31 - ΦΛΟΣΟΦΚΗ ΚΑ ΠΟΛΤΚΗ ΒΒΛΟΘΗΚΗ - 31 ΖΩΡΖ ΣΟΡΕΛ Ο ΨΕΥΔΑΣΘΗΣΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ Μετά.φριχσ1) ΦΑΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΎΛΟΎ ΕΚΔΟΣΕΣ «ΓΝΩΣΗ»
Ό Georges Sorel γεν\l θl)κε το 18lιo7 στο Χερβουργο τijς ΝΟΡμοι\l8ίοις κοι πέθοι\lε το 1922 στο Ποιρίσι. Αποφοίτησε ιχπο το Πολυτεχ\lείο κοι έργάστηκε ώς μl)χοι\lικος στ \I ύπl)ρεσίοι του γοιλλικου κράτους. ΤΟ 1892 ποιροιιτ θl)κε κοι ιχπο τότε ζl)σε γράφο\lτοις κοι ιχσχολοόμε\lος μ: το σοσιοιλισηκο κί\ll)μοι. Κυριότεροι βιβλίοι του: La Ruine du monde antique (1902) πtroduction ά leconomie moderne (1903) Reflexions sur α violence (1908) La decomposition du marxisme (1908) Materiaux dune thέorie du proletariat (1919) De lutilite du pragmatisme (1921).
.. -Aαι;o.ιι H ι:.ι.ι πο.ι.ιπη >ljwoθhυι _ οι -a..-. _ D οι fετδιι.iσειiσεiσ ΤΗΣ nmn.wr
Georges Sorel Les Illusions du Progres Paris 1908 1990 Γι&: την έλλφικ μετrχι:ppιxoί) ΕΚΔΟΣΕΣ «ΓΝΩΣΗ»
GEORGES SOREL Ο ΨΕΥΔΑΣΘΗΣΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ Μετά.φΡ lxσίj ΦΑΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΤΛΟΤ Ε ΚΔΟ ΣΕ Σ «Γ Ν Ω Σ Η» ΑΘΗΝΑ 1 9 9 0
ΠΕ ΡΕΧΟΜΕ ΝΑ 11 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΥΠΟΜΝΗΣΗ 21 YLOc τ ν οεότερ-η κοοσf) ΠΡΩΤΕΣ ΔΕΟΛΟΓΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ...... 23 1. EPLi)oι; των Άρχα:ων κα: των Συγχρόνων.- ΣχεΤLκα με τα αρlστα: μοντέλα: στην θρf)σκεlα: κα: στ ν φ Lλο λογα:.-ό κα:λος κόσμος ένα:ντον του Boileau.Θ ρ α:μβος των κα:λων έργα:των της γλώσσα:ς... 23 2. τα θf) του τέλους τοσ 1 70υ α:-ή φlλοσοφlα: του Fontenelle.- ΠολLΤLκες κα:τα:βολες των ιοεων YLOc τ ν φόσf).-ό Pascal ένα:ντον του έπlφα:νεlα:κου όρθολογlσμοu.-ό κα:ρτεσlα:νlσμος κα: ό κα:λος κόσμος 33 3. Ή i)έα: μlcχς ΟLα:πα:Li)α:γώγf)σf)ς τ1jς OCνθρωπότητα:ς. ot έκλα:cκευτές.-ό Condorcet συλλα:μβάνεl τ ν λα:ι:κ έκπα:lοευσf) σόμφωνα: μ (tνα: OCΡLστοκρα:ΤLΚΟ πρότυπο ο α:υτα:πάτες του σχετlκα με τ ocποτελέσμα:τα: τ1jς έκπα:lοευσf)ς.......... π. Η ΚΑΤΑΚΤΗΤΡΑ ΑΣΤΚΗ ΤΑΞΗ........ 49 63 1. Δf)μLουργLα: των βα:σlλlκων ΟLΟLκήσεων.-Άνάπτυξf) μlcχς τάξf)ς ύπα:λλήλων.- Σπουi)α:Lότητα: τ1jς κα:λ1jς i)lοlκησης.- Ανάγκη συχα:ς.- Ο κονομlκος λεγχος των Άνωτάτων ΔLκα:στηΡLων 63
λων.- Μεγάλη έλευθερία. στους θεωρψικούς.- τα πέρcxσμoc στ ν πρακτ κ σε τρία. ρεύματα 3. Συμβολα.ια.κες θεωρίες.- Ασάφεια. του βιβλίου του Rousseau.- Λόγοι τ ς έπιτυχία.ς μιocς ά.ψηρyjμένyjς θεωρία.ς.- Κα.τocγωγ των συμβολocια.κων δεων xoc1. του συστ μocτος του Locke.- Συμφωνίoc μετocζυ των έτα.ίρων.-ή βούλyjσyj.-αντιφocτικες έρμψεί:ες του Κοινωνικού Συμβολαίου........... 4. Ο φυσιοκράτες.- Ο ά.ντιλ Ψεις τους γιoc τ ν διοί ΚYjσYj.-Ή θεωρίoc τους περ1. δοκτyjσίocς xoc1. δρυμά των.-έπιτυχία. του νομικου τους συστ μα.τoς πειτα. ά.πα την Έπα.νάστα.σYj........... 5. ο ι &νθρωποι των γρocμμάτων.-ή έπφρo τους προ έρχετocι ά.πα τ ν θέσyj που τους πα.ρocχωρεί: τάζyj των εόγενων.-ό πρocγμocτικός τους ρόλος μέσα. στ ν ά.ριστοκρocτία..- Απουσίoc κριτικου πνεύμα.τος Π. Η ΕΠΣΤΗΜΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 180 ΑΩΝΑ... 74 84 96 1 05 1 19 1. Ή έπιστ μyj 6>ς ά.ντικείμενο περιέργειocς.-δέες του Diderοt.-Ή Εγκυκλοπαίδεια.- Απα.ρα.ίτητες γε\ γνωσεις υ εις ι Ανα.κα.λΨ νικες γιoc\ τους. \ ΟΟΚYjτικους.11> που γεννουν μεγάλες έλπίδες......... 2. Έφocρμογ των μocθyjμocτικων σε κοινωνικoc θέμα.τα.. Αότα.πάτες του Condorcet.- Ατίες του τοτινου λά θους.- Δια.τ ρφyj μιocς έσφα.λμένyjς έπιστ μyjς των πιθα.νoτ των................ IV. Η ΤΟΛΜΗ ΤΗΣ ΤΡΤΗΣ ΤΑΞΗΣ 1 19 133 147 1. ΣύνεσYj του Rousseau ά.πένα.ντι σε πρocκτικoc θέμα. τα..- Α\5ζουσα. τόλμyj του Τurgοt.-Ή έμπιστοσύνyj που δίνει ά.μερικα.νικ Έπα.νάστα.σΥ) στους δεολόγους................... 2. Έπιστρoφ στ ν φύσyj.- Σπουδα.ιότητα. των Φώτων. - Mετα.μoρφωτικ ΟύνocμYj τ ς πα.ιδεία.ς..... 1 47 1 56
