1o Συνέδριο Έλληνικής Φαρμακοβιομηχανίας 7/5/2014

Transcript

1 ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Τ. Καρατάσου 11, Αθήνα, Tηλ.: , Fax: , 11 T. Karatassou Str., Athens, Greece, Tel.: (+30) , Fax: (+30) Η βιομηχανία φαρμάκου στο νέο αναπτυξιακό πρότυπο της χώρας: Ευκαιρίες και όροι μεγέθυνσης 1o Συνέδριο Έλληνικής Φαρμακοβιομηχανίας 7/5/2014 Άγγελος Τσακανίκας Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ, Επιστημονικός Συνεργάτης ΙΟΒΕ,

2 Το νέο αναπτυξιακό πρότυπο Η ελληνική οικονομία σήμερα βρίσκεται: Σε καθεστώς σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής... αλλά πλέον με παρεμβάσεις συντήρησης και ίσως σταδιακής χαλάρωσης εκτός αγορών από το 2010, αλλά με δυναμική επάνοδο υπό συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας αλλά με κεφαλαιοποιημένο (θωρακισμένο) τραπεζικό σύστημα μετά από έξι χρόνια ύφεσης, με σωρευτική απώλεια ~25% του προϊόντος της οικονομίας αλλά με ενδείξεις άμβλυνσης της ύφεσης πια Με μακροχρόνια ανεργία 60% της συνολικής (~27%), αλλά Ανάγκη για γρήγορη αλλαγή του αναπτυξιακού της υποδείγματος, ταυτόχρονα με δημοσιονομική ισορροπία, ώστε να αποφύγουμε μια συνολική αποδιάρθρωση του παραγωγικού μας συστήματος

3 Τρεις βασικοί πυλώνες που διέπουν το νέο αναπτυξιακό πρότυπο 1. Ταυτόχρονη ενίσχυση εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας και σταδιακή και στοχευμένηυποκατάσταση μέρους των εισαγωγών, Με έμφαση σε προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, ώστε να μην ανταγωνιζόμαστε απλώς σε όρους χαμηλού κόστους 2. Προσέλκυση παραγωγικών επενδύσεων και όχι απλώς χρηματιστηριακών τοποθετήσεων. Επιθυμητή η γενική αύξηση επενδύσεων. Προκειμένου όμως η τονωτική επίδρασή τους να είναι μακροχρόνια και ισχυρή, θα πρέπει να έχουν πρωτίστως παραγωγικό χαρακτήρα, οι οποίες επιτρέπουν / χρηματοδοτούν / προωθούν την ανάπτυξη σειράς δραστηριοτήτων στον τομέα των υπηρεσιών 3. Χρηματοδότηση, αξιοποιώντας κάθε δυνατό χρηματοδοτικό πόρο και εργαλείο το οποίο διαθέτουμε αυτή τη στιγμή, ή μπορούμε να διεκδικήσουμε μεσοπρόθεσμα Αξιοποίηση πηγών και εργαλείων πέρα από το ΕΣΠΑ ή το ΣΕΣ

4 Συνεπώς... Αναζητούμε την ισχυροποίηση της χώρας όχι απλώς σε όρους ισοζυγίου συναλλαγών, αλλά την ανάδειξή της ως: πόλο έλξης και διατήρησης ανθρώπινου κεφαλαίου υψηλής εξειδίκευσης σε επιστημονικό και επιχειρηματικό επίπεδο, και πόλο έλξης επενδύσεων, σε ένα ανοδικό σπιράλ ύπαρξης ειδικευμένου στελεχιακού δυναμικού, καλού επενδυτικού κλίματος και καλών υποδομών Στις δύο διαστάσεις του νέου αναπτυξιακού προτύπου, (εξωστρέφειας και παραγωγικές επενδύσεις), πρωτεύοντα ρόλο έχει η επιχειρηματικότητα Στήριξη δραστηριοτήτων και κλαδικών οικοσυστημάτων που μπορούν να συμβάλλουν περισσότερο στα επόμενα χρόνια στην επίτευξη αυτών των χαρακτηριστικών.

