ΓΚΟΥΤΖΙΒΕΛΑΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

ΑΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ) ΣΧΟΛΗ ΕΥΠ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Υπέρταση Και Παχυσαρκία ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΓΚΟΥΤΖΙΒΕΛΑΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΓΚΙΖΑΝΗ ΒΑΙΑ (A.M279) ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ 2014

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη...σελ2 Εισαγωγή......σελ3 ΜΕΡΟΣ Α Κεφ.1:Ανατομία.....σελ 12 Κεφ.2 Φυσιολογία... σελ 18 Κεφ.3 Παθοφυσιολογία.... σελ 22 3.2Αίτια.σελ 24 3.3Κλινικά ευρήματα της νόσου...σελ28 3.4Διάγνωση......σελ 29 3.5Διαφοροδιάγνωση.... σελ 32 Κεφ.4 Πρόγνωση. σελ 36 Κεφ.5 Πρόληψη.... σελ 40 Κεφ. 6 Θεραπεία... σελ 42 ΜΕΡΟΣ Β Κεφ. 7 Εκτίμηση κατάστασης του ασθενή... σελ 60 Κεφ.8Νοσηλευτική διεργασία (Παρεμβάσεις).. σελ64 Κεφ. 9 Ο ρόλος του νοσηλευτή στη διάγνωση. σελ 66 Κεφ. 10 Ο ρόλος του νοσηλευτή στην θεραπεία. σελ 69 Κεφ. 11 Έξοδος ασθενή από το νοσοκομείο σελ 77 Κεφ. 12 Υποστηρικτικές Δομές....σελ 83 Βιβλιογραφία Ευχαριστίες 1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το αντικείμενο της πτυχιακής αυτής εργασίας, αφορά την σχέση μεταξύ υπέρτασης και παχυσαρκίας. Υπέρταση έχουμε όταν η πίεση παραμένει υψηλή για μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμα και όταν είμαστε ήρεμοι, ακόμη και όταν κοιμόμαστε. Κατά 90% η υπέρταση είναι ιδιοπαθής. Με άλλα λόγια δεν ανευρίσκεται συγκεκριμένο παθολογικό αίτιο στο οποίο να οφείλεται. Το υπόλοιπο 10% αποδίδεται σε άλλα αίτια, όπως παθήσεις των νεφρών, βλάβες των επινεφριδίων, ή έχει σχέση με επιπλοκές από πιθανή κύηση. Όσον αφορά τα επιδημιολογικά στοιχεία ανησυχητικές είναι οι διαπιστώσεις για την υπέρταση στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ 1.000.000.000 άτομα παγκοσμίως, δηλαδή το 20% του ενήλικου πληθυσμού, πάσχει από υπέρταση και αυτός ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί σε 1,5 δισεκατομμύρια έως το 2025. Η εργασία στην συνέχεια χωρίζεται σε 2 μέρη. Στο πρώτο μέρος αναγράφεται η ανατομία της καρδίας, αφού είναι το άμεσα συνδεδεμένο όργανο με τη συγκεκριμένη νόσο αλλά και των νεφρών. Ακόμη, αναπτύσσεται η Παθοφυσιολογία της καρδιάς και των νεφρών(σύστημα ρενίνης- αγγειοτασίνης- αλδοστερόνης) του υπερτασικού ασθενούς. Στην συνέχεια αναφέρεται η αιτιολογία της εμφάνισης της υπέρτασης. Η υπέρταση χωρίζετε σε 2 κατηγορίες την ιδιοπαθής και την δευτεροπαθής και τα αίτια αυτών είναι το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η πρόσληψη νατρίου, η ηλικία κ.α. Όσον αφορά την κλινική εικόνα και τη διάγνωση, η υπέρταση είναι ένας «σιωπηλός δολοφόνος» διότι στα πρώιμα στάδια δεν προκαλεί συνήθως δυσφορία ή οποιοδήποτε άλλο αντικειμενικό σημείο και σύμπτωμα που να υποδηλώνει την ύπαρξή της. Περίπου το 1/3 των ατόμων που πάσχουν από υπέρταση δεν το γνωρίζουν. Επιπλέον, αναγράφονται τα εξής : η διαφορική διάγνωση της νόσου, η πρόγνωση, η πρόληψη και η θεραπεία. Το δεύτερο μέρος της εργασίας αναφέρεται στην εκτίμηση της κατάστασης του αρρώστου από τον νοσηλευτή, τις εξετάσεις που θα πρέπει να κάνει ο ασθενής και τα συμπτώματα που έχει. Ακόμα περιλαμβάνει τη νοσηλευτική διάγνωση και θεραπεία και την ψυχοκινητική κατάσταση του ασθενή δηλαδή να διδαχθεί πως θα είναι η καθημερινότητα του και ποιες οι επιπτώσεις της νόσου αφού φύγει από το νοσοκομείο. Σε κάποιες ενότητες και υποενότητες, όπου αυτό είναι εφικτό, γίνεται και αναφορά στην παχυσαρκία, όπως για παράδειγμα στην Παθοφυσιολογία του λιπώδη ιστού. 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παχυσαρκία (ιστορική ανασκόπηση- φάσεις) Τα πρώτα γλυπτά που ανακαλύφθηκαν και απεικονίζουν παχύσαρκες γυναικείες μορφές ανάγονται στη λίθινη εποχή. Το πιο γνωστό από όλα είναι η Αφροδίτη του Willendorf, ένα μικρό πέτρινο άγαλμα ύψους 10,5 cm που κατασκευάστηκε 25.000 χρόνια πριν, έλαβε το όνομά του από το ομώνυμο χωριό της Αυστρίας όπου βρέθηκε και σήμερα βρίσκεται στο μουσείο φυσικής ιστορίας της Βιέννης. Αναπαριστά γυναίκα με βαρεία, κεντρική παχυσαρκία, με μεγάλη κοιλιά και μεγάλους κρεμάμενους μαστούς. Ένα δεύτερο παρόμοιο άγαλμα υπάρχει στο ίδιο μουσείο και δείχνει μια καθιστή έγκυο γυναίκα, έντονα παχύσαρκη στην κοιλία και στους γλουτούς, ενώ άλλα 6 αγάλματα με ίδιας μορφής παχυσαρκία βρέθηκαν στη Ρουμανία. Αρκετά αγαλματίδια της νεολιθικής εποχής βρέθηκαν στην Ισπανία, στη Γιουγκοσλαβία, την Τσεχία, τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, τη Ρωσία κτλ. Και όλα παριστάνουν γυναικείες μορφές με ποικίλου βαθμού και μεγέθους παχυσαρκία. Στη χώρα μας παρόμοια αγάλματα βρέθηκαν στη Μακεδονία, στη Θεσσαλία και στην Κρήτη. Η πλέον αληθοφανής ερμηνεία που δίδεται για τα αγαλματίδια αυτά είναι εκείνη που υποστηρίζει ότι είναι «μητέρες θεότητες» και αποτελούν σύμβολα γονιμότητας. Το επίπεδο ανάπτυξης των κοινωνιών της εποχής εκείνης και οι δυσκολίες ανεύρεσης τροφής θα μπορούσαν εύκολα να συσχετιστούν με αυτά των φτωχών χωρών του κόσμου σήμερα, στις οποίες η γυναικεία παχυσαρκία ταυτίζεται με την ομορφιά, τη σεξουαλικότητα και τη γονιμότητα. Η παχυσαρκία ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους γιατρούς. Η κλασική εποχή, η οποία λάτρευε το μέτρο και την αρμονία του ανθρώπινου σώματος, θεωρούσε την παχυσαρκία νόσο. Ο Ιπποκράτης, όπως είναι γνωστό, εξηγούσε θεωρητικά τις διάφορες παθήσεις με βάση τα τέσσερα «στοιχεία» (αέρας, γη, φωτιά και νερό), στα οποία αντιστοιχούσε και μια φυσική ιδιότητα (ψυχρό, θερμό, στερεό, υγρό). Ο Ιπποκράτης δεχόταν ότι οι «χυμοί» του ανθρώπινου οργανισμού (κράσης) είναι τέσσερις (αίμα, φλέγμα, κίτρινη χολή, μαύρη χολή). Η ισόρροπη και αρμονική αναλογία των τεσσάρων χυμών συντηρεί και προστατεύει την υγεία του ανθρώπινου οργανισμού και ονομάζεται «ευκρασία», ενώ κάθε διαταραχή αυτής προκαλεί διάφορες ασθένειες και ονομάζεται «δυσκρασία». Η Ιπποκρατική θεωρία της ομοιόστασης διατυπώθηκε και επιβεβαιώθηκε ξανά ClaudeBernard τον 19 ο αιώνα, δηλαδή 24 αιώνες αργότερα και 3

