Ελληνική φαρμακευτική βιομηχανία: προκλήσεις και

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Τ. Καρατάσσου 11, 117 42 Αθήνα,, TηλT ηλ.: 210 92 11 200-10, Fax: 210 92 33 977, www.iobe.gr 11 T. Karatassou sou Str.,, 117 42 Athens, Greece, Tel.: (+30) 210 92 11 200-10, Fax: (+30) 210 92 33 977 Ελληνική φαρμακευτική βιομηχανία: προκλήσεις και Άγγελος προοπτικές Τσακανίκας Διευθυντής Έρευνας ΙΟΒΕ, Επίκουρος καθηγητής ΕΜΠ 6/3/2013

Το σημερινό περιβάλλον της κρίσης: Το ελληνικό παραγωγικό / επιχειρηματικό σύστημα δέχεται πολλαπλές πιέσεις Οξύτατη Κρίση δημόσιων οικονομικών Ύφεση, μειωμένη ζήτηση, πρόβλημα ρευστότητας, κλείσιμο επιχειρήσεων, υψηλή ανεργία Πρόβλημα Ανταγωνιστικότητας: επιδείνωση της θέσης της ελληνικής οικονομίας στο διεθνή καταμερισμό εργασίας (υποχώρηση της ανταγωνιστικής θέσης Διπλή ανταγωνιστική πίεση στις ελληνικές επιχειρήσεις Από φθηνούς παραγωγούς (επιχειρήσεις από «χώρες χαμηλού κόστους εργασίας») Από ποιοτικούς και διαφοροποιημένους παραγωγούς (επιχειρήσεις από χώρες υψηλών τεχνολογικών/ παραγωγικών δυνατοτήτων). 3

Το κεντρικό ερώτημα σήμερα Πώς - εν μέσω της απαραίτητης δημοσιονομικής προσαρμογής και της απαιτούμενης μακροοικονομικής διαχείρισής της - θα τεθούν οι προϋποθέσεις για επανεκκίνηση της αναπτυξιακής δυναμικής της οικονομίας; Αναζητούμε ποιοτική ανάπτυξη με επίκεντρο τη γνώση, την τεχνολογία, την καινοτομία, με μοχλό την επιχειρηματικότητα έντασης γνώσης και με την υποστήριξη ενός ευφυούς και αποτελεσματικού αναπτυξιακού κράτους Καθοριστικός ο ρόλος του επιχειρηματικού τομέα: Ανταγωνιστικές επιχειρήσεις με ισχυρό ανθρώπινο κεφάλαιο βιώσιμες (ακόμα και σε δύσκολες συνθήκες ρευστότητας), διεθνώς ανταγωνιστικές Τομείς και κλάδοι με στρατηγικό πλεονέκτημα Τι παράγουμε σήμερα / τι μπορούμε να παράξουμε μεσοπρόθεσμα, συμμετέχοντας στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας λίγο περισσότερο ως παραγωγοί και λίγο λιγότερο ως καταναλωτές 4

Κλάδος Παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων και φαρμακευτικών σκευασμάτων, Χημικών προϊόντων για ιατρικούς σκοπούς και Βοτανικά προϊόντα Κρίσιμα ερωτήματα Μπορεί να θεωρηθεί ο κλάδος αυτός ως σημαντικός για την ελληνική οικονομία; Τεκμηρίωση - μέτρηση Υπό ποιους όρους και προϋποθέσεις; Ιδιαιτερότητες κλάδου: κοινωνικό αγαθό με στοιχεία προκλητής ζήτησης Φαρμακευτική δαπάνη: μυωπική η προσπάθεια μείωσης; Πολιτικές προτεραιότητες στο σημερινό περιβάλλον; 5

Μέτρα για πολιτικές φαρμάκων στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Κύριες προτάσεις ατζέντας πολιτικής φαρμάκου : Υποχρεωτική συνταγογράφηση με βάση τη δραστική ουσία (INN) Εκτεταμένη υποκατάσταση στο φαρμακείο Διαβάθμιση της συνασφάλισης για την ενίσχυση της προτίμησης για φθηνότερα γενόσημα Κλινικός έλεγχος της συνταγογραφικής συμπεριφοράς των ιατρών Η ad hoc εφαρμογή (ή εξαγγελία εφαρμογής) πολλών μέτρων και πρακτικών σε επίσης ad hoc στόχους, χωρίς λογική αλληλουχία καθιστά πολλές φορές αμφίβολη, την αποτελεσματικότητά τους 16

