ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ/ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ/ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ενωμένοι στην πολυμορφία-ανακαλύπτοντας την ομορφιά της διαφορετικότητας μέσα από τις Τέχνες και τα Γράμματα ΟΝΟΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΗΣ: Γαλαρνιώτη Όλγα ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΡΙΑ: Σουμαρά Γεωργία ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ: 10 ο Δημοτικό Σχολείο Κομοτηνής ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 05-05-2014 1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ «Διαφορετικός» Ένας χαρακτηρισμός που όλοι μας αλλά και τα παιδιά ακούμε συχνά κι ακόμη συχνότερα δυστυχώς τυγχάνει αρνητικής ερμηνείας. Το πρόβλημα αυτό συναντάται καθημερινά στα σχολεία μας και απασχολεί το ίδιο έντονα γονείς, εκπαιδευτικούς, μαθητές, τοπική και ευρύτερη κοινωνία. Η παρούσα εργασία αποτελεί μία προσπάθεια άρσης της αρνητικής σημασίας που δίδεται κατά καιρούς και κατά περίπτωση στη διαφορετικότητα, κάνοντας βίωμα τις αξίες μιας αρμονικής συνύπαρξης με το διαφορετικό. Για το λόγο αυτό επιλέξαμε με τους μαθητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα να ασχοληθούμε με το συγκεκριμένο θέμα, ερευνώντας τον τρόπο που η Ευρωπαϊκή Ένωση ενώνει τόσους διαφορετικούς λαούς μέσα από δυνατούς υποστηρικτικούς μηχανισμούς και θεσμικά όργανα αλλά και παρατηρώντας ταυτόχρονα πώς οι Τέχνες και τα Γράμματα ενώνουν όλους τους ανθρώπους. Μέσα από βιωματικές δραστηριότητες τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους και να ξεδιπλώσουν νέες πτυχές δικές τους αλλά και των συμμαθητών τους. Ταυτόχρονα δρώντας ομαδικά και μέσα από παιχνίδια ρόλων ανακαλύπτουν, την ομορφιά της διαφορετικότητας και πώς κατάφεραν πολλοί άνθρωποι με αναπηρίες ή άλλες δυσκολίες να εκφραστούν μέσα από τις Τέχνες και τα Γράμματα αποδεικνύοντας συγχρόνως ότι στη χαρά της έκφρασης και της δημιουργίας έχουν δικαίωμα όλοι. Με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών και ομαδικών παιχνιδιών γνωρίζουν πώς προασπίζει τη διαφορετικότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα η Ε.Ε., παρατηρούν καλύτερα τι χώρες της Ε.Ε., τα μνημεία και τις σημαίες τους αλλά μαθαίνουν πληροφορίες και για ανθρώπους των Τεχνών και των Γραμμάτων των χωρών της Ε.Ε. Τέλος, οι μαθητές/τριες δημιουργούν τα δικά τους έργα τέχνης: πίνακες ζωγραφικής, τραγούδια, ποιήματα, ιστορίες, αυτοχεδιαστικά θεατρικά δρώμενα, παζλ, επιτραπέζια παιχνίδια, βίντεο, με θέμα τη διαφορετικότητα και την ενότητα των λαών μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι τα παιδιά διαπίστωσαν ιδίοις τη σπουδαιότητα της αγάπης, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας, της ομαδικότητας, της ισότητας, του σεβασμού, της αποδοχής και της αρμονικής συνύπαρξης με το «διαφορετικό» μέσα από το πρίσμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της λειτουργίας της. Κατανόησαν το δικαίωμα της 2

ελευθερίας που έχει ο καθένας να είναι διαφορετικός, δηλαδή μοναδικός, ξεχωριστός. Γιατί ο κόσμος είναι ένας τεράστιος καμβάς που αν ήταν μονόχρωμος θα ήταν πολύ βαρετός. Οι διαφορετικές πινελιές που προσθέτει ο κάθε άνθρωπος με το δικό του, ξεχωριστό τρόπο είναι αυτές που τον μεταμορφώνουν, τον ομορφαίνουν και του προσδίδουν αξία και ενδιαφέρον 3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ Στοιχεία της παρέμβασης-ευχαριστίες 5 Εισαγωγή.6 Στόχοι..7 Μέθοδοι-Τεχνικές 9 Υλικά που χρησιμοποιήθηκαν 10 Προετοιμασία της εφαρμογής.11 1 η Συνάντηση...13 2 η Συνάντηση...16 3 η Συνάντηση 19 4 η Συνάντηση 21 5η Συνάντηση 23 6 η Συνάντηση.27 Αξιολόγηση Συμπεράσματα...30 Επίλογος 32 Βιβλιογραφία..33 Παράρτημα.34 4

Στοιχεία της παρέμβασης: 10 ο Δημοτικό Σχολείο Κομοτηνής, 14 ης Μαϊου, τηλ: 2531021618 Διευθυντής: Συμεωνίδης Βασίλης Τμήματα: Δ1/Ε2/Στ1/Στ2/Στ3 Αριθμός μαθητών: 88 Χρονική διάρκεια (στην τάξη): 12 διδακτικές ώρες Εκπαιδευτικοί που συνεργάστηκαν: 11 1)Συμεωνίδης Βασίλης (Διευθυντής) 2)Εμμανουηλίδου Σταυρούλα (δασκάλα Δ1) 3)Μπαδαρλή Πολυχρονία (δασκάλα Ε2) 4)Ισπικούδης Αριστείδης (δάσκαλος Στ1) 5)Γκιρίτσης Ηλίας (δάσκαλος Στ2) 6)Αυγερινός Κων/νος (δάσκαλος Στ3) 7)Αγγελάκης Ευάγγελος (Υποδιευθυντής-γυμναστής) 8)Βελβές Αναστάσιος (δάσκαλος εικαστικών) 9) Γεωργιάδου Μαρία (δασκάλα θεατρικής αγωγής) 10)Τερζόγλου Πέτρος (δάσκαλος πληροφορικής) 11)Τσελίκη Ευανθία (δασκάλα μουσικής) Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω την εκπαιδεύτριά μου κ. Γ. Σουμαρά για τη διαρκή καθοδήγησή της, τον Διευθυντή μου κ. Β. Συμεωνίδη για την εμπιστοσύνη και την αμέριστη υποστήριξη καθόλη τη διάρκεια του προγράμματος όπως και όλους τους συναδέλφους που συνεργάστηκαν αλλά και όλους τους μαθητές που συμμετείχαν καθώς με την προθυμία τους, το ζήλο και τον ενθουσιασμό τους έδωσαν πνοή ζωής στις δράσεις μας. 5

Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια οι κοινωνικές, οικονομικές, πολιτισμικές και τεχνολογικές αλλαγές επηρεάζουν σημαντικά την εκπαίδευση τόσο στους στόχους που τίθενται όσο και στις δραστηριότητες που υλοποιούνται στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς, τοπικοί φορεί, τοπική και ευρύτερη κοινωνία, αντιλαμβανόμενοι τις αλλαγές αυτές δε θα μπορούσαμε να μείνουμε αμέτοχοι και να μην ακολουθούμε τις εξελίξεις στη μαθησιακή διαδικασία. Με τους ταχύτατους ρυθμούς που επιτελούνται όλες οι προαναφερθείσες αλλαγές αλλά και οι εξελίξεις στις Νέες Τεχνολογίες, διαφαίνεται έκδηλα η επιτακτική ανάγκη διαθεματικής προσέγγισης των μαθημάτων με νέες διδακτικές μεθόδους και τεχνικές οι οποίες θα αφυπνίζουν το ενδιαφέρον των μαθητών. Προκειμένου να επιτευχθεί κάτι τέτοιο η εκπαιδευτική και μαθησιακή διαδικασία πρέπει να σχετίζεται με την καθημερινότητα των παιδιών και να ενσωματώνονται σ αυτή θέματα που προκύπτουν από τα ενδιαφέροντά τους. Μεγαλώνοντας και ζώντας σε ένα περιβάλλον εθνικό και ευρωπαϊκό διαρκώς εξελισσόμενο και σαφώς πολυπολιτισμικό, δε θα μπορούσε να λείπει από την εκπαιδευτική διαδικασία η ευρωπαϊκή διάσταση, προκειμένου να γνωρίσουν οι μαθητές νέους ορίζοντες ως ευρωπαίοι πολίτες. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω ξεκίνησε η υλοποίηση των δράσεων του εκπαιδευτικού προγράμματος Teachers 4 Europe, το οποίο θα έδινε τη δυνατότητα σε εκπαιδευτικούς και μαθητές να δουλέψουμε ομαδικά εφαρμόζοντας νέες μεθόδους και διδακτικές προσεγγίσεις και εμπλουτίζοντας τις γνώσεις μας γύρω από την Ευρωπαϊκή Ένωση. 6

Στόχοι: Να εμπλακούν όσο το δυνατόν περισσότερα τμήματα ώστε να ενημερωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι μαθητές και συνάδελφοι για την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις χώρες από τις οποίες αποτελείται, τα θεσμικά της όργανα και το ρόλο της. Οι μαθητές/τριες να αγαπήσουν ακόμη περισσότερο τη διαδικασία μάθησης. Να ενημερωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι συνάδελφοι εντός κι εκτός σχολικής μονάδας. Να ενημερωθούν οι γονείς και η τοπική κοινωνία για την Ε.Ε. και για το πρόγραμμα T4E. Επί μέρους στόχοι: Σημείωση: Πέραν των στόχων που ακολουθούν, βασικός στόχος είναι η κατά το δυνατόν εκπλήρωση των προσδοκιών και μείωση έως εκμηδένιση των φόβων των μαθητών όπως θα τους δηλώσουν κατά τη διαδικασία ανίχνευσης των προσδοκιών και των φόβων σχετικά με το πρόγραμμα. Επομένως κάποιοι στόχοι, όπως επίσης και οι μέθοδοι, θα αναπροσαρμόζονται ανάλογα και με τις ανάγκες των μαθητών. Γνωστικοί: Να γνωρίσουν την Ε.Ε., τις χώρες που την αποτελούν, τα θεσμικά της όργανα και το ρόλο της γενικότερα. Να έρθουν σε επαφή και να γνωρίσουν διάφορα είδη της τέχνης. Να γνωρίσουν τη ζωή και το έργο ευρωπαίων καλλιτεχνών σε διαφορετικά είδη τέχνης. Να μάθουν διαφορετικές τεχνικές για κάθε τέχνη. Να μπορέσουν να δημιουργήσουν δικά τους έργα τέχνης. Κατανόηση και παραγωγή διαφορετικών ειδών κειμένου. Καλλιέργεια προφορικού και γραπτού λόγου. Αποτελεσματικότερη εκμάθηση ανάγνωσης και γραφής. Εξοικείωση με λογισμικά και τις νέες τεχνολογίες. Καλλιέργεια μητρικής-ελληνικής γλώσσας αλλά και των ξένων ευρωπαϊκών γλωσσών που 7