από τότε είναι καθολικά αποδεκτή. Ο Ιπποκράτης υπήρξε μελετητής της παχυσαρκίας. Ο ίδιος θεωρούσε την παχυσαρκία ως μια από της συνηθέστερες αιτίες υπογονιμότητας και στειρότητας των γυναικών. Ο Διοκλής, σύγχρονος του Αριστοτέλη, τόνισε τη μεγάλη σημασία της διατροφής στην υγεία του ανθρώπου και δημιούργησε το πρώτο διαιτολόγιο, μέσα στο οποίο κατέγραψε επακριβώς τα κρέατα των διαφόρων ζώων και τη σημασία τους. Ο Γαληνός το δεύτερο μ.χ αιώνα, ακολουθώντας τις παραδόσεις της Ιπποκρατικής ιατρικής με τα «στοιχεία» και τους «χυμούς» πρόσθεσε σαν καλός χριστιανός, ως βασικό στοιχείο και το «πνεύμα», το οποίο εισπνεόταν με τον αέρα και αφού ανακατευόταν με το αίμα μετατρέπονταν σε «φυσικό πνεύμα» έδρα το ήπαρ, σε «ζωτικό πνεύμα» με έδρα την καρδία και σε «ζωικό πνεύμα» με έδρα τον εγκέφαλο. Το φυσικό πνεύμα ήταν υπεύθυνο για την πέψη της τροφής και την παραγωγή χολής και νερού, το ζωτικό πνεύμα για την καρδιά και την κυκλοφορία και το ζωικό πνεύμα για τη μεταφορά των εντολών του εγκεφάλου στο σώμα και στην κίνηση. Ο Γαληνός υποστήριξε την άποψη ότι υπάρχουν τέσσερις ανθρώπινοι τύποι «χαρακτήρες», που διακρίνονται μεταξύ τους από το ποίος από τους τέσσερις χυμούς του σώματος υπερέχει σχετικά και αναλογικά έναντι των άλλων τριών. Έτσι, όταν υπάρχει υπεροχή του αίματος, του φλέγματος, της κίτρινης ή της μαύρης χολής, επικρατούς αντίστοιχα ο αιματώδης, ο φλεγμονώδης, ο χολερικός και ο μελαγχολικός χαρακτήρας. Ο 20 ος αιώνας χαρακτηρίζεται από μία μεγάλη και συνεχή προσπάθεια διαλεύκανσης της παθογένειας και την ανεύρεση τρόπων και μεθόδων αντιμετώπισης της παχυσαρκίας. Οι όροι «ευσαρκία» και «πολυσαρκία», που συχνά χρησιμοποιούνταν μέχρι τότε, αντικαταστάθηκαν από τον όρο «παχυσαρκία». Στον 20 ο αιώνα κυριαρχεί η Αμερικάνικη ιατρική και η αντίληψη ότι η παχυσαρκία αποτελεί νόσο με πολλούς αιτιολογικούς παράγοντες, έχει γίνει ευρύτατα αποδεκτή. Πειραματικές και βιοχημικές εργασίες καθώς επίσης και έρευνες της φυσιολογίας των ιστών και των οργάνων, έδωσαν τη δυνατότητα σχεδόν πλήρους κατανόησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της νόσου. Οι μελέτες πάνω στους μηχανισμούς πρόσληψης τροφής και στον έλεγχό της από τον εγκέφαλο υπήρξαν καθοριστικές για την κατανόηση της παθογένειας της παχυσαρκίας (Παπαβραμίδης Θ. Σ. 2010). Η πιο απλή, δημοφιλής και αληθοφανής θεωρία γένεσης της παχυσαρκίας είναι εκείνη που υποστηρίζει ότι η πρόσληψη με την τροφή περισσότερων θερμίδων από εκείνες που το άτομο καταναλώνει προκαλεί την εμφάνιση της νόσου. Το θερμιδικό 4

αυτό πλεόνασμα αποταμιεύεται στον οργανισμό, κυρίως με τη μορφή λίπους, προκαλώντας αύξηση του βάρους σώματος. ΦΑΣΕΙΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ: η στατική προπαχυσαρκιακή φάση: στη φάση αυτή το ενεργειακό ισοζύγιο του ατόμου είναι, για μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά το μάλλον ή το ήττον ρυθμισμένο και το βάρος σώματος παραμένει σχετικά σταθερό. Η φάση αυτή μπορεί να διαρκέσει χρόνια και να υπάρχουν μικρές αυξομειώσεις του βάρους. Η δυναμική φάση: στη φάση αυτή το βάρος αυξάνει προοδευτικά και σταθερά, λόγω της αυξημένης θερμιδικής πρόσληψης και της παράλληλης μείωσης της θερμιδικής κατανάλωσης. Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται από αυξομειώσεις του βάρους σώματος, που είναι αποτέλεσμα τη ενσυνείδητης προσπάθειας του ατόμου να αποτρέψει της αύξησή του. Μετά από κάθε αυξομείωση του βάρους, αυτό συνήθως σταθεροποιείται σε επίπεδα λίγο πιο πάνω από εκείνα του αρχικού. Η φάση σταθεροποίησης: στη φάση αυτή το ενεργειακό ισοζύγιο αποκαθίσταται και σταθεροποιείται σε υψηλότερα από τα αρχικά επίπεδα και το βάρος σώματος είναι μόνιμα και σταθερά πολύ πιο πάνω από το ιδανικό. Η ενεργειακή ισορροπία τείνει προοδευτικά να αποκατασταθεί και αυτό οφείλεται στην αύξηση του μεταβολισμού που έχει στενή σχέση με την αύξηση της ελεύθερης λίπους μάζας. Και του λιπώδη ιστού. Σταδιακά, εγκαθίσταται ένα νέο υψηλότερο ισοζύγιο βάρους που με τη σειρά του ρυθμίζεται από νέους φυσιολογικούς αντιρροπιστικούς μηχανισμούς. Το επιπλέον αυτό βάρος μοιάζει να έχει ενσωματωθεί πλήρως σον οργανισμό, γι αυτό και είναι δυσκολότερο να χάσει κάποιος το βάρος που κέρδισε και ευκολότερα να μπει σε ένα δεύτερο κύκλο αύξησής του. Υπέρταση Η καρδιά προωθεί το αίμα στον οργανισμό μέσω των αρτηριών, με αποτέλεσμα οι αρτηρίες να βρίσκονται υπό πίεση. Η πίεση αυξάνει όταν είμαστε αναστατωμένοι, όταν τρομάζουμε, όταν καταβάλουμε κάποια σωματική προσπάθεια. Η πίεση είναι χαμηλή όταν αναπαυόμαστε και όταν κοιμόμαστε. Υπέρταση έχουμε όταν η πίεση παραμένει υψηλή για μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμα και όταν είμαστε ήρεμοι, ακόμη και όταν κοιμόμαστε. Συχνά ακούμε τους γύρω μας να παραπονιούνται ότι έχουν πίεση. Αυτό το οποίο εννοούν, όμως, είναι ότι πάσχουν από υπέρταση, γιατί πίεση έχουμε όλοι! Πρόκειται για την πίεση που εξασκεί το αίμα πάνω στα αγγεία 5

