A EUROPEAN OBSERVATORY ON THE USE OF ICT-SUPPORTED LIFE LONG LEARNING BY SMES, MICRO-ENTERPRISES AND THE SELF-EMPLOYED IN RURAL AREAS

Leonardo da Vinci Leonardo Project: A EUROPEAN OBSERVATORY ON THE USE OF ICT-SUPPORTED LIFE LONG LEARNING BY SMES, MICRO-ENTERPRISES AND THE SELF-EMPLOYED IN RURAL AREAS ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΟΥ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΠΕ ΕΛΛΑ Α ΕΘΝΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ Σοφία Γεωργακοπούλου Στέφανος όδουρας Αθήνα, Οκτώβριος 2006

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Συντµήσεις...ii Πίνακες...iii Γραφήµατα...iii Περίληψη...iv-vi 1. Εισαγωγή... 1 2. Γενικό Πλαίσιο... 2-4 3. Πολιτικό & Νοµικό Πλαίσιο για τη Συνεχιζόµενη Επαγγελµατική Εκπαίδευση & Κατάρτιση (ΣΕΕΚ)... 5-10 4. Οργάνωση της ΣΕΕΚ µέσω ΤΠΕ... 11-14 5. Μηχανισµοί που Υποστηρίζουν την Εκπαίδευση µέσω ΤΠΕ... 15-18 6. Παραδείγµατα Καλής Πρακτικής... 19-22 7. Συµπεράσµατα... 23-24 8. Βιβλιογραφία... 25-28 i

Συντµήσεις ΓΓΕΕ - Γενική Γραµµατεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων ΕΑΠ - Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήµιο ΕΕ - Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΕΕΕ - Επιστηµονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενήλικων ΕΚΕΠ - Εθνικό Κέντρο Επαγγελµατικού Προσανατολισµού ΕΚΕΠΙΣ - Εθνικό Κέντρο Πιστοποίησης ΕΚΤ - Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο ΕΠΣ - Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Στήριξης ΕΣΣΕΕΚΑ - Εθνικό Σύστηµα Σύνδεσης της Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης µε την Απασχόληση ΙΕΚ - Ινστιτούτα Επαγγελµατικής Κατάρτισης ΚΕΕ - Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων ΚΕΚ - Κέντρο Επαγγελµατικής Κατάρτισης ΜΜΕ - Μικρό-Μεσαίες Επιχειρήσεις ΟΑΕ - Οργανισµός Απασχόλησης Εργατικού υναµικού ΟΓΕΕΚΑ - Οργανισµός Γεωργικής Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης Κατάρτισης και Απασχόλησης ΟΟΣΑ - Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης ΣΕΕΚ - Συνεχιζόµενη Επαγγελµατική Εκπαίδευση και Κατάρτιση ΤΠΕ - Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών ii

Πίνακες Πίνακας 1: Ποσοστά E-BUSINESS Μικροµεσαίων Επιχειρήσεων το 2001 3 Πίνακας 2: ια Βίου Μάθηση Ενήλικες (25 ως 64) που Συµµετέχουν σε Επαγγελµατική Κατάρτιση & Εκπαίδευση (%) 6 Πίνακας 3: ΜΜΕ που Προσέφεραν Επαγγελµατική Κατάρτιση στο Προσωπικό τους το 1998 & Συναφείς Προσπάθειες ανά Χώρα 15 Γραφήµατα Γράφηµα 1: Χρήση ΤΠΕ και ιαδικτύου από τις Ελληνικές ΜΜΕ 4 Γράφηµα 2: Πρόσβαση στο ιαδίκτυο των Ευρωπαϊκών ΜΜΕ 6 iii

ΕΛΛΑ Α ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΚΘΕΣΗΣ Η ικανότητα της χρήσης νέων τεχνολογιών είναι το κλειδί στην καινοτοµία και στη µελλοντική πρόοδο των ΜΜΕ καθώς και των αυτοαπασχολούµενων στις ευρωπαϊκές αγροτικές περιοχές. Στην εποχή της παγκοσµιοποίησης, η δια βίου µάθηση που υποστηρίζεται από ΤΠΕ µπορεί να επιτρέψει στις ΜΜΕ και το προσωπικό τους σε αγροτικές περιοχές να γίνουν δηµιουργικότεροι, να αναπτύξουν δεξιότητες, να επιδιώξουν την προσωπική ανάπτυξη, να βελτιώσουν την παραγωγικότητα τους και να παρακολουθήσουν τα παγκόσµια δρώµενα. Τέτοιες τάσεις οδήγησαν τις εθνικές κυβερνήσεις των κρατών µελών της διευρυµένης ΕΕ στο να επαναπροσδιορίσουν τις πολιτικές τους σε µια προσπάθεια να δηµιουργηθεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον για όλους τους πολίτες της ΕΕ ώστε να χρησιµοποιούν ΤΠΕ για την επαγγελµατική τους εκπαίδευση και κατάρτιση. Οι αναπτυξιακές πρωτοβουλίες της ΕΕ διαµορφώνουν ένα νέο επιχειρηµατικό περιβάλλον, ευνοϊκό για την οικονοµική αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και ανάληψη περαιτέρω πρωτοβουλιών. Σε αυτό το πλαίσιο, οι νέες ΤΠΕ δηµιουργούν το υπόβαθρο για καινούργιες αναπτυξιακές ευκαιρίες αφού προωθούν τον εκσυγχρονισµό των επιχειρήσεων, την ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων, προϊόντων και υπηρεσιών, τη δηµιουργία νέων εξειδικεύσεων και θέσεων εργασίας. εδοµένου ότι το κύριο επιχειρησιακό µοντέλο στην Ελλάδα είναι οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να αποδοθεί στις κατηγορίες εκείνες των επιχειρήσεων που αντιµετωπίζουν τον κίνδυνο του ψηφιακού αποκλεισµού και της περιθωριοποίησης. Η Ελλάδα έχει µια σχετικά ικανοποιητική τεχνολογική υποδοµή αλλά έχει ακόµα ένα από τα χαµηλότερα επίπεδα εξειδίκευσης και πρόσβασης σε υπηρεσίες κατάρτισης που υποστηρίζονται από ΤΠΕ. Το κύριο επιχειρηµατικό µοντέλο της Ελλάδας βασίζεται στις πολύ µικρές επιχειρήσεις και η χώρα έχει µια σχετικά καλή τεχνολογική υποδοµή. Παρόλα αυτά, η Ελλάδα έχει ένα από τα χαµηλότερα ποσοστά στην ΕΕ σχετικά µε την χρήση ΤΠΕ από ΜΜΕ. Η ενσωµάτωση των ΤΠΕ στις ΜΜΕ αντιµετωπίζεται από την Ελληνική Κυβέρνηση και άλλους οικονοµικούς φορείς ως µια δεδοµένη ανάγκη. Εντούτοις, ο αριθµός των ΜΜΕ που δεν θεωρούν τις ΤΠΕ απαραίτητες για την περαιτέρω ανάπτυξη τους είναι υψηλός, καταδεικνύοντας έτσι το χάσµα «δεξιοτήτων» καθώς και το «ψηφιακό χάσµα» µεταξύ των αγροτικών και αστικών περιοχών. Σαν αποτέλεσµα, η Ελληνική Κυβέρνηση, µέσα στο πλαίσιο των στρατηγικών της ΕΕ, δίνει έµφαση στην προώθηση και ενσωµάτωση της δια βίου µάθησης που υποστηρίζεται από ΤΠΕ. Η χρήση ΤΠΕ από ΜΜΕ σε αγροτικές περιοχές είναι ένας τοµέας κατά ένα µεγάλο µέρος εγκαταλελειµµένος και µόνο πρόσφατα η ελληνική κυβέρνηση έχει προωθήσει µια µάλλον εντατική και συγκεκριµένη προσπάθεια για τη χρησιµοποίηση ΤΠΕ από ΜΜΕ. Λειτουργικά προβλήµατα, η έλλειψη ενός «πολιτισµού εκµάθησης» και προβλήµατα σχετικά µε την οργάνωση και την παροχή εκπαιδευτικών προγραµµάτων είναι µερικοί iv