3. Η φιλολογία: σχεηχoc με τος αγρ ίοuς.- Περιγρα:φες \Ό το\) π. Charlevoix.- Αδια:φορία: γιoc τ ν ύφιστάμεν xα:τάστα:............... 4. Ο χονομιχες πρόοδοι.- Νέες φροντίδες των διox τιχων.- Aί)ξφ τ1jς έπα:να:στα:ηχ1jς τόλμ ς μα:ζ1. με την ύλιx πρόοδο... 172 ΘΕΩΡΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΤ 179 165 1. Ο λόγος το\) Turgot.- Δια:φορες σε σχέσ με τον 2. 3. 4. ;). 6. Bossuet ασηχες εγνοιες.- Δια:μόρφωσ τ1jς προό oou μέσα: απο τuχα:ϊα: γεγονότα:.-ή ύλιx πρόοδος χα:τoc τον Μεσα:ίωνα:............. Yπεράσπισ τ1jς νέα:ς τάξ ς απο τ ν xuploι: de Stae1. - Νέες αρχες φlλολογlχ1jς ΧΡLΤLΧ1jς.- Σuγχώνεuσ των πολιησμων.-ο Χρισηα:νισμός.-Ή β ία: ΓένεσΥ) τ1jς δέα:ς τ1jς έξέλιξυ)ς επειτα: απο τος πο λέμοuς γιoc τ ν ανεξα:ρτυ)σία: των έθνων.-ή στoρ ι x δια:μόρφωσυ) το\) OLxoclou χα:1. 1) νoμιx σuνείδυ)συ). -Ή έξέλιξυ) είνα:ι το αντίθετο τ1jς προόδοu... Ο Tocqueville χα:1. 1) ανα:γχα:ία: πορεία: προς την σό τυ)τα:.- ο Proudhon χα:1. o αντφρ σεις το\) Marx. -Ο Proudhon έγχα:τα:λείπει τ ν δέα: τ1jς ανα:γχα:ιό τψα:ς : 1) θικ πρόοδος........... Ή πρόοδος μέσα: στην δy)μoκpα:τικ φ ιλολογία:.- Θεω ρ ία: το\) Ρ. Lacomb e : o αφελεϊς Ψεuδα:ισθ σεις της κα:. o όμολογίες πίστεως πο έμπεριέχει προς τ ν δυ)μοκρα:τία:................ Ή πρα:γμα:ηκ πρόοδος 1) τεχνικ πρόοδος τ1jς πα: ρα:γωγ1jς.- ΣόντομΥ) θεώρφυ) τ1jς προόδοu των μυ)χα:νων.- ΣόγχρονΥ) δεολογία:........... Π α:ράρτη μα: ΜΕΓΑΛΕΟ ΚΑ ΠΑΡΑΚΜΗ 1. Κuκλικες έξελίξεις στος ΕλλΥ)νες φlλοσόφοuς.- Ο νόμος της φα:ινομενικης όπισθoδρόμy) ς.- O. 179 189 196 206 21 7 225 233
μlχσες των πρωτόγονων κομμουνισμων κιχι των σο σιlχλιστικων προγριχμμocτων.......... 233 2. Έκφυλισμος το\) alxlxlou : ποινικο σόστημιχ - aιlχζό γιο- έπφροες των έμπορικων πριχκτικων κιχι το\) κιν1jτο\) πλοότου............ 240 3. τα μονιχaικα γεγονότιχ μέσlχ στ ν lστορ Iχ.- Αιτίες το\) ρωμlχlκο\) aικiχου.-ή Ανlχγένν1jσ1j κιχι γιχλ λικ ΈπlχνOCστlχσ1).- Γενικες ιχπόψεις πocνω στ(ς έπlχνlχστocσεις.......... 248 4. ΜεγlΧλοφυέIχ κιχι μετριότψιχ.- Τέχν1j τ ς ψυχιχγω γίας ιχλλοωσ1j των τεχνων τ ς aιlχπlχιalχγώγ1jσ1jς κιχι τ ς σχόος.- Θ ρφκεϊ:ες: σόγχρονος ρόλος τ ς μετριότψιχς.- Φιλοσοφες........ 5. Συμπερocσμιχτιχ σχετικα με τ ν a1jμοκρlχτiχ 256 268 Π IΧΡOCΡΤ1jμlχ. Η ΠΟΡΕΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΟΣΑΛΣΜΟ 1. Ο!. τρεϊ:ς κlχπιτlχλισμο- Τοκογλυφίιχ.-Έμπόριο. Yπερoχ τ ς βιομ1jχlχνίlχς.- Συγχρονικότψα alx aοχ.-έγελιιχνες πρoκlxτlxλ Ψεις το\) Marx... 273 273 2. Ή μιχνιφιχκτοόριχ.- Περιορισμος το\) έργocτη στον ρόλο το\) έντόμου.-ή έλεόθερ1j συνεργlχσiχ το\) Μarχ.-Έπιχγγελμιχτικ έκπlχιaευσ1j...... 283 3. Η aιlχβocθμσ1j το\) κlχπιτ!χλισμο\) που χει περ ιγρocψει ό Kautsky.- τραστ κιχι κιχρτελ σόμφωνιχ με τον Paul de Rousiers.- Προτμφ1j τ ς ιχπoμόνωσ1jς στους Άμερικιχνοός.-Ή ιχπocτ1j των τρocστ.- τραστ κιχι σοσlχλισμός.......... 290.... 4. Με ποιές προϋποθέσεις σlxν ιχποaεκτες ο!. προβλέ ψεις το\) Marx.- ΑνικlχνόΤ1jΤIΧ τ ς σοσιlχλa1jμοκρlχ τlχς.-ή aιocλυσ1j σόμφωνιχ με τον Ρrοudhοn.-Ά νlχγένν1jσ1j το\) σοσι!χλισμο\) ύπο τ ν έπιaρiχσ1j των.... μπολσεβικικων ιaεων 300