(αρτηριακή πίεση) και μετριέται σε χιλιοστά στήλης υδραργύρου (mmhg). Διακρίνεται σε: Συστολική (Μεγάλη): Είναι η πίεση του αίματος όταν η καρδιά συστέλλεται και στέλνει το αίμα σε όλο το σώμα. Το φυσιολογικό όριό της είναι τα 140 mmhg (ή 14). Διαστολική (Μικρή): Είναι η πίεση του αίματος όταν η καρδιά διαστέλλεται, έτσι ώστε να γεμίσει με αίμα, το οποίο στο επόμενο στάδιο (συστολή) θα το εξωθήσει στα αγγεία. Το φυσιολογικό όριό της είναι τα 90 mmhg (ή 9). Κατηγορία Συστολική πίεση Φυσιολογικές <120 <80 Προϋπέρταση 120-139 80-89 Στάδιο 1 140-159 90-100 Στάδιο 2 160 100 Διαστολική πίεση ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΤΗΣ Α.Π. κατά JNC 7 Report 2003 (MMHG) Κατά 90% η υπέρταση είναι ιδιοπαθής. Με άλλα λόγια δεν ανευρίσκεται συγκεκριμένο παθολογικό αίτιο στο οποίο να οφείλεται. Το υπόλοιπο 10% αποδίδεται σε άλλα αίτια, όπως παθήσεις των νεφρών (π.χ., η στένωση της νεφρικής αρτηρίας), βλάβες των επινεφριδίων, ή έχει σχέση με επιπλοκές από πιθανή κύηση (Μαντούδης Δημήτριος, 2011).Σε μια εποχή που δεν υπήρχε η δυνατότητα της ευρείας εφαρμογής αντιυπερτασικής θεραπείας, ο Perera είχε υπολογίσει ότι το προσδόκιμο επιβίωσης ενός υπερτασικού ασθενούς ήταν περίπου 52 έτη. Ο συγγραφέας αυτός είχε, επίσης, καταγράψει τις αιτίες θανάτου των υπερτασικών όταν αφήνονται χωρίς θεραπεία και είχε επισημάνει, ήδη από την εποχή εκείνη, ότι η καρδιά, ο εγκέφαλος και οι νεφροί είναι τα κύρια όργανα που βλάπτονται από την υπέρταση. Η παρατήρηση αυτή επιβεβαιώθηκε από τα αποτελέσματα της γνωστής μελέτης του Framingham. Η προοπτική αυτή μελέτη που είχε σκοπό τη διερεύνηση «παραγόντων που σχετίζονται με την ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου» άρχισε να πραγματοποιείται από το Εθνικό Καρδιολογικό Ινστιτούτο (National Heart Institute) των ΗΠΑ στην κωμόπολη της Μασσαχουσέτης Framingham, το 1949. Στη μελέτη περιλήφθηκε δείγμα του πληθυσμού, που αντιστοιχούσε στα δύο τρίτα των ατόμων και των δυο φύλων, ηλικίας 30-62 ετών. Τελικά, κατά την πρώτη πλήρη δημοσίευση της μελέτης είχαν παρακολουθηθεί 5.209 άτομα επί 14 έτη. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η αρτηριακή πίεση κατά την αρχή της μελέτης 6

συσχετιζόταν όχι μόνο με τη συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια (συσχέτιση που μπορεί να ερμηνευθεί ως συνέπεια μηχανικής επίδρασης), αλλά και με την ανάπτυξη των τριών κύριων αθηρωματικών νόσων: του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, της στεφανιαίας νόσου και της διαλείπουσας χωλότητας. Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων της Μελέτης Framingham έγινε ακόμα σαφές ότι ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά επεισόδια δεν εξαρτάται μόνο από την αυξημένη αρτηριακή πίεση, αλλά και από τη συνύπαρξη άλλων ανεξάρτητων παραγόντων κινδύνου, όπως της υπερλιπιδαιμίας, του διαβήτη, του καπνίσματος και της υπερτροφίας της αριστερής κοιλίας, που ο καθένας τους προσθέτει επιπρόσθετο κίνδυνο για κάθε δεδομένο επίπεδο αρτηριακής πίεσης.γι αυτούς τους λόγους επιβάλλεται η με κάθε δυνατό τρόπο αντιμετώπιση του θέματος, τόσο όσον αφορά το κοινωνικό σύνολο, όσο και αναφορικά με τον καθένα ξεχωριστά, προς την κατεύθυνση του περιορισμού των τιμών της αρτηριακής πίεσης σε όσο το δυνατό πλησιέστερα προς τα φυσιολογικά επίπεδα. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν υψηλή πίεση. Έτσι μπορούν να ληφθούν μέτρα για την πρόληψη και την προστασία από την πολύ συχνή αυτήν νόσο. Ακόμη και στις περιπτώσεις που η ψηλή πίεση έχει ήδη εκδηλωθεί, η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί και η θεραπεία να είναι αποτελεσματικότερη με την απομάκρυνση ή τροποποίηση των παραγόντων που προδιαθέτουν για την πάθηση(μαντούδης Δ. 2011).Βέβαια υπάρχουν παράγοντες που αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο υπέρτασης για τους οποίους δεν υπάρχει τρόπος αποφυγής. Για παράδειγμα η αύξηση της ηλικίας άνω των 55 ετών, το οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης και το μαύρο χρώμα δέρματος είναι παράγοντες υψηλού κινδύνου για υπέρταση, τους οποίους ο ασθενής δεν μπορεί να τροποποιήσει. Η ύπαρξη των τριών αυτών παραγόντων δεν σημαίνει υποχρεωτικά ότι θα εκδηλωθεί ψηλή πίεση. Όμως τα άτομα που έχουν τους εν λόγω παράγοντες θα μπορούσαν να δώσουν μεγαλύτερη σημασία στους παράγοντες εκείνους που μπορούν να τροποποιήσουν, ελαχιστοποιώντας έτσι τις πιθανότητες τους για υπέρταση. Ο τρόπος ζωής έχει καθοριστική επιρροή στον κίνδυνο που διατρέχουμε για να προσβληθούμε από υπέρταση. Η καθιστική ζωή με απουσία σωματικής άσκησης, η υπερφαγία με την ανθυγιεινή διατροφή και υπερκατανάλωση θερμίδων, το υπερβολικό βάρος σώματος και η παχυσαρκία, οι μεγάλες ποσότητες αλατιού στη διατροφή, το στρες και το κάπνισμα, έχουν τεράστια επιρροή στην πρόκληση ψηλής πίεσης. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι υπάρχουν πολλά φάρμακα και άλλες ουσίες νόμιμες ή όχι που αυξάνουν 7

