αυτός είναι ο στόχος της στρατηγικής των δύο χαρτών. Δεν πρέπει να δεχτούμε καμία διαφοροποίηση και να παραμείνουμε ενωμένοι. συναισθηματικά είναι το πιο αδύνατο σημείο μας και οι αντίπαλοί μας το ξέρουν και προσπαθούν να το χρησιμοποιήσουν εις βάρος μας. Γι αυτόν τον ίδιο λόγο, το εδαφικό παραμένει για μας το ισχυρότερο στοιχείο της αντεπίθεσής μας. αν καταφέρουμε να καταλάβουμε όλοι μας ότι όντως δεν υπάρχει λύση όσον αφορά στο εδαφικό κι ότι ο μόνος μας στόχος είναι η ένταξή μας, τότε το αδύνατο σημείο θα γίνει όντως ισχυρό. η συνολική προσπάθεια των εχθρικών δυνάμεων είναι η χρονική πίεση της κυπριακής Δημοκρατίας για να δεχθεί ένα απαράδεκτο σχέδιο στα πλαίσια της ένταξης. ενώ 14

η αντίςταςη των ψηφίδων όπως ξέρουμε όλοι μας τώρα, δεν υπάρχει συσχετισμός. ενώ δεν υπάρχει ουσιαστική διαμόρφωση του σχεδίου. ενώ όλο το σχέδιο δεν προσφέρει τίποτα άλλο παρά μια διχοτόμηση του νησιού μας στο προσφυγικό πεδίο. αντικειμενικά και στρατηγικά το σχέδιο δεν αποτελεί την τελευταία ευκαιρία διαπραγματεύσεων, αλλά την τελευταία κίνηση των εχθρών μας πριν την ένταξή μας στην ευρωπαϊκή Ένωση, γιατί ξέρουν ότι όχι μόνο θα μας ωφελήσει μα θα μας δώσει κι ένα καινούργιο και ισχυρότερο πλαίσιο αληθινών διαπραγματεύσεων. το σχέδιο ανάν επιτρέπει και στους αμερικανούς να διατηρήσουν τη μεσογειακή τους στρατηγική και στους άγγλους τις βάσεις τους με τη δικαιολογία της εγγυήτριας δύναμης. σ εμάς όμως το σχέδιο δεν προσφέρει τίποτα. άρα, η μόνη σωστή στάση μας είναι να πάρουμε πρωτοβουλίες όχι πια παθητικής άμυνας, μα δυναμικής αντίστασης αλλάζοντας το πεδίο μάχης χρησιμοποιώντας τη χρονική διάσταση του εδαφικού. 3. η αντίσταση των ψηφίδων Γιατί η κύπρος να είναι η μόνη χώρα στη γη όπου το πράσινο σημαίνει νεκρό; Γιατί η κύπρος να είναι η μόνη χώρα στη γη όπου ο ουρανός έχει κόκκινα στίγματα; Γιατί η κύπρος να είναι χώρα ξένων και τόπος εξορίας για τους κύπριους; Μπορεί να μην υπάρχει λόγος, υπάρχει όμως αιτία. η ύπαρξη δύο διαφορετικών ουσιών στον ίδιο χώρο δεν είναι ούτε επικίνδυνη ούτε αρνητική, είναι ένας πλούτος. 15

Νοητική γεωςτρατηγική Όμως αν στον ίδιο χώρο προσθέσουμε ένα καταλυτικό στοιχείο το οποίο είναι φαινομενικά ουδέτερο, τότε υπάρχει η πιθανότητα μιας αντίδρασης, ακόμα και εκρηκτικής αντίδρασης, χωρίς όμως να επηρεάσει τον καταλύτη. ο ίδιος φαινομενικά δεν φταίει σε τίποτα, ο ένοχος είναι η ύπαρξη δύο διαφορετικών ουσιών. αν, λοιπόν, οι ιστορικές γνώσεις του καταλύτη τού επιτρέπουν να προβλέπει τη μεταγενέστερη αντίδραση, μπορεί να την ενεργοποιήσει όποτε τη χρειαστεί για την ίδια του τη στρατηγική που δεν ακολουθεί τα τοπικά δεδομένα. Διότι ολικά, ο τοπικός πόλεμος δεν είναι παρά μία μάχη. το σημαντικό στοιχείο μίας τοπικής στρατηγικής δεν είναι παρά μία λεπτομέρεια της γεωστρατηγικής. το κυπριακό ακολουθεί το μοντέλο των ρωσικών κούκλων. το ζευγάρι ελληνοκύπριος-τουρκοκύπριος είναι μία λεπτομέρεια του ζευγαριού Έλληνας-τούρκος, το οποίο είναι μία λεπτομέρεια του ζευγαριού ευρωπαίοςασιάτης, το οποίο είναι μία λεπτομέρεια του ζευγαριού χριστιανός-μουσουλμάνος, το οποίο είναι μία λεπτομέρεια του ζευγαριού Δύση-ανατολή. κάθε κίνηση στο ψηλότερο επίπεδο έχει αμέτρητες επιπτώσεις σε όλα τα άλλα. άρα, όταν προσπαθούμε να λύσουμε το κυπριακό από μόνο του δεν είναι παρά κινήσεις που δεν μπορούν να καταλήξουν σε τίποτα. το πρόβλημα των καταλυτών είναι ότι η ένταξή μας στην ευρωπαϊκή Ένωση αλλάζει το επίπεδό μας στη γεωστρατηγική και αυτό δυσκολεύει τους τοπικούς ελιγμούς. Έτσι αναγκάστηκαν να πείσουν τις τοπικές εξουσίες για να εξασφαλίσουν τη διατήρηση της κατάστασης δήθεν 16

η αντίςταςη των ψηφίδων για να λύσουν το κυπριακό. ενώ οι προτάσεις του σχεδίου δεν είναι παρά προφυλακτικά μέτρα για να μειώσουν τις δυνατότητές μας όταν θα έχουμε ενταχθεί στην ευρωπαϊκή Ένωση. κάνοντας αυτή την κίνηση προσπαθούν να κρατήσουν τις πρωτοβουλίες τους και ακόμα κι αν δεν φαίνονται ουσιαστικές οι υπογραφές, σημασία έχει η δέσμευση που αποτελούν. το χρονοδιάγραμμα είναι σχετικά απλό εφόσον προτεραιότητα έχει η ένταξή μας. Όμως προβλέποντας τις θετικές επιπτώσεις για την κύπρο, οι ξένοι αξιωματούχοι εξακολουθούν να μας πιέζουν με δήθεν εκβιασμούς. και ποτέ δεν είδαμε τόσες εισηγήσεις στο κυπριακό από «ουδέτερες» κυβερνήσεις σε περίοδο ειρήνης. Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε ότι αυτές οι «ουδέτερες» κυβερνήσεις, αυτοί οι «προστάτες» της ειρήνης βοήθησαν το πράσινο να γίνει νεκρό στην κύπρο μας. κι αν δεν βούλιαξαν το νησί μας στα βάθη της Μεσογείου είναι μόνο και μόνο για να το καταπιέζουν ευκολότερα. Όμως το νησί μας δεν είναι ούτε βάσεις ούτε αεροπλανοφόρο. κι ο λαός μας δεν είναι μια μάζα πιονιών πάνω σε μια στρατηγική σκακιέρα. Ένας είναι ο στόχος μας: η ένταξή μας στην ευρωπαϊκή Ένωση. Ένας είναι ο σύμμαχός μας: ο χρόνος. Ένα είναι το όπλο μας: η δυναμική του ασήμαντου. Ναι, είμαστε ασήμαντοι, όμως ξέρουμε ότι ο καθένας μας αποτελεί μια ψηφίδα του ελληνισμού, εκείνης της οντότητας που χάρισε στην ευρώπη την ιδέα του ουμανισμού. 17