Η Ελλάδα στην εποχή του μνημονίου Συνθετότητα - πολυπλοκότητα & αποσπασματική πολιτική γενοσήμων στην Ελλάδα με σκοπό τη μείωση της δαπάνης Ελλάδα: η μοναδική χώρα, στην οποία έχουν εισαχθεί σωρευτικά το σύνολο των μέτρων και πρακτικών της πολιτικής γενοσήμων που εφαρμόζονται επιλεκτικά στις άλλες χώρες Συχνές / ξαφνικές αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο Π.χ. η αδυναμία προσδιορισμού ενός απλού, σταθερού και διαφανούς συστήματος τιμολόγησης υπονομεύει τη βιωσιμότητα του κλάδου Δυσκολία εξεύρεσης κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ γενοσήμων πρωτοτύπων και συνεισφοράς στη μείωση της δαπάνης 17

Ο κλάδος Παραγωγής Φαρμακευτικών Προϊόντων συμβάλει σημαντικά στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία της εγχώριας Μεταποίησης Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία του κλάδου Παραγωγής Φαρμακευτικών Προϊόντων & Σκευασμάτων στην Ελλάδα, 2000-2010 Ο κλάδος καταγράφει αξιοσημείωτη δυναμική τόσο σε σχέση με άλλους μεταποιητικούς κλάδους στην εγχώρια παραγωγή, όσο και με αντίστοιχους κλάδους σε ευρωπαϊκό επίπεδο 22

Το 2010 ο κλάδος στην Ελλάδα σημείωσε το 3 ο υψηλότερο ποσοστό (σε όρους ΑΠΑ στο σύνολο της Μεταποίησης) στην ΕΕ Ποσοστό συμμετοχής του κλάδου Παραγωγής Φαρμάκων στο σύνολο της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας της Μεταποίησης σε χώρες της ΕΕ το 2010 Ο κλάδος αύξησε το ποσοστό συμμετοχής του στην εγχώρια μεταποιητική παραγωγή κατά περίπου 7 εκατοστιαίες μονάδες την περίοδο 2000-2010.

Παραγωγή φαρμάκου: η 2η υψηλότερη μέση ετήσια άνοδος σε ΑΠΑ σε σχέση με τους υπόλοιπους εγχώριους μεταποιητικούς κλάδους (2000-2010) 2010) Μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας στην εγχώρια Μεταποίηση (2000-2010) 23

Με βάση τον ΔΒΠ η παραγωγή στον κλάδο σημείωσε τη μεγαλύτερη άνοδο μεταξύ των κλάδων της εγχώριας μεταποίησης την περίοδο 2000-2011 2011 Μέσος Ετήσιος Ρυθμός Μεταβολής του ΔΒΠ στους εγχώριους κλάδους της Μεταποίησης (2000-2011) Η μεγάλη μέση ετήσια αύξηση του δείκτη προέρχεται κυρίως από υψηλή ταχύτητα την περίοδο 2000-2007 (15,2%) Επιβράδυνση μέσου ετήσιου ρυθμού: 6,4% την περίοδο 2008-2011

Το 3,4% των απασχολούμενων στη Μεταποίηση εργάζεται στον κλάδο παραγωγής φαρμάκου (9 η υψηλότερη επίδοση) Απασχόληση σε Μεταποιητικούς κλάδους (ως % της συνολικής απασχόλησης στη Μεταποίηση), β τριμ. 2012 Απασχολούμενοι στον κλάδο παραγωγής φαρμακευτικών ως προς το σύνολο της Μεταποίησης στην ΕΕ, β τριμ. 2012 Το μερίδιο απασχόλησης φαρμακευτικού κλάδου στο σύνολο των απασχολουμένων στη Μεταποίηση στην Ελλάδα είναι υψηλότερο σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες Δριμεία υποχώρηση το 2012: Απώλειες περίπου 2400 θέσεων εργασίας στον κλάδο (-15%)

Οι εξαγωγές Φαρμακευτικών προϊόντων κατέχουν το 4 ο μεγαλύτερο μερίδιο στο σύνολο των εξαγωγών της εγχώριας Μεταποίησης Κλάδοι της εγχώριας Μεταποίησης με τις υψηλότερες εξαγωγές (Μέσος όρος: 2000-2010) Μεταξύ των κυριότερων εξαγωγικών κλάδων της Μεταποίησης, ο κλάδος της Παραγωγής φαρμάκου σημείωσε τη μεγαλύτερη μέση ετήσια άνοδο (9,6%) την προηγούμενη δεκαετία