γνωρίζει κάθε μαθητής. Η αποσαφήνιση άγνωστων λέξεων, μέσω της ελληνικής και της μητρικής γλώσσας των αλλόγλωσσων μαθητών Εξάσκηση στην ορθογραφημένη χρήση της γλώσσας Εντοπισμός στο χάρτη της τάξης των χωρών που ανήκουν στην ευρωπαϊκή ένωση. Εκμάθηση ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Συναισθηματικοί: Να καλλιεργηθεί η έννοια της αγάπης για τους συνανθρώπους μας, της συνεργασίας, του σεβασμού και της αλληλοβοήθειας. Να συνειδητοποιήσουν τη σπουδαιότητα του να ανήκει κάποιος σε μια ομάδα-σύνολο (την ομάδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Να εκτιμήσουν το αγαθό της ειρήνης που έχει ως αποτέλεσμα την πρόοδο. Να εκτιμήσουν τη σπουδαιότητα κάθε μορφής τέχνης. Να έρθουν σε επαφή με άλλους πολιτισμούς και κουλτούρες ώστε να γνωρίσουν και να σεβαστούν διαφορετικά πολιτισμικά στοιχεία και να αποκτήσουν μια διαπολιτισμική κουλτούρα. Να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση και η συναισθηματική νοημοσύνη και η έκφραση συναισθημάτων. Να ενισχυθεί και να τονωθεί η αυτοπεποίθηση των μαθητών. Να είναι σε θέση να αξιολογήσουν και να εκφράσουν προφορικά και γραπτά τα συναισθήματά τους. Διαχείριση συγκρούσεων. Ψυχοκινητικοί: αφορούν στην ανάπτυξη ικανοτήτων-δεξιοτήτων, ώστε οι μαθητές να είναι σε θέση: Να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες για έρευνα και αναζήτηση της πληροφορίας. Να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες ώστε να είναι σε θέση να παρουσιάζουν μπροστά σε κοινό. 8

Να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες ώστε να είναι σωστοί ακροατές. Να ασκηθούν στη συλλογή, οργάνωση, ανάλυση, αξιολόγηση, σύνθεση πληροφοριών και παρουσίαση αποτελεσμάτων. Ενίσχυση της δημιουργικής, κριτικής και μαθηματικής σκέψης, καλλιέργεια φαντασίας και καλλιτεχνικών δεξιοτήτων (ποίηση, ζωγραφική, θέατρο, χορός). Να συνεργάζονται και να επικοινωνούν μέσα στην ομάδα. Πολιτισμική επίγνωση. Μέθοδοι-Τεχνικές: Είναι γεγονός πως τα τελευταία χρόνια εφαρμόζονται εκπαιδευτικά προγράμματα τα σχολεία και προωθούνται εναλλακτικές μέθοδοι και τεχνικές διδασκαλίας και μάθησης. Με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο για παράδειγμα κατά τη βιβλιογραφία (Ματσαγγούρας, 2008), υλοποιείται μέσα από την κινητοποίηση μικροομάδων για τη διεξαγωγή μέρους ή όλων των διδακτικών και μαθησιακών δραστηριοτήτων μέσα σε πλαίσια συνεργατικών σχέσεων. Μία άλλη μέθοδος την οποία χρησιμοποίησα και σ αυτό το πρόγραμμα είναι η μέθοδος της καθοδηγούμενης ανακάλυψης καθώς μέσα από αυτή σύμφωνα με τη βιβλιογραφία αλλά και εκ του αποτελέσματος κρίνοντας, το παιδί αποκτά γνώσεις με δική του πρωτοβουλία και δικές του ενέργειες. Ο εκπαιδευτικός παρέχει στο παιδί τα ερεθίσματα εκείνα που θα το κάνουν να προβληματιστεί, να κάνει υποθέσεις, να πειραματιστεί να ελέγξει και να καταλήξει το ίδιο στα συμπεράσματά του. Ακόμη μία μέθοδος που βοηθάει πολύ και χρησιμοποίησα είναι η βιωματική προσέγγιση καθώς δίνει έμφαση στο ρόλο που διαδραματίζει η εμπειρία στη μάθηση. Οι τρεις μεγάλες παραδόσεις της βιωματικής μάθησης, όπως καταγράφονται από τον Kolb (1984,12), προέρχονται από τον Dewey, Lewin και Piaget. Ο Dewey υποστήριζε ότι κάθε γνήσια μορφή εκπαίδευσης προέρχεται από την εμπειρία. Ο Lewin ανέδειξε την αξία της υποκειμενικής προσωπικής εμπειρίας στη μάθηση, μέσα από τη δυναμική των ομάδων και την έρευνα δράση. Τέλος ο Piaget περιγράφει τη διαδικασία της μάθησης ως μια αλληλεπίδραση μεταξύ του ατόμου και του περιβάλλοντος (Kolb, D. 1984, Experiential Learning, New Jersey, Pentice Hall). 9

Επίσης ακολουθήθηκε η διαθεματική προσέγγιση καθώς πολλές από τις δράσεις έγιναν με διάχυση σε διάφορα μαθήματα όπως προαναφέρθηκε γιατί όλα τα μαθήματα είναι καλό να σχετίζονται μεταξύ τους γύρω από ένα θέμα. Αυτό έγινε σε συνδυασμό με τη μέθοδο project, επιλέγοντας το θέμα μας και δουλεύοντας έχοντας ως κέντρο αυτό. ΜΕΘΟΔΟΙ-ΤΕΧΝΙΚΕΣ: Ομαδοσυνεργατική μέθοδος Μαθητοκεντρική προσέγγιση Μέθοδος project Διαθεματικότητα-Διάχυση και σε άλλα μαθήματα. Βιωματική προσέγγιση Μη λεκτική επικοινωνία Καταιγισμός ιδεών (brainstorming) Καθοδηγούμενη ανακάλυψη Χρήση η/υ και νέων τεχνολογιών Δραματοποίηση Παιχνίδι ρόλων Μεταγνώση-ανατροφοδότηση Τήρηση σημειωματάριου Συμπλήρωση φύλλων εργασίας Υλικά που χρησιμοποιήθηκαν Φύλλα εργασίας, κόλλες Α4, μαρκαδόροι-μπογιές, χαρτί του μέτρου, καρέκλες, θρανία, χαρτάκια με σύμβολα, βάζο, φύλλα εργασίας, βίντεο με την ιστορία της Ε.Ε., τη λειτουργία της, τα σύμβολά της, τον ύμνο, τις χώρες που την αποτελούν, τις σημαίες και τα μνημεία τους, cd-player, cd με απαλή μουσική, καρέκλες, παιχνίδι «Νευροδύσσεια» από το Europe Direct, ηλεκτρονικός υπολογιστής, προτζέκτορας, ηχεία cd με παιχνίδια «Μαθαίνοντας για την Ευρώπη στο σχολείο», 10

χαρτόνια, διακοσμητικά, καμβάδες ζωγραφικής, πινέλα, τέμπερες, παλέτες, φωτογραφική μηχανήκάμερα, ειδικά χαρτόνια για παζλ, αρμόνιο, ηλεκτρονικός υπολογιστής, βιβλίο «Πώς λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση», «Πάμε να εξερευνήσουμε την Ευρώπη», «Ενότητα στην πολυμορφία» (όλα αυτά τα βιβλία είναι της Ε.Ε. και τα προμηθευτήκαμε από το Europe Direct Κομοτηνής), χάρτης με τις χώρες της Ε.Ε., τα παιχνίδια «Ευρωγνώστες», «Ευρώλεξο», «Ποιος είναι ποιος» που προμηθευτήκαμε από το Europe Direct Κομοτηνής, τα έργα των παιδιών, «ανθρωπάκια» σχεδιασμένα σε χαρτί, κολλητική ταινία, μολύβια. Προετοιμασία της εφαρμογής: Αρχικά έπρεπε να αποφασίσω με ποια τμήματα θα εφαρμόσω το πρόγραμμα. Στο ολοήμερο τα περισσότερα παιδιά είναι μικρών τάξεων εκτός από δύο μαθήτριες της Στ τάξης. Επομένως από τη στιγμή που διδάσκω στην πρωινή ζώνη Μελέτη του Περιβάλλοντος στο Δ1, Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή στα τμήματα Ε2, Στ1, Στ2, και Εικαστικά στο Στ3 θεώρησα πως θα ήταν καλό να συμμετέχουν όλα αυτά τα τμήματα προκειμένου η ιδέα της Ε.Ε. να διαδοθεί σε περισσότερους μαθητές αλλά να εισπράξουν και περισσότερα παιδιά την ευχαρίστηση και τις γνώσεις που θα τους προσφέρουν οι δράσεις που θα υλοποιούνταν. Δεδομένου ότι υπήρχε χρονική πίεση, παρόλο που η υλοποίηση των δράσεων θα ξεκινούσε αμέσως μετά την ολοκλήρωση της επιμόρφωσής μας, με την υποστήριξη και αμέριστη συμπαράσταση του Διευθυντή και τη συναίνεση των συναδέλφων στα τμήματα των οποίων διδάσκω και οι οποίοι ενημερώθηκαν για την εφαρμογή του προγράμματος, αποφασίσαμε να γίνουν κάποιες προσαρμογές στο ωρολόγιο πρόγραμμα ( να δανειστώ κάποιες επιπλέον ώρες από τους συναδέλφους των τάξεων στα πλαίσια βέβαια που δεν διαταράσσεται το πρόγραμμα του σχολείου) προκειμένου να υπάρχει επαρκής χρόνο για να πραγματοποιηθούν οι δραστηριότητες αποτελεσματικά, καθώς αρκετές ώρες που είχα κανονικά με τα τμήματα θα χάνονταν λόγω εορτών (Καθαρά Δευτέρα, 25 η Μαρτίου), προβών παρέλασης κ.λ.π. Έτσι αρκετές δράσεις θα γίνονταν με διαθεματική προσέγγιση, με διάχυση και σε άλλα μαθήματα τα οποία θα ήταν σχετικά (Γλώσσα, Μαθηματικά, Γεωγραφία, Εικαστικά, Γυμναστική, Μουσική, Πληροφορική, Φιλαναγνωσία). 11