Νοητική γεωςτρατηγική 4. Δύο ορίζοντεσ, ΈΝασ ΛαΌσ Ένα από τα δυσκολότερα πράγματα που μπορεί να σπάσει ο ανθρώπινος νους δεν είναι ούτε τα τείχη, ούτε οι γραμμές, μα ο ίδιος του ο ορίζοντας. εκείνος που χωρίζει την ύπαρξη με τη γνώση της ύπαρξης. εκείνος που διαφοροποιεί τη συνείδηση από τη σκέψη δημιουργώντας αυτή τη μετα-οντότητα, τη σκέψη πάνω στη σκέψη, τη μετα-σκέψη. αν και ο ορίζοντας φαίνεται εξαρχής ένα όριο που δεν μπορεί ν αγγίξει ο άνθρωπος, λειτουργεί απλώς σαν φράγμα σ ένα μοναδικό πλαίσιο. αυτό που ένας άνθρωπος μόνος του δεν μπορεί να καταφέρει, είναι εύκολος στόχος για τη συνεργατική νοημοσύνη. Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του ανθρώπου είναι η ομαδικότητά του. κι αυτή η ιδιότητά του, του επιτρέπει την επίτευξη στόχων που παραμένουν ακατόρθωτοι όταν τους αντιμετωπίζουμε ατομιστικά. το ίδιο συμβαίνει και με το φαινόμενο του ορίζοντα. Διότι το κάθε μέλος μιας ομάδας αν και έχει τον προσωπικό του ορίζοντα στη σκέψη, η δομή των συνολικών οριζόντων διαμορφώνει αυτό το αόρατο φράγμα προκαλώντας εξόδους για το συστημικό οργανισμό που αποτελεί. Μ αυτόν τον τρόπο η ομάδα βρίσκει πιο εύκολα λύσεις σε προβλήματα που είναι όντως εξαιρετικά δύσκολα. Βλέπουμε, λοιπόν, μια υπαρξιακή εξέλιξη μέσω των οντοτήτων του ατόμου, του συνόλου, της ομάδας, που καταλήγει στην ιδέα του δικτύου. και οι ανάλογες ερμηνείες είναι ο άνθρωπος, η μάζα, η παρέα και η ανθρωπότητα. η καθολικότητα του μοντέλου επιτρέπει άλλους συνδυα- 18

Δύο ορίζοντες, ένας λαός σμούς. η εφαρμογή του πάνω στην αναζητούμενη μάζα του συστήματος τη διαμορφώνει ως λαό. σ αυτό το νέο πλαίσιο, η αρχική μάζα σαν λαός αποκτά πρωτοβουλία. Βλέπουμε ότι στις κρίσιμες φάσεις, αυτή η δομή του λαού αυτο-οργανώνεται φυσιολογικά διότι αποκτά τις ιδιότητες ενός νευρωνικού δικτύου. κάθε μέλος του συνειδητοποιώντας ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί μόνο του σε μια εξωτερική πρόκληση, συνδέεται με τα άλλα μέλη για να κατορθώσει κάτι το φαινομενικά ασύλληπτο για το σύστημα. η απουσία μιας αρχικής δομής προσφέρει την επιλογή μιας νέας που δεν συμπίπτει με τα δεδομένα του συστήματος. η κινητοποίηση του λαού λειτουργεί σαν μια αόρατη τακτική που μετατρέπεται σε μη προβλέψιμη στρατηγική. αν και μπορούμε να ερμηνεύσουμε εκ των υστέρων τη γέννηση του λαϊκού κυπριακού κινήματος αυτές τις κρίσιμες ημέρες, είναι δύσκολο ακόμη και για τις εξουσίες της δήθεν ουδετερότητας να προβλέψουν τις κινήσεις του. και δεν μπορούν πια να πουν ότι δεν υπάρχει λαϊκή και μαζική αντίσταση. τίποτα πια δεν μπορεί να εξασφαλισθεί σ ένα δεδομένο πλαίσιο διότι όλα τα στοιχεία του είναι δυναμικά και ανεξάρτητα. Έτσι, στρατηγικά, αυτή η μαζική ύπαρξη μίας αντίστασης επιτρέπει και ελιγμούς στα κυβερνητικά στελέχη που έχουν πια μία εσωτερική πίεση που ελαφρύνει τις εξωτερικές πιέσεις. ακόμη κι αν αυτό δεν σημαίνει υποχρεωτικά ένα γενικό συντονισμό, στρατηγικά προσφέρει μεγαλύτερες δυνατότητες. Διότι το λαϊκό κίνημα δεν είναι μία συμπαγής μάζα που εύκολα θα γινόταν ένας στόχος, μα ένα δίκτυο ομάδων 19

Νοητική γεωςτρατηγική που λειτουργούν ασκώντας τοπικές πρωτοβουλίες. κι αυτό το μη ιεραρχικό σύστημα αντίστασης πρέπει να το διατηρήσουμε έως την επίτευξη του μοναδικού μας σημερινού στόχου: την ένταξή μας στην ευρωπαϊκή Ένωση, για ν αγγίξουμε ύστερα έναν άλλο ορίζοντα: το κυπριακό. 5. ΠρΌσφυΓεσ και ΠροσφυΓΈσ, θέμα ηθικήσ και στρατηγικήσ Μια από τις πιο συνηθισμένες κριτικές που ασκούν εναντίον μας ξένοι που δεν γνωρίζουν το κυπριακό, αφορά στην ευημερία του τόπου μας. η βάση της κριτικής τους είναι ο δήθεν συσχετισμός που υπάρχει μεταξύ επιτυχίας και ευτυχίας. και όντως, μερικοί από μας και ειδικά οι πρόσφυγες νιώθουν ένοχοι όταν τους κατηγορούν για την επιτυχία τους. Λες και χάνεις τα ηθικά σου δικαιώματα, όταν καταφέρεις να ξεπεράσεις τη δυστυχία του πεπρωμένου σου. Πόσοι είναι οι κύπριοι που έχασαν κυριολεκτικά όλη τους την περιουσία με τη βίαιη εισβολή των τούρκων στο νησί μας και άρχισαν τη ζωή τους πάλι από την αρχή; Όλοι μας ξέρουμε ότι αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού. Πόσοι όμως αντιλαμβάνονται ότι το δυναμικό αυτών των ανθρώπων που δεν είχαν τίποτα άλλο να χάσουν είναι ένας από τους λόγους της ένταξής μας στην ευρώπη; Δίχως το βιοτικό της επίπεδο, η κύπρος δεν θα μπορούσε να διεκδικήσει τίποτα. κι αν η ένταξή μας αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τη λύση, οφείλεται όντως στο δυναμικό στοιχείο της οικονομίας 20

Πρόςφυγες και Προςφυγές, θέμα ηθικής και ςτρατηγικής μας. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η ευημερία μας δεν είναι ένα στίγμα. η ουσία είναι ότι ένα οικονομικό στοιχείο, αν το χειριστούμε στρατηγικά, μπορεί να γίνει ακόμα κι ένα επιχείρημα ηθικής. η ευημερία μας, σ έναν τόπο που βασανίζεται ακόμα από το κατοχικό σύστημα με όλες τις ουδέτερες επεκτάσεις του, αποδεικνύει ότι ο λαός μας μπορεί να ξεπεράσει και τις πιο δύσκολες συνθήκες. κι εφόσον τώρα αλλάξαμε το πλαίσιο του κυπριακού διότι δεν είμαστε πια μία κύπρος στην ευρώπη, αλλά μία ευρώπη που έχει την ιδιότητα της κύπρου, πρέπει να χειριστούμε ακόμα πιο δυναμικά τις ικανότητές μας για να προωθήσουμε τα δικαιώματά μας. η ιστορία μάς έμαθε ότι η οικονομία είναι μία στρατηγική έννοια. τα ανθρώπινα δικαιώματα ανήκουν δυστυχώς σ έναν ενεργητικό τομέα και όντως εξετάζονται παθητικά. Όμως η δικαιοσύνη δεν έρχεται από μόνη της, χρειάζεται πάλη. τα καθεστώτα αλλάζουν μόνο με τις πιέσεις. η στάση μας πρέπει να είναι δυναμική. οι προσφυγές προσφέρουν όχι μόνο ένα θετικό πλαίσιο για την κύπρο, αλλά και μία δυναμική πίεση εναντίον της τουρκίας. οι προσφυγές αποτελούν μία δίκαιη διαδικασία, η οποία είναι ακόμα πιο δυναμική στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Διότι για να ενταχθεί η τουρκία πρέπει να συμπληρώσει όλα τα ενταξιακά κριτήρια. άρα η μαζικοποίηση των προσφυγών παίζει ένα σημαντικό ρόλο διότι τώρα δεν είναι απλώς μία αναμέτρηση μεταξύ κύπρου και τουρκίας, αλλά ευρώπης και τουρκίας. Για να επιτευχθεί αυτός ο κοινός στόχος, πρέπει να υπάρχει ένας συντονισμός ο οποίος θα 21