ΠΡ ΟΛΟΓΟ Σ Περιγράφονται; τιι; ψευδαισθήσειι; τήι; προόδου προσπάθησα να ακολουθήσω τιι; συμβουλει; πού εχε δώσει ό Marx σ δσουι; θα ήθελαν ν ανατρέξουν μέσα στην ίστορα τών ιδεών μέχρι τιι; πιο βαθειει; ρζει; δπου μπορεί να φθάσει μια γνώση έλλογα θεμελιωμένη. Η αδιαφορα πού έχουν εκδηλώσει εν γένει οί επαγγελματει; ίστορικοι για το θέμα τών ίστορικών μεθόδων του Μ arx πρέπει να εξηγηθεί κατα μεγάλο μέροι; απο τιι; αρέσκειες του κοινου ή επιδοκιμασα του όποου εξασφαλζει την αίγλη τιι; ακαδημαϊκει; τιμει; και \ την \ οικονομικl J.ι ευμαρεια. : Α υτο το \ κοινο ονται; περισσότερο φωτισμένο παρα μελετηρό τποτε δεν απεχθάνεται τόσο πολύ δσο τα συγγράμματα πού εναι σε θέση να διαταράξουν την συνηθισμένη του ηρεμα. Αρέσκεται να διαβάζει και να μορφώνεται ύπο την προϋπόθεση δμωι; δτι αύτό δεν προκαλεί μεγάλη κόπωση ζητα από τούι; συγγραφείι; του να του παρέχουν ακριβείι; διακρσειι; εύχρηστει; τυποποιημένει; εκφράσειι; εκθέσειι; τούλάχιστον φαινομενικα σαφείι;- λγο ενδιαφέρεται για το γεγονοι; δτι αύτει; οί καρτεσιανει; διότητει; δεν συναντώνται παρα σε ίστορικα συγγράμματα τελεωι; επιφανειακά θα μενει ίκανοποιημένο με τούτη την επιφανειακότητα εξ αται; των καρτεσιανών αύτών διοτήτων. Όταν εμβαθύνουμε στην διερεύνηση τήι; ίστοραι; αντιλαμβανόμαστε δτι τα πράγματα παρουσιάζουν μιαν αξεδιάλυτη πολυπλοκ6τητα δτι ό νουι; δεν θα ήταν σε θέση να τα αναλύσει και να τα περιγράψει χωριι; να δεξει μέσα τουι; ανεπtλυτει; αντιφάσειι; δτι ή πραγματικ6τητα παραμένει συγκεκαλυμμένη από μα σκοτειν6-
τητα την όποία ή φιλοσοφία οφείλει να σέβεται εαν δεν θέλει να κατολισθήσει στην άγυρτεία στο ψεύδος ή στο μυθιστ6ρημα. Ενα άπο τα μεγάλα πλεονεκτήματα τής μαρξιστικής μεθ6δου (σταν την κατανοούμε ορθά) εναι στι επιτρέπει τον σεβασμο αυτού τού θεμελιώδους μυστηρίου το όποίο μία επιπ6λαιη επιστήμη ίσχυρε ζεται στι παραμερεζει. Δυστυχώς οί μέθοδοι τού Mαrx εναι περισσ6τερο φημισμέ νες παρα γνωστές σχεδον πάντοτε εχουν προσδιορισθεί με δυσν6η τες διατυπώσεις γνωρεζουμε πολυ λεγα παραδεεγματα εφαρμογής τους. Πριν δέκα χρ6νια περεπου εναι; ταλος καθηγητής ό Antonio Lαbriolα ό όποίος εχει κάνει πολυ άξιέπαινες προσπάθειες για την είσαγωγη τών μαρξιστικών αντιλήψεων στην πανεπιστημιακη παιδεεα τής πατρεδας του εχε άναγγεtλει στι θα δημοσίευε προ σεχώς ίστορικες μελέτες καθοδηγούμενες απο τις αρχες που ό ίδιος συνιστούσε γιατι δεν ήθελε ((να μιμηθεί -καθωι; ελεγε- τον δι δάσκαλο που δίδασκε &πο την ακτη τ-ην τέχνη τής κολύμβησης δίνοντας τον όρισμο τής κολύμβησης» πέθανε χωρις να εχει κρα τήσει τ-ην ύπ6σχεσή του. Οί. σχολιαστες του Mαrx δεν ευστ6χησαν μου φαίνεται σταν πίστεψαν στι βρήκαν την κλασσικ-η εκφραση τής θεωρίας τού δι δασκάλου τους στο1 πρ6λογο που αυτος εχε γράψει το 1859 για τ-ην Kριτικ της πολιτικης οικονομίας. Αυτο το περίφημο κεεμενο δι6λου δεν εχει στ6χο του την παροχ-η καν6νων κατάλληλων για τ-ην μελέτη μιας όρισμένης εποχής εδώ τίθεται κυρίως το θέμα τής διαδοχης τών πολιτισμών- γι αυτον τον λ6γο ή λέξη τάξη δεν απανταται δι6λου σ αυτο το κείμενο. Οί διατυπώσεις που χρησι μεύουν στ-ην ύπογράμμιση του ρ6λου τής οικονομίας εναι στο επα κρο συμπυκνωμένες εν μέρει συμβολικες καί κατα συνέπεια εξαι ρετικα δυσερμήνευτες. Δεν πρέπει λοιπον να εκπλησσ6μαστε για το στι οί σχολιαστες πήραν πολλες ελευθερίες σε σχέση με τον πρ6λογο αυτ6ν που τ6σοι τον παραθέτουν χωρις να τον εχουν εξετασει ποτε σοβαρα. 1. Antonio Labriola Essais sur la conception maierialiste de lhis toire γαλλ. μτφ. πρώτη εκδοση σ. 272.