Στη συνέχεια ενημερώθηκαν οι μαθητές για το πρόγραμμα και το περιεχόμενό του. Βασικά κριτήρια για την επιλογή του θέματος ήταν τα παρακάτω: Να προκύψει από θέματα που απασχολούν τους μαθητές ώστε να υπάρχει ενδιαφέρον από τη μεριά τους καθόλη τη διάρκεια της δράσης. Να είναι θέμα για το οποίο να μπορούν οι ίδιοι οι μαθητές να έχουν άποψη και να γνωρίζουν ίσως κάποια πράγματα, να έχουν κάποια πρώτα ερεθίσματα. Να μπορεί να συνδεθεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Να δοθεί στους μαθητές η δυνατότητα να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους. Να μπορούν να καλλιεργήσουν αρκετές δεξιότητες και πτυχές του χαρακτήρα τους. Έτσι, η επιλογή του θέματος προέκυψε έπειτα από συζήτηση με τους μαθητές, όπως περιγράφεται παρακάτω. Εξήγησα στα παιδιά ότι θα πρέπει να επιλέξουμε ένα θέμα με το οποίο θα ασχοληθούμε και τους ζήτησα να πουν τα θέματα για τα οποία θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα πράγματα. Έτσι, με τη μέθοδο brainstorming (καταιγισμός ιδεών) καταγράφηκαν όλες οι ιδέες-θέματα από κάθε τμήμα ξεχωριστά και ύστερα ψηφίζοντας καταλήξαμε στο επικρατέστερο θέμα κάθε τμήμα. Εν τέλει ξεχωρίσαμε το πιο δημοφιλές θέμα από όλα τα τμήματα το οποίο ήταν συνδυασμός της διαφορετικότητας και των Τεχνών και των Γραμμάτων. Η αλήθεια είναι πως είναι ένα θέμα το οποίο αγγίζει ιδιαίτερα τα παιδιά καθώς στο σχολείο μας υπάρχουν αλλόγλωσσοι μαθητές (μουσουλμανόπαιδες, παλιννοστούντες). Για τη διαδικασία αυτή χρειάστηκε 1 διδακτική ώρα για κάθε τμήμα. Αξίζει να σημειωθεί πως τα παιδιά έδειξαν ιδιαίτερο ενθουσιασμό, περιέργεια κι ανυπομονησία και ρωτούσαν πότε θα αρχίσουμε και τι ακριβώς θα κάνουμε. Ταυτόχρονα, το ίδιο διάστημα συντάχθηκε σε συνεργασία με τον Διευθυντή του σχολείου η υπεύθυνη δήλωση σχετικά με τη γονική συναίνεση ως προς τη φωτογράφιση, βιντεοσκόπηση, προβολή στο διαδίκτυο και μοιράστηκε στους συμμετέχοντες μαθητές προκειμένου να ενημερωθούν οι γονείς και να τις επιστρέψουν συμπληρωμένες και υπογεγραμμένες. 12

1 η Συνάντηση Χρονική Διάρκεια: 2 διδακτικές ώρες Τίτλος Δράσης: Γνωριμία με βιωματική προσέγγιση Στόχοι: Γνωστικοί: Καλλιέργεια προφορικού και γραπτού λόγου. Συναισθηματικοί: Να εκτιμήσουν το αγαθό της ειρήνης και της συνεργασίας που έχει ως αποτέλεσμα την πρόοδο. Να επιτευχθεί η «εγκατάσταση σχέσης». Να συνειδητοποιήσουν τη σπουδαιότητα του να ανήκει κάποιος σε μια ομάδα-σύνολο Να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση και η συναισθηματική νοημοσύνη και η έκφραση συναισθημάτων. Ψυχοκινητικοί: Ενίσχυση της δημιουργικής, κριτικής και μαθηματικής σκέψης, καλλιέργεια φαντασίας και καλλιτεχνικών δεξιοτήτων (ποίηση, ζωγραφική, θέατρο, χορός). Να συνεργάζονται και να επικοινωνούν μέσα στην ομάδα. Ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Πολιτισμική επίγνωση. Υλικά και μέσα που χρησιμοποιήθηκαν: φύλλα εργασίας, κόλλες Α4, μαρκαδόροι-μπογιές, χαρτί του μέτρου, καρέκλες, θρανία. Χωροταξία: θρανία και καρέκλες σε ομάδες, στα παιχνίδια όπου χρειάζεται με τις καρέκλες σχηματίζεται ένας μεγάλος κύκλος. Μέθοδοι και τεχνικές: Βιωματική προσέγγιση, μη λεκτική επικοινωνία, ομαδοσυνεργατική μέθοδος, καταιγισμός ιδεών (brainstorming), συμπλήρωση φύλλων εργασίας, μεταγνώση-ανατροφοδότηση. Περιγραφή δραστηριοτήτων: 13

Α) «Ανίχνευση προσδοκιών φόβων»: Μοιράζεται στα παιδιά ένα φύλλο εργασίας στο οποίο καταγράφουν τις προσδοκίες και τους φόβους τους σχετικά με την εξέλιξη του προγράμματος. Β) «Παιχνίδια γνωριμία»ς: α)τα παιδιά περπατάνε ελεύθερα στο χώρο ενώ ακούγεται μουσική. Μόλις σταματήσει η μουσική ανά δύο άτομα κάνουν χειραψία, κοιτιούνται στα μάτια κι έπειτα συνεχίσουν μέχρι να συναντήσει ο καθένας άλλο συμμαθητή του. β)τα παιδιά περπατάνε ελεύθερα το χώρο ενώ ακούγεται μουσική. Μόλις σταματήσει η μουσική ανά δύο άτομα κάνουν χειραψία και συστήνονται λέγοντας ο καθένας το όνομά του και κοιτάζοντας ο ένας τον άλλο στα μάτια. Γ) «Ζωγραφίζω το όνομά μου»: Σε ένα κομμάτι χαρτί οι μαθητές γράφουν το όνομά τους και από κάτω ένα καλό χαρακτηριστικό ταλέντο που θεωρούν ότι έχουν και το κολλάνε στον πίνακα της τάξης. Δ) «Συνέντευξη»: Τα παιδιά διαλέγουν από ένα χαρτάκι φρούτα κι έτσι χωρίζονται ε δυάδες. Τους μοιράζεται το αντίστοιχο φύλλο εργασίας και το ένα μέλος της ομάδας παίρνει συνέντευξη από το άλλο και αντίστροφα. Έπειτα το κάθε μέλος παρουσιάζει το έτερο μέλος της ομάδας στους υπόλοιπους συμμαθητές της τάξης. Ε) «Παιχνίδι Δηλώσεων»: Καθόμαστε όλοι σε έναν κύκλο, ενώ αυτός που βρίσκεται στη μέση κάνει μία δήλωση π.χ. να σηκωθούν όσοι έχουν στο όνομά τους το γράμμα Α. Τότε σηκώνονται οι αντίστοιχοι και αλλάζουν θέση κ.ο.κ. Ζ) «Συμβόλαιο συνεργασίας»: Γίνεται καταιγισμός ιδεών και καταγράφονται σε χαρτί του μέτρου οι αξίες για μία σωστή συνεργασία. Στο τέλος όλοι οι μαθητές το υπογράφουν. Παρατηρήσεις-Αξιολόγηση/ανατροφοδότηση: Τα παιδιά συμπλήρωσαν με ευκολία τις προσδοκίες και τους φόβους, αν και τα περισσότερα δεν έγραψαν κάτι στους φόβους καθώς είπαν πως δε φοβούνται κάτι. Προσδοκίες: «Θα περάσουμε καλά μαθαίνοντας για την Ε.Ε.» «Περιμένω πως θα μάθω καινούρια πράγματα σχετικά με Ευρωπαίους καλλιτέχνες» «Ότι θα φτιάξουμε πολλά πράγματα» «Να μάθουμε πολλά πράγματα και να εργαστούμε σαν ομάδα» 14

«Περιμένω να μάθω περισσότερα πράγματα για τα Δικαιώματα των ανθρώπων» «Να διασκεδάσω, να μάθω πράγματα για την Ευρώπη και την Ε.Ε., να συνεργαστώ» Οι περισσότεροι φόβοι: «Φοβάμαι πως οι συμμαθητές μου δε θα δώσουν σημασία στις ιδέες μου» «Πως δε θα μπορώ να συνεργαστώ με κάποιους και πως θα μαλώσω με τους φίλους μου» «Ότι κάποιοι δε θα προσέχουν και θα κάνουν φασαρία» «Αν θα προλάβουμε να κάνουμε όλα αυτά που θέλουμε» «Αν θα καταφέρουμε να συνεργαστούμε» «εν έχω φόβους γι αυτή τη συνάντηση» Τους άρεσαν πολύ τα παιχνίδια γνωριμίας καθώς το διασκέδαζαν πολύ. Τους έκανε εντύπωση και χάρηκαν πολύ όταν στα παιχνίδια συμμετείχα κι εγώ. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα τους φάνηκε η δραστηριότητα με τη συνέντευξη, γιατί έτσι είχαν την ευκαιρία ναν μάθουν για τους συμμαθητές τους πληροφορίες που μέχρι τότε δε γνώριζαν. Αρκετά ικανοποιητική ήταν και η συμμετοχή όλων των παιδιών στο brainstorming σχετικά με τις αξίες μιας σωστής συνεργασίας. Κατά τη διαδικασία αυτή ακούστηκαν και ιδέες αρκετά ώριμες. Οι αξίες οι οποίες καταγράφηκαν ήταν: Να είμαστε συνεργάσιμοι, συμμετοχή από όλους, δε μαλώνουμε, να ακούγεται η άποψη από όλους,φιλικό κλίμα, συήτηση-διάλογος, να μην κοροϊδεύουμε τους άλλους, τήρηση υποσχέσεων, υπευθυνότητα, δε διακόπτουμε το συμμαθητή μας, αλληλοβοήθεια, ομαδικότητα, κατανόηση, μείωση εγωισμού, αποδοχή του συμμαθητή μας, αγάπη, υπομονή, ησυχία, συνεννόηση, ελευθερία του λόγου, εμπιστοσύνη, δικαιοσύνη, ειλικρίνεια. Τα παιδιά έδειξαν ιδιαίτερο ενθουσιασμό όταν τους είπα ότι θα πρέπει να υπογράψουμε το συμβόλαιο της συνεργασίας μας ώστε να είμαστε όλοι σύμφωνοι πως θα τηρηθούν οι αξίες που καταγράφηκαν. Χάρηκαν πολύ που θα έβαζαν κάπου κι αυτοί την υπογραφή τους, το θεώρησαν σπουδαίο. Τονίστηκε επίσης ότι το συμβόλαιο συνεργασίας περιέχει τόσο δικαιώματα (π.χ. ελευθερία απόψεων) όσο και υποχρεώσεις (σεβασμός σε όλες τις απόψεις). Θα πρέπει να σημειωθεί πως το συμβόλαιο αυτό με τις αξίες της σωστής συνεργασίας, πολλές φορές το επικαλούνταν οι ίδιοι οι μαθητές προκειμένου να συμμορφωθούν κάποιοι συμμαθητές τους που είτε δυσανασχετούσαν με τις αποφάσεις των ομάδων είτε δεν έδειχναν αρχικά σε κάποιες δραστηριότητες την απαιτούμενη προσοχή και συμμετοχή. Η συνέτιση από τους συμμαθητές χρησιμοποιώντας ως ορθή επιχειρηματολογία το συμβόλαιό μας αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματική και χωρίς να δημιουργούνται ιδιαίτερες εντάσεις. 15