5 Βιομηχανία Φαρμακευτικών προϊόντων Μπορεί να θεωρηθεί ο κλάδος αυτός ως σημαντικός για την ελληνική οικονομία; Τεκμηρίωση μέτρηση Ιδιαιτερότητες κλάδου: κοινωνικό αγαθό με στοιχεία προκλητής ζήτησης Υπό ποιους όρους και προϋποθέσεις; 5

6 Ο κλάδος σημείωσε ανοδική πορεία, βάσει αξίας παραγωγής, με μικρή εξασθένιση μετά το 2010 Αξία παραγωγής του κλάδου Φαρμακευτικών Προϊόντων στην Ελλάδα, εκατ Πηγή: Eurostat(PRODCOM) Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ Σε όρους Προστιθέμενης Αξίας ο κλάδος τριπλασίασε τη συνεισφορά του στο σύνολο της εγχώριας Μεταποίησης την προηγούμενη δεκαετία (περίπου 9% το 2010) Παρά την πτώση παραμένει ο 7 ος υψηλότερος στο σύνολο της εγχώριας Μεταποίησης (19 βασικούς κλάδους).

7 Σε αντίθεση με την πλειοψηφία των Μεταποιητικών κλάδων, η ΑΠΑ στην Παραγωγή φαρμάκου κινήθηκε ανοδικά την περίοδο Μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) στην εγχώρια Μεταποίηση, * Εκτυπώσεις Βασικά Μέταλα Μηχανήματα Παραγωγή Φαρμακου Επισκευή Μηχανημάτων Παραγωγή Οπτάνθρακα Μεταλλικά Προϊόντα Ηλεκτρολογικός Εξοπλισμός Βιομηχανία Ξύλου Μη μεταλλικά προϊόντα Πλαστικά 4% 3% 10% 10% 10% 10% 8% 8% 8% 14% 15% Παραγωγή Οπτάνθρακα Βασικά Μέταλα Ηλεκτρολογικός Εξοπλισμός Παραγωγή Φαρμακου Επισκευή Μηχανημάτων Εκτυπώσεις Βιομηχανία Ξύλου Tρόφιμα, Ποτά, Καπνός Χημικά προϊόντα Χαρτοποιία Μεταλλικά Προϊόντα -2% -3% -3% -5% -8% -10% -11% 7% 13% 25% 28% Tρόφιμα, Ποτά, Καπνός 2% Κλωστ/ργία - Είδη ένδυσης -15% Χημικά προϊόντα 0% Μη μεταλλικά προϊόντα -17% Κατασκευή Επίπλων 0% Μηχανήματα -19% Χαρτοποιία -3% Πλαστικά -22% Κλωστ/ργία - Είδη ένδυσης -4% Κατασκευή Επίπλων -31% -7% -2% 3% 8% 13% 18% -40% -30% -20% -10% 0% 10% 20% 30% 40% Πηγή: Eurostat Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ (*) Σημείωση: Η ανάλυση των στοιχείων αφορά στις τρέχουσες τιμές ΑΠΑ

8 Παρά τη σημαντική επιβράδυνση ο Δείκτης Βιομηχανικής Παραγωγής ενισχύεται και την περίοδο , σε αντίθεση με την πλειονότητα των Μεταποιητικών κλάδων Μέσος Ετήσιος Ρυθμός Μεταβολής του Δείκτη Βιομηχανικής Παραγωγής στους κλάδους της εγχώριας Μεταποίησης ( ) Παραγωγή Φαρμάκων 13,6% Μηχανήματα 3,6% Βασικά μέταλλα 2,2% Τρόφιμα 0,9% Ποτά 0,8% Παραγωγή οπτάνθρακα 0,8% Καπνός 0,2% Εκτυπώσεις 0,0% Ηλεκτρολογικός Εξ/σμός -0,1% Μη μεταλλικά προϊόντα -0,3% Μεταλλικά προϊόντα -0,3% Πλαστικά -0,7% Χαρτοποίια -1,0% Χημικά -1,9% Κατασκευή Επίπλων -2,0% Είδη Υπόδησης -6,1% Βιομηχανία Ξύλου -6,1% Είδη Ένδυσης -7,4% Κλωστ/γία -9,4% -15% -10% -5% 0% 5% 10% 15% Παραγωγή οπτάνθρακα 4,1% Παραγωγή Φαρμάκων 3,0% Βασικά μέταλλα 1,5% Τρόφιμα -3,4% Καπνός -3,9% Χημικά -4,0% Χαρτοποίια -5,7% Πλαστικά -6,0% Ποτά -6,9% Μηχανήματα -7,1% Ηλεκτρολογικός Εξ/σμός -8,1% Μεταλλικά προϊόντα -8,1% Βιομηχανία Ξύλου -8,6% Είδη Ένδυσης -15,3% Εκτυπώσεις -17,4% Μη μεταλλικά προϊόντα -17,9% Κλωστ/γία -20,0% Είδη Υπόδησης -22,3% Κατασκευή Επίπλων -22,7% -30% -25% -20% -15% -10% -5% 0% 5% 10% Πηγή: EΛ.ΣΤΑΤ Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ

