ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΑΚΡΟ- ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (KOINΩNIKO NIKO - ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ) Δρ. Δημήτρης Μανωλόπουλος 1
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΑΚΡΟ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Κύρια θέματα ενότητας ανάλυση του πολιτισμικού περιβάλλοντος και κουλτούρας κατανόηση της επίπτωσης των διαστάσεων του πολιτισμικού περιβάλλοντος στους στόχους, τρόπο λειτουργίας, οργάνωσης και διοίκησης των διεθνών επιχειρήσεων 2
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΑΚΡΟ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Πολιτισμικό περιβάλλον ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΔΕ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΑΚΡΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Πολιτισμικό Πολιτικό Οικονομικό Τεχνολογικό ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σημασία του πολιτισμικού περιβάλλοντος στη διοίκηση των ΔΕ Χαρακτηριστικά και διαστάσεις κουλτούρας Αντιμετωπίζοντας τη διαφορετικότητα Στόχοι Στρατηγική Μέσα 3
Κουλτούρα Συνολική αποκτηθείσα γνώση που υπάρχει σε κοινωνικές ομάδες, η οποία και: Δημιουργεί αξίες Κατευθύνει και επηρεάζει συμπεριφορές Η κουλτούρα είναι δυναμική, μεταβάλλεταιι δηλαδή με το χρόνο. Η κουλτούρα αλλάζει, είτε γιατί της «επιβάλλονται» αλλαγές (πολιτισμικός ιμπεριαλισμός, π.χ η παρατηρούμενη τάση για junk food σε παγκόσμια κλίμακα), ή γιατί σε αυτή αφομοιώνονται στοιχεία από άλλες, διαφορετικές κουλτούρες Συνήθως, η κουλτούρα ορίζεται στα πλαίσια ενός κράτους 4
Κουλτούρα: Ορισμός φοιτητή στην Αμερική για την έννοια του πολιτισμικού ιμπεριαλισμού «The western world by using different types of media, with the most influential being television to create new western values in differnt culutes around the world is an example of cultural imperialsim. After all 75% of the worlds television broadcasts are in english. I beleive that eventualy everyone will become "americanized" which depending on how you look at it can be a good thing or a bad thing. Cultural imperialism is a result of what communication theorist Marshal Mcluhan calls the "Global Village", which is the shrinking of time and space barriers in human communication due to electronic media.» 5
Κουλτούρα: Ο ρόλος του κράτους Η βασική ομοιότητα της συμπεριφοράς που παρατηρείται σε κοινωνικά σύνολα συνήθως προκύπτει ως αποτέλεσμα του να ζεις μαζί με άλλους σε ένα κράτος, να υπόκεισαι στουν ίδιους νόμους, να εκτίθεσαι σε κοινή μορφή τέχνης και να έχεις και μοιράζεσαι τα ίδια βιώματα. Η εθνική ταυτότητα και η κοινή συλλογική θεώρηση της ιστορίας είναι στοιχεία που δημιουργούν κοινή κουλτούρα. 6
Κουλτούρα: Πέρα από το κράτος 7
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Κουλτούρα: Τι υποβοηθάει στη δημιουργία της (γλώσσα) Cultural Stabilizers 8
Κουλτούρα: Ο ρόλος της γλώσσας Η απομόνωση από άλλους πολιτισμούς εξ αιτίας της γλώσσας, συνήθως δημιουργεί δεσμούς μεταξύ ατόμων που ενισχύουν την κοινή κουλτούρα. Η γνώση ξένων γλωσσών είναι παράγοντας εξέλιξης της κουλτούρας αφού η αφομοίωση διαφορετικών πολιτισμικών στοιχείων είναι σχετικά πιο εύκολη. 9