2η Συνάντηση Χρονική Διάρκεια: 2 διδακτικές ώρες Τίτλος Δράσης: Ανακαλύπτοντας τη μοναδικότητα και την προστασία της Διαφορετικότητας μέσα από τις τέχνες. Στόχοι: Γνωστικοί: Να έρθουν σε επαφή και να γνωρίσουν διάφορα είδη της τέχνης. Να γνωρίσουν τη ζωή και το έργο ευρωπαίων καλλιτεχνών σε διαφορετικά είδη τέχνης. Εξάσκηση στην ορθογραφημένη χρήση της γλώσσας Καλλιέργεια προφορικού και γραπτού λόγου. Συναισθηματικοί: Να εκτιμήσουν τη σπουδαιότητα κάθε μορφής τέχνης. Να έρθουν σε επαφή με άλλους πολιτισμούς και κουλτούρες ώστε να γνωρίσουν και να σεβαστούν διαφορετικά πολιτισμικά στοιχεία και να αποκτήσουν μια διαπολιτισμική κουλτούρα. Να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση και η συναισθηματική νοημοσύνη και η έκφραση συναισθημάτων. Ψυχοκινητικοί: Να ασκηθούν στη συλλογή, οργάνωση, ανάλυση, αξιολόγηση, σύνθεση πληροφοριών και παρουσίαση αποτελεσμάτων. 16

Να συνεργάζονται και να επικοινωνούν μέσα στην ομάδα. Ενίσχυση της δημιουργικής, κριτικής και μαθηματικής σκέψης. Υλικά και μέσα που χρησιμοποιήθηκαν: Βιβλίο «Πάμε να εξερευνήσουμε την Ευρώπη» από το Europe Direct, χαρτάκια με σύμβολα, βάζο, φύλλα εργασίας. Χωροταξία: θρανία και καρέκλες σε ομάδες σε θέση που να μπορεί η μία ομάδα να βλέπει την άλλη. Μέθοδοι και τεχνικές: Βιωματική προσέγγιση, μαθητοκεντρική προσέγγιση, ομαδοσυνεργατικιή μέθοδος, μέθοδος project, συμπλήρωση φύλλων εργασίας, παιχνίδι ρόλων-δραματοποίηση, καθοδηγούμενη ανακάλυψη, καταιγισμός ιδεών, χρήση η/υ, μεταγνώση-ανατροφοδότηση. Περιγραφή δραστηριοτήτων: Κάθε παιδί διαλέγει ένα χαρτάκι μέσα από το βάζο τα οποία αντιστοιχούν σε διαφορετική μορφή τέχνης (λογοτεχνία - ποίηση, μουσική, ζωγραφική, χορός, κινηματογράφος). Έπειτα καθένας ψάχνει να βρει ποιοι άλλοι συμμαθητές του έχουν το ίδιο χαρτάκι ώστε να σχηματίζουν ομάδα μαζί τους. Έτσι σχηματίζονται διαφορετικές ομάδες (τριμελείς ή τετραμελείς) ανάλογα με τον αριθμό μαθητών των τμημάτων. Κάθε ομάδα συσκέπτεται για λίγο για να βρει το όνομά της. Σε κάθε ομάδα μοιράζεται το αντίστοιχο φύλλο εργασίας (υπάρχουν όλα τα φύλλα εργασίας στο παράρτημα στο τέλος της εργασίας) ανάλογα με την τέχνη που της έχει τύχει και ζητείται από τα παιδιά να διαβάσουν παρατηρήσουν αυτό που δείχνει η εικόνα ή αναγράφεται στο κείμενο του φύλλου εργασίας (στην περίπτωση της ομάδας κινηματογράφου να παρακολουθήσουν από τον η/υ το αντίστοιχο απόσπασμα της ταινίας), να συζητήσουν και να απαντήσουν στις ερωτήσεις που υπάρχουν. Έπειτα, κάθε ομάδα, μέσα από το παιχνίδι ρόλων και τη δραματοποίηση προσπαθώντας να δείξει αυτό που απεικονίζεται, αναγράφεται ή διαδραματίζεται στο φύλλο εργασίας της, παρουσιάζει το περιεχόμενό του και τις απαντήσεις που έδωσαν οι ίδιοι στους υπόλοιπους συμμαθητές τους. Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της καθοδηγούμενης ανακάλυψης και μέσα από τη συζήτηση, καταλήγουμε να συζητάμε και να ανακαλύπτουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα, το πώς οι διάφορες μορφές Τέχνης και τα Γράμματα ενώνουν και βοηθάνε όλους τους ανθρώπους να εκφραστούν και πώς η Ευρωπαϊκή Ένωση συνέβαλε και συμβάλλει στην προστασία τους. Γίνεται αναφορά στο Χάρτη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων της Ε.Ε., ο οποίος παρουσιάζεται στα παιδιά μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή και συζητιέται για να καταλήξουμε μέσω της μεθόδου του καταιγισμού ιδεών σε συμπεράσματα σχετικά με τις έννοιες της διαφορετικότητας, της ισότητας και τη συμβολή της Ε.Ε στην ενίσχυση και τη διατήρηση αυτών των εννοιών. Παρατηρήσεις-Αξιολόγηση/ανατροφοδότηση: Αρχικά τα παιδιά παραξενεύονταν με τις εικόνες που αντίκριζαν στα φύλλα εργασίας και 17

απορούσαν τι νόημα έχουν αυτά και πού θα οδηγήσει αυτή η εργασία. Μελετώντας τα όμως και απαντώντας στις ερωτήσεις προβληματίστηκαν και σκέφτηκαν πάνω στις δυσκολίες που συναντούν οι άνθρωποι, πώς τα καταφέρνουν, πώς μπορεί να νιώθουν αλλά και τι τους προσφέρει κάθε μορφή τέχνης. Έτσι οι μαθητές οδηγήθηκαν στα εξής συμπεράσματα όπως αναφέρονται στις απαντήσεις τους: Ομάδα «κινηματογράφος»(ενδεικτικό όνομα ομάδας: Οι απίθανοι): «Οι μαθητές μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες αλλά δε θέλουν να το δείχνουν στους δασκάλους τους, μπορεί να νιώθουν στεναχώρια επειδή έχασαν τους γονείς τους όμως η μουσική τους προσφέρει γαλήνη, ειρήνη και ευτυχία». Ομάδα «ζωγραφική» (ενδεικτικό όνομα ομάδας: Respect): «Επειδή δεν έχει χέρια θα μπορέσει να καταφέρει λιγότερα πράγματα με το στόμα, μπορεί να νιώθει ότι είναι εντελώς διαφορετικός από τους άλλους αλλά η ζωγραφική του προσφέρει χαρά». Ομάδα «Ποίησης-Λογοτεχνίας» (ενδεικτικό όνομα ομάδας: Οι ακαταμάχητοι): «Η χαρά στο ποίημα παρουσιάζεται ως σπίθα πανέμορφη. Ο ποιητής προτρέπει αντοχή στα πικρά βάσανα και σταθερότητα στον όρκο αλληλοβοήθειας». Ομάδα «χορός» (ενδεικτικό όνομα ομάδας: B.F.F.s): «Αφού είναι ανάπηροι δεν μπορούν να περπατήσουν και να χορέψουν όπως οι υπόλοιποι άνθρωποι, προπονούνται πολύ σκληρά, παρόλο που είναι ανάπηροι χαίρονται με τον εαυτό τους που τα καταφέρνουν. Με το χορό εκφράζουν αυτό που επιθυμούν και μπορούν για λίγο να ξεχάσουν τα προβλήματά τους». Οι μαθητές κατάλαβαν τα μηνύματα περί διαφορετικότητας και ότι όλοι οι άνθρωποι παρά τις διαφορές τους έχουν δικαίωμα στην ισότητα και στην έκφραση. Έτσι η κουβέντα οδηγήθηκε ομαλά στο χάρτη δικαιωμάτων της Ε.Ε. και έγινε εκτενέστερη συζήτηση πάνω σ αυτό το θέμα αλλά και στο ρόλο που διαδραματίζει στη διασφάλιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων η Ε.Ε. κατά τη διάρκεια αυτής της συζήτησης και με αφορμή κάποια άρθρα του Χάρτη των ανθρώπινων δικαιωμάτων, τα παιδιά εξέφρασαν τις απορίες τους σχετικά με κάποιες περιπτώσεις αλλά και γενικότερα τους προβληματισμούς τους γύρω από το θέμα. Επιπλέον έγινε αναφορά σε διάφορους ευρωπαίους καλλιτέχνες (ζωγράφους, μουσικούς, συγγραφείς, ποιητές και ανθρώπους του θεάτρου και του κινηματογράφου) που κάποιους γνώρισαν και είπαν τα παιδιά, ενώ έμαθαν κι άλλους (H. Matisse, P. Picasso, Δ. Θεοτοκόπουλος El Greco, Giorgio De Chirico, Depero, V. Dimitrov, T. Makowski, Lowery,L.da Vinci, B. Brecht, E. Ionesko, O. Wilde, J. Verne, P. Valery, H.Chr.Andersen, V. Hugo, A. Kaurismaki, A. Vivaldi, Fr. Chopin, V. A. Mozart, L. Van Beethoven άκουσαν και τον ύμνο της 18

Ε.Ε. ο οποίος προέρχεται από την 9 η Συμφωνία) κάποιοι από τους οποίους επίσης θεωρούνταν από τον κοινωνικό τους περίγυρο διαφορετικοί γιατί αντιμετώπιζαν κάποια ειδική ανάγκη, ωστόσο αναγνωρίστηκε το ταλέντο τους και το σπουδαίο τους έργο παγκοσμίως. τα απιδιά είχαν την ευκαιρία να δουν και να ακούσουν μέσω η/υ κάποια έργα των παραπάνω καλλιτεχνών. 3η Συνάντηση Χρονική Διάρκεια: 2 διδακτικές ώρες Τίτλος Δράσης: Γνωριμία με την Ευρωπαϊκή Ένωση Στόχοι: Γνωστικοί: Να γνωρίσουν την Ε.Ε., τις χώρες που την αποτελούν, τα θεσμικά της όργανα και το ρόλο της γενικότερα. Να μάθουν τις σημαίες, τις πρωτεύουσες και τα μνημεία κάθε χώρας της Ε.Ε. Εντοπισμός στο χάρτη της τάξης των χωρών που ανήκουν στην ευρωπαϊκή ένωση. Συναισθηματικοί: Να συνειδητοποιήσουν τη σπουδαιότητα του να ανήκει κάποιος σε μια ομάδα-σύνολο (την ομάδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Συνεργασία. Ψυχοκινητικοί: Πολιτισμική επίγνωση. Να ασκηθούν στη συλλογή, οργάνωση, ανάλυση, αξιολόγηση, σύνθεση πληροφοριών και παρουσίαση αποτελεσμάτων. Υλικά και μέσα που χρησιμοποιήθηκαν: βίντεο με την ιστορία της Ε.Ε., τη λειτουργία της, τα σύμβολά της, τον ύμνο, τις χώρες που την αποτελούν, τις σημαίες και τα μνημεία τους, cd-player, απαλή μουσική, καρέκλες, παιχνίδι «Νευροδύσσεια» από το Europe Direct, η/υ, cd με παιχνίδια «Μαθαίνοντας για την Ευρώπη στο σχολείο». Χωροταξία: θρανία και καρέκλες σε ομάδες που να μπορούν να βλέπουν στην οθόνη. 19