την αρτηριακή πίεση. Ο κατάλογος των φαρμακευτικών ουσιών και άλλων που μπορούν να προκαλούν υπέρταση είναι μεγάλος. Για το λόγο αυτό κάθε φορά που γίνεται η διάγνωση της υπέρτασης πρέπει να διερευνάται κατά πόσο ο ασθενής λαμβάνει φάρμακα, κάποιο διατροφικό συμπλήρωμα ή ακόμη μια απαγορευμένη ουσία που είναι η αιτία της ψηλής πίεσης. Μεταξύ των συχνότερων φαρμάκων που είναι αιτία υπέρτασης περιλαμβάνονται τα αντικαταθλιπτικά, τα στεροειδή, τα αντισυλληπτικά χάπια και φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του κοινού κρυολογήματος. Επίσης η κοκαΐνη κ παρεμφερείς ουσίες όπως η καφεΐνη αυξάνουν την αρτηριακή πίεση. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η υπέρταση είναι πολυπαραγοντική. Όσον αφορά το άγχος, συμβάλλει σε πολλές περιπτώσεις, αλλά δεν αρκεί «από μόνο του» να προκαλέσει τις μόνιμες αυξήσεις της αρτηριακής πίεσης, που παρατηρούνται στην υπέρταση. Καλό πάντως είναι οι υπερτασικοί να αποφεύγουν τις περιττές εντάσεις. Ανεξάρτητα από άλλους επιβαρυντικούς παράγοντες (έλλειψη άσκησης, άγχος, βάρος) διαπιστώθηκε ότι όσοι ακολουθούσαν μεσογειακή διατροφή είχαν 27% καλύτερες πιθανότητες να μπορούν να ρυθμίσουν την πίεσή τους σε φυσιολογικά επίπεδα(μαντούδης Δ. 2011).Ανησυχητικές είναι οι διαπιστώσεις για την υπέρταση στην Ελλάδα. Πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι ένας στους τρεις ενηλίκους έχουν αυξημένες τιμές αρτηριακής πίεσης. Μόνον οι μισοί ακολουθούν θεραπεία, ενώ από αυτούς που βρίσκονται σε αγωγή, μόνον τρεις στους δέκα ελέγχουν τελικά την αρτηριακή τους πίεση. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 1 δισεκατομμύριο άτομα παγκοσμίως, δηλαδή το 20% του ενήλικου πληθυσμού, πάσχει από υπέρταση και αυτός ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί σε 1,5 δισεκατομμύρια έως το 2025. Στην Ελλάδα, ο αριθμός των υπερτασικών ατόμων υπερβαίνει τα 2.000.000 με συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό. Η υπέρταση είναι μία από τις πιο σημαντικές αιτίες πρόωρης νοσηρότητας και θνητότητας. Εκτιμάται ότι 'ευθύνεται' για το 6% των θανάτων διεθνώς. Αποτελεί την κύρια αιτία για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και έμφραγμα του μυοκαρδίου, ενώ προκαλεί στεφανιαία νόσο, σημαντικές βλάβες στους νεφρούς κι άλλες παθήσεις. Συγκεκριμένα, έχει αποδειχθεί ότι ευθύνεται για το 62% των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και το 49% των εμφραγμάτων του μυοκαρδίου. Η σωστή και συστηματική θεραπεία έχει θεαματικά αποτελέσματα: μειώνει πάνω από 50% την Καρδιακή Ανεπάρκεια, μειώνει κατά τουλάχιστον 40% τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, μειώνει 16-18% τα εμφράγματα του μυοκαρδίου(καραγιώργου Δ., 8

2009).Οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν εντατική αγωγή με σκοπό τη μείωση της αρτηριακής πίεσης σε επίπεδα τουλάχιστον 140/90mmHg σε όλους τους ασθενείς. Για τους ασθενείς υψηλού κινδύνου, τίθεται χαμηλότερος στόχος αρτηριακής πίεσης, προκειμένου να μειωθούν οι σχετιζόμενες επιπλοκές. Ειδικότερα σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, η μείωση της αρτηριακής πίεσης στο 130/80 mmhg ή λιγότερο, ελαττώνει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας. Εξατομικευμένοι θεραπευτικοί στόχοι για κάθε υπερτασικό ασθενή πρέπει να συζητούνται και να ορίζονται από τον θεράποντα γιατρό (Καραγιώργου Δ.,2009). Η υπέρταση χαρακτηρίζεται «σιωπηλός δολοφόνος», γιατί δεν παρουσιάζει στους περισσότερους συμπτώματα, οπότε το άτομο επισκέπτεται τον ιατρό μετά την πάροδο μεγάλου χρονικού διαστήματος, κατά το οποίο η υπέρταση μπορεί ήδη να έχει προκαλέσει βλάβες στην καρδιά, στα αγγεία, στα μάτια και στους νεφρούς. Μια μικρή αύξηση 3-4 mmhg στη συστολική πίεση αντιστοιχεί σε 12% μεγαλύτερο κίνδυνο για θάνατο από στεφανιαία νόσο και 20% για θανατηφόρο εγκεφαλικό. Η έλλειψη ενημέρωσης και η μη κατανόηση της σημασίας της υψηλής αρτηριακής πίεσης από το ευρύ κοινό φαίνεται να συμβάλει στη διαιώνιση του προβλήματος της αρρύθμιστης υπέρτασης. Στη χώρα μας μία σειρά επιδημιολογικών μελετών (ATHENS, DIDIMA, ΝΕΜΕΑ, ATTICA, EPIC, Naoussa, Hypertenshell, Hippokration Hellenic Hypertension - (3Η-) study) από διάφορα επιστημονικά κέντρα προσπάθησαν να καταγράψουν τις διαστάσεις του προβλήματος της υπέρτασης. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις προηγούμενες έρευνες είναι ότι το 25-40% του ελληνικού πληθυσμού έχει υπέρταση, και από αυτούς μόλις ο 1 στους 2 το γνώριζε (με τις γυναίκες να παρουσιάζουν μεγαλύτερη επίγνωση της νόσου). Το πιο απογοητευτικό εύρημα είναι ότι, σε συμφωνία με τα διεθνή στοιχεία, αν και 7 στους 10 Έλληνες υπερτασικούς παίρνουν φάρμακα για την πίεση, μόλις οι 3 στους 10 καταφέρνουν να έχουν φυσιολογική πίεση. Στην μελέτη της Μονάδας Υπέρτασης της Α Πανεπιστημιακής Κλινικής φαίνεται πως οι 3 στους 10 Έλληνες υπερτασικούς είναι καπνιστές, ο 1 στους 2 υπερτασικούς έχει κοιλιακή παχυσαρκία και ο 1 στους 3 Έλληνες υπερτασικούς, άνδρες ή γυναίκες, πάσχει από μεταβολικό σύνδρομο. Ως μεταβολικό σύνδρομο ορίζεται μια κλινική οντότητα που περιλαμβάνει, πέραν της υπέρτασης, διαταραχή στον μεταβολισμό του σακχάρου, (αυξημένη περιφέρεια μέσης πάνω από 102 εκατοστά στους άνδρες και πάνω από 88 εκατοστά στις γυναίκες, αυξημένα τριγλυκερίδιαπάνω από 150mg/dl και χαμηλή την «καλή χοληστερόλη» κάτω από 45 9