από τους λόγους για τη χαµηλή αποδοχή και τα χαµηλά ποσοστά διάδοσης της δια βίου µάθησης που υποστηρίζεται από ΤΠΕ στις ελληνικές αγροτικές περιοχές. Σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική στρατηγική για την διερεύνηση των αναγκών εκπαίδευσης και κατάρτισης στον αγροτικό χώρο και την προώθηση της ιδέας της τηλε-εκπαίδευσης, έτσι ώστε οι µικρές επιχειρήσεις να γίνουν ή/και να παραµείνουν ανταγωνιστικές, πρέπει να ενδιαφερθεί κυρίως για την αύξηση των σχεδίων επαγγελµατικής κατάρτισης και τον εµπλουτισµό του περιεχοµένου τους, τον προσανατολισµό της κατάρτισης και της εκπαίδευσης στις απαιτήσεις της νέας οικονοµίας, την ενίσχυση του ρόλου των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, και την παροχή διάφορων κινήτρων και για τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις και τους υπαλλήλους τους ώστε να βελτιώσουν την επαγγελµατική τους εκπαίδευση και κατάρτιση παίρνοντας µέρος σε επιµορφωτικά προγράµµατα που υποστηρίζονται από ΤΠΕ. Η δια βίου µάθηση που υποστηρίζεται από ΤΠΕ είναι ψηλά στην ηµερήσια διάταξη όλων των εθνικών κυβερνήσεων των ΕΕ-25 κρατών µελών, µε τους εκπαιδευτικούς οργανισµούς να αντιµετωπίζουν σοβαρά την πρόκληση του εκσυγχρονισµού. Είναι απαραίτητη ανάγκη, λοιπόν, να εξεταστεί η δοµή και η δηµιουργία ενός θεσµικού πλαισίου σχετικά µε την παροχή υπηρεσιών αυτής της µορφής εκπαίδευσης, η πολιτική των κυβερνήσεων των κρατών-µελών στον τοµέα αυτό, τα χαρακτηριστικά των φορέων εκπαίδευσης και η εξάπλωση της τηλε-εκπαίδευσης στις αγροτικές περιοχές και ιδιαίτερα στα στελέχη των µικρών επιχειρήσεων και επαγγελµατιών. Στην Ελλάδα, πολλά προγράµµατα που αφορούν τη δια βίου µάθηση που υποστηρίζεται από ΤΠΕ απειλούνται από το γεγονός ότι η αγορά είναι µικρή, σε ένα αρχικό στάδιο ανάπτυξης και µόνο µερικά πειραµατικά προγράµµατα έχουν εφαρµοστεί µέχρι τώρα, σε ιδιωτικούς οργανισµούς και σε µεγάλες επιχειρήσεις. Προκειµένου να επεκταθούν οι προσδοκώµενες χρήσεις των ΤΠΕ, καλύτερες τεχνολογίες, βελτιωµένη υποδοµή, ειδικευµένο προσωπικό, και η καλύτερη κατανοµή των κεφαλαίων είναι µερικά κρίσιµα µέτρα που πρέπει να ληφθούν. Μπορεί να υποστηριχτεί ότι υπάρχει ένας ορισµένος βαθµός δραστηριότητας στην ελληνική αγορά προς αυτήν την κατεύθυνση. Αυτή η δραστηριότητα είναι πιθανό να βελτιώσει την τρέχουσα κατάσταση, λαµβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι στο εγγύς µέλλον η ΕΕ και η εθνική χρηµατοδότηση θα εισαχθούν επίσης στην ελληνική αγορά. Εποµένως, θα είναι αρκετά ενδιαφέρον να παρατηρηθούν, εξεταστούν και καταγραφούν οι πιθανές αλλαγές στην ελληνική αγορά όσον αφορά την δια βίου µάθηση που υποστηρίζεται από ΤΠΕ. Σύµφωνα µε τα παραπάνω, είναι προφανές ότι οι ΜΜΕ στις ελληνικές αγροτικές περιοχές έχουν ακόµα µακρύ δρόµο µπροστά τους εάν θέλουν να ακολουθήσουν τις παγκόσµιες εξελίξεις σχετικά µε τις ΤΠΕ. Είναι αναγκαίο να υπογραµµιστεί ότι η γνώση και η χρήση των ΤΠΕ δεν πρέπει να θεωρηθούν ως άλλο ένα πρόγραµµα κατάρτισης περιορισµένης διάρκειας και δυνατοτήτων αλλά σαν ένα εργαλείο που µπορεί να αναπτύξει το επιχειρησιακό πνεύµα και να βοηθήσει την περαιτέρω εξέλιξη v

των ΜΜΕ. Με άλλα λόγια, είναι σηµαντικό να εστιάσει κανείς στην µάθηση, παρά στην τεχνολογία. Η τεχνολογία πρέπει να χρησιµοποιηθεί για να υποστηρίξει την εκπαίδευση, αντί να προσπαθούν οι εκπαιδευόµενοι προσαρµοστούν στις νέες τεχνολογίες. vi

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Από το 1996, «Ευρωπαϊκό Έτος της ια Βίου Μάθησης», σύµφωνα µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η έννοια της δια βίου µάθησης αποτελεί ένα θέµα εκτεταµένης συζήτησης στους κόλπους της Ευρώπης (EC, 1995). Σχεδόν µία δεκαετία αργότερα, οι προτεραιότητες της σύγχρονης ευρωπαϊκής πολιτικής για την διαµόρφωση µιας πολύ ανταγωνιστικής οικονοµίας βασισµένης στη γνώση, µε βάση τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, στοχεύουν στη συµµετοχή ενός µέσου όρου τουλάχιστον της τάξεως του 12,5% των πολιτών της διευρυµένης ΕΕ, στη δια βίου µάθηση, µέχρι το 2010 (Attwell, 2003; Cedefop, 2004). Ωστόσο, η δια βίου µάθηση δεν αναδείχτηκε ξαφνικά ως ζήτηµα µείζονος σηµασίας (Longworth, 1999). Η δια βίου µάθηση είναι µία δυναµική διαδικασία η οποία λαµβάνει χώρα καθ όλη τη διάρκεια ζωής του ατόµου (Galbraith, 1995). Επιπλέον, οι ΤΠΕ θα πρέπει να θεωρούνται ως εργαλείο που µπορεί να διαδραµατίσει ένα βασικό ρόλο στην ανάπτυξη και την υλοποίηση των διαφόρων πρωτοβουλιών της δια βίου µάθησης. Σε απάντηση αυτών των αναδυόµενων τάσεων, οι εθνικές κυβερνήσεις των 25 κρατών µελών της ΕΕ καθώς και πολλοί διεθνείς οργανισµοί όπως ο ΟΟΣΑ και η UNESCO, επαναπροσδιόρισαν τις πολιτικές τους, στα πλαίσια της προσπάθειας τους να δηµιουργήσουν ένα ευνοϊκό κλίµα, ώστε όλοι οι πολίτες της ΕΕ να συµµετάσχουν σε προγράµµατα εκπαίδευσης µέσω ΤΠΕ (Brown, 2005; Κοσµίδου, 2001). Όσον αφορά στη µελλοντική εξέλιξη των ΜΜΕ καθώς και των αυτοαπασχολούµενων στις αγροτικές περιοχές, η έννοια της δια βίου µάθησης µέσω ΤΠΕ υποδηλώνει ότι εξίσου σηµαντική µε τις εκπαιδευτικές διαδικασίες και την επαγγελµατική κατάρτιση είναι η απόκτηση ποικίλλων δεξιοτήτων (Καρακατσάνης, 1997). Στην εποχή της παγκοσµιοποίησης, η δια βίου µάθηση µέσω ΤΠΕ µπορεί να δώσει στις ΜΜΕ καθώς και στους αυτοαπασχολούµενους στις αγροτικές περιοχές την ευκαιρία να γίνουν πιο δηµιουργικοί, να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους, να επιδιώξουν την προσωπική τους ανάπτυξη, να ενισχύσουν τις επιδόσεις τους, να βελτιώσουν την αντίληψή τους και να αναζητήσουν έναν ανεξάρτητο τρόπο ζωής (Fryer, 1997). Η παρούσα έκθεση κάνει µία θεώρηση των πολιτικών και των πρακτικών της δια βίου µάθησης µέσω ΤΠΕ στην Ελλάδα, µε στόχο να υπογραµµίσει την σηµασία της για τις ΜΜΕ, καθώς και για τους αυτοαπασχολούµενους των αγροτικών περιοχών. 1

2. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ. Ο ρόλος των ΜΜΕ για την εθνική οικονοµία και απασχόληση είναι καθοριστικός, καθώς το κύριο επιχειρηµατικό µοντέλο της Ελλάδας βασίζεται στις πολύ µικρές επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερα από 10 άτοµα. Η συµβολή των ΜΜΕ στην ανάπτυξη, την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή στην ΕΕ και στην Ελλάδα είναι ουσιαστική. Στην Ελλάδα οι επιχειρήσεις που απασχολούν 50 ή λιγότερα άτοµα αποτελούν το 81% του συνολικού αριθµού των επιχειρήσεων, και απασχολούν 74% του εργατικού δυναµικού του ιδιωτικού τοµέα. Οι ΜΜΕ παρέχουν 70% των νέων θέσεων εργασίας, ενισχύουν την ανάπτυξη και την οικονοµική ισορροπία της περιφέρειας και αποτελούν ένα ισχυρό στοιχείο οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής της Ελληνικής κοινωνίας (Γενική Γραµµατεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας, 2002). Στο γενικό πλαίσιο των σχετικών προγραµµάτων της ΕΕ, η Ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να υποστηρίξει την εισαγωγή των ΤΠΕ στις ΜΜΕ, κυρίως µέσα από την παροχή κατάρτισης των υπαλλήλους τους ( αγδιλέλης κ.α. 2003). Οι ΜΜΕ στην ΕΕ ορίζονται ως οι επιχειρήσεις που απασχολούν µέχρι 100 µισθωτούς εργαζόµενους κατά µέσο όρο τα τελευταία τρία χρόνια, και έχουν µέσο κύκλο εργασιών µέχρι 2.4 εκατοµµύρια ευρώ. Σε αυτό το πλαίσιο, ο αριθµός των ΜΜΕ στην Ελλάδα φτάνει τις 733.000. Ωστόσο, πάνω από τις µισές (394.000 ή το 53,7%) απασχολούν κατά µέσο όρο 11 άτοµα, τα οποία πάντως δεν είναι µισθωτοί εργαζόµενοι. Πρόκειται για επιχειρήσεις αυτοαπασχολούµενων όπου εργάζονται και τα µέλη της οικογένειάς τους (Γενική Γραµµατεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας, 2002) Οι ΜΜΕ µε 1 έως 9 µισθωτούς εργαζοµένους είναι 321.000 ή 43.8% του συνόλου, µε 508.000 µισθωτούς εργαζόµενους ή µέσο ποσοστό απασχόλησης 1.6%. Οι ΜΜΕ µε 10 έως 49 µισθωτούς εργαζόµενους ανέρχονται σε 16.100 ή 2.2% κι απασχολούν συνολικά 303.000 εργαζόµενους µε µέσο ποσοστό απασχόλησης 18.8%. Οι πολύ µικρές επιχειρήσεις µε έως 9 εργαζόµενους, αυτοαπασχολούµενους ή µισθωτούς, καλύπτουν το 55.6% της απασχόλησης, οι µικρές επιχειρήσεις µε 10-49 εργαζοµένους το 18% της απασχόλησης µε 303.000 άτοµα, εκ των οποίων τα 287.000 είναι µισθωτοί (Γενική Γραµµατεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας, 2002). Σύµφωνα µε την Σταθοπούλου κ.α. (2004, σελ. 404) «η αγροτική κατάσταση ορίζει ένα συγκεκριµένο επιχειρησιακό περιβάλλον ως προς τον τόπο, µε σαφή φυσικά, κοινωνικά και οικονοµικά χαρακτηριστικά». Η επιχειρηµατική δραστηριότητα στις αγροτικές περιοχές επηρεάζεται κατά κύριο λόγο από τον τόπο, τους φυσικούς πόρους, το κοινωνικό κεφάλαιο, τα επιχειρηµατικά δίκτυα, την περιφερειακή διοίκηση. Σε αυτό το πλαίσιο και σύµφωνα µε τον ορισµό του ΟΟΣΑ 1, όλες οι περιοχές της Ελλάδας, εκτός από την Αττική και την Θεσσαλονίκη, µπορούν να θεωρηθούν ως αγροτικές. Ωστόσο, µόνο το 41% των ΜΜΕ δραστηριοποιούνται στις αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, 1 Ο ορισµός του ΟΟΣΑ βασίζεται στο ποσοστό του πληθυσµού που ζει σε αγροτικές κοινότητες (δηλ. µε πυκνότητα πληθυσµού κάτω των 150 κατοίκων ανά km2) σε δεδοµένη περιοχή NUTS III. Βλέπε εκτενή εκτίµηση των επιπτώσεων SEC(2004) 931. 2