Μέθοδοι και τεχνικές: Χρήση η/υ, βιωματική προσέγγιση, ομαδοσυνεργατική μέθοδος, μεταγνώσηανατροφοδότηση. Περιγραφή δραστηριοτήτων: Αφού έχει γίνει στην προηγούμενη δραστηριότητα η σύνδεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση (με το Χάρτη των ανθρώπινων δικαιωμάτων), παρουσιάζονται μέσα από τα αντίστοιχα βιντεάκια η ιστορία και ο ύμνος της Ε.Ε. και τα θεσμικά της όργανα, τα σύμβολά της (σημαία, ύμνος, σύνθημα σε διάφορες γλώσες) οι σημαίες των χωρών που την αποτελούν καθώς και σημαντικά μνημεία των χωρών της Ε.Ε. Ακολουθεί συζήτηση με τους μαθητές και σχολιασμός των παρουσιάσεων. «Φανταστικό ταξίδι»: Τα παιδιά καθισμένα σε καρέκλες σε κύκλο και ακούγοντας ως μουσικό χαλί μια απαλή μουσική, ακολουθούν τις οδηγίες μου για χαλαρώσουν και να κάνουν με τη φαντασία τους ένα ταξίδι σε μία χώρα της Ε.Ε. Τους λέω να σκεφτούν τι βλέπουν εκεί που προσγειώνονται, πώς είναι η πόλη που επισκέφτηκαν, πώς είναι οι άνθρωποι, με ποιους μιλάνε, τι λένε και τι αναμνηστικό παίρνουν μαζί τους φεύγοντας. Γίνεται η «επαναφορά» στην τάξη. Έπειτα καθένας καλείται να ζωγραφίσει αυτό που «είδε» και το παρουσιάζει διηγώντας την ιστορία του στους υπόλοιπους. Χωριζόμαστε σε δυάδες ή τριάδες (διαλέγοντας σημαιάκια χωρών της Ε.Ε. από το βάζο) και παίζουμε το παιχνίδι Νευροδύσσεια αλλά και τα παιχνίδια που περιλαμβάνονται στο cd «Μαθαίνοντας για την Ευρώπη στο σχολείο» τα οποία τα προμηθεύτηκα από το γραφείο του Europe Direct που βρίσκεται στην Κομοτηνή. Παρατηρήσεις-Αξιολόγηση/ανατροφοδότηση: Τα παιδιά παρακολούθησαν με ενδιαφέρον τα βιντεάκια που αφορούσαν στην Ε.Ε. κάποιοι από τους μαθητές εντυπωσιάστηκαν από τα κτίρια και τα μνημεία, κάποιοι αναγνώριζαν τα σύμβολα και τον ύμνο της Ε.Ε. ενώ χρειάστηκε να διακόψουμε αρκετές φορές την προβολή προκειμένου να εξηγήσω απορίες των παιδιών κυρίως σχετικά με τα θεσμικά όργανα και τη λειτουργία τους. Το «φανταστικό ταξίδι επίσης άρεσε πολύ στα παιδιά, αν και αρχικά χρειάστηκε χρόνος για να χαλαρώσουν και να συγκεντρωθούν σ αυτό που έκαναν για να είναι ήρεμα. Πολλά παιδιά χαίρονταν όταν διαπίστωναν με τις αφηγήσεις τους ότι είχαν επισκεφτεί την ίδια πόλη με κάποιον συμμαθητή τους ενώ είχαν περιέργεια να ακούσουν με κάθε λεπτομέρεια όλους τους συμμαθητές τους. Το ίδιο διασκέδασαν και τα παιχνίδια στον η/θ και τη Νευροδύσσεια. Βέβαια σε κάποιες ερωτήσεις συνάντησαν δυσκολίες αλλά υπήρχε βοήθεια εκεί. 20

4η Συνάντηση Χρονική Διάρκεια: 2 διδακτικές ώρες Τίτλος Δράσης: «Ευρωπαιδικές δημιουργίες» Στόχοι: Γνωστικοί: Να έρθουν σε επαφή και να γνωρίσουν διάφορα είδη της τέχνης. Να μάθουν διαφορετικές τεχνικές για κάθε τέχνη. Να μπορέσουν να δημιουργήσουν δικά τους έργα τέχνης. Αποτελεσματικότερη εκμάθηση ανάγνωσης και γραφής, εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες. Εντοπισμός στο χάρτη της τάξης των χωρών που ανήκουν στην ευρωπαϊκή ένωση. Καλλιέργεια προφορικού και γραπτού λόγου. Αποτελεσματικότερη εκμάθηση ανάγνωσης και γραφής, εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες. Εξάσκηση στην ορθογραφημένη χρήση της γλώσσας Κατανόηση και παραγωγή διαφορετικών ειδών κειμένου. Συναισθηματικοί: Να εκτιμήσουν τη σπουδαιότητα κάθε μορφής τέχνης. Να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση και η συναισθηματική νοημοσύνη και η έκφραση συναισθημάτων. Ψυχοκινητικοί: Ενίσχυση της δημιουργικής, κριτικής και μαθηματικής σκέψης, καλλιέργεια φαντασίας και καλλιτεχνικών δεξιοτήτων (ποίηση, ζωγραφική, θέατρο, χορός). Να συνεργάζονται και να επικοινωνούν μέσα στην ομάδα. Υλικά και μέσα που χρησιμοποιήθηκαν: χαρτόνια, κόλλες Α4, μαρκαδόροι, μπογιές, διακοσμητικά, καμβάδες ζωγραφικής, πινέλα, τέμπερες, παλέτες, φωτογραφική μηχανή-κάμερα, ειδικά χαρτόνια για 21

παζλ, αρμόνιο, ηλεκτρονικός υπολογιστής, βιβλίο «Πώς λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση», «Πάμε να εξερευνήσουμε την Ευρώπη», «Ενότητα στην πολυμορφία» (όλα αυτά τα βιβλία είναι της Ε.Ε. και τα προμηθευτήκαμε από το Europe Direct Κομοτηνής), χάρτης με τις χώρες της Ε.Ε. Χωροταξία: θρανία και καρέκλες σε ομάδες. Μέθοδοι και τεχνικές: μαθητοκεντρική προσέγγιση, βιωματική προσέγγιση, ομαδοσυνεργατική μέθοδος, μέθοδο project, χρήση η/θ και νέων τεχνολογιών, δραματοποίηση-παιχνίδι ρόλων, μεταγνώση-ανατροφοδότηση. Περιγραφή δραστηριοτήτων: Κάθε μαθητής επιλέγει ένα χαρτάκι με ένα σύμβολο επάνω (λογοτεχνία-ποίηση, μουσική, ζωγραφική, χορός-θέατρο, κινηματογράφος). Έπειτα ο καθένας ψάχνει τους υπόλοιπους συμμαθητές τους που έχουν το ίδιο χαρτάκι με αυτόν κι έτσι σχηματίζονται νέες ομάδες των 4 ή 5 ατόμων ανάλογα το τμήμα και τον αριθμό των μαθητών. Στη συνέχεια ζητείται από κάθε ομάδα να δημιουργήσει ένα έργο ανάλογα με ποια τέχνη της έχει τύχει (πίνακα ζωγραφικής, ποίημα, παραμύθι, τραγούδι, αυτοσχεδιαστικό σκετς), το οποίο να είναι σχετικό με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις χώρες που την αποτελούν αλλά και την ενότητα μέσα τη διαφορετικότητα. Παρατηρήσεις-Αξιολόγηση/ανατροφοδότηση: Αρχικά υπήρχαν κάποιες αντιδράσεις όταν κάποιοι μαθητές δεν ήταν στην ίδια ομάδα με τους φίλους τους ή αν ήταν σε ομάδα με τη μορφή τέχνης η οποία δεν ήταν της προτίμησής τους ή ένιωθαν ότι δεν ήταν πολύ καλοί σ αυτού του είδους τέχνη κι ότι ίσως δε θα κατάφερναν να δημιουργήσουν κάτι καλό. Όλα αυτά αντιμετωπίστηκαν με ηρεμία και σταθερότητα στο λόγο και στις αποφάσεις. Επικαλούμενη το συμβόλαιο συνεργασίας συζητήσαμε και καταλήξαμε πως με τις δραστηριότητες αυτές έχουμε την ευκαιρία να συνεργαστούμε και με άλλα παιδιά και δούμε πώς θα είναι η συνεργασία μας μαζί τους. Επιπλέον, τους είπα πως εκτός από τον τομέα που θεωρούν οι ίδιοι πως είναι καλοί π.χ. να γράφουν ποιήματα-ιστορίες (όπως ανέφερε ένας μαθητής) έχουν την ευκαιρία αφού δοκιμάσουν, να ανακαλύψουν αν είναι εξίσου καλοί ή αν τους αρέσει περισσότερο και κάτι άλλο π.χ. ζωγραφική. Έπειτα, φρόντισα να καθησυχάσω τους μαθητές για τις ανησυχίες τους σχετικά με το αν θα τα καταφέρουν λέγοντάς τους πως θα κάνουν αυτό που μπορούν ως παιδιά κι επιπλέον θα συμβάλλει όλη η ομάδα, ο ένας θα βοηθάει τον άλλο όπου δυσκολεύεται κι επομένως δε χρειάζεται να αγχώνονται για τίποτα. Επίσης ο δάσκαλος της πληροφορικής έδειξε στην ομάδα κινηματογράφου το πρόγραμμα για να φτιάξουν το βιντεάκι. Σκοπός μας είναι να μάθουμε καινούρια πράγματα δημιουργώντας και διασκεδάζοντας. Έτσι κάθε ομάδα άρχισε να σκέφτεται τι θα φτιάξει. Σημαντικό 22