Νοητική γεωςτρατηγική αρχίσει με την ενημέρωση της διαδικασίας. κάθε πολίτης της κύπρου πρέπει να ξέρει ότι η κυβέρνηση θα τον βοηθήσει σ αυτή τη διαδικασία, ότι υπάρχουν δικηγόροι που είναι έτοιμοι να χειριστούν την υπόθεσή του μ ένα ελάχιστο κόστος, ότι υπάρχουν ανεξάρτητες οργανώσεις και επιχειρήσεις που θα συμπληρώσουν τα αναγκαία έξοδα. το δίκαιο είναι μαζί μας, αλλά δεν πρέπει να το περιμένουμε. η αναμονή είναι ένας μικρός θάνατος. τώρα δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε, μόνο να κερδίσουμε τα δικαιώματά μας παλεύοντας μαζικά, χρησιμοποιώντας τα οικονομικά μας όπλα και αντιμετωπίζοντας δυναμικά το κυπριακό. Μας έκλεψαν το παρελθόν μας, όμως το μέλλον μάς ανήκει. 6. τη Γη Μάσ ΈΔωσαΝ κυπριακή στο ΠεριΓιάΛι του κόσμου σε μία μάχη, όταν ο αντίπαλός σου μπορεί να προβλέψει τις κινήσεις σου, είσαι θεωρητικά χαμένος διότι ανήκεις στον ορίζοντα της στρατηγικής του. Για τον αντίπαλό σου δεν είναι ανάγκη να προστρέξει σε καινοτομίες για να σε εξουδετερώσει, η εικόνα του μέλλοντός σου του αρκεί. Για τους «ουδέτερους» αξιωματούχους, η πρώτη ημερομηνία δεν έχει τόση σημασία όσο το χρονοδιάγραμμα. ακόμα και τώρα που δεν πέτυχαν τον αρχικό τους σκοπό, η στρατηγική τους πολιτική δεν έχει επηρεαστεί ουσιαστικά. ο λόγος είναι ότι η επίτευξη της ένταξής μας δεν προήλθε τόσο από την εσωτερική μας πολιτική, αλλά από 22

τη γη μάς έδωςαν κυπριακή ςτο Περιγιάλι του κόςμου την ηπειρωτική συμμαχία της ευρώπης που αντιστάθηκε γενναία στις αγγλοαμερικανικές πιέσεις. τώρα όμως που η κύπρος βρίσκεται όντως σ ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο, το πρόβλημα του σχεδίου ανάν επανέρχεται με μία άλλη κρίσιμη ημερομηνία. η διαφορά τώρα προέρχεται από την ανεξαρτησία των κινήσεών μας σχετικά με την ένταξή μας. η καθορισμένη ημερομηνία εισχωρεί πλέον σ ένα απόλυτα κυπριακό πλαίσιο. Όλα θα παιχθούν εντός κύπρου και με την ιδιομορφία της πολιτικής της. Όσο στην αρχική ημερομηνία υπήρχε ένα υπερκομματικό πλαίσιο, τόσο τώρα η εσωτερική πολιτική θα παίξει τον κυριότερο ρόλο. και όλοι μας ξέρουμε τι μπορεί να γίνει σε τέτοιες περιόδους εφόσον ο κάθε πολιτικός θα κοιτάξει πρώτα τα προσωπικά του συμφέροντα, ύστερα του κόμματός του που δεν συμπίπτουν υποχρεωτικά και τελικά του εθνικού. Όπως ξέρουμε όλοι, τα κόμματα είναι αναγκαία για την ύπαρξη της δημοκρατίας σ ένα ειρηνικό πλαίσιο. Παίζουν το ρόλο της διαφοροποίησης των ιδεών και εμπλουτίζουν την πολιτική και κοινωνική ύλη. Όμως όταν η περίοδος είναι κρίσιμη, για στρατηγικούς λόγους, τα κόμματα αποτελούν μόνο και μόνο μια διχοτόμηση της άμυνάς μας. ενώ την ίδια στιγμή οι «ουδέτεροι» αξιωματούχοι ακολουθούν μία ενιαία στρατηγική πολιτική. Έτσι, όχι μόνο ο στόχος παραμένει ο ίδιος, αλλά ο αντίπαλός τους από εσωτερικές και αντιφατικές πιέσεις των κομμάτων του κομματιάζει τις δυνάμεις του. Όλοι οι αναλυτές γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι το κράτος είναι πιο αδύνατο σε προεκλογικές φάσεις διότι 23

Νοητική γεωςτρατηγική δεν υπάρχει συντονισμός κινήσεων. κι ακόμα κι αν υπήρχε μία υπερκομματική κίνηση, με το χρόνο και τις πιέσεις η αδράνεια της μάζας θα επιστρέψει στα πλαίσια του παρελθόντος, δηλαδή στις κομματικές παρατάξεις. ο καθένας θα κοιτάξει να βοηθήσει το στενό του κύκλο, και οι «ουδέτεροι» αξιωματούχοι γνωρίζοντάς το, θα το χρησιμοποιήσουν για να διαφοροποιήσουν τα τωρινά δεδομένα. θα περιμένουν πρώτα να γευτεί ο λαός μας τις γιορτές και οι πολιτικοί μας τις τεχνητές επιτυχίες μιας απεγνωσμένης στρατηγικής, για να χτυπήσουν και πάλι και πιο δυνατά όταν θα υπάρχουν κομματικές τριβές για τις προεδρικές εκλογές. Όλα θα κριθούν εκεί. από εκείνη τη στιγμή και πέρα, θα έχουμε το μέλλον που μας αξίζει. Διότι αν ξεχάσουμε το εθνικό θέμα, η λύση του κυπριακού θα είναι πια εντελώς χαμένη. το να κερδίσεις μία διπλωματική μάχη είναι ασφαλώς καλό, αλλά μόνο και μόνο αν έχεις στρατηγικές ικανότητες να κερδίσεις τον πόλεμο. ο πόλεμος της κύπρου μας δεν τελείωσε ακόμα και τώρα ένα μόνο όπλο έχουμε στα χέρια μας, τη συλλογική μας σκέψη διότι είμαστε όλοι υπεύθυνοι για το μέλλον της πατρίδας μας. 7. εξωτερικοί συνδυασμοί και εσωτερικοί ελιγμοί Με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο προσπάθησαν να μας πείσουν ότι υπήρχε συσχετισμός μεταξύ ένταξης και λύσης του κυπριακού ενώ η πρόσφατη ιστορία απέδειξε το αν- 24