δεδοµένου ότι το 42% και το 17% όλων των Ελληνικών ΜΜΕ βρίσκονται στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη αντίστοιχα (Κοινωνία της Πληροφορίας, 2002). Οι αριθµοί που εκφράζουν την υιοθέτηση των ΤΠΕ από τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις της Ελλάδας δεν είναι πολύ ενθαρρυντικοί. Σύµφωνα µε µία έκθεση που εκπονήθηκε από τα ενδιαφερόµενα κράτη µέλη, η χρήση ΤΠΕ από τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα καταλαµβάνει τις τελευταίες θέσεις, όπως φαίνεται από τον Πίνακα 1 (Μπούχαλης και εϊµέζη, 2003). Η Ελλάδα διαθέτει αναλογικά ικανοποιητική τεχνολογική υποδοµή, αλλά έχει πολύ χαµηλό γενικό ποσοστό χρηστών ηλεκτρονικού υπολογιστή (Γράφηµα 1), ενώ όσον αφορά την πρόσβαση των µικροµεσαίων επιχειρήσεων στο διαδίκτυο, όπως φαίνεται στο Γράφηµα 2, τα ποσοστά κυµαίνονται από 91% στη Φινλανδία µέχρι 54% στην Ελλάδα (Μπούχαλης και εϊµέζη, 2003). ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΠΟΣΟΣΤΑ E-BUSINESS ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΟ 2001 % ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙ ΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩ Ν ΧΡΗΣ Η ΤΠE ΠΡΟΣΒΑΣ Η ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥ Ο ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ ΜΕ ΙΣΤΟΣΕΛΙ Α ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ ΜΕ ΙΣΤΟΣΕΛΙ Α 3 ΟΥ ΜΕΛΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙ ΗΣΗ ΑΓΟΡΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ Υ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟ ΙΗΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΜΕΣΩ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚ ΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Αυστρία 92 83 53 26 14 11 ανία 95 86 62 δ/ε 36 27 Φινλανδία 98 91 58 δ/ε 34 13 Γερµανία 96 82 65 21 35 29 Ελλάδα 84 54 28 8 5 6 Ιταλία 86 71 9 26 10 3 Λουξεµβούργο 90 54 39 13 18 9 Ολλανδία 87 62 31 δ/ε 23 22 Νορβηγία 93 73 47 δ/ε 43 10 Ισπανία 91 66 6 28 9 6 Σουηδία 96 90 67 δ/ε 31 11 Η.Β. 92 62 49 11 32 16 Πηγή: Μπούχαλης και εϊµέζη, 2003 Από τις αρχές της νέας χιλιετίας, η Ελληνική πραγµατικότητα στον τοµέα της κατάρτισης µέσω ΤΠΕ είναι αντιφατική. Αφ ενός η µάθηση µέσω ΤΠΕ στις ΜΜΕ των αγροτικών περιοχών είναι σχεδόν ανύπαρκτη (Κοκοσαλάκης, 2000; Κοσµίδου, 2001) και η Ελλάδα δεν έχει υιοθετήσει ούτε µία συνολική προσέγγιση για την προώθηση της δια βίου µάθησης, ούτε έχει θέσει εθνικούς στόχους προς αυτή την κατεύθυνση (EC, 2000α). Αφ ετέρου, το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων έχει ξεκινήσει µία συντονισµένη προσπάθεια για την δια βίου µάθηση µέσω ΤΠΕ. Η Γενική Γραµµατεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΓΓΕΕ) ασχολείται µε την ανάπτυξη και την υλοποίηση µιας ολοκληρωµένης διαδικασίας διαρκούς βελτίωσης των πολιτικών της δια βίου µάθησης. Η διαδικασία αυτή περιλαµβάνει µεταξύ άλλων, την ανάπτυξη νέων δοµών και αρχών δια βίου µάθησης, την δηµιουργία νέων στρατηγικών δράσεων και καινοτόµων 3

προγραµµάτων, την επινόηση νέων υποστηρικτικών µέτρων και την εξάλειψη του ψηφιακού αναλφαβητισµού (Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, 2006). Γράφηµα 1: Χρήση ΤΠΕ και ιαδικτύου από τις Ελληνικές ΜΜΕ Χρήση ΤΠΕ Πρόσβαση στο διαδίκτυο Παρουσία στο διαδίκτυο µέσω προσωπικής ιστοσελίδας Παρουσία στο διαδίκτυο µε ιστοσελιδα 3 ου µέρους Ηλεκτρονικό Εµπόριο - Αγορές Ηλεκτρονικό Εµπόριο - Πωλήσεις Πηγή: Μπούχαλης και εϊµέζη, 2003 Γράφηµα 2: Πρόσβαση στο ιαδίκτυο των Ευρωπαϊκών ΜΜΕ Φινλανδία Σουηδία ανία Αυστρία Γερµανία Νορβηγία Ιταλία Ισπανία Η.Β. Ολλανδία Λουξεµβούργο Ελλάδα Πηγή: Μπούχαλης και εϊµέζη, 2003 Με βάση τα προηγούµενα σηµεία, είναι προφανές ότι στην Ελλάδα οι ΜΜΕ θα πρέπει να κάνουν µεγάλα βήµατα εάν επιθυµούν να συµβαδίζουν µε τις τελευταίες εξελίξεις των ΤΠΕ. Οι γεωγραφικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες της Ελλάδας αποτελούν πρόκληση για την εκµετάλλευση των ευκαιριών που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες για την επίτευξη µίας ισορροπηµένης ανάπτυξης. Παρόλα αυτά, σε µία εποχή όπου οι 4

άλλες χώρες κινούνται µε γοργούς ρυθµούς προς αυτή την κατεύθυνση, η απουσία συγκροτηµένης στρατηγικής και οι επακόλουθες καθυστερήσεις στην εφαρµογή της εντείνουν τον κίνδυνο να αποκοπεί η Ελλάδα από τις εξελίξεις της Ευρωπαϊκής και παγκόσµιας σκηνής (Κοινωνία της Πληροφορίας, 2002). 5

3. ΠΟΛΙΤΙΚΟ & ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ & ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ (ΣΕΕΚ). Οι ΤΠΕ διαµορφώνουν ταχέως τις βάσεις του οικονοµικού ανταγωνισµού και δηµιουργούν διαρκώς νέες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις. Η δια βίου µάθηση είναι «µία εκούσια µαθησιακή δραστηριότητα που λαµβάνει χώρα σε συνεχιζόµενη βάση µε σκοπό την βελτίωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων»(ec, 2000α). Ο παραπάνω ορισµός περιγράφει την δια βίου µάθηση ως ένα εργαλείο που βοηθά στην επίτευξη των επαγγελµατικών στόχων και προάγει την οικονοµία της γνώσης. Η Ελλάδα, σε σύγκριση µε άλλα κράτη µέλη της ΕΕ, υστερεί στην ενεργό συµµετοχή στην δια βίου µάθηση µέσω ΤΠΕ. Ωστόσο, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η δηµιουργία ενός ευνοϊκού κλίµατος για την δια βίου µάθηση µέσω ΤΠΕ είναι µία δυναµική µετεξέλιξη, η οποία απαιτεί µεγάλες αλλαγές στις οικονοµικές, κοινωνικές και πολιτικές δοµές (Κοινωνία της Πληροφορίας, 2002). Παρόλα αυτά, η δια βίου µάθηση παραµένει µία ευρεία έννοια, ανοιχτή σε διάφορες ερµηνείες και υπό αυτό το πρίσµα αποτελεί «ένα πολύ πρόσφατο φαινόµενο στην Ελλάδα» (Κοκοσαλάκης, 2000), µε βάση τον αριθµό των προγραµµάτων και την προσοχή που έλαβε την δεκαετία του 90. Σύµφωνα µε την Eurostat (2005), παρόλο που το ποσοστό συµµετοχής ενηλίκων στη ΣΕΕΚ στην Ελλάδα, διπλασιάστηκε από το 2003, η χώρα εξακολουθεί να έχει ένα πολύ χαµηλό ποσοστό συµµετοχής στη ΣΕΕΚ σε σχέση µε τα άλλα Ευρωπαϊκά κράτη (Βλ. Πίνακα 2). Μέχρι πρόσφατα η προσπάθεια προώθησης της δια βίου µάθησης µέσω ΤΠΕ από την πλευρά του Ελληνικού κράτους δεν υπήρξε συγκεκριµένη και δεν διέθετε ολοκληρωµένο σχεδιασµό και συντονισµό. (Κοσµίδου, 2001). Ωστόσο, προσφάτως, η Ελληνική Κυβέρνηση παρουσίασε µία συγκεκριµένη κυβερνητική στρατηγική για την ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας στην Ελλάδα, υιοθετώντας προτεραιότητες και σαφείς στόχους για το µέλλον, καθώς και πρωτοβουλίες και µηχανισµούς για την επίτευξή τους (Κοινωνία της Πληροφορίας, 2002). Μία από τις βασικές προτεραιότητες της Ελληνικής Κυβέρνησης είναι η ευρεία αποδοχή και η διάδοση της δια βίου µάθησης µέσω ΤΠΕ, ως σηµαντικού εργαλείου για την δηµιουργία ενός ευνοϊκού κλίµατος για την επιχειρηµατικότητα και την καινοτοµία (Κοινωνία της Πληροφορίας, 2002). Επιπλέον, σύµφωνα µε τον στόχο της ΕΕ για την αύξηση της συµµετοχής των ενηλίκων στην δια βίου µάθηση µέχρι το 2010 (Συνθήκη της Λισσαβόνας), οι κύριοι στόχοι της Ελληνικής Κυβέρνησης περιλαµβάνουν µεταξύ άλλων, την εξάλειψη του ψηφιακού χάσµατος, την εισαγωγή νέων υποδοµών, κλπ. (Κοινωνία της Πληροφορίας, 2002). Προφανώς, η ανάγκη κρατικής παρέµβασης και καινοτόµων λύσεων στον τοµέα της εκπαίδευσης και της επαγγελµατικής κατάρτισης είναι σαφής. Ωστόσο, αξίζει να σηµειωθεί ότι τα κύρια εργαλεία για την ανάδειξη της κοινωνίας της πληροφορίας δηµιουργούνται και υποστηρίζονται από τον ιδιωτικό τοµέα, και γι αυτό ο ρόλος του θα πρέπει να θεωρείται καθοριστικής σηµασίας. 6