Κουλτούρα: Τι υποβοηθάει στη δημιουργία της (γλώσσα) Δύο προσεγγίσεις 10
Κουλτούρα: Τι υποβοηθάει στη δημιουργία της (θρησκεία) - Cultural Stabilizers 11
Κουλτούρα: Ο ρόλος της θρησκείας Η θρησκεία δημιουργεί κοινές αντιλήψεις και στάσεις απέναντι στη ζωή. Η θρησκεία δημιουργεί ένα σύνολο παραδόσεων, εθίμων και απαγορεύσεων που ομογενοποιούν σύνολα πληθυσμού. 12
Χαρακτηριστικά κουλτούρας Επίκτητη Προσαρμόζεται Μοιράζεται κουλτούρα Ακολουθεί μοτίβα Διαγενεολογική Χρησιμοποιεί σύμβολα 13
Χαρακτηριστικά κουλτούρας: Παραδείγματα Ακολουθεί μοτίβα Χρησιμοποιεί σύμβολα Είναι επίκτητη (δηλαδή μαθαίνεται) 14
Γιατί η μελέτη της κουλτούρας είναι σημαντική για τη διοίκηση διεθνών επιχειρήσεων Γιατί κατά τη διαδικασία άσκησης διοίκησης διεθνών επιχειρήσεων θα συνεργαζόμαστε με άτομα διαφορετικών εθνοτήτων, άρα πρέπει να αναγνωρίζουμε τις ιδιαιτερότητές και διαφορετικότητά τους. Γιατί η κουλτούρα δημιουργεί καταναλωτικά πρότυπα. Το βασικό ερώτημα που καλούνται οι επιχειρήσεις να απαντήσουν είναι αν θα προσαρμόσουν το προϊόν τους στις ιδιαιτερότητες της κάθε κουλτούρας ή θα προσαρμόσουν την κουλτούρα στο προϊόν τους. Γιατί η μετάβαση σε διαφορετικές κουλτούρες μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα (π.χ. πολιτισμικό σοκ) τα οποία και πρέπι να λαμβάνονται υπ όψη. 15
Πολιτισμικό σοκ 16
Προσεγγίσεις διεθνών εταιριών απέναντι στη πολιτισμική διαφοροποίηση Εθνοκεντρική (Ethnocentric) Πολυκεντρική (Polycentric) Προσέγγιση κατά την οποία όλο το δίκτυο της ΔΕ κάνει χρήση της ιδιαίτερης εθνικής κουλτούρας ή πολιτισμού ως μέτρο σύγκρισης, περικλείοντας συχνά και την πεποίθηση για την ανωτερότητά της. Προσέγγιση κατά την οποία όλο το δίκτυο της ΔΕ προσαρμόζεται στις ιδιατερότητες της εθνικής κουλτούρας ή πολιτισμού κάθε χώρας υποδοχής. Περιφερειοκεντρική (Regiocentric) Προσέγγιση κατά την οποία το δίκτυο της ΔΕ αναμιγνύει πολιτισμικά στοιχεία τόσο της εθνικής κουλτούρας όσο και των χωρών υποδοχής σε περιφερειακό επίπεδο. 17
Πώς η κουλτούρα επηρεάζει τη διοίκηση Συγκεντρωτισμός λήψης αποφάσεων - Αποκέντρωση λήψης αποφάσεων Σε μερικές κοινωνίες όλες οι σημαντικές αποφάσεις παίρνονται από την ανώτατη διοίκηση. Σε μερικές άλλες συμμετέχουν στελέχη διαφορετικών ιεραρχικών βαθμίδων Χαμηλή διάθεση ανάληψης κινδύνου - Υψηλή διάθεση ανάληψης κινδύνου Σε μερικές κοινωνίες υπάρχει χαμηλή διάθεση ανάληψης κινδύνου και επενδυτικών αποφάσεων που ενέχουν ρίσκο (π.χ. Ελλάδα), ενώ σε μερικές άλλες υψηλή (π.χ ΗΠΑ) 18
Πώς η κουλτούρα επηρεάζει τη διοίκηση Ατομική επιβράβευση - Ομαδική επιβράβευση Σε μερικές κοινωνίες δίνονται ατομικά κίνητρα απόδοσης και επιβράβευσης (π.χ bonuses) ενώ σε μερικές άλλες τα κίνητρα επιβράβευσης αφορούν το σύνολο μιας ομάδας Τυπικές διαδικασίες - Άτυπες διαδικασίες Σε μερικές κοινωνίες η διοίκηση ασκείται μέσα από τυπικές διαδικασίες (π.χ γραπτές οδηγίες), ενώ σε άλλες μέσα από πιο ευέλικτες (αποφάσεις που επικοινωνούνται προφορικά μέσα από συναντήσεις) 19
Πώς η κουλτούρα επηρεάζει τη διοίκηση Υψηλή πίστη στην εταιρία - Χαμηλή πίστη στην εταιρία Σε μερικές κοινωνίες (π.χ. Ιαπωνία) οι εργαζόμενοι θεωρούν ότι πρέπει να μένουν πιστοί στην εταιρία στην οποία απασχολούνται. Σε άλλες (π.χ. ΗΠΑ) ισχύει το αντίθετο. Οι εργαζόμενοι αυτοπροσδιορίζονται με βάση την εξειδίκευσή τους και όχι με βάση το που δουλεύουν. Συνεργασία - Ανταγωνισμός Σε μερικές κοινωνίες ενσισχύεται η συνεργασία μεταξύ των εργαζόμενων, ενώ σε άλλες υπάρχουν έντονες ανταγωνιστικές τάσεις 20