εξωτερικοί ςυνδυαςμοί και εςωτερικοί ελιγμοί τίθετο, τώρα θα πλέξουν έναν άμεσο συνδυασμό μεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής. Όντως το αρχικό χρονοδιάγραμμα του σχεδίου ανάν χρησιμοποιούσε ήδη ημερομηνίες της εσωτερικής πολιτικής, όχι όμως επειδή υπήρχε συσχετισμός, μα επειδή έπρεπε να υπάρχει. η ιδέα αυτού του παμπάλαιου στρατηγικού συστήματος είναι η εσωτερική μετακίνηση του μετώπου. Βασίζεται πάνω στην πολιτική αιτιολογία που προσφέρει περισσότερους στόχους από το στρατιωτικό στοιχείο. Διότι για ένα δημοκρατικό κράτος, όποιο και να είναι το αποτέλεσμα των εκλογών, η προεκλογική περίοδος είναι πάντα μία επικίνδυνη περίοδος για τη σταθερότητά του. άρα, για την αντίπαλη πλευρά, όταν υπάρχει θέμα διαπραγματεύσεων ή ακόμα επεμβάσεων, μία τέτοια περίοδος είναι θετική γιατί εκ φύσεως προσφέρει ευκαιρίες διχοτόμησης, όχι μόνο του μετώπου μας αλλά ακόμα και του κέντρου των αποφάσεών μας. Όμως εφόσον είχαμε ήδη δεχτεί το χρονοδιάγραμμα και το σχέδιο ως βάση διαπραγματεύσεων, δεν είναι ωφέλιμο να παλεύουμε εναντίον αυτού του συστήματος, αντιθέτως πρέπει να το χρησιμοποιήσουμε κι εμείς με τις κοινότητες που υπάρχουν στο εξωτερικό, όπως στο Λονδίνο. η διασπορά ενός λαού, όταν είναι καλά δομημένη με εσωτερικές προεκτάσεις, αποτελεί ως lobby ένα ισχυρό διαπραγματευτικό πεδίο. Πρέπει, λοιπόν, να ενεργοποιήσουμε τις επαφές μας έτσι ώστε να υπάρχει ένας συντονισμός στον αγώνα μας ιδιαίτερα σ αυτό το νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Πολλοί από εμάς τους ίδιους θεωρούν ότι αυτές οι δεκαετίες έχουν κουράσει το λαό μας με τα αρνητικά απο- 25

Νοητική γεωςτρατηγική τελέσματά τους, και εν μέρει είναι όντως η αλήθεια, διότι αν δεν υπήρχαν οι προσωπικές πρωτοβουλίες και οι διάφορες προσφυγικές μάχες, ποια θα ήταν τα επιτεύγματά μας; στην ουσία, η παθητική στάση δεν προσφέρει ισχυρές θέσεις. Όμως θέλουμε δεν θέλουμε, ο κυπριακός λαός όχι μόνο κατάφερε να επιζήσει κάτω από δύσκολες συνθήκες, μα ανέβασε ουσιαστικά το βιοτικό του επίπεδο, πράγμα το οποίο βοήθησε στις διαδικασίες της ενταξιακής μας πορείας. και η ίδια η ένταξή μας αποτελεί μία καινοτομία για την επίλυση του κυπριακού. Όμως το θετικότερο στοιχείο για τον κυπριακό λαό είναι η ανανέωση της αντίστασης. Ναι, είναι αλήθεια ότι μερικοί από τους αρχικούς μας πολεμιστές έπεσαν στο πεδίο της ζωής δίχως να ξαναπατήσουν τους τόπους στους οποίους γεννήθηκαν και έζησαν τα νιάτα τους. Όμως αυτοί οι άνθρωποι έκαναν παιδιά που ζουν σ αυτή την ιστορική συνείδηση του λαού μας και αποτελούν τα νέα κύματα της αντίστασης της κύπρου μας. ακόμα και πρόσφατα είδαμε ότι οι φοιτητές και οι μαθητές δραστηριοποιήθηκαν για την ανάγκη της πατρίδας τους. Διότι αυτός ο αγώνας δεν ανήκει μόνο σ αυτούς που έζησαν τα προπολεμικά χρόνια αλλά και στα παιδιά τους. κάθε γενιά δημιουργεί το μέλλον της επόμενης. κι αν ο εισβολέας μάς φυλάκισε και μας εξόρισε στο ίδιο μας το νησί, οι αλυσίδες του αποτελούν την απόδειξη της αντίστασής μας. την ρωμιοσύνη μην την κλαις... είμαστε μόνο στο κατώφλι της ευρώπης και γι αυτόν το λόγο δεχόμαστε τόσες πιέσεις. Όμως ο χρόνος είναι μαζί μας. κάθε μέρα είναι κι ένα βήμα. και τα εμπόδια που μας βάζουν δεν πρέπει να μας διαιρέσουν, μα να μας 26

τεκτονικές κινήςεις και Νέα ΔυΝαμική δυναμώσουν. η δύναμη ενός λαού προέρχεται από την αντίστασή του. Πέρασαν χιλιάδες χρόνια και το νησί μας είναι δαμαί, ακόμα και λαβωμένο. Πέρασαν δεκάδες χρόνια και οι μανάδες μας δεν ξέχασαν. κι εμείς για να ξεπεράσουμε αυτή την κρίσιμη περίοδο πρέπει να παραμείνουμε ενωμένοι: στο χώμα μας μια πενταλιά. 8. τεκτονικέσ κινήσεισ και ΝΈα ΔυΝαΜική αν και φαινομενικά η κύπρος δεν είναι παρά ένα μικρό νησί στην ανατολική Μεσόγειο, στην ουσία αποτελεί ένα πεδίο δράσης ισχυρών δυνάμεων. Με άλλα λόγια, η μικρή μας κύπρος είναι η επιφάνεια ενός γεωστρατηγικού παγόβουνου. οι δράσεις και οι αντιδράσεις των εξωτερικών δυνάμεων, αν και φαινομενικά αόρατες, έχουν πρακτικές επιπτώσεις στην εσωτερική μας πολιτική. και τώρα με την ένταξή μας στην ευρώπη, ο στρατηγικός ορίζοντας του πεδίου έχει απομακρυνθεί σημαντικά. άρα οι κινήσεις των αντιπάλων πρέπει ν αναλυθούν μ ένα διαφορετικό τρόπο προσέγγισης που δεν συμπίπτει με τα ιστορικά δεδομένα. η καινούργια περίοδος μπορεί να χαρακτηριστεί ως τεκτονική. Μέσα σ αυτό το καινούργιο και θετικό πλαίσιο της ευρωπαϊκής Ένωσης στο οποίο βρισκόμαστε, η θέση μας τροποποιήθηκε δυναμικά. Διότι τώρα αποτελούμε φυσιολογικά έναν τόπο έλξης και για τους ελληνοκύπριους και για τους τουρκοκύπριους που βρίσκονται ή στο εξωτερικό ή στα κατεχόμενα. Για τον ίδιο λόγο, η τουρκία είναι τώρα 27

Νοητική γεωςτρατηγική υποχρεωμένη να πάρει πρωτοβουλίες που αποδεικνύουν τη νέα ευρωπαϊκή της τάση. Έτσι, με αφορμή τα μαζικά ή τουλάχιστον φαινομενικά μαζικά συλλαλητήρια των τουρκοκυπρίων, άρχισαν οι ερμηνείες της τουρκίας διότι, όπως το εξηγήσαμε ήδη σ ένα προηγούμενο άρθρο, σημασία δεν έχει το φαινόμενο μα η ερμηνεία του. η τωρινή ερμηνεία της τουρκίας που αποτελεί τη μοναδική χώρα που αναγνώρισε τα κατεχόμενα ως κράτος, είναι ότι η αντίσταση του λαού εναντίον της ηγεσίας του έχει μια πολιτική σημασία. Μ αυτόν το διπλωματικό τρόπο η τουρκία εξασφαλίζει δύο στόχους. Πρώτον, το στιγματισμό του τουρκοκύπριου ηγέτη που αποδεικνύει ότι είναι ο μοναδικός υπεύθυνος του αρνητικού αποτελέσματος των διαπραγματεύσεων, ενώ εδώ και χρόνια είναι η τουρκία που του εξασφαλίζει το κατάλληλο υπόβαθρο για τις διπλωματικές του κινήσεις, και δεύτερον, την απόδειξη μιας αλλαγής της ιστορικής της πολιτικής όσον αφορά στο κυπριακό και την αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής Ένωσης. στην πραγματικότητα όμως, η τουρκία δεν έχει να χάσει τίποτα με αυτές τις δύο εύστοχες κινήσεις. αντιθέτως, η ερμηνεία τους εφόσον είναι ακίνδυνη γι αυτήν, μπορεί να χρησιμοποιηθεί κι από την άλλη πλευρά για να της δώσει μεγαλύτερη έμφαση. και όντως οι ελληνικές ερμηνείες δεν άργησαν. Διότι και η ελλάδα πρέπει να παίξει τον ανάλογο ρόλο σ αυτό το καινούργιο πλαίσιο. κι αν η πολιτική της μπορεί να φανεί κάπως παράλογη για κάποιον μη ειδικό κι αν είναι όντως ριψοκίνδυνη, της προσφέρει όμως ένα θετικότερο πλαίσιο δράσης. στο παρελθόν η εξωτερική πολιτική της ελλάδας ήταν πάντα κάθετα αρνητική με τις 28