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΕΝΗΛΙΚΕΣ (25 ΩΣ 64) ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΣΕ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ & ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ (%) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 ΕΕ-25..................... 7,9 7,9 8 9,3 9,4 ΕΕ-15......... 5,7 5,7... 8,2 8,5 8,4 8,5 10,0 10,1 Ευρω-Ζώνη.................. 5,7 5,7 5,5 5,5 7,0 7,0 Ευρω-Ζώνη 12.................. 5,5 5,6 5,5 5,5 7,0 7,0 Βέλγιο 2,7 2,7 2,8 2,9 3 4,4 6,9 6,8 7,3 6,5 8,5 9,5 Τσεχία........................... 5,9 5,4 6,3 ανία 15,6 15,1 16,8 18 18,9 19,8 19,8 20,8 17,8 18,4 25,7 27,6 Γερµανία......... 5,7 5,4 5,3 5,5 5,2 5,2 5,8 6,0 6,0 Εσθονία............ 4,3 6,3 6,5 6 5,2 5,2 6,2 6,7 Ελλάδα 1,1 1 0,9 0,9 0,9 1 1,2 1,1 1,4 1,2 3,7 3,7 Ισπανία 3,5 3,9 4,3 4,4 4,5 4,3 5,1 5,1 4,9 5 5,8 5,2 Γαλλία 3 2,9 2,9 2,7 2,9 2,7 2,6 2,8 2,7 2,7 7,4 7,8 Ιρλανδία 3,5 3,9 4,3 4,8 5,2............ 7,7 9,7 7,2 Ιταλία 3,3 3,4 3,8 4,1 4,6 4,8 5,5 5,5 5,1 4,6 4,7 4,7 Κύπρος.................. 2,6 3,1 3,4 3,7 7,9 9,3 Λετονία........................... 8,2 8,1 91 Λιθουανία.................. 3,9 2,8 3,6 3,3 4,5 5,5 Λουξεµβούργο 2,6 3,3 2,9 2,9 2,8 5,1 5,3 4,8 5,3 7,7 6,3 6,3 Ουγγαρία............ 2,9 3,3 2,9 3,1 3 3,2 6,0 4,6 Μάλτα..................... 4,5 4,6 4,4 4,2 5,0 Ολλανδία 14,3 13,6 13,1 12,5 12,6 12,9 13,6 15,6 16,3 16,4 16,5 16,5 Αυστρία...... 7,7 7,9 7,8... 9,1 8,3 8,2 7,5 12,5 12 Πολωνία........................ 4,8 4,3 5 5,5 Πορτογαλία 3,2 3,5 3,3 3,4 3,5 3,1 3,4 3,4 3,4 2,9 3,7 4,8 Σλοβενία........................ 7,6 9,1 15,1 17,9 Σλοβακία........................... 9 4,8 4,6 Φινλανδία......... 16,3 15,8 16,1 17,6 19,6 19,3 18,9 25,3 24,6 Σουηδία......... 26,5 25... 25,8 21,6 17,5 18,4 34,2 35,8 Η.Β. 10,8 11,5............ 19,2 21,1 21,7 22,3 21,3 21,3 Βουλγαρία........................ 1,4 1,3 1,4 1,3 Κροατία.............................. 2,1... Ρουµανία............ 0,9 1 0,8 0,9 1,1 1,1 1,3 1,6 Τουρκία.................................... Ισλανδία...... 14,1 15,7 16,5 19,3 20,2 23,5 23,5 24 24... Νορβηγία......... 16,5 16,4...... 13,3 14,2 13,3 19,6 19,1 Πηγή: Eurostat, 2005 Στην Ελλάδα ο κύριος κρατικός φορέας προγραµµατισµού και υλοποίησης όλων των αναγνωρισµένων εκπαιδευτικών προγραµµάτων είναι το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων. Σε απάντηση της προσπάθειας της ΕΕ να αναπτύξει µία νοοτροπία δια βίου µάθησης, το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων δηµοσίευσε µία έκθεση µε τίτλο «ια Βίου Μάθηση» όπου αναφέρεται ότι «η δια βίου µάθηση δεν αποτελεί µόνο µία πλευρά της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, αλλά και την αρχή που ελέγχει και κατευθύνει όλες τις δράσεις του εκπαιδευτικού φάσµατος» (ΓΓΕΕ, 2006). 7