9 Η ισχυρότερη αύξηση του ΔΒΠ στην Ευρωζώνη κατά την περίοδο Μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής του Δείκτη Βιομηχανικής Παραγωγήςστον κλάδο της Παραγωγής Φαρμάκου σε χώρες-μέλη της ΕΕ, Ελλάδα 13,6% Βέλγιο 13,5% Βέλγιο 9,8% Δανία 10,5% Πολωνία 9,7% Αυστρία 5,8% Τσεχία 7,9% Τσεχία 3,6% Ιρλανδία 5,8% Ευρωζώνη 3,2% Αυστρία 5,7% Ισπανία 3,1% Γερμανία 5,4% Ολλανδία 3,0% Ην. Βασίλειο 4,9% Ελλάδα 3,0% Ευρωζώνη 4,6% Ουγγαρία 2,6% Γαλλία 4,4% Ιρλανδία 2,5% Ουγγαρία 4,4% ΕΕ-27 2,3% ΕΕ-27 4,4% Γερμανία 1,9% Ισπανία 4,1% Ιταλία 1,6% Ολλανδία 3,8% Πορτογαλία 0,9% Ιταλία 0,5% Γαλλία 0,1% Δανία -0,1% Πολωνία -1,8% Πορτογαλία -0,7% Ην. Βασίλειο -7,2% -2% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% -10% -5% 0% 5% 10% 15% Πηγή: Eurostat Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ

10 Σχετικά ανεπηρέαστη η απασχόληση στον κλάδο την τριετία , (13,5 περίπου χιλ. εργαζόμενους) Απασχόληση ως % της συνολικής στη Μεταποίηση, 2013 Μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής απασχολουμένων σε κλάδους της εγχώριας Μεταποίησης, Tρόφιμα 31,7% Μεταλλικά Προϊόντα 8,3% Βασικά Μέταλα 5,9% Μη μεταλλικά προϊόντα 5,0% Ένδυση 5,0% Εκτυπώσεις 4,7% Παραγωγή Φαρμάκου 4,0% Βιομηχανία Ξύλου 3,8% Έπιπλα 3,7% Πλαστικά 3,6% Επισκευή Μηχανημάτων 3,2% Ποτά 2,6% Χημικά 2,4% Μηχανήματα 2,1% Κλωστ/γία 1,9% Χαρτοποίια 1,8% Ηλεκτρολογικός Εξοπλισμός 1,5% Παραγωγή Οπτάνθρακα 1,3% Βιομηχανία Δερμάτων 1,1% Βιομηχανία Καπνού 1,0% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Βασικά Μέταλα Παραγωγή Φαρμάκου Tρόφιμα Βιομηχανία Καπνού Επισκευή Μηχανημάτων Πλαστικά Ποτά Μηχανήματα Χημικά Παραγωγή Οπτάνθρακα Βιομηχανία Δερμάτων Κλωστ/γία Χαρτοποίια Μεταλλικά Προϊόντα Εκτυπώσεις Μη μεταλλικά προϊόντα Βιομηχανία Ξύλου Ηλεκτρολογικός Εξοπλισμός Ένδυση Υπολογιστές Κατασκευή επίπλων 2,7% -1,1% -2,0% -2,2% -3,0% -3,2% -4,2% -11,3% -11,5% -11,9% -12,6% -13,2% -13,7% -14,1% -14,7% -15,2% -18,4% -18,9% -20,7% -23,6% -24,0% -30% -25% -20% -15% -10% -5% 0% 5% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ Το 2013, το μερίδιο απασχόλησης του φαρμακευτικού κλάδου είναι το 7 ο υψηλότερο στο σύνολο της εγχώριας Μεταποίησης