Διαστάσεις κουλτούρας: Η σχέση με την ιεραρχία (εξουσία) Power Distance Ο βαθμός κατά τον οποίο τα λιγότερα ισχυρά μέλη ενός οργανισμού / εταιρίας δέχονται την ανισομερή κατανομή ισχύος Σε κουλτούρες που χαρακτηρίζονται από υψηλό power distance : οι εργαζόμενοι υπακούν χωρίς αντιρήσεις τις διαταγές που τους δίνονται, έχουμε συγκέντρωση εξουσίες και αυστηρές οργανωσιακές δομές Σε κουλτούρες που χαρακτηρίζονται από χαμηλό power distance: πιο επίπεδες και αποκεντωμένες οργανωσιακές δομές, μικρότερο ποσοστό διευθυντικών στελεχών 21
Διαστάσεις κουλτούρας: Η αντιμετώπιση (αποφυγή) της αβεβαιότητας Uncertainty Avoidance Ο βαθμός κατά τον οποίο τα άτομα προσεγγίζουν την αβεβαιότητα και το ρίσκο Σε κουλτούρες που χαρακτηρίζονται από υψηλή αποφυγή της αβεβαιότητας: οι εργαζόμενοι θέλουν ασφάλεια, δέχονται τη γνώμη των ειδικών, υπάρχουν γραπτοί κανόνες, οι διευθυντές είναι πιο προσεκτικοί Σε κουλτούρες που χαρακτηρίζονται από χαμηλή αποφυγή της αβεβαιότητας : οι εργαζόμενοι είναι περισσότερο φιλόδοξοι, υπάρχουν λιγότεροι γραπτοί κανόνες, οι διευθυντές παίρνουν ρίσκα 22
Διαστάσεις κουλτούρας: Ατομικισμός Συμμετοχή σε ομάδες Individualism /Collectivism Ατομικισμός: Τάση των ατόμων να ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους και το στενό τους κύκλο Χώρες που χαρακτηρίζονται απο ατομικισμό: προτεσταντική λογική εργασίας, ανάληψη πρωτοβουλιών από εργαζόμενους, προαγωγές βασισμένες σε παραγωγικότητα Συμμετοχή σε ομάδες: Τάση των ατόμων να ανήκουν σε ομάδες τα μέλη των οποίων αλληλουποστηρίζονται Χώρες που χαρακτηρίζονται απο τάση για συμμετοχή σε ομάδες: λιγότερη βάση για την προτεσταντική λογική εργασίας, μικρότερη ανάληψη πρωτοβουλιών από εργαζόμενους, προαγωγές βασισμένες σε αρχαιότητα (seniority) 23
Διαστάσεις κουλτούρας: Masculinity - Femininity Masculinity/ Femininity Masculinity: κουλτούρα που οι βασικές κοινωνικές αξίες αναφέρονται στην επιτυχία, χρήματα και υλικά αγαθά Μεγάλη σημασία στις αποδοχές, επαγγελματική ανέλιξη, ιδιαίτερα πιεστικό εργασιακό περιβάλλον Femininity: κουλτούρα που οι βασικές κοινωνικές αξίες αναφέρονται στη φροντίδα των μελών μιας κοινωνίας και την ποιότητα ζωής Μεγάλη σημασία στη συνεργασία, στο περιβάλλον εργασίας, στο συλλογικό τρόπο λήψης αποφάσεων. Όχι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και πιεστικό επαγγελματικό περιβάλλον 24
Διαστάσεις κουλτούρας 25
Διαστάσεις κουλτούρας 26
Διαστάσεις κουλτούρας 27
Βασικά σημεία Η κουλτούρα είναι δυναμική. Η παγκοσμιοποίηση και η οικονομική ανάπτυξη συντείνουν σε αυτή την τάση. Η κουλτούρα ορίζεται συνήθως στα πλαίσια ενός κράτους. Οι άνθρωποι όμως εκτός από την εθνική τους ταυτότητα έχουν και επαγγελματική, θρησκευτική, κοινωνική (π.χ κοινωνική διαστρωμάτωση) που τους δίνουν κοινά χαρακτηριστικά. Οι διεθνείς εταιρίες οφείλουν να κατανοήσουν τα πολιτισμικά στοιχεία στις χώρες υποδοχής και να σχεδιάσουν την αντιμετώπιση της διαφορετικότητας. Συνήθως ομαδοποιούμε τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά με άξονα 4 διαστάσεις 28