Σε αυτό το πλαίσιο, οι κύριοι τοµείς ενδιαφέροντος του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων είναι (i) η εγκατάσταση και η υποστήριξη δικτύου και υπολογιστικού εξοπλισµού, (ii) η ανάπτυξη λογισµικού και ψηφιακού περιεχοµένου για εκπαιδευτικούς και διοικητικούς σκοπούς (εκπαιδευτικό λογισµικό, πληροφοριακά συστήµατα, περιεχόµενο διαδικτύου, κλπ) (iii) η κατάρτιση των εκπαιδευτικών φορέων στις ΤΠΕ µε στόχο τη χρήση τους στους παραπάνω τοµείς, και (iv) ο εκσυγχρονισµός των διοικητικών τοµέων (Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, 2006). Η Γενική Γραµµατεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΓΓΕΕ, 2006) εποπτεύει τον ανασχεδιασµό της εκπαίδευσης ενηλίκων στην Ελλάδα, ο οποίος βασίζεται κυρίως στα παρακάτω σηµεία, (i) τη συνέχιση των διαφορετικών µορφών µάθησης καθ όλη τη διάρκεια ζωής του ατόµου, (ii) την αλληλεπίδραση της τυπικής και µη τυπικής µορφής µάθησης, ώστε η δια βίου µάθηση να επεκτείνεται σε κάθε πτυχή της ζωής (σχολείο, χώρος εργασίας, κοινωνική και προσωπική ζωή) και (iii) τις κοινές στρατηγικές δια βίου µάθησης, οι οποίες υλοποιούνται µέσα από το εκπαιδευτικό σύστηµα (Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, 2006). Ο κύριος στόχος αυτών των σχηµάτων και πρωτοβουλιών είναι να ενθαρρύνουν την συµµετοχή των ενηλίκων σε µία ολοκληρωµένη διαδικασία διαρκούς µάθησης. Τα προγράµµατα αυτά απευθύνονται κυρίως σε µονογονεϊκές οικογένειες, λιγότερο ευνοηµένες κοινωνικές κοινότητες, µετανάστες, ανέργους, αναλφάβητους κλπ, ενώ τα υποστηρικτικά µέτρα των προγραµµάτων και των δράσεων περιλαµβάνουν στρατηγικές δικτύωσης, δηµιουργία πλαισίου για τους τοµείς µάθησης και µεθοδολογίας, αύξηση της πληροφόρησης και της διάδοσης των γνώσεων, αξιολόγηση των διαδικασιών και εξ αποστάσεως µάθηση (ΓΓΕΕ, 2006). Σύµφωνα µε την ΓΓΕΕ (2006) η δια βίου µάθηση δεν ορίζεται ως η συσσώρευση ακαδηµαϊκών γνώσεων ή η περιορισµένη κατάρτιση σε κάποιο τοµέα, αλλά ως η απόκτηση ευρέος φάσµατος γνώσεων στους τοµείς της επικοινωνίας, της πληροφορίας και της επιχειρηµατικότητας. Οι δραστηριότητες της ΓΓΕΕ χρηµατοδοτούνται από δηµόσιους πόρους, ενώ παράλληλα πολλά προγράµµατα συγχρηµατοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο (75% του συνολικού ποσού). Αξίζει να σηµειωθεί ότι τα 300 εκπαιδευτικά κέντρα που λειτουργούν σε ολόκληρη τη χώρα υπάγονται στις 54 Νοµαρχιακές Επιτροπές Λαϊκής Επιµόρφωσης. Επιπλέον, τα Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΕ) υπάγονται στις Γενικές Γραµµατείες των Νοµαρχιών σε συνεργασία µε τους τοπικούς κυβερνητικούς φορείς και παρέχουν επιµόρφωση που σχετίζεται µε βασικές εκπαιδευτικές δεξιότητες (ΓΓΕΕ, 2006). Παράλληλα µε τα προγράµµατα και τις πρωτοβουλίες του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, η επαγγελµατική εκπαίδευση και κατάρτιση παρέχεται και από άλλους φορείς υπό την επίβλεψη συγκεκριµένων υπουργείων, όπως του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Οι ιδιωτικοί 8

οργανισµοί και φορείς (π.χ. ιδιωτικές σχολές, τεχνικές επαγγελµατικές σχολές, κλπ) µπορούν να προσφέρουν επίσης επαγγελµατική εκπαίδευση και κατάρτιση και εποπτεύονται από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, ως προς τα µαθήµατα και το επίπεδο κατάρτισης (Κοινωνία της Πληροφορίας, 2002). Επίσης, οι Εκπαιδευτικές Υπηρεσίες των διαφόρων Υπουργείων εκπονούν προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης για τους ανέργους και τους µισθωτούς. Συγκεκριµένα, το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης παρέχει προγράµµατα επαγγελµατικής εκπαίδευσης και κατάρτισης σε όλες τις ειδικότητες του τοµέα της υγείας για τους ανέργους και τους υπαλλήλους του Εθνικού Συστήµατος Υγείας, στα 32 κέντρα ΣΕΕΚ που διαθέτει στα Νοσοκοµεία και στο Εθνικό Κέντρο Άµεσης Βοήθειας. Επιπλέον η Εθνική Σχολή ηµόσιας Υγείας παρέχει εκπαίδευση, επιµόρφωση και εξειδίκευση στους επαγγελµατίες του τοµέα της υγείας ανάλογα µε τις εθνικές ανάγκες (Κοινωνία της Πληροφορίας, 2002). Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων µέσω του Οργανισµού Γεωργικής Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Απασχόλησης (ΟΓΕΕΚΑ) προσφέρει µαθήµατα σε αγρότες και εργαζοµένους στον αγροτικό τοµέα. Τα προγράµµατα αυτά πραγµατοποιούνται στα 71 Κέντρα Συνεχιζόµενης Κατάρτισης ΗΜΗΤΡΑ. Ο ΟΓΕΕΚΑ, στο πλαίσιο σύνδεσης της επαγγελµατικής εκπαίδευσης και κατάρτισης µε την παραγωγή και την αγορά εργασίας, προάγει την έκδοση «πράσινων» πιστοποιητικών τα οποία χορηγούνται µετά την ολοκλήρωση συνδυασµού πιστοποιηµένης εκπαίδευσης, εξ αποστάσεως µάθησης, σεµιναρίων ή πρακτικών ασκήσεων (ΟΓΕΕΚΑ- ΗΜΗΤΡΑ, 2006). Επίσης, το Υπουργείο Άµυνας διευθύνει διάφορες Ακαδηµίες αξιωµατικών και υπαξιωµατικών των Ενόπλων υνάµεων και των Σωµάτων Ασφαλείας, ενώ το Υπουργείο ικαιοσύνης διαθέτει σχολές για την εκπαίδευση των νέο-προσλαµβανοµένων σωφρονιστικών υπαλλήλων. Το Υπουργείο ηµόσιας Τάξης έχει την εποπτεία (i) της Σχολής Εθνικής Ασφάλειας, η οποία εκπαιδεύει τους ανώτερους αξιωµατικούς της Ελληνικής Αστυνοµίας ή άλλων υπηρεσιών του δηµόσιου τοµέα που σχετίζονται µε την εθνική ασφάλεια, και (ii) την Σχολή Μετεκπαίδευσης και Επιµόρφωσης. Το Υπουργείο Εµπορικής Ναυτιλίας παρέχει εκπαιδευτικά προγράµµατα για ναυτικούς στα Κέντρα Επιµόρφωσης Στελεχών Εµπορικού Ναυτικού. Το Υπουργείο Εσωτερικών και ηµόσιας ιοίκησης εποπτεύει το Εθνικό Κέντρο ηµόσιας ιοίκησης, το οποίο περιλαµβάνει δύο εκπαιδευτικές µονάδες. Η πρώτη είναι η Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης, η οποία παρέχει εκπαίδευση πριν και µετά την εισαγωγή των νέο-προσληφθέντων στον δηµόσιο τοµέα και εκπαίδευση, επιµόρφωση και µεταπτυχιακή εξειδίκευση σε όλο το διοικητικό προσωπικό του δηµοσίου τοµέα. Η δεύτερη µονάδα είναι το Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο το οποίο στοχεύει στην εκπαίδευση και κατάρτιση όλων των υπαλλήλων που ανήκουν στην κεντρική και περιφερειακή διοίκηση, στους τοπικούς κυβερνητικούς φορείς (πρωτοβάθµιους και δευτεροβάθµιους), στους οργανισµούς δηµοσίου δικαίου, στους 9