στους άνδρες και κάτω από 50 στις γυναίκες), και η παρουσία του αυξάνει στο διπλάσιο τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.εστιάζοντας τώρα στην καρδιά, που είναι το κέντρο των υπερτασικών διαταραχών, το 40% των Ελλήνων υπερτασικών έχει υπερτροφία της αριστεράς κοιλίας, και αυτό σημαίνει τριπλάσιο κίνδυνο για έμφραγμα του μυοκαρδίου ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Παράλληλα, με την πρόοδο της τεχνολογίας, με τους υπερήχους διαπιστώνουμε ότι 6 στους 10 υπερτασικούς έχουν διαστολική δυσλειτουργία, δηλαδή το μυοκάρδιο έχει αυξημένη σκληρότητα και δυσκολεύεται να υποστεί «χάλαση» και να γεμίσει απρόσκοπτα η κοιλότητα της αριστερής κοιλίας με αίμα στη φάση της διαστολής, προκαλώντας συμπτώματα δύσπνοιας και εύκολης κόπωσης. Το 7% των Ελλήνων υπερτασικών έχει αυξημένη την κρεατινίνη στον ορό, υποδηλώνοντας έτσι αρχόμενη νεφρική ανεπάρκεια. Σημαντική παράμετρος στην παρακολούθηση του υπερτασικού ασθενούς είναι και η μέτρηση της αποβαλλομένης αλβουμίνης στα ούρα και, με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, το 15% των υπερτασικών πάσχουν από μικροαλβουμινουρία, δηλαδή αποβάλλουν πάνω από 30mg αλβουμίνης στα ούρα 24ώρου και αυτό σηματοδοτεί αυξημένο κίνδυνο για έμφραγμα μυοκαρδίου. Με βάση αυτά τα στοιχεία φαίνεται ότι η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Είναι επιτακτική ανάγκη όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, από τον γιατρό της πρωτοβάθμιας φροντίδας μέχρι τα ειδικά ιατρεία υπέρτασης, με την απαραίτητη αρωγή της Πολιτείας, να συνεργαστούν ώστε να βελτιωθεί η ενημέρωση των Ελλήνων ασθενών για θέματα που αφορούν την υπέρταση, σε μια προσπάθεια επιτυχούς αντιμετώπισης αυτής της μεγάλης απειλής(χριστοδούλου Σ., 2009). Ηυπέρταση έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις καθώς το 1/3 του πληθυσμού πάσχει από υπέρταση, ενώ το 50% από αυτούς δεν το γνωρίζει. Από αυτούς που το γνωρίζουν το 50% λαμβάνει θεραπεία και το άλλο 50% αδιαφορεί, ενώ την πίεση του ρυθμίζει μόνο το 12-15% αυτών που ακολουθούν θεραπεία. Η υπέρταση είναι υπεύθυνη για το 65% του συνόλου των καρδιαγγειακών παθήσεων, στη σύγχρονη κοινωνία, όπως επισήμαναν οι επιστήμονες. Οι προηγούμενες γενιές λάμβαναν ημερησίως 5-6 γραμμάρια αλάτι, σήμερα όμως η κατανάλωση έχει αυξηθεί στα 9 γραμμάρια, και στην Αμερική στα 13 γραμμάρια. Ο οργανισμός λαμβάνει αλάτι από τις φυσικές τροφές γύρω στα 3 γραμμάρια και δεν χρειάζεται άλλο. Εδώ και χρόνια έχει ξεκινήσει ενημέρωση του κοινού για το "κρυμμένο αλάτι", αυτό δηλαδή που βρίσκεται στα τρόφιμα. Σύμφωνα με τους 10

επιστήμονες το 90% του αλατιού που λαμβάνουμε βρίσκεται στα τρόφιμα και μόνο 10% είναι αυτό που βάζουμε καθημερινά με την αλατιέρα (Ζαμπούνης Χ., 2011). Επομένως, η υπέρταση συνδέεται άμεσα και με την παχυσαρκία, ενώ ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των υπερτασικών πάσχει και από παχυσαρκία. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι το άγχος, το κάπνισμα, η ηλικία και το φύλο, καθώς οι άνδρες παρουσιάζουν πίεση σε μικρότερη ηλικία συγκριτικά με τις γυναίκες(λαζαρίδης Α., 2011). 11

ΜΕΡΟΣΑ Κεφάλαιο1 ΑΝΑΤΟΜΙΑ 1.1 Καρδιά: Η καρδιά είναι ένα κοίλο μυώδες όργανο και βρίσκετε μέσα στην θωρακική κοιλότητα μεταξύ των 2 πνευμόνων. Το μεγαλύτερο μέρος της βρίσκετε στο αριστερό ημιθωράκιο και το υπόλοιπο στο δεξιό ημιθωράκιο και πίσω από το στέρνο. Διαιρείται σε 4 μέρη, στους 2 κόλπους (δεξιό και αριστερό) και τις 2 κοιλιές (δεξιά και αριστερή). Οι κόλποι βρίσκονται στο άνω τμήμα της καρδίας και χωρίζονται μεταξύ τους από το μεσοκολπικό διάφραγμα. Ο δεξιός κόλπος επικοινωνεί με την δεξιά κοιλιά με ένα στόμιο που λέγετε δεξιό κολποκοιλιακό στόμιο και ανοιγοκλείνει με μια βαλβίδα την τριγλώχινα βαλβίδα. Ο αριστερός κόλπος επικοινωνεί με την αριστερή κοιλιά με το αριστερό κολποκοιλιακό στόμιο το οποίο ανοιγοκλείνει με μια βαλβίδα την διγλώχινα ή μιτροειδή βαλβίδα. Οι βαλβίδες επιτρέπουν να ρέει το αίμα από τους κόπους προς τις κοιλίες. Η δεξιά κοιλία εξωθεί το φλεβικό αίμα τούς πνεύμονες από όπου επιστρέφει οξυγονωμένο στον αριστερό κόλπο. Το κύκλωμα αυτό αποτελεί τη λεγόμενη μικρή ή πνευμονική κυκλοφορία. Η αριστερή κοιλία εξάλλου πρέπει να είναι αρκετά ισχυρή για να εξωθήσει το οξυγονωμένο αίμα σε όλα τα μέρη του σώματος (από όπου θα επανέλθει στον δεξιό κόλπο). Το κύκλωμα αυτό αποτελεί τη λεγόμενη μεγάλη ή αρτηριακή κυκλοφορία (Χατζημπούγιας Ι., 2000).Τα τοιχώματα της καρδιάς αποτελούνται από 3 χιτώνες: το περικάρδιο, το μυοκάρδιο και το ενδοκάρδιο. Το περικάρδιο είναι ένας στερεός σάκος που περιβάλλει χαλαρά την καρδιά και στερεώνεται στα μεγάλα αγγεία και στο διάφραγμα. Το μυοκάρδιο είναι ο μυς της καρδίας που αποτελεί το κύριο λειτουργικό τμήμα του τοιχώματος της καρδιάς, η ρυθμική συστολή του οποίου δίνει στην καρδιά τις ιδιότητες μιας αντλίας που διατηρεί με σταθερότητα την κυκλοφορία του αίματος. Το μυοκάρδιο των κόλπων είναι πολύ λεπτότερο από το μυοκάρδιο των κοιλιών, το δε τοίχωμα της αριστερής κοιλίας είναι πολύ παχύτερο από το τοίχωμα της δεξιάς κοιλίας. Οι διαφορές αυτές σχετίζονται με την εργασία που χρειάζεται να εκτελέσει καθένα από αυτά τα τμήματα της καρδιάς. Οι κόλποι για παράδειγμα είναι κοιλότητες που παραλαμβάνουν αίμα που στην συνέχεια απλώς το προωθούν προς τις κοιλίες χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, ενώ οι κοιλίες πρέπει να εξωθήσουν το αίμα αυτό έξω από την καρδιά κατά τη συστολή καταβάλλοντας μεγάλη προσπάθεια. Γιατί όταν λέμε συστολή της καρδιάς εννοούμε κατά κύριο λόγο συστολή των κοιλιών. Το 12