ΜΕΡΜ Κλάδου / ΜΕΡΜ Τομέα (2000-2010, ΕΕ-27) ΜΕΡΜ Κλάδων / ΜΕΡΜ Τομέα (2000-2010, ΕΕ-27) Ο κλάδος συνεισφέρει σημαντικά στη διεύρυνση των εξαγωγών της ΕΕ-27, σε σχέση με την επίδοση άλλων σημαντικών εξαγωγικών μεταποιητικών κλάδων στην Ελλάδα Ταξινόμηση ανάλογα με μέγεθος του μεριδίου αγοράς των εξαγωγών των μεταποιητικών κλάδων στο σύνολο των ελληνικών μεταποιητικών εξαγωγών 154. Παραγωγή φυτικών & ζωικών ελαίων & λιπών 182. Κατασκευή άλλων ενδυμάτων και συναφών εξαρτημάτων 232. Παραγωγή προϊόντων διύλισης πετρελαίου 274. Παραγωγή βασικών πολύτιμων μετάλλων & άλλων μη σιδηρούχων μετάλλων 153. Επεξεργασία & συντήρηση φρούτων & λαχανικών 252. Κατασκευή πλαστικών προϊόντων 0,5 244. Παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων, χημικών προϊόντων για ιατρικούς σκοπούς & φαρμακευτικών προϊόντων από βότανα 271. Παραγωγή βασικού σιδήρου & χάλυβα, & σιδηροκραμάτων 241. Παραγωγή βασικών χημικών προϊόντων 0,0-2,5-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0-0,5 Μεταβολή μεριδίου Μεταβολή αγοράς ελληνικών μεριδίου εξαγωγών των αγοράς μεταποιητικών ελληνικών κλάδων στις αντίστοιχες εξαγωγών ευρωπαϊκές εξαγωγές των μεταποιητικών κλάδων (2000 vs 2010) στις (σε εκατοστιαίες αντίστοιχες μονάδες) ευρωπαϊκές εξαγωγές (2000 έναντι 2010, σε εκατοστιαίες μονάδες 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 40

Η επίδραση εγχώριας παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων στην ελληνική οικονομία Υπόδειγμα Leontief: Εκτίμηση της άμεσης, έμμεσης και προκαλούμενης επίδρασης Άμεση επίδραση: Η επίδραση στην οικονομία από την παραγωγική δραστηριότ ητα του κλάδου παραγωγής φαρμακευτ ικών προϊόντων Έμμεση επίδραση: Η επίδραση σε άλλους κλάδους οικονομίας που αποτελούν τους κυριότερους προμηθευτές των Προκαλούμενη φαρμακοβιομηχανιών επίδραση: Η επίδραση από την κατανάλωση των νοικοκυριών που προέρχεται από τους μισθούς που αποκομίζουν οι εργαζόμενοι Συνολική επίδραση: - Στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Στην απασχόληση 44

Η συνολική επίδραση (σε όρους ΑΕΠ) από την παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων στην Ελλάδα εκτιμάται σε 2,8 δισεκ. Ευρώ (στοιχεία 2010) Φαρμακευτ ική δαπάνη των νοικοκυρι ών ( 957 εκ.) Εξαγωγικό εμπόριο ( 814 εκ.) Άμεση επίδρασ η 815 εκατ. Έμμεση επίδραση 578 εκατ. Προκαλού μενη επίδραση 1.395 εκατ. Σύνολο ( 1771 εκ.) Συνολική επίδραση 2.788 εκατ. Για κάθε 1.000 που δαπανώνται για την αγορά φαρμάκων που παράγονται στην Ελλάδα το ΑΕΠ αυξάνεται κατά 3.420

Απασχόληση Ο κλάδος υποστηρίζει 53000 χιλ. θέσεις απασχόλησης στην Ελλάδα Επίδραση στην απασχόληση από την εγχώρια παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων Τετάρτη 16 Ιανουαρίου 2013 11000 περίπου θέσεις απασχόλησης αφορούν στην Άμεση επίδραση από την εγχώρια παραγωγή φαρμάκου

Στα 147 εκατ. ευρώ εκτιμάται η συμβολή του κλάδου στην έμμεση φορολογία* Επίδραση στην έμμεση φορολογία από την εγχώρια παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων (*) Αφορά στους φόρους που πληρώνουν οι επιχειρήσεις του κλάδου για την απόκτηση αγαθών και υπηρεσιών για την παραγωγική τους διαδικασία