είναι εδώ να αναφέρουμε πως εξεπλάγην κι εγώ από τις ιδέες που είχαν τα παιδιά καθώς δεν μπορούσα να φανταστώ τι ακριβώς θα φτιάξουν. Μόλις ξεκίνησαν να έρχονται οι πρώτες ιδέες εργάζονταν με ιδιαίτερο ήλο και κάθε φορά που τελείωνε η ώρα μας με ρωτούσαν: «Κυρία, πότε θα μας ξαναπάρετε;», κουβέντα η οποία με γέμιζε κι εμένα κουράγιο και ζήλο για να συνεχίσουμε και να κάνουμε ακόμη ωραιότερα πράγματα ακόμη κι αν συναντούσαμε δυσκολίες λόγω πίεσης χρόνου. Η φαντασία τους λειτούργησε πολύ δημιουργικά και το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργήσουν τραγούδια, ποιήματα, ιστορία-παραμύθι, σκετς, πίνακες ζωγραφικής, παζλ, παιχνίδι ερωτήσεων με κάρτες, φωτογραφίες-βίντεο και σε όλα αυτά είναι έκδηλη η πρωτοτυπία και ο πετυχημένος συνδυασμός των χωρών της Ε.Ε., της Ε.Ε. ως οικοδόμημα και της διαφορετικότητας και πώς αυτή πρέπει να εκφράζεται και να αντιμετωπίζεται και μέσα από τις Τέχνες και τα Γράμματα. Τα παραπάνω φαίνονται πιο συγκεκριμένα στις φωτογραφίες που έχουν σταλεί. 5η Συνάντηση Χρονική Διάρκεια: 2 διδακτικές ώρες Τίτλος Δράσης: Επιδαπέδια παιχνίδια Στόχοι: Γνωστικοί: Να γνωρίσουν την Ε.Ε., τις χώρες που την αποτελούν, τα θεσμικά της όργανα και το ρόλο της γενικότερα. Να γνωρίσουν τη ζωή και το έργο ευρωπαίων καλλιτεχνών σε διαφορετικά είδη τέχνης. Καλλιέργεια προφορικού και γραπτού λόγου. Καλλιέργεια μητρικής-ελληνικής γλώσσας αλλά και των ξένων ευρωπαϊκών γλωσσών που 23

γνωρίζει κάθε μαθητής. Εκμάθηση ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων Η αποσαφήνιση άγνωστων λέξεων, μέσω της ελληνικής και της μητρικής γλώσσας των αλλόγλωσσων μαθητών Συναισθηματικοί: Να συνειδητοποιήσουν τη σπουδαιότητα του να ανήκει κάποιος σε μια ομάδα-σύνολο (την ομάδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Να εκτιμήσουν το αγαθό της ειρήνης που έχει ως αποτέλεσμα την πρόοδο. Να εκτιμήσουν τη σπουδαιότητα κάθε μορφής τέχνης. Να έρθουν σε επαφή με άλλους πολιτισμούς και κουλτούρες ώστε να γνωρίσουν και να σεβαστούν διαφορετικά πολιτισμικά στοιχεία και να αποκτήσουν μια διαπολιτισμική κουλτούρα. Να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση και η συναισθηματική νοημοσύνη και η έκφραση συναισθημάτων. Ψυχοκινητικοί: Ενίσχυση της δημιουργικής, κριτικής και μαθηματικής σκέψης, καλλιέργεια φαντασίας και καλλιτεχνικών δεξιοτήτων (ποίηση, ζωγραφική, θέατρο, χορός). Να συνεργάζονται και να επικοινωνούν μέσα στην ομάδα. Πολιτισμική επίγνωση. Υλικά και μέσα που χρησιμοποιήθηκαν: τα παιχνίδια «Ευρωγνώστες», «Ευρώλεξο», Ποιος είναι ποιος» που προμηθευτήκαμε από το Europe Direct Κομοτηνής. Μέθοδοι και τεχνικές: Βιωματική προσέγγιση, ομαδοσυνεργατική μέθοδος, διαθεματικότητα καθώς υπήρχαν και ερωτήσεις οι οποίες ενέπλεκαν και άλλα μαθήματα (μαθηματικά, γεωγραφία, ιστορία, εικαστικά, μουσική, γυμναστική). Περιγραφή δραστηριοτήτων: Τα παιχνίδια που παίξαμε, με κάποια τμήματα έξω στην αυλή όταν ο καιρός το επέτρεπε και με άλλα στο χώρο του Γυμναστηρίου όταν έβρεχε, είναι: α) Οι Ευρωγνώστες Περιγραφή: 24

- ηλικία: 8-15 - όροι παιχνιδιού: χωρίζουμε τα παιδιά σε 2 ομάδες, κάθε ομάδα ρίχνει το ζάρι για να δούμε ποια ομάδα θα ξεκινήσει πρώτη. Όταν το πιόνι μιας ομάδας βρεθεί σε κουτάκι που περιέχει τα αστεράκια σε μπλε φόντο, θα πρέπει να απαντήσει σε μια ερώτηση που θα γίνεται εκείνη τη στιγμή από τη δασκάλα και αφορά το ευρωπαϊκό οικοδόμημα (ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κράτη-μέλη της ΕΕ, ημερ/νιες σταθμούς, Θεσμικά Όργανα κτλ). Αν δεν δοθεί σωστή απάντηση από τα μέλη της ομάδας, αυτή η ομάδα χάνει τη σειρά της. Νικήτρια είναι η ομάδα που θα καταφέρει να φτάσει πρώτη στο κουτάκι με το μεγαλύτερο νούμερο (το τελευταίο). β) Ποιος είναι ποιος ηλικία: 8-15 - όροι παιχνιδιού: χωρίζουμε τα παιδιά σε 2 ομάδες, κάθε ομάδα ρίχνει το ζάρι για να δούμε ποια ομάδα θα ξεκινήσει πρώτη. Εναλλάξ κάθε παιδί από την κάθε ομάδα προσπαθεί να αντιστοιχήσει την καρτέλα που του δίνεται με κάποια συγκεκριμένα στοιχεία με την προσωπικότητα που υπάρχει αποτυπωμένη σε κάθε κράτος-μέλος. Νικήτρια είναι η ομάδα που θα καταφέρει να αντιστοιχήσει τις περισσότερες καρτέλες σωστά. γ) Ευρώλεξο: Το επιδαπέδιο παιχνίδι αποτελείται από: 2 κομμάτια μουσαμά. Στον κάθε μουσαμά απεικονίζεται 1 εκπρόσωπος από κάθε επίσημη γλώσσα της Ε.Ε. που λέει 3 εκφράεις (ευχαριστώ, σ αγαπώ και ναι) 46*2 μικρές ταμπέλες με εκφράσεις στις 23 επίσημες γλώσσες της Ε.Ε. Περιγραφή: Ηλικία: 9-15 ετών Όροι του παιχνιδιού: χωρίουμε τα παιδιά σε 2 ομάδες, με τον ίιο αριθμό μελών. Σε κάθε μαθητή δίνεται τουλάχιστον μία ταμπέλα στην οποία είναι γραμμένη 1 έκφραη (ευχαριστώ, σ αγαπώ, ναι), με την έναρξη του παιχνιιού τα παιδιά ένα ένα τοποθετούν τις ταμπέλες στη σωστή θέση (γλώσσα κι έκφραση). Η ομάδα που έχει τοποθετήσει σωστά όλες τις ταμπέλες είναι η νικήτρια. Παρατηρήσεις-Αξιολόγηση/ανατροφοδότηση: 25

o Ο χωρισμός σε ομάδες έγινε όπως και για τις προηγούμενες δραστηριότητες είτε διαλέγοντας χαρτάκι με σύμβολο είτε λέγοντας τους αριθμούς 1,2 ώστε οι ομάδες που θα σχηματιστούν να είναι καινούριες και με τυχαίο τρόπο. o Παρόλο που τα ήταν χωρισμένα σε 2 ομάδες στο Ευρώλεξο χρησιμοποιήθηκαν οι εκφράσεις από το ένα κουτί, τις οποίες μοιράστηκαν εξίσου οι 2 ομάδες, καθώς στόχος του παιχνιδιού ήταν να τοποθετηθούν όλες οι καρτέλες στη σωστή θέση και όχι ποια ομάδα θα έβαζε πρώτη τις περισσότερες. Ήταν κι αυτός ένας τρόπος να μάθουν να συνεργάζονται ακόμη κι οι ομάδες μεταξύ τους. Τα παιδιά μόλις είδαν τους μουσαμάδες, τα τεράστια άρια και τους κώνους ρώτησαν πού τα βρήκα και τους εξήγησα. Απόρησαν πόσο μεγάλα θα ήταν αυτά τα παιχνίδια και πώς θα τα παίζαμε. Επικρατούσε ενθουσιασμός, όλοι ήθελαν να συμμετέχουν και όλοι φρόντισαν να τηρούν τους κανόνες ώστε να προλάβουμε να παίξουμε όσο το δυνατόν περισσότερη ώρα και όσο το δυνατόν περισσότερα παιχνίδια. Χαρακτηριστικά ένας μαθητής βγαίνοντας στην αυλή φώναξε: «Κυρία, είναι η καλύτερη ΚΠΑ που έχουμε κάνει!!» κι εγώ ρώτησα: «Ποια;» και μου απάντησε: «Η καλύτερη Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή εννοώ κυρία..» και γελάσαμε! Με τους «Ευρωγνώστες» ήταν ευκαιρία να εμπεδώσουν και να ελέγξουν τις γνώσεις τους σχετικά με ό,τι είχαμε αναφέρει για την Ε.Ε. Δε δυσκολεύτηκαν με τις ερωτήσεις ιδιαίτερα. Με το «Ευρώλεξο» είχαν την ευκαιρία να μάθουν καινούριες εκφράσεις από άλλες ξένες γλώσσες, να δουν ποια γλώσσα μιλάει κάθε χώρα πράγμα το οποίο τους ενθουσίαζε! Τέλος στο παιχνίδι «Ποιος είναι ποιος» ήταν σε θέση να απαντήσουν στις περισσότερες ερωτήσεις. Σ αυτό τους διευκόλυνε το γεγονός ότι στις προηγούμενες δράσεις μας είχαμε αναφερθεί σε αρκετούς ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως όταν παίζαμε τα παιχνίδια έξω στην αυλή έρχονταν κι άλλοι μαθητές από άλλα τμήματα που βρίσκονταν για το μάθημα της γυμναστικής έξω εκείνη την ώρα από περιέργεια να δουν και να μάθουν τι παίζουμε. Τότε τους εξηγούσαμε και κάποιες φορές μάλιστα έπαιξαν κι αυτοί μαζί μας, αλλά και ο Υποδιευθυντής ο οποίος ήταν ο γυμναστής τους. Κοντά σ αυτούς έρχονταν κι άλλοι συνάδελφοι που είχαν κενή ώρα και τύχαινε να περνάν από το σημείο όπου παίζαμε κι έπαιζαν κι εκείνοι μαζί μας. Ομολογώ ότι ήταν από τις φορές που δημιουργήθηκε ένα πολύ ευχάριστο κλίμα εμπλέκοντας και άλλους συναδέλφους και μαθητές και αυτό το νιώσαμε όλοι μαζί. Κάποιες φορές ενώ χτυπούσε το κουδούνι για διάλειμμα τα απιδιά ήθελαν να συνεχίζουμε τα παιχνίδια. Έτσι συνεχίζαμε και μάλιστα εφόσον ήταν διάλειμμα μπορούσαν να παίξουν μαζί μας και άλλα παιδιά. Έτσι δινόταν η ευκαιρία να μάθουν και εκείνα κάποιες πληροφορίες για την Ε.Ε. μέσω του παιχνιδιού. 26