ευρωπαϊκή ςκέψη και κυπριακό όραμα τουρκικές θέσεις, πράγμα το οποίο ήταν τελικά αρνητικό για μας τους ίδιους. ενώ τώρα, η ελλάδα ακολουθώντας την ευρωπαϊκή δυναμική καταφέρνει και πετυχαίνει στόχους με τον ίδιο τρόπο. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι όπως υπάρχει μία διπλωματική διεύρυνση, υπάρχει και μία στρατηγική. η σφαίρα των κινήσεών μας είναι ευρύτερη. άρα το ίδιο συμβαίνει και για τις επιρροές. κι αν διαλέξαμε την τεκτονική έννοια είναι γιατί οι ευρύτερες συνδέσεις είναι ισχυρότερες. Παρά το μικρό μέγεθος του νησιού, οι τεκτονικές κινήσεις είναι σημαντικές. Δεν πρέπει όμως να τις δεχόμαστε παθητικά διότι εμείς επιλέξαμε αυτό το πεδίο. Πρέπει, λοιπόν, να προωθήσουμε κι εμείς μία εξωτερική δυναμική έτσι ώστε η εσωτερική μας πολιτική να τροποποιεί την εξωτερική κι όχι το αντίθετο. Έχουμε ήδη ένα νέο πλαίσιο, το ευρωπαϊκό, η πατρίδα μας θέλει τώρα μία νέα δυναμική. 9. ευρωπαϊκή σκέψη και κυπριακό ΌραΜα αυτός ο ευρωπαϊκός ορίζοντας που είχε τόσα χρόνια ο τόπος μας, γίνεται με το χρόνο μια πραγματικότητα. κι η ευρώπη προσφέρει όχι μόνο ένα καινούργιο πλαίσιο κι ένα στρατηγικό πεδίο, μα ακόμα κι ένα νέο νοητικό σχήμα. Ποτέ πριν τις πρόσφατες εξελίξεις η κύπρος δεν σκέφτηκε την οντότητά της όπως μπορεί τώρα. Διότι η ένταξή μας δεν μετατρέπει ομαλά την ύπαρξή μας. είναι μία ριζική μεταμόρφωση. τώρα δεν θα μιλούμε μόνο για ευρωπαϊκή 29

Νοητική γεωςτρατηγική κύπρο. ο τόπος μας θα είναι η ευρώπη και μία από τις τοπικές της ιδιότητες θα είναι το κυπριακό στοιχείο. Έχουμε, λοιπόν, να κάνουμε μ ένα νέο πνεύμα που δεν έχουμε ακόμα συνειδητοποιήσει. Δεν είναι μόνο το μέλλον μας που θα είναι κυπριακό, μα όλη μας η σκέψη. Γι αυτό πρέπει να σκεφτούμε ευρωπαϊκά από τώρα. ο μόνος τρόπος για να υλοποιηθεί η λύση του κυπριακού είναι ευρωπαϊκός. Όλοι μας θεωρούμε αυτή την ιδέα ως κοινοτοπία. οι επεκτάσεις όμως αυτής της ιδέας δεν είναι πεζολογία διότι προς το παρόν το βαρύκεντρό μας δεν είναι ακόμα ευρωπαϊκό. Δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις λειτουργικότητες του ευρωπαϊκού πλαισίου. άρα κι αν είμαστε ευρωπαίοι εν δυνάμει, η πολιτική μας δεν έχει τη δυνατότητα να πάρει δυναμικές πρωτοβουλίες σ αυτόν το νέο στρατηγικό χώρο. κι οι ξένοι αξιωματούχοι που μας πιέζουν, ξέρουν πολύ καλά ότι πρέπει να πετύχουν τη νομιμοποίηση δεδομένων για να εξασφαλίσουν τη συντήρηση μιας παθητικής στάσης εκ μέρους μας. στρατηγικά, η καλύτερη επίθεση είναι η αντεπίθεση. ο λόγος είναι ότι η αντεπίθεση γνωρίζει τα αποτελέσματα της επίθεσης του αντιπάλου. κι αν αυτός έχει την αρχική πρωτοβουλία, η αμυντική στάση δεν είναι αναγκαστικά παθητική. Παραδείγματος χάριν, η ίδια η ευρώπη έδειξε την αποτελεσματικότητα αυτής της τακτικής όσον αφορά στο θέμα της τουρκικής ημερομηνίας παρόλο που δέχτηκε ισχυρές πιέσεις εκ μέρους των αμερικανών. ακόμα και η αδράνεια, αν χρησιμοποιηθεί με δημιουργικό τρόπο, είναι μία ισχυρή δύναμη. Έτσι, κι η στρατιωτική βραδύτητα, αν αποτελεί μία επιλογή, μπορεί να μετατραπεί σε όπλο. 30

η αξιολογία του ευρωπαϊκού ορίζοντα Διότι κάποιες φορές η ταχύτητα είναι η λήθη ενώ η βραδύτητα είναι η μνήμη. Γρήγορα μπορείς να πετύχεις στόχους καταστροφής, ενώ είναι δύσκολα τα έργα της δημιουργίας. Διότι η δημιουργία εμπεριέχει το χρονικό στοιχείο. Για μια υπογραφή ένα μονόγραμμα αρκεί, ενώ η σύνταξη ενός κειμένου είναι μια κωδικοποίηση της πραγματικότητας. Για τα δύσκολα προβλήματα, ο στόχος δεν είναι η λύση, μα η κατασκευή της μεθόδου. η αναζήτηση μίας απεγνωσμένης λύσης δεν αρκεί για να βρεθεί η λύση. Πρέπει πρώτα να δημιουργήσουμε το πλαίσιο. κι αυτό το πλαίσιο είναι ευρωπαϊκό. σ αυτόν τον αγώνα, ο χρόνος είναι μαζί μας. Όσο και να το θέλουν οι αντίπαλοί μας, ο χρόνος κυλάει και μας φέρνει όλο και πιο κοντά στις ευρωπαϊκές ημερομηνίες. Με την αντίσταση του λαού και τη δύναμη του χρόνου, το κυπριακό όραμα ενσωματώνει μέσα του τη δυναμική της ευρωπαϊκής σκέψης, όπως ο ουμανισμός βρήκε τις ρίζες του μέσα στον ελληνισμό. Μ αυτόν το δημιουργικό τρόπο δίχως να χάσουμε τη ρωμιοσύνη μας ανακαλύπτουμε το εγκλωβισμένο μέλλον μας και μαζί του το έργο μας: τη συνύπαρξη σ έναν ελεύθερο τόπο. 10. η αξιολογία του ευρωπαϊκού ορίζοντα οι διαστάσεις της ένταξης της κύπρου στην ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολλαπλές και θα πρεπε η πολιτεία μας να προσεγγίσει τον κυπριακό λαό πάνω σ αυτό το πολύπλοκο θέμα. Διότι τώρα που ξέρουμε ότι όντως η πορεία μας κα- 31