Ο κλάδος της παραγωγής φαρμάκου αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα τα οποία λειτουργούν αποτρεπτικά στην ενίσχυση της βιωσιμότητάς του Η έλλειψη ρευστότητας έχει οδηγήσει σε χρηματοδοτική ασφυξία τις επιχειρήσεις του κλάδου Η αποδοχή ομολόγων του ελληνικού δημοσίου για τα χρέη των νοσοκομείων του ΕΣΥ (αντί επιταγής μετρητών), τα οποία εντάχθηκαν στο PSI επιβάρυνε δυσβάσταχτα το σύνολο των παραγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου Η αδυναμία προσδιορισμού ενός απλού, σταθερού και διαφανούς συστήματος τιμολόγησης υπονομεύει περαιτέρω την επιβίωση και τη βιωσιμότητα του κλάδου Η αναζήτηση εξοικονομήσεων στο χώρο, η «δαιμονοποίηση» των ελληνικών γενοσήμων ως ακριβότερων και συνακόλουθα η πίεση των δανειστών για αλλαγή του μείγματος της φαρμακευτικής αγοράς διαμορφώνει ασταθείς

Θετικές προοπτικές διεθνώς: Η Ελλάδα πόλος έλξης παραγωγής γενοσήμων στην Ευρώπη; Αρκετές χώρες εστιάζουν σε πολιτικές ενίσχυσης της αγοράς των γενοσήμων Με άρση των εμποδίων στην έγκαιρη εισαγωγή τους στην αγορά Με πολιτική αύξησης του συνταγογραφούμενου όγκου Με διαρκή αναθεώρηση των πολιτικών τιμολόγησης και αποζημίωσής τους, οι οποίες στοχεύουν στην ενίσχυση του ανταγωνισμού και τη διασφάλιση πρόσθετων εξοικονομήσεων Επίσπευση διαδικασιών αμοιβαίας αναγνώρισης εγκρίσεων: ενίσχυση της ταχύτητας διείσδυσης γενοσήμων στην ευρωπαϊκή αγορά, στο πλαίσιο και της ανάγκης μείωσης της φαρμακευτικής δαπάνης «Αποενοχοποίηση» της χρήσης τους

Θετικές προοπτικές διεθνώς: Η Ελλάδα πόλος έλξης παραγωγής γενοσήμων στην Ευρώπη; Συγκριτικά πλεονεκτήματα εγχώριου κλάδου Πιστοποίηση / διασφάλιση παραγωγικών διαδικασιών Καλή σχέση κόστους παραγωγής ποιότητας Εξωστρέφεια και προοπτική για μεγαλύτερη εξαγωγική δραστηριότητα Μοναδική χλωρίδα για φαρμακευτικά σκευάσματα / καλλυντικά από βότανα Τεχνογνωσία και εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό

Πολιτικές προτεραιότητες Πολιτική προτεραιότητα 1: Λειτουργική Αναβάθμιση ΕΟΦ Πολιτική προτεραιότητα 2: Επίσημη, διαφανής καταγραφή φαρμακευτικής δαπάνης Πολιτική προτεραιότητα 3: Διευθέτηση Χρεών νοσοκομείων, ΕΟΠΠΥ Πολιτική προτεραιότητα 4: Ενίσχυση έρευνας και καινοτομίας Πολιτική προτεραιότητα 5: Ενίσχυση της εξωστρέφειας Πολιτική προτεραιότητα 6: Προώθηση κλινικών ερευνών με απλοποίηση θεσμικού πλαισίου Πολιτική προτεραιότητα 7: Ηλεκτρονική διακυβέρνηση, ολοκλήρωση ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και διασύνδεση με διάγνωση και θεραπευτικά πρωτόκολλα

Η εγχώρια φαρμακευτική βιομηχανία συνιστά ένα κλάδο που μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας καθώς διαθέτει σημαντικές υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό υψηλού επιπέδου Η Ελλάδα διαθέτει τεχνογνωσία και ανθρώπινο κεφάλαιο για δημιουργία υψηλής προστιθέμενης αξίας στο χώρο της βιοτεχνολογίας και της βιοϊατρικής επιστήμης Ελληνικά πανεπιστήμια και διεθνώς αναγνωρισμένα ελληνικά ερευνητικά κέντρα μπορούν να αναλάβουν την έρευνα στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης ενός φαρμάκου καθώς και τη διεξαγωγή κλινικών ερευνών στα επόμενα στάδια. Ελλάδα: Κέντρο έρευνας και ανάπτυξης της διαγνωστικής τεχνολογίας Ο κλάδος των διαγνωστικών εξετάσεων μπορεί να αναπτύξει εξαγωγική δραστηριότητα, μέσα από εργαστηριακές εξετάσεις για λογαριασμό ιατρικών κέντρων και νοσοκομείων του εξωτερικού Η ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού

Σας ευχαριστώ πολύ! Για την επικοινωνία: Άγγελος Τσακανίκας atsakanikas@iobe.gr