II Ρ Ο Λ Ο Ο Σ 1.3 Ό Enrico l?erri ό όποίοι; δεν είναι μ6vο ό αρχηγος τού τα λικού σοσιαλιστικού κ6μματος αλλα έχει και την αξίωση να είναι φιλ6σοφος κα.ι επιστήμονας μας έμαθε στι ό Mαrx με τον 0 1κο νομlκο ντετερμινισμό του συγκεφαλαιώνει και όλοκληρώνει τις δύο (rμoνoμερείς και έπομένως άνολοκλήρωτες -καίτοι θετικες και επιστημονικές- εξηγήσει ς )) που είχαν δοθεί για την ίστορία : ό Montesquieu ό Buckle ό Metschnikoff είχαν προτείνει εναν γεω γρclφικο ντετερμινισμό ενώ οί εθνολ6γοι εναν ά.νθρωπολογικο ντε τερμινισμό. δού ή διατύπωση τής νέαι; θεωρίας σπως την πα ρουσιάζει ό Ferri: ((Οί οκοvομικες συνθήκες -οί όποίες άποτε λούν την συνισταμένη τής σχύος και τών ίκανοτήτων ένος έθνους που δρα σ ενα δεδομένο γεωγραφικο περιβάλλον- αποτελούν την ΚClθοριστικ βάσί) σλων τών ηθικών νομικών πολιτικών εκδηλώ σεων τής ανθρώπινης ζωής ά.τoμικ ς XClt κoινωνικ ς)).l Τούτο το περίλαμπρο συνονθύλευμα άποτελούμενο απο μωρολογίες παρα λογισμους και παραδοξολογίες 2 θεωρείτ αι ενα απο τ άριστουρ γήματα τής επιστήμης που οί ταλοι πολιτικοι όνομάζουν θετικη επιστήμη. Ό συγγραφέας έμεινε τ6σο ευχαριστημένος απο την έκ θεσή του για τον μαρξισμ6 ωστε ασθάνθηκε την άνάγκη -λίγα χρ6νια αργ6τερα- να καυχηθεί στι είχε βρεί όλομ6ναχος τούτα τα ώραία πράγματα σταν δεν ήταν ακ6μη γνωστα τα γράμματα σπου ό Engels έδινε μία έρμηνεία τού ίστορικού ύλισμού ευρύτερη σε σχέση μ εκείνη πού είχε δοθεί για πολύ καιρ6.3 Δεν θα ήθελα να δώσω την εντύπωση στι συγκρίνω τον Enrico Ferri με τον Antonio Lαbriolα παρ σλα αυτα δεν νομίζω στι ό τελευταίος κατ6ρθωσε να αντλήσει απο το έργο τού Mαrx καν61. Ε Ferri γαλλ. μτφ. σ. 152. κοιθορζετοιι άπα τς ατεες που διατυπώθηκαν εδώ κα που δεν ε ίναι διόλου άτομικές Οποτε δ Mαrx χρειάσθηκε να μιλήσει για την οκονομεα ώς βάση πάνω στην δποεα έδράζονται οί δεολογεες χρησιμοποίησε σρους (Bαsis Grundlαge) κατάλλη λους για να παραμερεσουν την δέα στι ή βάση αοτη θα μπορουσε να εναι ενεργητική. 3. Ε. Ferri Ενοlυίοη economique et evolution sociale σ 27. Δ ιά λεξη που πραγματοποιήθηκε στα ΠαρΕσι στς 19 ανουαρίου 1900 Socialisme et science positive 2. Εναι λεγο άνόητο να λέγεται στι ή άτομικη ζωη
νες ίκανους να κατευθύνουν τους ίστορικούς. Μπ6ρεσε μ6νο να δώσει μια γενικη δέα τών μαρξιστικών αντιλήψεων συνδυάζοντας μερικες παραφράσεις του προλ6γου του 1859 με μερικες ένδεεξεις προερχ6μενες απο αλλα κεεμενα. την έποχη που δημοσεευσε τα Δοκμιoc γιιχ τ ν μocpξιστικ άντληψί) της ίστορocς δεν είχε δοθεί ακ6μα η απαιτούμενη προσοχη στο γεγονος πώς 8ταν πρ6κειται για την συσχέτιση διάσπαρτων θέσεων του Mαrx πρέπει να λαμ - ανα λογα με\ τα\ θεμεγαλες προφυλαξεις: τουτος εδ ω βανονται ματα που είχε να πραγματευθεί έξέταζε την ίστορεα κάτω απο διαφορετικες απ6ψεις οϋτως ωστε να ύπάρχουν πολλα ίστορικα συστήματα του Mαrx κι η μεγαλύτερη προδοσεα που θα μπο ρούσαμε να διαπράξουμε έναντι τής μαρξιστικής φιλοσοφεας συνί σταται στην απαίτηση να συσχετίζονται αποφάνσεις οί όποίες δεν έχουν αξία παρα μ6νον τοποθετούμενες στα πλαίσια του συστή ματος 8που έμφανίζονται. Θα δανεισθώ απο το Κομμοuνιστικο Μocνιψέστο το κείμενο που μου φαίνεται ατι άρμ6ζει καλύτερα στο είδος τών έρευνών με τς όποίες καταπιάνομαι έδώ: ((Χρειάζεται μεγάλη διορατικ6τητα για να καταλάβει κανες ατι οί δέες τών ανθρώπων οί συγκεκριμένες αντιλήψεις τους καθως κα οί αφηρημένες τους έννοιες (Υorstel lungen Anschαuungen und Begriffe) κα έν ολίγοις η συνείδη σή τους (Bewusstsein) μεταβάλλεται (sich αendert) μαζ με τς συνθήκες ϋπαρξής τους με τς κοινωνικές τους σχέσεις με την κοινωνική τους ζωή (Lebensrerhαeltnissen gesellschαftlichen Beziehungen gesellschαftlichem Dαsein); Τί αλλο αποδεικνύει 1] ίστορία τών δεών (Ideen) έκτος απο το γεγονος ατι η πνευμα τικη παραγωγη αλλάζει μορφη (sich umgestαltet) μαζ με την ύλικη παραγωγή; Οί κυραρχες δέες (herrschenden Ideen) μιας έποχής ήσαν πάντοτε οί δέες τής κυρίαρχης τάξης».1 Ή θεωρία τής προ6δου έγινε δεκτη σαν δ6γμα κατα την έποχη απου ή αστικη τάξη ήταν ή κατακτήτρια τάξη οφείλουμε λοιπον 1. Manifeste communiste μτφ. Andler σ. 51. Παρ δλα τα προτερή ματα αυτης της μετάφρασης είναι αναγκαίο να ύπενθυμlζονται συχνα οί γερμανκοi δροι αφου εχουν μ{α τεχνικη σημασ{α (προερχ6μενη από την έγελιανη σχολή) που ή γαλλικη γλώσσα δεν μπορεί να αποδώσει με ακr.ι{βεια.