Νοητική γεωςτρατηγική ταλήγει στην οριστική μας ένταξη, σημασία έχει το μέλλον μας σ αυτό το νέο πλαίσιο και ειδικά οι τροποποιήσεις των τωρινών δεδομένων. κι ένας από τους κυριότερους παράγοντες αυτής της θεσμικής, οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής αλλαγής είναι η ίδια η αξιολογία της κύπρου. αν και οι αξίες της κύπρου δεν είναι εντελώς αντιφατικές μ εκείνες της ευρωπαϊκής Ένωσης, παραμένουν διαφορετικές για οντολογικούς λόγους. και όντως η ευρώπη είναι εξ ορισμού μία ένωση αποτελούμενη από διαφορετικά στοιχεία. Με την κυριολεκτική έννοια των λέξεων, η ευρώπη δεν έχει μόνο μία γλώσσα, μία πολιτική, μία οικονομία κι έναν πολιτισμό. Όμως αντιθέτως δεν είναι αρνητικό διότι είναι ένα από τα χαρακτηριστικά ενός υπερκρατικού συστήματος. ενώ η σημερινή κύπρος, αν και δεν είναι πια μια αποικία, σαν κρατική οντότητα ακολουθεί ένα μοναδικό σύστημα το οποίο είναι πολεμολογικά γραμμικό. Όσον αφορά στις επαφές της με το εξωτερικό και ιδιαίτερα με τα κράτη της ευρώπης, η κύπρος υποφέρει από τις ιστορικές επιρροές. ακόμα και το εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται ουσιαστικά σ ένα νοητικό μονοπώλιο. η διαμόρφωση των αξιών της κύπρου μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο θα αναπτύξει μία νέα δυναμική για το νησί μας. Δεν πρέπει όμως ν ακολουθούμε παθητικά αυτές τις αλλαγές. τα ενεργητικά μέλη της κύπρου που έχουν ήδη αναπτύξει πολυμορφικές σχέσεις με το εξωτερικό θα πρεπε να χρησιμοποιηθούν από την κυβέρνηση ως μοντέλα εμπλουτισμού. ακόμα και η γεωστρατηγική μας θέση 32

η αξιολογία του ευρωπαϊκού ορίζοντα μπορεί να λειτουργήσει ως παραδειγματικός ελκυστής. αλλά όπως ήδη λέχτηκε, η ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι μόνο ένα πολυεθνικό σύστημα. αποτελεί από μόνη της ένα πολυμορφικό μοντέλο σε διάφορους τομείς. ο πλούτος της πολιτιστικής ευρωπαϊκής Ένωσης είναι τόσο μεγάλος που δεν έχει ανάγκη να τον υπερασπίσουμε. Λίγοι όμως έχουν συνειδητοποιήσει το βάθος του που λειτουργεί ως υπόβαθρο της ιστορικής ανάπτυξης. στο νησί μας, η μόνη αναλογία που υπάρχει σ αυτόν τον τομέα είναι η εξέλιξη των ερευνών στον παραδοσιακό χώρο. Πιο γενικά όμως, η ευρώπη δεν αντιπροσωπεύει ένα σύστημα που αφοπλίζει τις τοπικές ιδιομορφίες. αντιθέτως, προσπαθεί να προβάλει και να προωθήσει κάθε πολιτιστικό τοπικισμό. συνεπώς, η ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα πολυτοπικό σύστημα. άρα η ένταξή μας έχει δύο όψεις: τον εμπλουτισμό της ευρώπης και τη διαμόρφωση της κύπρου. οι συνδέσεις μας με τα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει να είναι συνδετές και πολυκλαδικές σε διάφορους τομείς από την παιδεία -ανάπτυξη διακρατικών σχέσεων- στα ερευνητικά κέντρα, από τα κοινωνικά στοιχεία -αδελφοποίηση χωριών, κέντρα εκθέσεων- στα πολεμικά -πολλαπλές επαφές σ ένα νέο συμμαχικό πλαίσιο- όσον αφορά στην εσωτερική ευρωπαϊκή εξέλιξη της κύπρου. τώρα υπάρχει και το συνοριακό πλαίσιο διότι η ένταξη της κύπρου γίνεται στα σύνορα της ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρέπει, λοιπόν, και σ αυτόν τον τομέα να λειτουργήσουμε ως ενεργητικός κρίκος στις ευρω-μεσογειακές σχέσεις. αυτή η ουσιαστική και συμβολική θέση που αποτελούσε έναν κίνδυνο όσο ήμα- 33

Νοητική γεωςτρατηγική σταν μόνοι μας, θα γίνει ένας ισχυρός λόγος ανάπτυξης της πατρίδας μας, όχι μόνο με την ευρωπαϊκή αλλά και με την ελληνική της έννοια. κι αν η αξιολογία μας πρέπει ν αλλάξει, ο λόγος δεν είναι επειδή θα ανήκουμε στην ευρωπαϊκή Ένωση, μα γιατί θα είμαστε ο ορίζοντάς της. 11. η αδιαλλαξία τησ αλλαγήσ ωσ ευρωπαϊκή οντολογία Όπως το έγραψε ο Noam Chomsky σε μία από τις πρόσφατες γεωπολιτικές του αναλύσεις, όταν επιλέγουμε τυχαία ένα ζευγάρι ιστορικών περιπτώσεων και αναρωτιόμαστε αν υπάρχουν διαφορές ή ομοιότητες, η απάντηση είναι πάντα και ναι και όχι. Μία αναλυτική μελέτη των καταστάσεων θα επισημάνει προπαντός τις διαφορές, ενώ μία ολική ανάλυση θα υπογραμμίσει τις ομοιότητες. το θέμα τότε δεν είναι η διαφορά ή η ομοιότητα, μα το κατάλληλο βάθος της ανάλυσης. αυτό το γνωστικό φαινόμενο ισχύει και στην πολιτική, στον τομέα της στρατηγικής. τότε όμως η δημιουργία ενός δόγματος λειτουργεί αντίστροφα έτσι ώστε να εξασφαλίσει μία θετική πλειοψηφία των αναλύσεων. αργά ή γρήγορα οι επιπτώσεις της στρατηγικής στην πολιτική είναι ορατές για όλους. άρα το εμπιστευτικό σύστημα είναι προτιμότερο από το μυστικό το οποίο έχει εξ ορισμού ημερομηνία λήξης. η διαχείριση της πληροφορίας γίνεται όχι μόνο εκ των προτέρων σ ένα κλασικό σενάριο αλλά και εκ των υστέρων. ο έλεγχος της γενικής ερμηνείας διαμορφώνει θετικά 34

η αδιαλλαξία της αλλαγής ως ευρωπαϊκή οντολογία την κοινή γνώμη χωρίς ν αλλάξει ουσιαστικά την αρχική στρατηγική. η χρήση αυτής της μεθόδου είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σ ένα σκληρό διαπραγματευτικό πλαίσιο στο οποίο συμμετέχουν πολλαπλοί δυναμικοί παράγοντες, διότι ακόμα κι αν δεν υπάρχουν συμμαχίες, οι αποφάσεις του καθενός είναι σύνθετα συνδεδεμένες. αν λοιπόν υπάρχει μία αλλαγή θέσης από μία από τις πλευρές, αναγκαστικά αυτό το φαινόμενο θα επεκταθεί και στις άλλες δίχως να το εκδηλώσουν ανοιχτά, προπαντός σε μακρόχρονες διαδικασίες. ακόμα κι αν η αλλαγή είναι εντελώς αντικειμενική, η υποκειμενική ερμηνεία επιτρέπει τη διατήρηση μιας φαινομενικής συνέχειας. στην πραγματικότητα όμως υπάρχει όντως μία διαφορά, η ίδια διαφορά που χωρίζει το παρελθόν και το μέλλον και το ονομάζουμε παρόν. οι παρούσες διεθνείς καταστάσεις δημιουργούν ένα νέο και ισχυρότατο πεδίο, το οποίο πρέπει να διαχειριστούμε σωστά και σαν μέλη της ευρωπαϊκής Ένωσης όπως η ελλάδα και σαν μελλοντικά μέλη όπως η κύπρος. Διότι η κρίση δεν είναι μόνο πολεμική ή τουλάχιστον πολεμολογική, μα και πολιτική όσον αφορά στην ευρωπαϊκή μας οντότητα. οι πρόσφατες πρωτοβουλίες της ελλάδας ως τωρινή πρόεδρος της ε.ε. αποδεικνύουν την ανάγκη ανάπτυξης μίας ευρωπαϊκής δυναμικής σ ένα παγκόσμιο πλαίσιο. Όσο για την κύπρο, ο στόχος της δεν είναι πια μόνο η ενταξιακή της πορεία, μα ήδη η θέση μέσα σ ένα ευρωπαϊκό πνεύμα το οποίο δέχεται ισχυρές πιέσεις και εξετάζει όλο και πιο λεπτομερειακά τα μελλοντικά συστα- 35