ενδοκάρδιο είναι λεπτή μεμβράνη που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια των βαλβίδων. Η κυριότερη λειτουργική σημασία των βαλβίδων συνιστάται στην παρεμπόδιση της παλινδρόμησης του αίματος και επομένως στην υποχρεωτική κίνηση προς μια μόνο κατεύθυνση δηλαδή προς τα εμπρός. Συνολικά υπάρχουν 2 ζεύγη βαλβίδων: α. οι 2 κολποκοιλιακές ( δεξιά και αριστερή) και β. οι 2 μηνοειδείς βαλβίδες (της αορτής και της πνευμονικής αρτηρίας). Η δεξιά κολποκοιλιακή βαλβίδα αποτελείται από 3 γλωχίνες (τριγλώχινα) ενώ η αριστερή από 2 γλωχίνες (διγλώχινα ή μιτροειδής ). Οι κολποκοιλιακές βαλβίδες ανοίγουν προς τις κοιλίες ενώ δεν είναι δυνατόν να ανοίξουν προς τους κόλπους, γιατί τα άκρα τους συγκρατούνται από λεπτές τενόντιες χορδές που ορμώνται από προεξοχές του τοιχώματος των κοιλιών (θηλοειδείς μύες). Όσο οι κοιλίες γεμίζουν με αίμα, οι γλωχίνες συγκλίνουν προς την πλευρά του κολποκοιλιακού στομίου, όπου συναντώνται (εφάπτονται) φράσσοντας εντελώς το κολποκοιλιακό τοίχωμα. Οι μηνοειδείς βαλβίδες φράσουν την έξοδο των κοιλιών προς την πνευμονική αρτηρία και την αορτή. Κάθε μηνοειδής βαλβίδα αποτελείται από 3 θύλακες, που μοιάζουν με φωλιά, και το ένα χείλος τους είναι προσκολλημένο στην περιφέρεια της αρτηρίας, ενώ το άλλο είναι ελεύθερο(χαρατσή Γιωτάκη Ε., 2010 ). 1.1.1 Τα αγγεία για την αιμάτωση της καρδιάς Τα αιμοφόρα αγγεία: Οι αρτηρίες: είναι ελαστικοί μυώδεις σωλήνες, δια μέσω των οποίων το αίμα από την καρδιά φέρεται στους ιστούς. Αποτελούνται από λείες μυϊκές ίνες. Ανάλογα με το μέγεθος του αυλού τις διακρίνουμε σε μεγάλες, μεσαίες και σε μικρές αρτηρίες. Οι αρτηρίες, κατά την πορεία τους, αποσχίζονται σε άλλες μικρότερες αρτηρίες που επίσης συνδέονται και επικοινωνούν η μια με την άλλη, δημιουργώντας τις λεγόμενες αναστομώσεις. Οι φλέβες: είναι πλατύτερες και λεπτότερες των αρτηριών, στο τοίχωμα τους έχουν λιγότερες λείες μυϊκές ίνες από τις αρτηρίες και στο εσωτερικό του τοιχώματος τους φέρουν βαλβίδες. Διάμεσου των φλεβών το αίμα φέρεται από τα τριχοειδή προς την καρδιά. Τα τριχοειδή αγγεία: Βρίσκονται ανάμεσα στο τέλος των αρτηριών και στην αρχή των φλεβών. Είναι λεπτά και διαμέσου των τοιχωμάτων τους, γίνεται η ανταλλαγή των αέριων και των ουσιών. Τις αρτηρίες και τις φλέβες του σώματος τις διακρίνουμε στις αρτηρίες και τις φλέβες της μικρής κυκλοφορίας και στις αρτηρίες και τις φλέβες της μεγάλης κυκλοφορίας. Οι αρτηρίες της μικρής κυκλοφορίας είναι η πνευμονική αρτηρία, η 13

οποία ξεκινά από τη δεξιά κοιλία, φέρεται προς τα πάνω, πίσω και αριστερά και, κάτω από το αορτικό τόξο, χωρίζεται σε δυο κλάδους, την δεξιά και την αριστερή πνευμονική αρτηρία, οι οποίες εισέρχονται στους σύστοιχους πνεύμονες. Στους πνεύμονες οι κλάδοι των πνευμονικών αρτηριών αποσχίζονται σε μικρότερους, μέχρι να σχηματιστούν τα τριχοειδή. Οι φλέβες της μικρής κυκλοφορίας είναι οι πνευμονικές φλέβες, οι οποίες εκβάλλουν στον αριστερό κόλπο. Οι αρτηρίες της μεγάλης κυκλοφορίας είναι η αορτή η οποία ξεκινά από την αριστερή κοιλία, φέρεται προς τα πάνω (ανιούσα αορτή), μετά στρέφεται προς τα πίσω και αριστερά(αορτικό τόξο) και μετά κατευθύνεται προς τα κάτω( κατιούσα αορτή). Η ανιούσα αορτή δίνει δυο κλάδους, την δεξιά και την αριστερή στεφανιαία αρτηρία. Το αορτικό τόξο δίνει τρεις κλάδους, την ανώνυμη αρτηρία, την αριστερή κοινή καρωτίδα και την αριστερή υποκλείδια αρτηρία. Η ανώνυμη αρτηρία χωρίζεται στη δεξιά κοινή καρωτίδα και στη δεξιά υποκλείδια.η κοινή καρωτίδα (δεξιά και αριστερά), χωρίζεται στην έξω και έσω καρωτίδα, που δίνουν το αίμα στον τράχηλο και στην κεφαλή. Η υποκλείδια αρτηρία αρχίζει δεξιά από την ανώνυμη αρτηρία και αριστερά από το αορτικό τόξο, κατευθύνεται στο σύστοιχο άκρο και μεταπίπτει στην μασχαλιαία αρτηρία. Συνέχεια της μασχαλιαίας αρτηρίας είναι η βραχίονες αρτηρία, η οποία στο ύψος του αγκώνα, χωρίζεται στην κερκιδική και την ωλένια αρτηρία, οι οποίες χορηγούν αρτηριακούς κλάδους στο χέρι. Η κατιούσα αορτή, η οποία μέχρι το διάφραγμα ονομάζεται θωρακική αορτή, χορηγεί τις μεσοπλεύριες, τις βρογχικές και τις οισοφαγικές αρτηρίες ενώ, κάτω από το διάφραγμα ονομάζεται κοιλιακή αορτή και, στο ύψος του 4 ου οσφυϊκού σπονδύλου, χωρίζεται στις δυο κοινές λαγόνιες αρτηρίες. Η κοιλιακή αορτή χορηγεί διαφόρους αρτηριακούς κλάδους, τους τοιχωματικούς και τους σπλαχνικούς. Οι τοιχωματικοί κλάδοι είναι η κάτω φρενική αρτηρία (διπλή) και οι 4 οσφυϊκές αρτηρίες (διπλές). Οι σπλαχνικοί κλάδοι είναι η μέση επινεφρίδια αρτηρία(διπλή), η νεφρική αρτηρία(διπλή), η έσω σπερματική αρτηρία(διπλή-οι κλάδοι αυτοί χορηγούν αίμα στα αντίστοιχα όργανα), η κοιλιακή αρτηρία, η άνω και η κάτω μεσεντέρια αρτηρία(οι κλάδοι αυτοί χορηγούν αίμα στα περισσότερα σπλάχνα). Οι κοινές λαγόνιες αρτηρίες χωρίζονται στην έσω και έξω λαγόνια αρτηρία. Η έξω λαγόνια αρτηρία, προς τα κάτω, μεταπίπτει στη μηριαία αρτηρία η οποία χορηγεί αρτηριακούς κλάδους στο πόδι. Οι φλέβες της μεγάλης κυκλοφορίας, χωρίζονται σε 5 συστήματα:το σύστημα των φλεβών της καρδιάς, το οποίο αποτελείται από τις στεφανιαίες φλέβες, οι οποίες συγκεντρώνουν το αίμα από την 14