ΠΡΟΛΟΓΟ Σ 15 να την θεωρήσουμε ώς αστικη θεωρία Ο μαρξιστης ίστορικος οφείλει έπομένως να έρευνήσει τον τρόπο έξάρτησής της απο τις συνθήκες στα πλαίσια των οποίων παρατηρούμε τον σχηματισμό την ανοδο και τον θρίαμβο τής αστικής τάξης. Μόνον έπισκοπώντας στο σύνολό της δλη αύτη την κοινωνικη περιπέτεια θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε αληθινα την θέση που κατέχει ή πρόοδος μέσα στην φιλοσοφία τής ίστορίας. Αύτος ο τρόπος θεώρησης τής ίστορίας των τάξεων αντιτίθεται έντονα στις αντιλήψεις που συναντούμε σχεδον καθολικα διαδεδομένες γύρω μας. Όλοι δέχονται χωρις δυσκολία δτι στις κοινωνίες μας ύπάρχει πολυ μεγάλη έτερογένεια δτι τα έπαγγέλματα οί περιουσιακες καταστάσεις και οί οκογενειακες παραδόσεις δημιουργούν τεράστιες διαφορες στους τρόπους τού σκέπτεσθαι των ανθρώπων της ίδιας έποχης- πολλοι παρατηρητες το δείχνουν αύτο ως την πιο παραμικρή του λεπτομέρεια. Ό Proudhon μπόρεσε μάλιστα να γράψει -χωρις να δέχεται έντούτοις τις μαρξιστικες αντιλήψεις περι τάξεων- δτι ένα μεγάλο σύγχρονο έθνος δίνει μία ((αντιπροσωπευτικη εικόνα δλων των ήλικιων της ανθρωπότητας)) δτι οί πρωτόγονοι χρόνοι παριστάνονται έδω απο ((έναν γχλο πτωχο και αμαθή που ή άθλιότητά του τον ύποκινεϊ ακατάπαυστα στο έγκλημα)) δτι μια δεύτερη βαθμίδα πολιτισμού έμφανίζεται μέσα σε μια ((μεσαία τάξη αποτελούμενη απο γεωργούς χειροτέχνες έμπόρους» και δτι μία ((έλίτ συγκροτούμενη απο δικαστικους λειτουργούς δημόσιους ύπαλλήλους καθηγητές συγγραφείς καλλιτέχνες αντιπροσωπεύει τον πιο προηγμένο βαθμο τού είδους». 1. Απ εδώ προκύπτουν οί μεγάλες δυσκολίες στην ερμηνεία τού Proudhon ό αναγνώστης προσμένει απα στιγμη σε στιγμή να διαπιστώσει την παρουσία τής μαρξιστικής αντίληψης τών τάξεων κα απογοητεύεται. Πιστεύω δτι ό Proudhon δεν κατ6ρθωσε ν ακολουθήσει ταν δρ6μο τού Marx εξ αίτίας τών ήθικών του προκαταλήψεων θεωρούσε την συζυγικη πίστη ώς τα σημαντικ6τερο στοιχείο τής ήθικής κα δεν έβλεπε δτι τούτη ή συζυγικη πίστη εξαρτι6ταν σε γενικες γραμμές άπα τς ταξικες συνθήκες και καθως ήταν προπάντων μεγάλος ήθικολ6γος γφειλε να συμπεράνει απ αυτην την vποτιθέμενη άνεξαρτησία δτι δλες οί ίδεολογίες είναι δημιουργήματα τού πνεύματος πάνω στα όποία ή ζωη τών τάξεων δεν άσκεί παρα δευτερεύουσα επδραση.
Ώστόσο ενω εχε επικρίνει εντονα τις αντιφάσεις που υπαρχουν στόν κόσμο δεν μπορούσε να εγκαταλείψει την δέα τής υπαρξης μιας γενικής βούλησης. ((Ζητείστε -λέγει- απ αι3τα τα ποικίλα συμφέροντα απ αύτα τα ήμιβάρβαρα ενστικτα απ αύτες τις α καμπτες συνήθειες απ αύτες τις τόσο ύψηλες επιδιώξεις την ενδό μυχη σκέψη τους ταξινομείστε δλες τις εύχες σύμφωνα με την φυσικη σειρα των όμάδων κατόπιν συναγάγετε από τούτη την τα ξινόμηση μα συνολικη διατύπωση ή όποα περικλεοντας τους αντlθετoυς δρους εκφράζοντας την γενικη τάση και μη οντας ή βούληση κανενός θα εναι τό κοινωνικό συμβόλαιο θα εναι ό νόμος)). Νομlζω δτι ό Proudhon τοποθετώντας τό πρόβλημα τής γε νικής βούλησης κατ αύτόν τόν τρόπο -με μορφη τελεως σαφή- όδηγεί στό παράλογο τό ενωτικό δόγμα που ή δημοκρατlα αντι παρατάσσει συνεχως στην θεωρα τής πάλης των τάξεων. Πράγ ματι θα ήταν όλωσδιόλου αδύνατο να εκτελέσει κανεις την εργα σα τής σύνθεσης που απαιτεί τούτο τό δόγμα. Όταν ό ίστορικός μιλα για γενικ ΤcXσtj αύτην δεν την παράγει από τα συστατικα της στοιχεία αλλα την κατασκευάζει με βάση δσα αποτελέσματα εχουν εκδηλωθεί κατα την πορεlα τής ίστορlας. Ό ίδιος ό Prou dhon φανεται να αναγνωρίζει δτι τα πράγματα συμβανουν κατ αύτόν τόν τρόπο γιατι αμέσως μετα τό παραπάνω χωρίο γράφει: ((Ετσι πορεύθηκε ό γενικός πολιτισμός έν ά.γνοlq; των νομοθετων κα.ι των πολιτικων ά.ν pων ύπό την αγδα των αντιθέσεων των επαναστάσεων και των πολέμων)).1 Ή σύνθεση λοιπόν πραγματο ποιήθηκε εξω από την λογικη σκέψη. Μπορούμε ευκολα να καταλάβουμε δτι τα κοινωνικα κινήματα επιδέχονται αναρίθμητους συνδυασμούς οί αφηγήσεις των συγ χρόνων τους μας επιτρέπουν να διακρνουμε πολλους συνετους ύπο λογισμούς πολλους συμβιβασμούς πολλες διαιτησίες επιβεβλη μένες στα κόμματα από όμάδες ίκανες ν ασκήσουν καθοριστικη δράση ό ιστορικός δεν θα μπορούσε ν απαιτήσει την παρακολού θηση αύτων των πάρε-δωσε σ δλες τους τις λεπτομέρειες κατα 1. Proudhon Philosophie du progres σ. 99.