Νοητική γεωςτρατηγική τικά της και τις ανάλογες τοποθεσίες τους στην πολιτική σκακιέρα. η αδιαλλαξία είναι και αυτή μία μορφή αλλαγής. η αλλαγή της ευρωπαϊκής θέσης προέρχεται κι από την αδιαλλαξία της οντότητας. ενώ πρώτα ακολουθούσε εξωτερικές γενικές γραμμές όσον αφορά στις γεωπολιτικές της θέσεις, δείχνοντας έμμεσα ότι δεν υπήρχε γεωστρατηγικό, τώρα παίρνοντας κι αυτή ενοποιημένες πρωτοβουλίες αλλάζει το περιβάλλον της και παραμένει η ίδια. ακριβώς όπως ο χρόνος που παραμένει αδιάλλακτος διότι αλλάζει καθημερινώς, έτσι και εμείς πρέπει να σκεφτούμε τη νέα μας θέση και προεδρικά και μελλοντικά στην ευρώπη μέσα σ ένα μεγαλύτερο πλαίσιο που είναι η θέση της ευρώπης στον κόσμο. άρα, ακόμα κι αν υπάρχει μία συνέχεια στην ευρωπαϊκή πορεία πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι στην πραγματικότητα είναι μία συνέχεια αλλαγών. Μπορεί, βέβαια, η πλειοψηφία να τις ερμηνεύει ως ελάχιστες ή ανύπαρκτες, είναι όμως αυτές που σε συνεργασία με το χρόνο θα δημιουργήσουν την αξιολογία μας και την οντολογία μας. 12. ο συντονισμόσ ωσ στόχοσ Πριν δώσουμε τη διπλωματική μάχη της καρπασίας, πρέπει να εκτιμήσουμε σοβαρά όλες τις επιπτώσεις της. ξέρουμε ότι η τακτική της τουρκοκυπριακής πλευράς παραμένει αδιάλλακτη όσον αφορά στο θέμα της διοίκησης. ξέρουμε ότι το προσφυγικό μας κίνημα λειτουργεί 36

ο ςυντονιςμός ως ςτόχος περίπου αντανακλαστικά μόλις υπάρχει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα με τους εγκλωβισμένους. και για τα δύο, αυτός είναι ο ρόλος τους εφόσον αντλούν την ουσία τους από αυτόν τον προβληματισμό. Όμως αν κοιτάξουμε το πρόβλημα πιο γενικά, βλέπουμε ότι αντιπροσωπεύει μία μάχη, όντως σημαντική, σ έναν πόλεμο που διαρκεί εδώ και δεκαετίες. σ αυτό το γενικότερο πλαίσιο, ποια πρέπει να είναι η στάση μας και η θέση μας; αν ο μοναδικός μας στόχος είναι όντως η καρπασία, τότε είναι πολύ εύκολο να τον πετύχουμε δίνοντας ως αντάλλαγμα άλλες περιοχές των κατεχόμενων ή μη. αν ο στόχος είναι η καθολική απόρριψη του σχεδίου, μία ειδική πίεση πάνω στο θέμα της ελληνοκυπριακής διοίκησης είναι ωφέλιμη μα και επικίνδυνη, διότι η τουρκοκυπριακή πλευρά μπορεί να έχει μία ανάλογη στάση. αν όμως η στρατηγική μας έχει ως σκοπό την επίτευξη μίας δίκαιης λύσης του κυπριακού σ ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο, τότε πρέπει να σκεφτούμε δύο φορές κάθε μας κίνηση. Όπως το βλέπουμε ήδη, αν και το χρονοδιάγραμμα είναι πολύ πιεστικό, σιγά-σιγά όλες οι πλευρές των διαπραγματευτικών ομάδων συμφωνούν ότι τα περιθώρια εξεύρεσης μίας λύσης είναι ελάχιστα. και λογικά θα περάσουμε στην περίοδο των παρατάσεων. Όμως ο στόχος μας δεν είναι ένα αποτέλεσμα, μα ένα καλό και λειτουργικό αποτέλεσμα. κι η ιστορία της κύπρου μάς δίδαξε πόσο προσεχτικοί πρέπει να είμαστε σ αυτόν τον τομέα: αποφάσεις του παρελθόντος έχουν δυσκολέψει πάμπολλες φορές το μέλλον μας. κάθε τωρινή μας κίνηση θα 37

Νοητική γεωςτρατηγική μπορέσει να χρησιμοποιηθεί εναντίον μας όχι μόνο τους επόμενους μήνες, αλλά και τα επόμενα χρόνια. Πρέπει, λοιπόν, να θεωρήσουμε αυτό το περίπλοκο και πολύπλευρο σχέδιο σαν μία ολική οντότητα έτσι ώστε η στρατηγική μας να φέρει τα μόνα θετικά αποτελέσματα που μπορεί να φέρει, κι όχι να προσπαθούμε άσκοπα να πετύχουμε κάτι το οποίο θα πληρώσουμε ακριβά εκ των υστέρων. οι προσπάθειες της κύπρου πρέπει να είναι συντονισμένες με την καινούργια στρατηγική της ελλάδας. κι αν πολλοί δυσκολεύονται να καταλάβουν πού το πάει η ελλάδα όσον αφορά στην τακτική της με την τουρκία στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, πρέπει επιτέλους να γνωρίσουν το χαρακτηριστικότερο στοιχείο μίας εύστοχης στρατηγικής, δηλαδή ότι παραμένει αόρατη έως την επίτευξη του αναζητούμενου στόχου. οι πολυκλαδικές μας σχέσεις με τους ξένους αξιωματούχους και με την τουρκία κι όλα αυτά σ ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο που μετατρέπεται σιγά-σιγά σε μια πολυτοπική οντότητα με συγκεκριμένους στόχους, δεν μας επιτρέπουν μία απόλυτη ελευθερία όσον αφορά στους ελιγμούς μας. αυτό όμως δεν σημαίνει ότι έχουμε δεσμευτεί στρατηγικά. αντιθέτως, η στρατηγική ως σκέψη σε πεδίο μάχης λειτουργεί ακόμα πιο αποτελεσματικά υπό πιέσεις διότι είναι η μόνη ικανή να τις αντιμετωπίσει και να τις χειριστεί θετικά. ο συντονισμός των κινήσεών μας πρέπει να είναι ο μοναδικός μας στόχος προς το παρόν για να ενεργοποιηθούμε την κατάλληλη στιγμή. 38