καρδιά και το μεταφέρουν στο δεξιό κόλπο. Το σύστημα της άνω κοίλης φλέβας, το οποίο αποτελείται από φλέβες, οι οποίες συγκεντρώνουν το αίμα από την κεφαλή, το λαιμό και τα άνω άκρα και το μεταφέρουν στον δεξιό κόλπο. Η τελική φλέβα που σχηματίζεται ονομάζεται άνω κοίλη φλέβα. Το σύστημα των άζυγων φλεβών, το οποίο βρίσκεται στο πίσω θωρακοκοιλιακό τοίχωμα και ενώνει το σύστημα της άνω κοίλης με το σύστημα της κάτω κοίλης φλέβας. Το σύστημα της κάτω κοίλης φλέβας το οποίο αποτελείται από τις φλέβες, οι οποίες συγκεντρώνουν το αίμα από τα κάτω άκρα, τα σπλάχνα και το μεγαλύτερο μέρος του κοιλιακού τοιχώματος και το μεταφέρουν στο δεξιό κόλπο. Η τελική φλέβα που σχηματίζεται ονομάζεται κάτω κοίλη φλέβα. Το σύστημα της πυλαίας φλέβας, το οποίο αποτελείται από φλέβες, οι οποίες συγκεντρώνουν το αίμα από το στόμαχο, το λεπτό και το παχύ έντερο, το σπλήνα και το πάγκρεας, και σχηματίζουν την πυλαία φλέβα, η οποία φέρεται προς το ήπαρ, όπου και χωρίζεται σε 2 κλάδους, τη δεξιά και την αριστερή πυλαία φλέβα (Χατζημπούγιας Ι., 2000). 1.2 Νεφροί Οι δυο νεφροί βρίσκονται στα πλαγία της σπονδυλικής στήλης στο ύψος της οσφυϊκής μοίρας και πίσω από το περιτόναιο(οπισθοπεριτοναϊκός χώρος). Ο δεξιός νεφρός βρίσκεται κατά 1,5εκ. χαμηλότερα από τον αριστερό. Κάθε νεφρός εμφανίζει δυο επιφάνειες (πρόσθια- οπίσθια), δυο χείλη(έσω- έξω) και δυο πόλους(άνω-κατω) και έχει σχήμα φασολιού. Η πρόσθια επιφάνεια καλύπτεται από το περιτόναιο, η οπίσθια βρίσκεται επί του οπίσθιου κοιλιακού τοιχώματος και ο άνω πόλος καλύπτεται από το σύστοιχο επινεφρίδιο.στο μέσο του έσω χείλους, υπάρχει μια εντομή, που ονομάζεται πύλη του νεφρού. Από την πύλη του νεφρού εισέρχεται η νεφρική αρτηρία και τα νεύρα, και εξέρχονται η νεφρική φλέβα και η νεφρική πύελος.η πύλη του νεφρού, οδηγεί σε μια κοιλότητα, τη νεφρική κοιλία. Το βάρος των νεφρών είναι περίπου 250-350 gr. ενώ οι διαστάσεις τους περίπου 12x5x3εκ. Ο νεφρός περιβάλλεται από διάφορα περιβλήματα, τα οποία από έξω προς τα μέσα είναι τα εξής: α) το περιτόναιο, που καλύπτει το νεφρό μόνο από μπροστά, β)η νεφρική περιτόναια, που περιβάλλει ολόκληρο το νεφρό ως και τι σύστοιχο επινεφρίδιο, γ)η λιπώδης κάψα (παρανεφρικό λίπος), που αποτελείται από λίπος που καλύπτει το νεφρό και 15

δ) ο ινώδης χιτώνας που και αυτός περιβάλλει το νεφρό, αποτελούμενος από κολλαγόνο, ελαστικές και λείες μυϊκές ίνες.ο δεξιός νεφρός, μπροστά του έχει το ήπαρ και τη δεξιά κολικοί καμπή, ενώ ο αριστερός νεφρός έρχεται σε σχέση με το σπλήνα, το στόμαχο, το πάγκρεας και την αριστερή κολική καμπή. Η οπίσθια επιφάνεια των νεφρών, έρχεται σε σχέση με την 11 η -12 η πλευρά, και βρίσκεται στους εξής μυς: μείζων ψοϊτης, τετράγωνος οσφυϊκός και το διάφραγμα. Υφή των νεφρών: σε διατομή ο νεφρός, παρουσιάζει 2 μοίρες, τη φλοιώδη και την μυελώδη. Η μυελώδης εμφανίζει 8-18 κωνοειδής περιοχές, τις ονομαζόμενες νεφρικές πυραμίδες, με τη βάση τους προς την περιφέρεια και την κορυφή τους προς το κέντρο του νεφρού. Η κορυφή κάθε πυραμίδας, ονομάζεται θηλή και, γύρω από αυτήν, υπάρχει ένας ελάσσων νεφρικός κάλυκας, όπου εκβάλλουν τα ουροφόρα σωληνάρια. Η φλοιώδης περιβάλλει την μυελώδη ουσία και εισχωρεί ανάμεσα στις πυραμίδες, σχηματίζοντας τους νεφρικούς στύλους. Εξετάζοντας τη λεπτή κατασκευή του νεφρού, παρατηρούμε, ότι αποτελείται από ουροφόρα σωληνάρια, διάμεσο συνδετικό ιστό, αγγεία και νεύρα. Κάθε ένα από τα ουροφόρα σωληνάρια, αρχίζει από τη φλοιώδη μοίρα με ένα τυφλό άκρο και τελειώνει στη θηλή της νεφρικής πυραμίδας, εμφανίζοντας τα εξής μέρη:το έλυτρο του BOWMAN (βωμάνειο έλυτρο) το οποίο είναι το αρχικό τυφλό άκρο του ουροφόρου σωληνάριου και αποτελείται από 2 πέταλα, μεταξύ των οποίων υπάρχει η ουροφόρος κοιλότητα, με την οποία το πρόουρο (ph) φέρεται στον αυλό του ουροφόρου σωληνάριου. Το έλυτρο του BOWMAN σχηματίζει μια άλλη κοιλότητα, η οποία δέχεται το προσαγωγό αρτηρίδια, τα τριχοειδή και το απαγωγό αρτηρίδιο. Η αγγειακή αυτή διάταξη, ονομάζεται αγγειώδες ή θαυμάσιο σπείραμα, ενώ η κοιλότητα αγγειώδης κοιλότητα. Το έλυτρο του BOWMAN και το αγγειώδες πείραμα, αποτελούν το νεφρικό σωμάτιο του MALPIGHI.Το σπειραμένο σωληνάριο είναι η συνέχεια του Βωμάνιου ελύτρου και εμφανίζει 2 μοίρες: την εσπειραμένη, που βρίσκεται στη φλοιώδη μοίρα του νεφρού, και την ευθεία που βρίσκεται στη μυελώδη μοίρα. Το αγκυλωτό σωληνάριο ή αγκύλη του HENLE είναι η συνέχεια του προηγούμενου και εμφανίζει 3 σκέλη: το κάτω, την κορυφή και το άνω. Το εμβόλιμο σωληνάριο και τα αθροιστικά σωληνάρια πορεύονται στη φλοιώδη μοίρα και καταλήγουν στη θηλή της νεφρικής πυραμίδας δια μέσω των θήλεων πόρων, δηλαδή στη μυελώδη μοίρα.το νεφρικό σωμάτιο με το εσπειραμένο, το αγκυλωτό και το εμβόλιμο σωληνάριο χρησιμεύουν για την απέκκριση των ούρων, και αποτελούν το νεφρώνα, ο οποίος είναι ανατομική και 16