6η Συνάντηση Χρονική Διάρκεια: 2 διδακτικές ώρες Τίτλος Δράσης: Παρουσίαση της δουλειάς κάθε ομάδας (γιορτή βιβλίου) και αξιολόγηση των δράσεων από τα παιδιά. Στόχοι: Γνωστικοί: Καλλιέργεια προφορικού και γραπτού λόγου. Συναισθηματικοί: Να καλλιεργηθεί η έννοια της αγάπης για τους συνανθρώπους μας, της συνεργασίας, του σεβασμού, και της αλληλοβοήθειας. Να ενισχυθεί και να τονωθεί η αυτοπεποίθηση των μαθητών. Να είναι σε θέση να αξιολογήσουν και να εκφράσουν προφορικά και γραπτά τα συναισθήματά τους. Ψυχοκινητικοί: Ενίσχυση της κριτικής σκέψης. Να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες ώστε να είναι σε θέση να παρουσιάζουν μπροστά σε κοινό. Να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες ώστε να είναι σωστοί ακροατές. Υλικά και μέσα που χρησιμοποιήθηκαν: η/υ, προτέκτορας, ηχεία, τα έργα των παιδιών, «ανθρωπάκια» σχεδασμένα σε χαρτί, χαρτόνια, κολλητική ταινία, μολύβια, μπογιές. Χωροταξία: θρανία και καρέκλες σε ομάδες. Μέθοδοι και τεχνικές: Βιωματική προσέγγιση, ομαδοσυνεργατική μεθοδος, διαθεματικότητα, χρήση η/υ, καταιγισμός ιδεών (brainstorming), μεταγνώση-ανατροφοδότηση, δραματοποίηση-παιχνίδι ρόλων. Περιγραφή δραστηριοτήτων: Α) Παρουσίαση: Κάθε ομάδα παρουσίασε το έργο που παρήγαγε-δημιούργησε στις υπόλοιπες ομάδες. 27

Τραγούδια Ποιήματα Μικρά αυτοσχεδιαστικά σκετς Πίνακες ζωγραφικής Παζλ Παιχνίδι ερωτήσεων με κάρτες Ιστορίες Βίντεο Συμπληρωματική εκδήλωση στις δράσεις μας αποτέλεσε το αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου που πραγματοποιήθηκε στο σχολείο μας από τα τμήματα Ε2 και Α1 στα πλαίσια του πολιτιστικού προγράμματος «Γίνομαι κι εγώ συγγραφέας» το οποίο υλοποιήσαμε φέτος μαζί με τη συναδέλφισσα του Ε2. Έτσι, εκτός των υπόλοιπων παρουσιάσεων, οι μαθητές του Ε2 παρουσίασαν κάποια στοιχεία για το Δανό συγγραφέα παιδικών βιβλίων Χανς Κρίστιαν Άντερσεν στον οποίο αναφερθήκαμε κατά τη διάρκεια των δράσεών μας για το T4E. Β) Αξιολόγηση του προγράμματος: Σε κάθε μαθητή μοιράζεται το αντίστοιχο φύλλο-σχέδιο, ένα παιδί σχεδιασμένο στη μία πλευρά μίας Α4 σελίδας, το οποίο τα παιδιά καλούνται να το διπλώσουν και να το κόψουν γύρω γύρω ώστε όταν ανοίγει η σελίδα να σχηματίζονται δύο παιδάκια με ενωμένα χέρια, δηλώνοντας έτσι την ενότητα και την αλληλοβοήθεια και το γεγονός ότι όλοι είμαστε μια ομάδα ανεξάρτητα των διαφορών μας. Πάνω σ αυτά τα παιδάκια ζητείται από τους μαθητές να γράψουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους για τις δράσεις που κάναμε καθόλη τη διάρκεια του προγράμματος. Να αποτυπώσουν με λέξεις ή ζωγραφιές τι πιστεύουν ότι έμαθαν και τι κέρδισαν από αυτή την εμπειρία. Έπειτα ξεκινάω εγώ και ακουμπάω στον ώμο κάποιο μαθητή ή μαθήτρια με τον οποίο/α έχω κάτι κοινό. Ακολουθεί κάποιος άλλος μαθητής κάνοντας το ίδιο με εμένα αφού πρώτα κολλήσει τα «παιδάκια» του στο αντίστοιχο χαρτόνι που έχει τοποθετηθεί στον πίνακα. Συνεχίζει κάποιος άλλος μαθητής ο οποίος νιώθει ότι έχει κάτι κοινό με τον προηγούμενο, κολλάει τα «παιδάκια» στον πίνακα και ακουμπάει το συμμαθητή του κ.ο.κ. μέχρι να σηκωθούν όλοι οι μαθητές. Παρατηρήσεις-Αξιολόγηση/ανατροφοδότηση: Όλοι οι μαθητές έδειχναν ενδιαφέρον και προσοχή για να δουν και να ακούσουν τα έργα που δημιούργησαν οι συμμαθητές τους. Έπειτα από κάθε παρουσίαση ακολουθούσε χειροκρότημα της ομάδας που παρουσίαζε και συζήτηση για ό,τι είδαμε και ακούσαμε. Αφού παρουσίασαν όλες οι ομάδες χαρακτηριστική ήταν η κουβέντα ενός μαθητή που είπε: «Τι; Αυτό ήταν; Τώρα κυρία δε θα κάνουμε άλλα τέτοια;», εξηγώντας πως του άρεσαν και θα ήθελε να κρατήσει κι άλλο το πρόγραμμα. 28

Τότε είπα σε όλα τα παιδιά πως μπορούμε να συνεχίσουμε κάποιες δραστηριότητες και να κάνουμε και στα υπόλοιπα μαθήματα ανάλογες δράσεις. Μερικές ενδεικτικές δηλώσεις από αυτές που έγραψαν πάνω στα ανθρωπάκια τα παιδιά: «Μου άρεσαν οι δραστηριότητες που κάναμε, έμαθα πολλά πράγματα για την Ε.Ε. και τις χώρες της, έμαθα να ζωγραφίζω καλύτερα και συνεργάστηκα με κάποιους συμμαθητές μου που δεν είχα συνεργαστεί» (Γιώργος). «Μου άρεσε το τραγούδι που έγραψε η ομάδα τραγουδιού, το ποίημα και η η συνεργασία της ομάδας μου και η ζωγραφιά που φτιάξαμε» (Κώστας). «Μου άρεσαν πολύ οι δραστηριότητες, φιλία, ευχαρίστηση, συνεργασία» (Γιώργος). «Έμαθα πολλά πράγματα για την Ευρώπη όπως αγάπη, φιλία, ομαδικότητα, συνεργασία, αδελφοσύνη, διαφορετικότητα, δικαίωμα, υποχρέωση, προστασία, αλληλοβοήθεια (Εσρά)». «Ήταν μια ωραία εμπειρία και κάτι καινούριο» (Μαίρη). «Ένιωσα ότι ήταν ξεχωριστό και είμαι πολύ χαρούμενη που συμμετείχα σ αυτό. Μου άρεσε το πρόγραμμα επειδή είχε ενδιαφέρον, μάθαμε πολλά πράγματα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, βοηθήσαμε ο ένας τον άλλο και δώσαμε τον καλύτερό μας εαυτό για να πετύχει» (Εριφύλη). «Πρέπει να είμαστε όλοι φίλοι, δεν ασκούμε βία» (Κωνσταντίνα). «Το πρόγραμμα που έκανα με την κυρία Όλγα κατάλαβα ότι αυτό που ενώνει τους ανθρώπους δεν είναι τα λεφτά αλλά η αγάπη» (Αλεξάνδρα). «Η φιλία και η αγάπη δεν έχουν σύνορα. Σ αγαπάω όπως είσαι και σε αποδέχομαι» (Νεφέλη). «Διασκέδαση, συνεργασία, ομαδικότητα, γνώση, εμπιστοσύνη, αφοσίωση» (Πέτρος). «Μου άρεσαν πάρα πολύ τα μεγάλα επιδαπέδια παιχνίδια, το παιχνίδι δήλωσης και το παιχνίδι γνωριμίας και που δουλέψαμε ομαδικά» (Στέλλα). «Μου άρεσε πιο πολύ όταν γράφαμε σε μεγάλο χαρτί τις αξίες για μια καλή συνεργασία» (Μαρία). «Μου άρεσε το παιχνίδι που γράψαμε τα χαρακτηριστικά μας» (Κωνσταντίνος). «Μου άρεσαν τα παιχνίδια που παίξαμε και οι συζητήσεις που κάναμε μέσα στην τάξη» (Αθηνά). «Μου άρεσαν οι εργασίες των παιδιών και τα παιχνίδια. Ένιωσα χαρούμενος» (Μαργαρίτης). 29

Αξιολόγηση- Συμπεράσματα Γενικά μπορώ να πω ότι έμεινα αρκετά ικανοποιημένη από την πορεία που είχε η υλοποίηση του προγράμματος μέσα στις τάξεις. Αρχικά σκεφτόμουν αρκετά θέματα με τα οποία θα μπορούσαμε να ασχοληθούμε αλλά δεν μπορούσα να καταλήξω σε κάποιο. Σ αυτό διευκόλυναν πολύ τα παιδιά καθώς η επιλογή του θέματος τελικά έγινε από αυτά με τον τρόπο που περιγράφηκε παραπάνω. Ο παράγοντας που μου δημιουργούσε ιδιαίτερο άγχος ήταν ο παράγοντας του χρόνου. Ενώ ξεκίνησα εγκαίρως την εφαρμογή των δράσεων στις τάξεις (αμέσως μόλις ολοκληρώθηκε η επιμόρφωσή μας) υπήρχε χρονική πίεση καθώς δεν είχα ένα δικό μου τμήμα ώστε να προσαρμόζω το πρόγραμμα. Στο ολοήμερο τα παιδιά είναι μικρών τάξεων με εξαίρεση δύο μαθήτριες της έκτης επομένως το πρόγραμμα εφαρμόστηκε στα τμήματα στα οποία διδάσκω Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή (Ε2, Στ1, Στ2), Εικαστικά (Στ3) και Μελέτη Περιβάλλοντος (Δ1) στην πρωινή ζώνη και είχα μεγάλο προβληματισμό αν θα επαρκούσαν οι ώρες αυτές για τη σωστή ολοκλήρωση των δράσεων. Επιπλέον, το διάστημα κατά το οποίο θα γινόταν η εφαρμογή περιελάμβανε αρκετές αργίες (Κ. Δευτέρα, 25 η Μαρτίου) και πρόβες για γιορτές και παρελάσεις με αποτέλεσμα να χαθούν κάποιες ώρες και το άγχος μου και η πίεση του χρόνου να αυξάνονται. Ευτυχώς όμως είχα την αμέριστη συμπαράσταση του Διευθυντή και των συναδέλφων των τμημάτων στα οποία δίδασκα κι έτσι όταν ζήτησα παραπάνω ώρες, στα πλαίσια βέβαια που δεν διαταράσσεται το πρόγραμμα του σχολείου, ήταν πολύ δεκτικοί όλοι και με διευκόλυναν ιδιαίτερα. Αλλά και τα παιδιά χαίρονταν που θα κάναμε περισσότερες ώρες μαζί. Ο ενθουσιασμός και η ανυπομονησία των παιδιών ήταν έκδηλος από την αρχή, μαζί με μία μικρή δόση περιέργειας και αγωνίας σχετικά με το τι δράσεις θα γίνουν ακριβώς και με ποιον/ποιους τρόπους. Αυτός ήταν όμως και ο λόγος που αυξανόταν συνεχώς και το ενδιαφέρον των παιδιών. Κάθε φορά που πήγαινα στην κάθε τάξη με ρωτούσα «κυρία, σήμερα τι θα κάνουμε;;», πράγμα που μου 30