11 Οι εξαγωγές Φαρμακευτικών προϊόντων κατέχουν σημαντικό μερίδιο στο σύνολο των εξαγωγών της εγχώριας Μεταποίησης Κλάδοι της Μεταποίησης με τις υψηλότερες εξαγωγές (Μέσος όρος: ) Δείκτης Κύκλου εργασιών Ελλάδας (2010=100) στον κλάδο Παραγωγής Φαρμάκου Διύλιση Πολύτιμα Ενδύματα Φαρμακευτι Φρούτα- Χημικά Πλαστικά Έλαια και Χάλυβας Απορρυπα Είδη Γουναρικά Σωλήνες Γαλακτομικά Καλώδια εκατ. είκτης Κύκλου Εργασιών_Χώρες Ευρωζώνης είκτης Κύκλου Εργασιών_Χώρες εκτός Ευρωζώνης Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ Ο δείκτης Κύκλου εργασιών από εξαγωγές προς τις χώρες της Ευρωζώνης ενισχύεται τη διετία , ενώ ο αντίστοιχος δείκτης για τις χώρες εκτός ευρωζώνης καταγράφει σημαντική άνοδοαπό το 2008

12 Ο κλάδος συνεισφέρει σημαντικά στη διεύρυνση των εξαγωγών της ΕΕ-27, σε σχέση με την επίδοση άλλων εξαγωγικών μεταποιητικών κλάδων στην Ελλάδα Ταξινόμηση ανάλογα με μέγεθος του μεριδίου αγοράς των εξαγωγών των μεταποιητικών κλάδων στο σύνολο των ελληνικών μεταποιητικών εξαγωγών ΜΕΡΜ Κλάδων / ΜΕΡΜ Τομέα ( , ΕΕ-27) ΜΕΡΜ Κλάδου / ΜΕΡΜ Τομέα ( , ΕΕ-27) 154. Παραγωγή φυτικών & ζωικών ελαίων & λιπών 182. Κατασκευή άλλων ενδυμάτων και συναφών εξαρτημάτων 232. Παραγωγή προϊόντων διύλισης πετρελαίου 274. Παραγωγή βασικών πολύτιμων μετάλλων & άλλων μη σιδηρούχων μετάλλων 153. Επεξεργασία & συντήρηση φρούτων & λαχανικών 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1, Κατασκευή πλαστικών προϊόντων 0, Παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων, χημικών προϊόντων για ιατρικούς σκοπούς & φαρμακευτικών προϊόντων από βότανα 271. Παραγωγή βασικού σιδήρου & χάλυβα, & σιδηροκραμάτων 241. Παραγωγή βασικών χημικών προϊόντων 0,0-2,5-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0-0,5 Μεταβολή μεριδίου αγοράς ελληνικών εξαγωγών εξαγωγών των μεταποιητικών των μεταποιητικών κλάδων κλάδων στις αντίστοιχες στις αντίστοιχες ευρωπαϊκές ευρωπαϊκές εξαγωγές εξαγωγές (2000 έναντι 2010, σε εκατοστιαίες μονάδες (2000 vs 2010) (σε εκατοστιαίες μονάδες) Πηγή: Eurostat Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ

13 Η επίδραση εγχώριας παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων στην ελληνική οικονομία Υπόδειγμα Leontief: Εκτίμηση της άμεσης, έμμεσης και προκαλούμενης επίδρασης Άμεση επίδραση: Η επίδραση στην οικονομία από την παραγωγική δραστηριότητα του κλάδου παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων Έμμεση επίδραση: Η επίδραση σε άλλους κλάδους οικονομίας που αποτελούν τους κυριότερους προμηθευτές των φαρμακοβιομηχανιών Προκαλούμενη επίδραση: Η επίδραση από την κατανάλωση των νοικοκυριών που προέρχεται από τους μισθούς που αποκομίζουν οι εργαζόμενοι Συνολική επίδραση: -Στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Στην απασχόληση

14 Η συνολική επίδραση (σε όρους ΑΕΠ) από την παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων στην Ελλάδα εκτιμάται σε 2,8 δισεκ. Ευρώ (στοιχεία 2010) Έμμεση επίδραση 578 εκατ. Φαρμακευτική δαπάνη των νοικοκυριών ( 957 εκ.) Εξαγωγικό εμπόριο ( 814 εκ.) Άμεση επίδραση 815 εκατ. Προκαλούμενη επίδραση εκατ. Σύνολο ( 1771 εκ.) Συνολική επίδραση εκατ. Για κάθε που δαπανώνται για την αγορά φαρμάκων που παράγονται στην Ελλάδα το ΑΕΠ αυξάνεται κατά 3.420

15 Απασχόληση Ο κλάδος υποστηρίζει χιλ. θέσεις εργασίας στην Ελλάδα Επίδραση στην απασχόληση από την εγχώρια παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων Άμεση Έμμεση Προκαλούμενη Συνολική περίπου θέσεις απασχόλησης αφορούν στην Άμεση επίδραση από την εγχώρια παραγωγή φαρμάκου Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ

16 Στα 147 εκατ. ευρώ εκτιμάται η συμβολή του κλάδου στην έμμεση φορολογία* Επίδραση στην έμμεση φορολογία από την εγχώρια παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων εκατ Άμεση Έμμεση Προκαλούμενη Συνολική (*) Αφορά στους φόρους που πληρώνουν οι επιχειρήσεις του κλάδου για την απόκτηση αγαθών και υπηρεσιών για την παραγωγική τους διαδικασία Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ

17 Θετικές προοπτικές διεθνώς: Η Ελλάδα πόλος έλξης παραγωγής γενοσήμων στην Ευρώπη; Παραγωγή γενοσήμων στην Ελλάδα Ναι, διότι ΑΛΛΑ Λήξη μεγάλου αριθμού πατεντών, πίεση για αύξηση της χρήσης φθηνότερων φαρμάκων και περιστολή δαπάνης (Ελλάδα και διεθνώς) με αποτέλεσμα την επίσπευση διαδικασιών αμοιβαίας αναγνώρισης εγκρίσεων Τεχνογνωσία και εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό. Δοκιμασμένα και Αναγνωρισμένα Διεθνώς (ισχυρό brand-name). Πιστοποίηση και υψηλή τεχνολογία σε όλα τα στάδια παραγωγής και στις 21 παραγωγικές μονάδες Επενδυτική δυναμική κλάδου και κερδοφορία τα τελευταία 10 χρόνια Εταιρίες με σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα Ευρωπαϊκό και Ελληνικό ρυθμιστικό πλαίσιο ελέγχου προδιαγραφών ποιότητας και ορθής βιομηχανικής παραγωγής (ΕΟΦ,EMA, FDA): εγγυημένη ποιότητα και ασφάλεια. Ουσιαστική επένδυση στην εξωστρέφεια με γενόσημαφάρμακα ή αναλαμβάνοντας την παραγωγή ιδιοσκευασμάτων στην Ελλάδα για λογαριασμό διεθνών επιχειρήσεων Συνεργασία στην εξεύρεση της κατάλληλης ισορροπίας πρωτοτύπων γενοσήμωνστη συνεισφορά στη μείωση της δαπάνης, Σταθερό περιβάλλον χωρίς ξαφνικές αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο

18 Ειδικά premium προϊόντα 18 Παραγωγή φυτικών καλλυντικών και θεραπευτικών ουσιών (αιθέριαέλαια,φυτά,φάρμακα,καλλυντικά,προϊόνταπροσωπικής υγιεινής, συμπληρώματα διατροφής κ.λπ). ΝΑΙ Μοναδική σε ποικιλία χλωρίδα για παρασκευή φυτικών καλλυντικών και φαρμακευτικών προϊόντων (θεραπευτικές, αντισηπτικές, αναπλαστικές ιδιότητες) Σημαντική εξωστρεφής παρουσία Στροφή και το ενδιαφέρον των καταναλωτών προς τα φυσικά και βιολογικά καλλυντικά Ελκυστικές τιμές (πλέον) ΑΛΛΑ Περιορισμένη ακόμα δραστηριότητα με λίγες εταιρείες στο χώρο Κίνητρα για την ενεργοποίηση επιχειρήσεων στον συγκεκριμένο κλάδο

19 Αλλά και συνέργειες με το ευρύτερο οικοσύστημα της υγείας Επανατοποθέτηση / επαναστόχευσηφαρμάκων στην αγορά για νέες ενδείξεις Ανάπτυξη έρευνας στα πρώτα στάδια παραγωγής ενός φαρμάκου για λογαριασμό πολυεθνικών φαρμακευτικών εταιριών Διεξαγωγή E&Aνέων μορίων ή εγχωρίωςαναπτυσσομένων νέων μορίων ή διαγνωστικών τεχνολογιών και πρωτοκόλλων Κλινικές έρευνες: Ανάδειξη της χώρας σε περιφερειακό κέντρο κλινικών ερευνών Η ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού Με τη συνεργασία-δικτύωση ιδιωτικών θεραπευτηρίων, διαγνωστικών κλινικών, ασφαλιστικών εταιριών και τουριστικών πρακτορείων, η Ελλάδα θα μπορούσε να προσφέρει ιατρικές υπηρεσίες σε ασθενείς από χώρες του εξωτερικού.

20 Η εγχώρια φαρμακευτική βιομηχανία συνιστά ένα κλάδο που μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας: σημαντικές υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό υψηλού επιπέδου Η Ελλάδα διαθέτει τεχνογνωσία και ανθρώπινο κεφάλαιο για δημιουργία υψηλής προστιθέμενης αξίας στο χώρο της βιοτεχνολογίας και της βιοϊατρικής επιστήμης Ελληνικά πανεπιστήμια και διεθνώς αναγνωρισμένα ελληνικά ερευνητικά κέντρα μπορούν να αναλάβουν την έρευνα στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης ενός φαρμάκου καθώς και τη διεξαγωγή κλινικών ερευνών στα επόμενα στάδια. Ελλάδα: Κέντρο έρευνας και ανάπτυξης της διαγνωστικής τεχνολογίας Ελλάδα: Κέντρο έρευνας και ανάπτυξης της διαγνωστικής τεχνολογίας Ο κλάδος των διαγνωστικών εξετάσεων μπορεί να αναπτύξει εξαγωγική δραστηριότητα, μέσα από εργαστηριακές εξετάσεις για λογαριασμό ιατρικών κέντρων και νοσοκομείων του εξωτερικού

21 Απειλές για τη βιωσιμότητα του κλάδου Επιδείνωση της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης (οικονομική κρίση, ανεργία, μείωση εισοδημάτων έλλειψη ρευστότητας - χρηματοδοτική ασφυξία στην αγορά)-μειωμένη ζήτηση για ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας. Συσσώρευση χρεών νοσοκομείων και ΕΟΠΠΥ προς φαρμακευτικές εταιρίες, ιδιωτικές κλινικές, πρόβλημα επιβίωσης των επιχειρήσεων Μετακίνηση ανθρώπινου δυναμικού υψηλής επιστημονικής κατάρτισης εκτός των εθνικών συνόρων(brain drain) Ασυμμετρία στα επαγγέλματα υγείας: πολλοί ιατροί, λίγοι νοσηλευτές, ανάγκη για άλλους επαγγελματίες υγείας. Αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο σε διάφορες παραμέτρους της επιχειρηματικότητας και της έρευνας

22 Ευχαριστώ για την προσοχή σας Άγγελος Τσακανίκας