μεεζονα λόγο Ο φιλόσοφος η Ο πολιτικος ανδρας δεν θα μπορουσε να τα ανεύρει έαν δεν εχουν έμφανισθεί προηγουμένως μέσα στ αποτελέσματά τους. Αύτο ποv Ο ίστορικος προσπαθεί κυρεως να γνωρεσει -και ποv ή γνώση του αλλωστε αποκταται εύκολότατα- είναι ή ιδεολογεα τών νικητών. Τούτη έξαρταται απ σλες τις ίστορικες περιπέτειες για τις οποίες μόλις κάναμε λόγο. Συνδέεται ποικιλοτρόπως με τα ενστικτα τις συνήθειες και τις έπιδιώξεις της κυρεαρχης τάξης. Έχει έπεσης πολλαπλες σχέσεις με τις κοινωνικες συνθηκες τών αλλων τάξεων. Οί δεσμοε ποv είναι δυνατον να έπισημάνουμε με ταξv της ίδεολογεας και σλων τών σημεεων σύνδεσής της δεν μπορουν να προσδιορισθουν πλfιρως ο{5τως ωστε να συνιστα αγυρ τεεα και παιδαριωδεα ταυτοχρόνως να μιλα κανεις για ίστορ ικο ντετερμινισμό το μόνο ποv μπορεί να έλπεζει είναι να ρεξει λεγο φώς πάνω στοvς δρόμους τοvς οποίους όφεελει ν ακoλoυθfισει ο ίστορικός προκειμένου να κατευθυνθεί προς τις πηγες τών πραγ μάτων. Ή δημοκρατεα απεχθάνεται τις μαρξιστικες αντιλήψεις γιατι αναζητα πάντοτε την ένότητα εχοντας κληρονομήσει τον θαυμασμο ποv έτρεφε το Παλαιο Καθεστως για το κράτος κρίνει στι ο ρό λος του ίστορικου περιορεζεται στο να έξηγεί την κυβερνητικη δράση με βάση τις σποιες ιδέες έπικρατουν στο περιβάλλον τών έξουσιαστών. Μάλιστα είναι δυνατον να ειπωθεί στι ή δημοκρατεα τελειο ποεησε την ένωτικη θεωρεα. Παλαιότερα ύποθέταμε στι σε μια μοναρχεα τέλεια ρυθμισμένη κανεις δεν είχε το δικαεωμα να ύψώ σει την φωνή του ένάντια στον ήγεμόνα τώρα βεβαιώνουμε στι κάθε πολετης θέλησε (τουλάχιστον με έμμεσο τρόπο) στι του εχουν προστάξει κατ αύτον τον τρόπο οί κυβερνητικες πράξεις άντανακλουν την γενικη βούληση στην οποεα ο καθένας μας θεω ρείται στι συμμετέχει. Τούτη ή γενικη βούληση είναι δυνατη γιατι σε κάθε έποχη οί σκέψεις τών ανθρώπων έξαρτώνται απο ορισμέ νες δέες οί οποίες απαντώνται σε αμιγη κατάσταση στα τελεεως φωτισμένα ατομα τα έλεύθερα απο παραδοσιακες έννοιες και αρ κετα ανιδιοτελή ωστε να ύπακούουν στην φωνη του Λόγου. Εμπρος
στις δέες αυτες -που κανένας δεν εχει και που δλοι προϋποτίθεται δτι τις συμμερίζονται- εξαλείφονται οί πραγματικες ατίες των ανθρωπίγων πράξεω ατίες που μπορούμε τουλάχιστογ γα συλλάβουμε σε γενικες γραμμές μέσα στις τάξεις. Οί κυρίαρχες δέες θεωρούμενες έξω απο τις τάξεις ετγαι εξ ίσου χιμαιρικες με τον αφηρημένο ανθρωπο τού δποίου δ Joseph de Mαistre δήλωνε δτι δεν εχει συναντήσει ποτε δείγμα και για τον όποίογ εντούτοις οί νομοθέτες της Επανάστασης ισχυρίζονταγ δτι εκαναν τους νόμους τους. Σήμερα γνωρίζουμε δτι τούτος δ αφηρημένος ανθρωπος δεν ήταν εξ δλοκλήρου κάποια διοτροπία της φαντασίας εχε επινοηθεί με σκοπο ν αντικαταστήσει μέσα στις θεωρίες του φυσικου δικαίου τον ανθρωπο της Τρίτης Τάξης. Ή ίστορικη κριτικη οφείλει γ αποκαταστήσει τις πραγματικες δέες δπως αποκατέστησε και τις πραγματικες προσωπικότητες δηλ. οφείλει γα επαγέλθει στην εξέταση των τάξεων. Ή δημοκρατία κατορθώνει να ενσπείρει την σύγχυση εμποδίζοντας πολλους ευφυείς ανθρώπους να δουν τα πράγματα δπως ετγαι γιατι ύπηρετείται απο δικηγόρους επιτήδειους στην τέχνη της συσκότισης των πραγμάτων χάρις σε μια παραπλανητικη γλωσσα μια ευκαμπτη σοφιστική iiva τεράστιο μηχανισμο έπιστημονικων ρητορειων. Προπάντων για τις δημοκρατικες περιόδους εναι δυνατον να επωθεί δτι ή ανθρωπότητα κυβερναται μαλλον απο την μαγικη δύναμη των μεγάλων λέξεων παρα άπο τις δέες άπο τυποποιημένες εκφράσεις παρα απο αιτίες απο δόγματα -την προέλευση των δποίων κανεις δεν σκέφτεται ψα ερευνήσειπαρ α άπο θεωρίες θεμελιωμένες στην παρατήρηση. Σκέφθηκα δτι θα 1}ταν καλο να ύποβάλω iiva απ αυτα τα αγυρτικα δόγματα σε κριτικη καθοδηγούμενη Μο την μόνη μέθοδο που μπορεί ψα μας προφυλάξει άπο κάθε απάτη δηλ. σε μια κριτικη βασισμένη πάνω σε μια ίστορικη διερεύνηση τώψ σχέσεων των τάξεων. Έτσι έχοντας ψα κάνω μερικες παρατηρήσεις σχετικες με την άστικη ιδεολογία οί όποίες μου φάνηκαν εψδιαφέρουσες πηρα το θάρρος να τις παρουσιάσω στο κοινό. Πολλες φορες έκαμα «σκασιαρχείο)) δποτε έβρισκα την ευκαιρία ψα διαφωτίσω την προέλευση την σημασία ij την άξία μιας σύγχροψης