τα ανθρώπινα Δικαιώματα ως Νοητική οντότητα 13. τα ανθρώπινα ΔικαιώΜατα ωσ Νοητική οντότητα το να θεωρούμε ότι είμαστε όλοι ίδιοι δεν είναι μόνο απλοϊκό, αλλά έρχεται σε αντίφαση και με την ίδια την εξέλιξη του ανθρώπου. Όπως δεν είμαστε όλοι ίδιοι, δεν είμαστε όλοι ίσοι. η ομοιότητα και η ισότητα δεν είναι ούτε φυσικές ούτε φυσιολογικές. είναι ανθρώπινες έννοιες με άλλα λόγια. Πρέπει πρώτα να δεχτούμε ότι αυτές οι έννοιες δεν είναι αυτονόητες για να τις διεκδικήσουμε. Διότι το παράδοξο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ότι φαίνονται τόσο φυσιολογικά, λες και υπάρχουν εξ ορισμού, που η κοινωνία δεν θεωρεί αναγκαίο να τα προστατεύσει. Όπως πάντα, όμως, η αντίληψη αλλάζει όταν αντικρίζει βασικά υπαρξιακά προβλήματα. Όσο δεν υπάρχει πόλεμος, καταπίεση, καταπάτηση, κατοχή, καταστροφή, ο καθένας μπορεί να πιστέψει ό,τι θέλει, όταν όμως η πραγματικότητα της ιστορίας των λαών τον αγγίξει, τότε η πίστη καταρρέει. τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι όχι μόνο μία δημιουργία του ανθρώπου αλλά και ένα από τα σπουδαιότερα επιτεύγματά του. ακριβώς γιατί δεν ανήκουν στη φύση. η δική της νομολογία είναι πολύ πιο απλή διότι είναι απλώς μία κωδικοποίηση μίας υπάρχουσας κατάστασης. ενώ τα ανθρώπινα δικαιώματα ανήκουν στη νοόσφαιρα του ανθρώπου. Δεν υπάρχουν άμεσα στην πραγματικότητα. είναι μία υλοποίηση ιδεών που ξεπέρασαν την οντότητα της φύσης. και για να κατακτήσει ο άνθρωπος αυτές τις ιδέες χρειάζονται χιλιάδες χρόνια, έτσι βλέπουμε 39

Νοητική γεωςτρατηγική ότι ακόμα και στην ηθική, που φαίνεται οριστική για πολλούς, υπάρχει μία διαχρονική δυναμική. Διότι και σ αυτόν τον τομέα υπάρχει μια διαφορά μεταξύ της αναγνώρισης και της συνειδητοποίησης ενός φαινομένου. Όσο για την επίλυσή του και την εξήγησή του, ανήκουν σ ένα μεταγενέστερο στάδιο που μπορεί να διαμορφωθεί πάμπολλες φορές όταν έρχεται σε σύγκρουση με την πραγματικότητα. αν προστατεύσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα ως θεωρήματα μίας πολύπλοκης θεωρίας της ηθικής, τότε συνειδητοποιούμε πόσο δύσκολο είναι να γίνουν κατανοητά ως έννοιες από τους περισσότερους. Διότι δεν ανήκουν απλά σε μία πρακτική δικαιοσύνη που όλοι ξέρουν πώς λειτουργεί με όλες τις σημασίες της λέξης. η ηθική είναι τόσο γενική στις ανθρώπινες επιστήμες που πολλοί την μπερδεύουν με την ίδια τη θρησκεία. ενώ κατά κάποιο τρόπο η ηθική είναι το ανθρώπινο στοιχείο της θρησκείας. κι αυτή ακριβώς η αφηρημένη τοποθέτησή της στη γνώση δυσκολεύει τόσο πολύ τους ανθρώπους. ζούμε σε μια περίοδο όπου όλοι προσπαθούν να παραμερίσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα προβάλλοντας την ιδέα ότι αποτελούν λεπτομέρειες στις πολεμολογικές διαδικασίες. αν όμως αυτό ήταν όντως αλήθεια, δεν θα υπήρχε αυτή η ανάγκη. αντιθέτως, τα ανθρώπινα δικαιώματα ενοχλούν διότι υπάρχουν όπου υπάρχουν καταπιεσμένοι άνθρωποι. Δεν μπορούν να βάλουν στο περιθώριο την ουσία του ανθρώπου, όχι γιατί δεν γίνεται αλλά γιατί δεν έχει νόημα. Για να ξεπεράσουν αυτό το πρόβλημα, οι ειδικοί δεν μιλούν πια για ανθρώπους μα για ζωές, και 40

η ανάγκη της ςυνείδηςης εννοούν άψυχα κορμιά που δεν ανήκουν καν στη πραγματικότητα αλλά στις στατιστικές των πολέμων. 14. η ανάγκη τησ συνείδησησ Όπως δεν υπάρχει πόλεμος δίχως θανάτους, δεν υπάρχει ειρήνη δίχως θυσίες όμως. Για να μην υπάρξουν θυσίες, οι υπεύθυνοι του πολέμου πάντα προσπαθούν να αποδείξουν ότι δεν φέρνουν θανάτους. αν και αυτή η απόδειξη δεν μπορεί να είναι παρά μιντιολογική, πολλοί τη θεωρούν ως γεωστρατηγική, ιδιαίτερα όταν δεν γνωρίζουν τις πραγματικότητες της μάχης και τα νοητικά σχήματα της στρατηγικής. στη σύγχρονη αντίληψη της νέας μορφής του πολέμου, την οποία αναλύσαμε σε μια προηγούμενη μελέτη που τον συνδυάζει με την έννοια της μάχης, δεν πρέπει να υπάρχουν απώλειες, ενώ ξέρουμε ότι αυτό έρχεται σε αντίφαση με την ιδέα των τριβών που επισήμανε ο Clausewitz. Με έναν παράλογο τρόπο, υπάρχει μία μορφή ιδεοποίησης του τέλειου πολέμου που διαμορφώνει μόνο θετικά μία κατάσταση. Ένας από τους λόγους της ύπαρξής της είναι η σχετικά μεγαλύτερη αξία που δίνουμε στην ατομική ζωή στη σύγχρονη κοινωνία και βέβαια ο φυσιολογικός φόβος της ανατροπής μιας ευημερίας, ειδικά όταν είναι τεχνητή. αυτή η στάση, βέβαια, δεν μπορεί να είναι ενεργητική και αναγκαστικά οι υπεύθυνοι προσφεύγουν στην ιδέα του τέλειου πολέμου δίνοντάς του τη μορφή του καθαρού πολέμου. το πρόβλημα όμως είναι ότι υπάρχει ο μικροπόλεμος. Διότι όταν δεν υπάρχει πια 41

Νοητική γεωςτρατηγική το σύστημα της αποτροπής και ο πόλεμος γίνεται μια χειροπιαστή πραγματικότητα, ο μικροπόλεμος είναι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης του εχθρού για έναν αδύναμο αντίπαλο. η ιδέα του μικροπολέμου, όμως, βασίζεται ουσιαστικά στο ρόλο του λαού, όχι πια του πληθυσμού. ο εφοδιασμός και η αντίσταση προέρχεται από το λαό ακόμα και αν δεν έχει τη μαχητική πρωτοβουλία. άρα αναγκαστικά με το μικροπόλεμο, το σύστημα του τέλειου πολέμου καταρρέει οριστικά. αυτό, βέβαια, είναι μια κλασική γνώση κάθε ειδικού στρατηγικής και δεν αποτελεί μία καινοτομία. Όμως, οι υπεύθυνοι του πολέμου το κρύβουν σκόπιμα από τον πληθυσμό στον οποίο απευθύνονται για ευνόητους λόγους. σημασία δεν έχει το δίκαιο, μα το δικαίωμα να κηρύξουν έναν πόλεμο στο όνομα του πληθυσμού. ύστερα, τα προβλήματα δεν είναι πια κοινωνικά μα μόνο πολεμολογικά, κι έτσι ο πληθυσμός νιώθει μη ειδικός, ακόμα κι αν με τις μέρες που περνούν βλέπει αντικειμενικά ότι ο καθαρός πόλεμος μετατρέπεται σε έναν επικίνδυνο μικροπόλεμο. Για τους υπεύθυνους σημασία έχει μόνο η αρχή όσον αφορά στον πληθυσμό τους. ενώ για τον πληθυσμό σημασία έχει μόνο το τέλος. και συχνά καταλαβαίνει, όταν πια είναι αργά, ότι για να έχει ο πόλεμος ένα καλό τέλος δεν πρέπει να υπάρχει αρχή. κι επειδή μερικοί έχουν συμφέροντα και άλλοι θέλουν την ησυχία τους, οι περισσότεροι νομιμοποιούν τον πόλεμο για να υπάρξει δήθεν μια ειρήνη. ενώ το λάθος είναι αρχικό: ειρήνη δεν σημαίνει ησυχία. κι αν βέβαια όλοι ξέρουν ότι όταν θέλεις την ειρήνη προετοιμάζεσαι για πόλεμο, αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι κάνεις πό- 42