λειτουργική μονάδα του νεφρού. Τα αθροιστικά σωληνάρια χρησιμεύουν απλώς για την αποχέτευση του ούρου. Κάθε νεφρός, περιέχει περίπου 1-3 εκατομμύρια νεφρώνες.ο διάμεσος συνδετικός ιστός είναι ο ιστός που παρεμβάλλεται ανάμεσα στα ουροφόρα σωληνάρια και μέσα στον οποίο υπάρχουν τα αγγεία και τα νεύρα του νεφρού (Ιωάννης Χατζημπούγιας, 2000). 1.2.1 Νεφρικοί κάλυκες και νεφρική πύελος Οι νεφρικοί κάλυκες, διαιρούνται σε μείζονες και ελάσσονες κάλυκες. Οι ελάσσονες κάλυκες, είναι ινομυώδεις σωλήνες που το ένα τους άκρο βρίσκεται στη θηλή των νεφρικών πυραμίδων και το άλλο ενώνεται με τα άκρα άλλων καλύκων, σχηματίζοντας έναν μείζονα κάλυκα. Οι ελάσσονες κάλυκες είναι συνήθως 9 ενώ οι μείζονες 2-3. Οι μείζονες κάλυκες, διακρίνονται σε άνω-μέσο και κάτω. Το ένα άκρο τους σχηματίζεται από τη συμβολή των ελασσόνων καλύκων, ενώ το άλλο καταλήγει στη νεφρική πύελο. Η νεφρική πύελος, δέχεται την εκβολή των μειζόνων καλύκων και μεταπίπτει στον ουρητήρα. Έχει σχήμα κώνου και εμφανίζει 2 μοίρες, την ενδονεφρική και την εξωνεφρική (Ιωάννης Χατζημπούγιας, 2000). 17

Κεφάλαιο 2 ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ 2.1 Ο καρδιακός κύκλος και η κυκλοφορία του αίματος. Το αίμα μέσω της άνω και κάτω κοίλης φλέβας (η άνω κοίλη φλέβα δέχεται το αίμα από το άνω τμήμα του σώματος, ενώ η κάτω κοίλη φλέβα από κάτω τμήμα του σώματος), φτάνει στην καρδιά και χύνεται στον δεξιό κόλπο. Από τον δεξιό κόλπο δια μέσου της τριγλώχινας βαλβίδας καταλήγει στην δεξιά κοιλία από όπου διάμεσου της πνευμονικής αρτηρίας καταλήγει στους πνεύμονες. Στους πνεύμονες το αίμα αποβάλλει το CO2 και εμπλουτίζεται με O2. Το οξυγονωμένο αίμα με την βοήθεια των 4 πνευμονικών φλεβών επιστρέφει στον αριστερό κόλπο της καρδιάς από όπου εισέρχεται στην αριστερή κοιλία. Στην αριστερή κοιλία, το αίμα εξωθείται στην αορτή και διανέμεται σε ολόκληρο το σώμα.ο καρδιακός κύκλος διαιρείται σε 2 περιόδους, τη συστολική και την διαστολική. Συστολική περίοδος : είναι ο χρόνος που απαιτείται για την συστολή των κοιλιών της καρδιάς και την εξώθηση του αίματος αφενός μεν στους πνεύμονες μέσω της πνευμονικής αρτηρίας και αφετέρου στη γενική αρτηριακη κυκλοφορία μέσω της αορτής. Η ταυτόχρονη σύσπαση των κοιλιών της καρδιάς προκαλεί σύγκλειση των κολποκοιλιακών βαλβίδων, ώστε να εμποδιστεί η επιστροφή του αίματος στους κόλπους, ενώ ταυτόχρονα συμβαίνει διάνοιξη των μηνοειδών βαλβίδων, της πνευμονικής αρτηρίας και της αορτής, ώστε να επιτραπεί η δίοδος του αίματος για τα μεγάλα αυτά αγγεία. Έτσι με την σύγκλειση των κολποκοιλιακών βαλβίδων και την διάνοιξη των μηνοειδών δημιουργείται ο πρώτος καρδιακός τόνος. Διαστολική περίοδος: είναι ο χρόνος κατά τον οποίο οι κοιλίες παύουν να συστέλλονται και οι μηνοειδείς βαλβίδες συγκλείνουν ώστε να εμποδιστεί η επιστροφή του αίματος από τα μεγάλα αγγεία (αορτή και πνευμονική) προς τις κοιλίες (περίοδος αναπαύσεως). Από την σύγκλειση των μηνοειδών βαλβίδων δημιουργείται ο δεύτερος καρδιακός τόνος. Ταυτόχρονα οι κολποκοιλιακές βαλβίδες ανοίγουν και το αίμα από τους κόλπους γεμίζει τις κοιλίες (Χαρατσή Γιωτάκη Ελένη 2010). 18

2.2 Η φυσιολογική αρτηριακη πίεση Κατά τη λειτουργιά της καρδιάς παρουσιάζονται 2 ειδών πιέσεις οι οποίες μετριούνται με το σφυγμομανόμετρο: η συστολική ή μεγάλη πίεση και η διαστολική ή μικρή πίεση. Συστολική ή μεγάλη πίεση είναι η πίεση η οποία ασκείται στο τοίχωμα των αρτηριών κατά τη συστολική περίοδο του καρδιακού κύκλου κατά την οποία η καρδιά συστέλλεται προκειμένου να εκτόξευση αίμα μέσα στις αρτηρίες. Διαστολική ή μικρή πίεση είναι η πίεση η οποία ασκείται στο τοίχωμα των αρτηριών κατά τη διαστολική περίοδο του καρδιακού κύκλου, κατά τη φάση δηλαδή που η καρδιά χαλαρώνει και αναπαύεται μέχρι να ξαναγεμίσει με αίμα (Χαράτση Γιωτάκη Ελένη 2010). 2.3 Το σύστημα ρενίνης αγγειοτενσίνη αλδοστερόνης. Αυτό εξαρτάται από την απελευθέρωση του ενζύμου ρενίνη από τους παρασπειραματοειδής σχηματισμούς των νεφρών. Η απελευθέρωση ενεργοποιείται από την: Μείωση της πίεσης του προσαγωγού αρτηριδίου, μειώσεις στο διηθούμενο νάτριο. Δηλαδή προκαλείται από τη μειώσει της συγκέντρωσης του νατρίου στο πλάσμα ή από τη μείωση της πραγματικής διήθησης,και Τον εθισμό του συμπαθητικού νευρικών ινών των νεφρών.όλα αυτά τα ερεθίσματα είναι ιδιαίτερα σχετικά με τη ρύθμιση του εξωκυττάριου όγκου υγρού και δεδομένου ότι δρουν κατευθείαν ρυθμίζουν τον όγκο του πλάσματος και έτσι επηρεάζουν την πίεση του αίματος. Σε κάθε περίπτωση κάθε μεταβολή η οποία συμβαίνει ανιχνεύεται από τους παρασπειραματοειδής σχηματισμούς στο τοίχωμα των προσαγωγών αρτηριδίων και στα άπω εσπειρωμένα σωληνάρια. Η ρενίνη απελευθερώνεται από τα κύτταρα των παρασπειραματοειδών σχηματισμών και καταλύει τη μετατροπή στο πλάσμα της πρόδρομης μορφής αγγειοτενσινογόνου σε αγγειοτενσίνη Ι. Αυτή ακολούθως μετατρέπεται σε αγγειοτενσίνη ΙΙ από το μετατρεπτικό ένζυμο της αγγειοτενσίνης στην επιφάνεια του αγγειακού ενδοθηλίου. Η αγγειοτενσίνη ΙΙ προάγει την απελευθέρωση της στεροειδούς ορμόνης αλδοστερόνης από τον φλοιό των επινεφριδίων και αυτήν τελικά διεγείρει την επαναρόφηση νατρίου και νερού άπω εσπειραμένα σωληνάρια οδηγώντας σε αύξηση του εξωκυττάριου χώρου και αυξημένη αρτηριακή πίεση. Αυτές οι δράσεις παίρνουν μερικές ώρες να αναπτυχθούν πλήρως. Αν και η αλδοστερόνη μόνο επιδρά στην επαναρόφηση του τελικού 2-3 % της συνολικής ποσότητας του διηθημένου νατρίου, αυτό αντιστοιχεί σε όγκο 5 λίτρων 19