οργανισµούς ιδιωτικού δικαίου, καθώς και στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα, όπως οι υπάλληλοι των οργανισµών κοινής ωφέλειας (Κοινωνία της Πληροφορίας, 2002). Οι γνώσεις και οι δεξιότητες που αποκτώνται εκτός του επίσηµου εκπαιδευτικού συστήµατος αναγνωρίζονται µόνο εφόσον παρέχονται από οργανισµούς που σχεδιάζουν και υλοποιούν από µόνοι τους τα αντίστοιχα επιµορφωτικά προγράµµατα για τους υπαλλήλους τους. Τέτοιοι φορείς είναι οι Οργανισµοί Κοινής Ωφέλειας ( ηµόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισµού, Οργανισµός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος, Οργανισµός Σιδηροδρόµων Ελλάδος κλπ), τα χρηµατοοικονοµικά ιδρύµατα (ιδιωτικές ή δηµόσιες τράπεζες) και οι µεγάλες εταιρείες του ιδιωτικού τοµέα. Η πιστοποίηση των τεχνικών προσόντων που οδηγούν σε απόκτηση άδειας εξασκήσεως επαγγέλµατος εκδίδεται από τις αντίστοιχες υπηρεσίες του Υπουργείου Μεταφορών κι Επικοινωνιών και απαιτείται αποδεδειγµένη επαγγελµατική εµπειρία κάποιων ετών στον συγκεκριµένο τοµέα εξειδίκευσης, ώστε να εκδοθεί η άδεια. Σε κάποιους τοµείς απαιτούνται επίσης και γραπτές εξετάσεις για την πιστοποίηση της επαγγελµατικής εµπειρίας (Κοινωνία της Πληροφορίας, 2002). Επιπλέον ο Οργανισµός Απασχόλησης Εργατικού υναµικού (ΟΑΕ ) υλοποιεί προγράµµατα ΣΕΕΚ προκειµένου να καλύψει όχι µόνο τις ανάγκες των ανέργων, οι οποίοι χρειάζονται κάποια εξειδίκευση προκειµένου να βρουν εργασία, αλλά και των εργαζοµένων που αναζητούν επιπρόσθετες δεξιότητες για την βελτίωση της επαγγελµατικής τους σταδιοδροµίας. Ο ΟΑΕ εστιάζει κυρίως στην ανάπτυξη και επέκταση των ήδη υπαρχόντων προγραµµάτων επαγγελµατικής κατάρτισης µε σκοπό να επέµβει πιο αποτελεσµατικά στην αγορά εργασίας και να καλύψει τον µεγαλύτερο δυνατό αριθµό ενδιαφεροµένων. Τα µαθήµατα ΣΕΕΚ του ΟΑΕ διεξάγονται στο εθνικό δίκτυο εκπαιδευτικών µονάδων (Τα Κέντρα Κατάρτισης του ΟΑΕ ) και είναι (i) µαθήµατα ΣΕΕΚ για ανέργους, (ii) πιλοτικά προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης για νέους που έχουν εγκαταλείψει την επίσηµη εκπαίδευση, (iii) πιλοτικά προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης για ανέργους, εγγεγραµµένους στον ΟΑΕ, και (iv) προγράµµατα κατάρτισης για τους αυτοαπασχολούµενους που χρειάζονται εκπαίδευση ή επιπρόσθετες δεξιότητες για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του επαγγέλµατός τους (Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας, 2001). Τα Κέντρα Επαγγελµατικής Κατάρτισης (KEK) είναι ιδιωτικά ιδρύµατα (κερδοσκοπικού ή µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα) ή δηµόσια ιδρύµατα που παρέχουν συνεχιζόµενη κατάρτιση. Τα ΚΕΚ έχουν αξιολογηθεί θετικά και είναι πιστοποιηµένα από το Εθνικό Κέντρο Πιστοποίησης (ΕΚΕΠΙΣ). Έχουν διασφαλίσει την χρηµατοδότησή τους από εθνικούς (Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας) ή Ευρωπαϊκούς πόρους (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο και Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης). Τα ΚΕΚ σχεδιάζουν, οργανώνουν και υλοποιούν προγράµµατα ΣΕΕΚ για εργαζοµένους ή ανέργους, για αποφοίτους όλων των εκπαιδευτικών βαθµίδων σε διάφορους τοµείς ενδιαφέροντος. Την περίοδο 2001-2003 10

πιστοποιήθηκαν 283 ιδρύµατα συνεχιζόµενης επαγγελµατικής κατάρτισης, τα οποία προσφέρουν 35.000 θέσεις κατάρτισης σε 577 κέντρα σε ολόκληρη τη χώρα. Επιπλέον, πιστοποιήθηκαν 36 εξειδικευµένα Κέντρα Κοινωνικής και Επαγγελµατικής Ένταξης για άτοµα µε αναπηρία (Βρεττάκου και Ρουσσέας, 2003). Τέλος, τα Ινστιτούτα Επαγγελµατικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) τα οποία είναι επιχειρήσεις κερδοσκοπικού χαρακτήρα παρέχουν άτυπη γενική και επαγγελµατική εκπαίδευση και κατάρτιση. Κάποια από αυτά συνεργάζονται µε πανεπιστήµια του εξωτερικού και δίνουν πτυχία ξένων πανεπιστηµίων. Τα πτυχία αυτά, συχνά έχουν ζήτηση στην αγορά εργασίας, αλλά δεν είναι αναγνωρισµένα από το κράτος, παρά την πίεση που ασκείται από διάφορες κοινωνικές οµάδες και από την ΕΕ για την εφαρµογή της Οδηγίας 89/48/ΕΕΚ για τους αποφοίτους Ιδρυµάτων Ανώτερης και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (Βρεττάκου και Ρουσσέας, 2003). Υπάρχουν και άλλοι φορείς που παρέχουν προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης και εκπαίδευσης στα πλαίσια της δια βίου µάθησης. Οι γνώσεις και οι δεξιότητες που αποκτώνται από τα προγράµµατα αυτά δεν καταλήγουν σε αναγνωρισµένο πιστοποιητικό προσόντων. Τα συγκεκριµένα προγράµµατα απευθύνονται σε κάποιες κατηγορίες ατόµων, όπως οι άνεργοι, ενώ η κατάρτιση αφορά τοµείς εξειδίκευσης από όλο το φάσµα της επαγγελµατικής, οικονοµικής, κοινωνικής ή πολιτιστικής δραστηριότητας. Τα προγράµµατα αυτά υλοποιούνται είτε από φορείς κατάρτισης (π.χ. ΚΕΚ, νοµαρχιακές επιτροπές λαϊκής επιµόρφωσης κλπ), είτε από Επιµελητήρια και άλλους κοινωνικούς εταίρους, και δεν έχουν συγκεκριµένη διάρκεια. Η χρηµατοδότησή τους γίνεται είτε από επιχορηγήσεις είτε από αυτό-χρηµατοδότηση (ΕΚΕΠΙΣ, 2003). 11

4. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΣΕΕΚ ΜΕΣΩ ΤΠΕ. Η ανάπτυξη των ΤΠΕ είναι ίσως ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της σύγχρονης κοινωνίας, παρόλο που η ταχύτητα υιοθέτησής τους διαφέρει ανάλογα µε τη χώρα, τον τοµέα και τον κλάδο. Οι ΤΠΕ επηρεάζουν σε βάθος τον τοµέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης µε ποικίλους τρόπους. Η εισαγωγή νέων και καινοτόµων τεχνολογιών απαιτεί από τους εµπλεκόµενους φορείς µόνιµη δυνατότητα µάθησης. Η έλλειψη της δυνατότητας αυτής θα επιφέρει σαφή κίνδυνο βαθµιαίου αποκλεισµού από την απασχόληση και κατά συνέπεια από την κοινωνία για κάποιες οµάδες µε ανεπαρκή προσόντα. Από την άλλη, οι ΤΠΕ προσφέρουν νέες δυνατότητες ως εργαλεία κατάρτισης. Παραδείγµατα των νέων αυτών δυνατοτήτων περιλαµβάνουν την συνεργατική και την αλληλεπιδραστική µάθηση µέσα από εκπαιδευτικά εργαλεία πολυµέσων ή την δυνατότητα πρόσβασης σε µεγάλο όγκο πληροφοριών σε ολόκληρο τον κόσµο, µέσα από δίκτυα δεδοµένων (DG Education and Culture, 2003). Η χρήση των ΤΠΕ προσφέρει τεράστιες δυνατότητες διδασκαλίας και µάθησης, όχι µόνο για τους εκπαιδευόµενους σε παραδοσιακές τάξεις αλλά παρέχει πιο ενδιαφέρουσες προοπτικές για όσους βρίσκονται σε διαφορετικό µαθησιακό περιβάλλον, όπως κατά την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Σχετικά µε την τελευταία, υπάρχει δυνατότητα χρήσης ευρέος φάσµατος συστηµάτων ΤΠΕ για την παροχή εξ αποστάσεως διδασκαλίας, όπως τεχνολογίες µε χρήση φωνητικών µέσων (real time, voice mail, κλπ), τεχνολογίες βίντεο (κασέτες, ζωντανές συνδέσεις, τηλεδιάσκεψη κλπ) CD-ROM και εργαλεία αλληλεπίδρασης, τεχνολογίες υποβοηθούµενες από υπολογιστή και τέλος το ιαδίκτυο (DG Education and Culture, 2005). Στην Ελλάδα υπάρχει περιορισµένος αριθµός φορέων που προσφέρει κάποια µορφή ΣΕΕΚ µέσω ΤΠΕ, ενώ σε πολύ λίγες περιπτώσεις, οι φορείς αυτοί απευθύνονται σε ΜΜΕ της περιφέρειας. Έχει ήδη αναφερθεί ότι η ΓΓΕΕ είναι αρµόδια για τον σχεδιασµό, τον συντονισµό και την υποστήριξη των δράσεων για την δια βίου µάθηση και εκπαίδευση. Επιπλέον το Εθνικό Σύστηµα Σύνδεσης της Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΣΣΕΕΚΑ) του οποίου η λειτουργία δεν έχει ξεκινήσει ακόµα, θα έχει ως στόχο να συνδέσει τις ανάγκες της αγοράς µε την εκπαίδευση και την κατάρτιση, και κυρίως να συγκεντρώσει την πληθώρα των συστηµάτων πιστοποίησης της Ελλάδας. Επίσης, υπάρχει και το ΕΚΕΠΙΣ το οποίο ιδρύθηκε το 1977 µε το νόµο 2469/1997 (Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως 38A/14-03-1997) και µε το Προεδρικό ιάταγµα Αρ. 67 και εδρεύει στην Αθήνα. Πρόκειται για ένα δηµόσιο φορέα υπό την εποπτεία του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας µε διοικητική και οικονοµική αυτονοµία. Η αποστολή του ΕΚΕΠΙΣ είναι να αναπτύξει και να υλοποιήσει το Εθνικό Σύστηµα Πιστοποίησης Συνεχιζόµενης Επαγγελµατικής Κατάρτισης, να συνδέσει τις υπάρχουσες και µετέπειτα αποκτηθείσες δεξιότητες και να αναγνωρίσει τα επαγγελµατικά προσόντα που παρέχονται από την συνεχιζόµενη επαγγελµατική κατάρτιση (ΕΚΕΠΙΣ, 2003) 12

Το Εθνικό Κέντρο Επαγγελµατικού Προσανατολισµού (ΕΚΕΠ) ιδρύθηκε το 2000 υπό την εποπτεία του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας και του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, και είναι ένας οργανισµός Ιδιωτικού ικαίου, µε βάση το νόµο 2525/97 και το Προεδρικό ιάταγµα 232/98. Το ΕΚΕΠ διοικείται από 9µελές ιοικητικό Συµβούλιο το οποίο αποτελείται από εκπροσώπους των δύο εποπτευόντων Υπουργείων, του Παιδαγωγικού Ινστιτούτο, του ΟΑΕ και των κοινωνικών εταίρων. Σε εθνικό επίπεδο το ΕΚΕΠ είναι αρµόδιο για τον συντονισµό, την υποστήριξη, την πιστοποίηση και την ενίσχυση των δράσεων που λαµβάνονται από τους συµβουλευτικούς και καθοδηγητικούς φορείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της απασχόλησης. Επιπλέον, το ΕΚΕΠ δρα ως κέντρο πληροφόρησης και ασχολείται µε την ανάπτυξη ενιαίας στρατηγικής για την επίτευξη των στόχων του επαγγελµατικού προσανατολισµού στην Ελλάδα. Επίσης, το ΕΚΕΠ δρα ως εκτελεστικός φορέας του Ελληνικού κράτους και φιλοδοξεί να συµβάλει, µαζί µε τους άλλους αρµοδίους φορείς, στην εναρµόνιση του περιεχοµένου και του προσανατολισµού της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, ώστε να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις της αγοράς εργασίας καθώς και τα αιτήµατα εργοδοτών και εργαζοµένων στα πλαίσια των σύγχρονων κοινωνικόοικονοµικών συγκυριών (ΕΚΕΠ, 2006) Το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήµιο (ΕΑΠ) είναι το 19 ο Ελληνικό Κρατικό Πανεπιστήµιο και το µοναδικό που παρέχει εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε προπτυχιακό και µεταπτυχιακό επίπεδο, διαµέσου της ανάπτυξης και της χρήσης του κατάλληλου υλικού εκµάθησης και ειδικών µεθόδων διδασκαλίας. Η προώθηση της επιστηµονικής έρευνας και η ανάπτυξη τεχνολογιών και µεθοδολογιών στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτελεί αναπόσπαστο µέρος των στόχων του ΕΑΠ (ΕΑΠ, 2006). Το Υπουργείο Εργασίας, αναγνωρίζοντας την ανάγκη κατάρτισης των επιµορφωτών που δραστηριοποιούνται στον τοµέα της ΣΕΕΚ, επέλεξε, µετά από διεθνή διαγωνισµό, µία στρατηγική συµµαχία, στην οποία ανατέθηκε η υλοποίηση του πρώτου σταδίου του προγράµµατος. Το ΕΑΠ είναι ο συντονιστικός φορέας της συµµαχίας (Υπουργείο Εργασίας, 2003). Η συνεργασία ανέλαβε αφ ενός να δηµιουργήσει ένα πρόγραµµα κατάρτισης για τους επιµορφωτές καθώς και τα κατάλληλα διδακτικά εργαλεία, κι αφ ετέρου να καταρτίσει 265 επιλεγµένους επιµορφωτές. Η κατάρτιση των επιµορφωτών έγινε από τον Φεβρουάριο µέχρι και των Ιούλιο του 2003. Έπειτα, αυτοί οι 265 επιµορφωτές θα καταρτίσουν µε τη σειρά τους όλους τους συναδέλφους τους της ΣΕΕΚ, οι οποίοι είναι περίπου 11.000. Αυτό το εγχείρηµα είναι ιδιαίτερα σηµαντικό, καθώς τα αποτελέσµατά του θα συµβάλουν στην ανάπτυξη της ποιότητας και της αποτελεσµατικότητας των προγραµµάτων κατάρτισης (ΕΑΠ, 2006; ΕΕΕΕ, 2006). Το Εθνικό ίκτυο Έρευνας και Τεχνολογίας (GRNET), υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ανάπτυξης, λειτουργεί σε συνεργασία µε τις τοπικές κοινοπραξίες, τις οποίες απαρτίζουν ακαδηµαϊκά και τεχνολογικά ιδρύµατα, βιοµηχανικές ενώσεις και επιµελητήρια, ιδιωτικές εταιρείες κλπ. Υπάρχουν και άλλα προγράµµατα απασχόλησης και επαγγελµατικής κατάρτισης που εστιάζουν στην πρόληψη της ανεργίας, την 13