δέας πίστεψα δτι μπορούσα να σταθώ εκεί πολλές άπ αυτές τις παρεκβάσεις θα μού συγχωρεθούν άναμφισβήτητα χωρις δυσκολία γιατί εναι δυνατον να παρακινήσουν ορισμένα φιλοπερίεργα πνεύ ματα να επιχειρήσουν νέες και πιο βαθυστ6χαστες εφαρμογές τών μαρξιστικών μεθ6δων. Δέν προτίθεμαι τ6σο να διδάξω δσο να δείξω πώς εναι δυνατον να εργασθεί κανεις για μια μεγαλύτερη προσέγγιση της άλήθειας. Αυτές τις μελέτες για την πρόοδο τις δημοσίευσα κατ άρχην στο Mouvement socialiste (Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1906) μπ6ρεσα τότε να διαπιστώσω δτι ή άπο μέρους μου έλλειψη σεβασμού προς τους μεγάλους άνδρες που το Πανεπιστήμιο μας εκθειάζει ήταν τέτοια ωστε πρ6σβαλλε πολλους άναγνώστες. Εαν εχα κατα νου ν άρέσω στο επιπ6λαιο κοινό θα τροποποιούσα το ϋφος της συζήτησής μου επανεξετάζοντας το κείμεν6 μου και άνασκευάζον τάς το μερικές φορές εξ ολοκλήρου. Διατήρησα τον τ6νο που εχα υοθετήσει όχι τ6σο μέ σκοπο να μιμηθώ τον Mαrx -ο οποίος δείχτηκε πάντοτε πολυ δηκτικος στην πολεμική του- ούτε μέ σκοπο να προσελκύσω την προσοχη μέ γλωσσικές άκρ6τητες άλλα γιατι ο στοχασμος μού έδειξε δτι άπ δλες τις ψευδαισθήσεις δσες επιδιώκει να διαδώσει ή άστικη τάξη ή πιο παράλογη εναι ή λατρεία που θέλει να μας επιβάλλει για ελάχιστα άξιοσέβαστουι; λαίκους άγίους. Μεταξυ δσων συγγραφέων παριστάνουν τους επίσημους αντι προσώπους της γαλλικής δημοκρατίας συναντούμε πολλους θαυμα στές τού Α. Comte σέ τούτον θαυμάζουν κυρίως τον άνδρα που απαιτούσε να ανανεώσει την ύπακοη στην Γαλλία μέσω της νεο φετ χ στ κ:ης θρησκείας του. Σήμερα λίγοι άνθρωποι εζναι τ6σο αφελείς ωστε να νομίζουν δτι ο προσευχές τα ίερα μυστήρια κα τα κηρύγματα τών θετικιστών μπορούν να έχουν μεγάλη επίδραση πάνω στον λαό αλλα εκείνοι χρησιμοποιούν δλα τα μέσα προκει \ ευλαβεια προς μενου να\ καλλιεργησουν την \ τους \ λιγο-πολυ\ δια σημους άνδρες που ή δημοκρατία έχει υοθετήσει ώς fjρωες. Πολ λοι ελπίζουν δτι εαν ο μάζες άποδέχονταν την λατρεία αυτών τών ύποτιθέμενων αντιπροσώπων της ανθρωπ6τητας θα έδειχναν επί σης καί κάποιο σεβασμο προς τους ρήτορες που επάγγελμά τους
εναι ή διάδοση αυτης της λατρείας - πολυ περισσότερο αφού ή απόσταση ανάμεσα στους νέους άγίους και στους ίερεις τους δέν εναι και τόσο μεγάλη. Όταν λοιπον ο δημοκράτες μας γνοιάζονται τόσο πολυ για τις δόξες τού 18ου α. γνοιάζονται μόνο για τα δικά τους συμφέροντα. Ή αποκατάσταση της αλήθειας δέν εναι επομένως μόνο ζήτημα συνείδησης συνιστα έπίσης ζήτημα αμεσου πρακτικού ένδιαφέροντος. ανουάριος 1908
Υ Π ΟΜ Ν Η Σ Η ΓΑ ΤΗΝ ΔΕ1ΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ Στην δεύτερη αυτη εκδοση εχω κάμει πολλες λεπτομερειακες βελ τιώσεις ελπίζω να εχω επιτύχει να καταστήσω τελείως σαφείς τις θέσεις που μερικο! εχαν νομίσει δτι παρουσιάζουν δυσκολίες. Εχω προσθέσει στο βιβλίο ενα παράρτημα αναφερόμενο στις εν νοιες του μεγαλεεου και της παρακμης οί όποίες μου φαίνονται δτι εχουν παραμεληθεί πολυ από τους συγχρόνους μας. Ίοόλιος 1910
Π Ρ ΩΤΕ Σ ΔΕΟ ΛΟ ΓΕ Σ ΤΗ Σ Π ΡΟΟΔΟΥ 1. οι στορικοt &.vocyouv τ ν προέλεuση τ ς θεωρίας τ ς προόaοu στ ν ριaα των Αρχαων xoιt των Σuγχρόνων 1ι δποα κανε τόσο πά-ταγο κατα. τ ν aιά-ρκεια των τελεuταίων χρόνων τοσ 1 70u α Είναι auνατον να. φανεί: παρά-aοξο σε μερικοος &.νθρώποuς τοσ και ροσ μας στι μα καθαρα. φιλoλoγικ ριaα μπόρεσε να. γενν σει τέτοιες σuνέπειες γιατt σ μερα aεν είμαστε καθόλο) aιατεθειμένοι να. &.ποaεχθοuμε στι μπορεί: να. ύπά-ρξει καλλιτεχνικ πρόοaος. Τποτα aεν μας φαίνεται τόσο παρά-ξενο &.πο το &σχη μο γοσ στο τοσ Perrault ποο σuστηματικα. τοποθετοσσε τοος σuγχρόνοuς το) πά-νω &.πο τοος μεγά-λοuς &νaρες τ ς &.ρχαιότψας τ ς Ανα γέννησης xoιt προτιμοσσε λόγο) χά-ριν τον Lebrun &.πο τον Ρα \... \ φαη λ. Θα\ μποροuσε οεν κανεις κατ OPXYJv να πιστεψ ει οτι αuτα ταν παρα. 1ι φλuαρα ένος ύπαλλ λoi) τ ς Ακαaημας Καλων Τε χνων- πρά-γματι το πρωτο μανιφέστο τοσ Perrault ποο aιαβά- σθηκε στ ν Άκαaημα το 1687 είχε τον ττλο Ό Αώνας του Μεγάλου Λουδοβίκου δ Brunetiere λέγει πολο σωστα. γι αυτό : «Π ρέπει να. δμολογ σοuμε πως σταν δ Boileau επαινοσσε τον 1ιγε... α>λλο uφος ιι \ μονα χρησιμοποιοuσε και οτι εκτος απο την ε λλ ει Ψ η &.νεξαρτ-ησας τοσ πνεόματος για. την δποα σμως τότε κανεις aεν auσφοροuσε μα καλαισθυ)σα πομ πιο &.νεπτuγμένυ) -εμπνεuσμένυ) Cσως &.π αύτ ν των &.ρχαων- τον είχε τοuλocχιστον προφuλά-ξει \ I