έδειχνε ότι είχαν προσδοκίες από το μάθημα-πρόγραμμα. Τους άρεσε ιδιαίτερα που κάθε φορά κάναμε διαφορετικά πράγματα και υπήρχε ποικιλία δράσεων και γνώσεων. Για το λόγο αυτό επέλεξα να εφαρμόσω ποικίλες μεθόδους και τεχνικές, ανάλογα την δραστηριότητα κάθε φορά. Κυρίαρχο ρόλο έχει η ομαδοσυνεργατική μέθοδος Τους φαινόταν εξαιρετικά ενδιαφέρον και σημαντικό το γεγονός ότι μάθαιναν για την Ε.Ε. και τη λειτουργία της γιατί είχαν ακούσει κάποιους όρους διάσπαρτα και τους φάνταζε κάτι μοναδικό. Γι αυτό χαίρονταν που εμπλούτιζαν τις γνώσεις τους γύρω από αυτήν. Τους άρεσαν ιδιαίτερα τα βιωματικά μέρη του προγράμματος αλλά και η ευκαιρία που είχαν να δημιουργήσουν τα δικά τους έργα. Διαπίστωσαν έτσι πώς μπορούν όλοι οι άνθρωποι να εκφραστούν μέσα από τις Τέχνες και τα Γράμματα και να ενωθούν με άλλους λαούς μέσα από αυτό παρά το γεγονός πως όλοι είμαστε διαφορετικοί και πώς το υποστηρίζει και το ενισχύει αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση με την ενότητα στην πολυμορφία. Μάλιστα εξέφρασαν την επιθυμία να εκθέσουν όλα αυτά που παρήγαγαν σε κάποιο χώρο του σχολείου, πράγμα που δρομολογείται για το τέλος της σχολικής χρονιάς εντασσόμενο στις υπόλοιπες εκδηλώσεις για τη λήξη της σχολικής χρονιάς. Έτσι θα έχουν τη δυνατότητα να δουν και οι γονείς, οι φίλοι και γενικότερα η τοπική κοινωνία και οι τοπικοί φορείς τη δουλειά των παιδιών. Η γνωστοποίηση του προγράμματος στο ευρύ κοινό θα γίνει και με την ανάρτηση σχετικής ανακοίνωσης, φωτογραφιών και βίντεο στην ιστοσελίδα του σχολείου μετά από προτροπή και του Διευθυντή κι έτσι θα έχει την ευκαιρία πολύς κόσμος να ενημερωθεί για το πρόγραμμα και πώς μπορεί να διαδοθεί η ευρωπαϊκή ιδέα. Διασκέδασαν εξίσου και με τα επιδαπέδια παιχνίδια και τους έκανε εντύπωση όταν τους ζήτησα να αξιολογήσουν το πρόγραμμα και τις δράσεις μας και να γράψουν τις σκέψεις τους στα ανθρωπάκια. θα πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι για κάθε δραστηριότητα που κάναμε πάντα στο τέλος γινόταν μία προφορική αξιολόγηση (καθώς δεν είχαμε την πολυτέλεια του χρόνου για γραπτή) για το αν τους άρεσε η δράση που υλοποιούσαμε κάθε φορά ή τι εν τους άρεσε ώστε να το διορθώσουμε την επόμενη φορά στην επόμενη δράση. Γιν όταν έτσι μία συνεχής ανατροφοδότηση η οποία με βοηθούσε κι εμένα στην καλύτερη οργάνωση τόσο των δραστηριοτήτων όσο και της κατανομής χρόνου. Η αλήθεια είναι ότι χρειάστηκε να δουλέψουμε όλοι σε εντατικούς ρυθμούς, αξιοποιώντας κάθε λεπτό της ώρας προκειμένου να προλάβουμε να κάνουμε τις δράσεις, προσπαθώντας ταυτόχρονα ωστόσο να απολαμβάνουμε αυτό που κάνουμε. Τα παιδιά πραγματικά έδιναν κάθε φορά τον καλύτερό τους εαυτό κι επειδή το χαίρονταν και το έδειχναν με κάθε ευκαιρία μου έδιναν κι εμένα κουράγιο κι έμπνευση για τη συνέχεια, γιατί ο χρόνος συνέχεια να πιέζει. Αναλυτικότερα η αξιολόγηση κάθε δράσης αναφέρεται παραπάνω στις παρατηρήσεις κάθε δράσης ξεχωριστά. Να σημειωθεί ότι στις φωτογραφίες είναι λιγότεροι μαθητές απ ότι συμμετέχουν στο πρόγραμμα γιατί συμπεριλαμβάνονται 31

μόνο αυτοί για του οποίους είχαμε τη γονική συναίνεση. Πάντως οι περισσότεροι γονείς απάντησαν θετικά στις υπεύθυνες δηλώσεις, υπήρχαν ωστόσο και κάποιο οι οποίοι δε θέλησαν τη δημοσιοποίηση των παιδιών τους κι αυτό είναι απολύτως σεβαστό. Η επόμενη προσπάθειά μου θα είναι παρόμοιες δραστηριότητες να επεκταθούν και να εφαρμοστούν και σε άλλα σχολεία ώστε να γίνει εξακτίνωση του προγράμματος με τα οφέλη τα οποία αυτό φέρει. Επίλογος Εν γένει θεωρώ ότι επιτεύχθηκαν όλοι οι αρχικοί στόχοι οι οποίοι τέθηκαν και το σημαντικότερο είναι ότι τα παιδιά εμπλούτισαν τις γνώσεις τους γύρω από την Ευρωπαϊκή Ένωση με τρόπους ευχάριστους γι αυτά, πρωτότυπους κι ενδιαφέροντες όπως αναφέρουν παραπάνω και τα ίδια με τις ενδεικτικές δηλώσεις της αξιολόγησης που παρατίθενται παραπάνω. Τελευταία, χαρακτηριστικά μία μαθήτρια της Στ τάξης με ρώτησε: «Κυρία τώρα που τελειώσαμε με το πρόγραμμα και όλα αυτά τι άλλο θα κάνουμε;;». Έτσι, τους αποτυπώθηκαν οι έννοιες αγάπη, φιλία, συνεργασία, ομαδικότητα, αδελφοσύνη, διαφορετικότητα, ισότητα, αλληλεγγύη, είχαν την ευκαιρία να εκφραστούν με διάφορους εναλλακτικούς τρόπους και να έρθουν σε αλληλεπίδραση τόσο με τους συμμαθητές του τμήματός τους όσο και με συμμαθητές των άλλων τμημάτων. Το κυριότερο είναι ότι κατάλαβαν πως το να είναι κάποιος διαφορετικός δεν είναι μειονέκτημα αλλά πλεονέκτημα γιατί είναι αυτό που κάνει τον καθένα μας ξεχωριστό και μοναδικό. Είναι καλό να γίνονται συχνά τέτοια προγράμματα και θα ήταν ακόμη καλύτερο να υπάρχει η δυνατότητα μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας για να είναι ακόμη πιο άνετα με το χρόνο και να γίνονται ακόμη πιο ευχάριστα οι δράσεις. Ήταν κάτι που έγινε από τα παιδιά για τα παιδιά, γίναμε όλοι μία μεγάλη ομάδα και δημιουργήσαμε μαζί και αυτό ήταν που με ευχαρίστησε κι εμένα πολύ. 32

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ζ. Αρχοντάκη-Δ. Φιλίπππου, 2003. 205 βιωματικές ασκήσεις για εμψύχωση ομάδων. Εκδ: Καστανιώτης. Ενότητα στην πολυμορφία. Ευρωπαϊκή Ένωση, 2007 Ευρωπαϊκή Ένωση Γεγονότα και στοιχεία. Ευρωπαϊκή Ένωση, 2012. Kolb, D. 1984, Experiential Learning, New Jersey, Pentice Hall). Η. Ματσαγγούρας, 2008. Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση. Εκδ: Γρηγόρη. Σ.Μ. Νικολάου, Α. Βατσίτση, Ν.Μ. Δανιηλίδου, Β. ΠΑχαλιώρη, 2013. Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Στ Δημοτικού, ΥΠΕΠΘ. Πάμε να εξερευνήσουμε την Ευρώπη. Ευρωπαϊκή Ένωση, 2010. Πώς λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ευρωπαϊκή Ένωση, 2013. Δ. Φλώρου, Ν. Στεφανόπουλος, Ε. Χριστοπούλου, 2012. Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Ε Δημοτικού, ΥΠΕΠΘ. K. Frey, 1986. H μέθοδος project. Εκδ: Αφοί Κυριακίδη. 33

ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/index_el.htm http://europa.eu/about-eu/basic-information/symbols/index_el.htm http://europedirectkomotini.eu/ http://europa.eu/about-eu/countries/index_el.htm http://europa.eu/about-eu/institutions-bodies/index_el.htm http://europa.eu/about-eu/basic-information/symbols/anthem/index_el.htm http://europa.eu/about-eu/basic-information/symbols/motto/index_el.htm http://europa.eu/legislation_summaries/justice_freedom_security/combating_discrimination/l33501_e l.htm http://www.youtube.com/watch?v=ekwqweoolvu http://www.youtube.com/watch?v=ap42zvlfwrs http://www.youtube.com/watch?v=xmje4lb17ce http://www.youtube.com/watch?v=houi7_prsby 34

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 35

Τι προσδοκώ από αυτή τη συνάντηση. Ποιοι είναι οι φόβοι μου για αυτή τη συνάντηση. 36

Φύλλο εργασίας Συνέντευξης: Συνέντευξη από τον/την:.. Ημ/νία: Τμήμα:. Πώς ονομάζεσαι; Από πού πήρες το όνομά σου; Έχεις αδέλφια; Αν ναι, πόσα, φύλο/ηλικία; Τι σου αρέσει και τι δεν σου αρέσει στο σχολείο; Ποια είναι τα ενδιαφέροντά σου; Με τι σου αρέσει να ασχολείσαι τον ελεύθερό σου χρόνο; 37

Σύμβολα χαρτάκια για χωρισμό σε ομάδες: 38