ιχπο την κo νoτoπα. ί)τα.ν κολocκεuε».l Σόντομα. ί)μως Τι ΣUζ τηση λα.βε γεν κότερo xα.ρα.κτ ρα. έξ α.ετα.ς της πα.ρέμβα.σης του Fonte nelle κα. ό Perrault ιχφου ετχε έκθέσε τς laέες τοu σε στlχοuς ιχνέπτuξε σε τρεi:ς τόμοuς πεζου λόγοu τς α.ετ(ες ποδ τον δπο χρέωνα.ν να: ΠΡOτ μα τοδς σuγχρόνοuς ιχπο τοδς ιχρχα.lοuς (1688 1692 1697). Γ α: να: κα.τα.νο σοuμε κα.λότερα. την δπόθεση α.ύτ πpέπε ν α: φα.ντα.σθουμε ί)τ ο &νθpωπo του 1 70u α. a όλοu aev τρεφα.ν γ α: τοδς μεγocλοuς σuγχρόνοuς τοuς τον ευλα.βη θα.uμα.σμο ποδ τοδς έπ φόλα.ξα.ν ο μετα.γενέστερες γεν ές ό ta ος ό Bossuet ποδ τόσο μας ιχρέσε να: τον φα.ντα.ζόμα.στε σα:ν τον ιχλyjθ νο τόπο της έπο χ-ης aev είχε έκτιμyjθεi: ί)σο του &ξ ζε οδτε κα. ιχπο τον βotσ λ α: ιχκόμα. ο ιχκροα.τές τοu κρ να.ν ί)τ aev κα.νε ιχρκετη έπlaε ξyj κα.λλ έπε α.ς περlτεχνyjς ΡYjτορ κ-ης κα. έπ τ aεuσyjς (ί)πως ό FIe chier) -η ιχκόμυ) ί)τ aev ξερε να: a eyelpe έπα.ρκως την περ έργε α. (ί)πως ό Bourdaloue) μ έκεi:να. τα: πορτρα.i:τα. ποδ ιχνα.ζyjτα ί)λυ) Τι ιχρ στoκρα.τ κη κo νωνα. με την μα.να. της γ α: την κα.κολογα..2 Θα: τα.ν auνα.τον να: νoμ σθεϊ: ί)τ ό Boileau δπ-ηρξε κα.θoλ κα: σεβα.στη α.υθεντα. έocν περ oρ ζόμα.στε στην έξέτα.συ) τ-ης έπεaρα. σ ς τοu πocνω στα: πρωτoπoρ α.κα: ργα.. ό La Fontaine ό Moliere κα. ό Racine του χρωστανε πολλoc κα.τα: την γνώμυ) του Brune1. Brunetiere Evolution des genres dans lhistoire de α litterature 3Ύ)!!κ8oσ7J σ. 1 1 6.- Θα ΧΡΎ)σιμoπo ήσω σuχνα τα κεμενσι: του Brunetiere δ δποιοι;; μου φσι:νετσι: δτ ετνσι: δ &σφοι:λέστεροι;; δ8ύ)υος y α την μελέτη των κλσι:σσ κων χρόνων. Mερ κo με: έπέκρ νoι:v Υtσι:τ 8έχθΎ)Κσι: χωρι; κσι:μμσι: έπ φύλσι:ξύ) τι;; μσι:ρτυρ ες ένος στρσι:τεuμέvοu κλύ)ρ κoυ δφειλω να έπ σ7jμιxνω δτι μέχρ το τέλοι;; του 1 894 δ Brunetiere 8e:v 8εχθΎ)κε euvotkot;!!νσι:ντι τijς ΕκκλΎ)σσι:ς : «Εξ σι:τσι:ι;; της &πο κo νoίί έπ8ρσι:σ7j; του Schopenhauer του Darwin κσι: τοίί Comte -λέyε δ Victor Giraud- πστεuε &κλόvl)τσι: τότε δτ μσι: σι:όστηρα θετικ στ κη.ηθ κη μποροίίσε στο έξijι; να eyvoιt σι:ότιχρκύ)ς κσι: μιxλ στσι: θ &vτtκσι:τσι:στοuσε έπωφελωι; τς έξσι:φσι:ν σμέvει; Ρι έκφuλ σμέvει;; θρl)σκειες» ( Ferdinand Brunetiere σσ. 2 6-2 7 ). Δe:v ΧΡΎ)σ μoπoύ)σσι: πσι:ρα τς έρυσι:σει;; ποιι δ Brunetiere είχε δλοκλύ)ρώσεt πρν την έπσκεφή τοu στο Bσι:τ κσι:νό. 2. Brunetiere Etudes critiques sur lhistoire de α litterature fran {:αίβθ 6Ύ) σειριχ σσ. 205-206.
Π ΡΩΤΕΣ ΔΕ ΟΛΟ Γ Ε Σ ΤΗΣ ΠΡ Ο Ο Δ Ο Υ 25 tiele 1 cχλλιχ οεν πρέπει να κρνει κα.νεr.ς να.ν α.εώνα. μόνον cχπo δσες προσωπικότjτες χoυν έπιζ σει πολu συχνα α.ότες βρσκοντα.ι σ cχντφα.σj με τις πιο κοινες τocσεις κα./. χoυν γνει α.θocνα.τες κυρως έξ α.ετα.ς τοότjς τίjς α.ντφα.σjς. Π ρόθυμα. φα.ντοιζόμοιστε δη o σόγχρονοι του Boileau θα -ησοιν εuτυχεr:ς έαν τοuς α.πολότρωνε α.πο τον ζυγο του Chapelain : «Μέ χρι τις Σάτιρες του Boileau o όποr:ες έμφοινσθjκα.ν για πρώτη φορα μόλις το 1665 χοισμουρ ιόμα.στε κα.τα την οιocρκειοι τίjς Παρ θένου α.λλιχ κρόβοιμε το χοισμουρjτό μοις κα.ι ένω χοισμουριόμοι στε ΟJλώνοιμε δη το ργo -ητοιν κοιτα τα Γλλλα. ώροιιότοιτο».2 Ό Chapelain έθεωρεr:το ώς ό cχνoιμφισβ τψoς οιoocσκοιλος των γοιλ λικων γρα.μμocτων για τόσο μεγocλο χρονικο οιocστjμοι ωστε πολ λοι μορφωμένοι Γλνθρωποι IXLaeOCveIJXXV προσβεβλjμένοι δτοιν τον ετοοιν να ΟυσφJμζετα.ι cχπo νoιν νεόπλουτο κοιι περμενοιν την κοι τocλλjλj εόκοιιροι για να συμμετocσχουν στον πόλεμο κοιτα του κριηκου. Ή ποιροιτήρjσj του Brunetiere σόμφωνοι με την όποα. ό Boileau θεωρεr:τοιι ό α.ντιπροσωπευτικος τόπος του α.σηκου πνεό μα.τος ποu α.ντιτocσσοντοιν «στο πνευμοι των σοιλονιων κοιι των ορο μσκων» 3 ετνοιι l)ντως πoλu ένοια.φέρουσα.. Εξ Γλλλου Τι είσοοος του Boileau στην ΑΚΟΟJμοι Τι όποοι -ητα.ν το προπόργιο των φλων του Chapelain οεν προιγμα.τοποι θjκε χωρr.ς Ουσκολες.4 Το γοιλλικο γουστο χει πα.ρocμενει πιστο στις α.ρχες του Boileau : έκτιμουμε προπocντων δπως οιτός την λεπτocισθjσoc την σocφ νειoc την φυσικότjτο της γλώσσα.ς φοβόμocστε τις όπερ βολες τίjς φοιντocσοις έπιοοκιμocζουμε την στocσj ποu μένει στο μέσον του ορόμου α.νocμεσoc στην ρευνoι κα.r. στις λοιϊκες έκφρocσεις. O ξένοι λοιοι OLaeOCveIJXOV τόσο μεγocλο θocυμοισμο γι οιότην τ ν φιλολογoc ωστε προσπocθjσοιν για μεγocλο χρονικο οιocστjμοι να όποτocξουν τ ν εοιοφυ έα. τους στοuς γοιλλικοuς κοινόνες.5 Για να στοιθμσουμε έπocκρ ιβως τους λόγους o όποr:οι προ1. Brunetiere loc. cit crcr.16q-165. Brunetiere EfJolution des genres σ.?9. 3. Brunetiere ορ. cit. σ. 92. q. Η. Rigault Histoire de α querelle des αnciens et des 5. Brunetiere Etudes critiques 67) σειρά σσ. 189-190. 2. modernescr. 151.