K E O Σ Ο Ε ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΑΜΠΕΛΟΟΙΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Λ. ΡΙΑΝΚΟΥΡ 73, 115 23 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: (210) 6923102 6923291 6928224 FAX: (210) 6981182 e-mail : keosoe@otenet.gr Αθήνα 4 εκεμβρίου 2009 ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΙΟΥΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΑΜΠΕΛΟΟΙΝΙΚΟ ΚΛΑΔΟ Γενικά Ο αμπελοοινικός τομέας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατά συνέπεια ο αντίστοιχος ελληνικός διέπεται από πολύπλοκες και αυστηρές διατάξεις, που στόχο έχουν να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο προστασίας των όρων παραγωγής των οίνων, των δικαιωμάτων στις οινοπαραγωγές περιοχές της ΕΕ, αλλά και να διαμορφώσουν ισότιμους όρους ανταγωνισμού, τόσο μεταξύ των Κρατών-Μελών όσο και μεταξύ των αμπελουργικών περιοχών. Η Ευρωπαϊκή αγορά οίνου έχει έντονα περιφερειακά χαρακτηριστικά, αφού ο κύριος όγκος παραγωγής καταναλώνεται εντός των Κρατών-Μελών, παράλληλα όμως παρατηρείται ένας αυξανόμενος όγκος στις παγκόσμιες συναλλαγές, που έχει σαν αποτέλεσμα να γεννώνται ενδογενείς τάσεις φιλελευθεροποίησης στον ευρωπαϊκό τομέα, που ειδικότερα θα ενδυναμωθούν από το 2015 και μετά, χρονικό σημείο από το οποίο, η φύτευση αμπέλου στο ευρωπαϊκό έδαφος θα είναι ελεύθερη. Με βάση όμως τα σημερινά δεδομένα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οινοπαραγωγές χώρες έχουν δημιουργήσει, εξαιτίας και της απαγόρευσης φυτεύσεων, μια σημαντική υπεραξία στις οινοπαραγωγές περιοχές τους η οποία τελεί υπό καθεστώς προστασίας, μέσω αυστηρών εφαρμοστικών διατάξεων που διέπουν την αλυσίδα ανάπτυξης του προϊόντος, από την αμπελοκαλλιέργεια έως και τη σήμανσή του.
Να σημειωθεί ότι, κατ εφαρμογή των κανονιστικών διατάξεων, παράγονται εθνικές διατάξεις οι οποίες μπορούν να εξειδικεύουν ακόμη επί το αυστηρότερο το κοινοτικό δίκαιο. Ελλάδα Στην Ελλάδα παρατηρείται κατ αρχάς μια σημαντική υστέρηση στην παραγωγή νομοθετικού περιεχομένου κατ εφαρμογή του κοινοτικού εφαρμοστικού πλαισίου. Είναι ενδεικτικό ότι σήμερα ισχύουν νόμοι του 1969 οι οποίοι ουδέποτε προσαρμόστηκαν στους εκάστοτε εκδιδόμενους κανονισμούς. Είναι συνεπώς προφανές ότι υπάρχει άμεση ανάγκη προσαρμογής του απηρχαιωμένου εθνικού νομοθετικού πλαισίου, στο ισχύον πλαίσιο των κανονισμών της Ε.Ε. Όμως παρά την ύπαρξη αυστηρού κοινοτικού πλαισίου, ανεξάρτητα από το εάν διατίθενται κοινοτικοί πόροι κατ εφαρμογήν του ή όχι, κυρίως εξαιτίας της φύσης και των δομών της ελληνικής περιφερειακής διοίκησης, η κοινοτική νομοθεσία δεν εφαρμόζεται πλήρως από το ελληνικό κράτος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, επί σειρά δεκαετιών, να εγκατασταθεί ένα σύστημα στην αγορά οίνου, που δεν υπακούει στις αρχές του υγιούς ανταγωνισμού, με άμεσες συνέπειες σε αυτή καθεαυτή την αξία και την υπεραξία του προϊόντος, που αντικατοπτρίζεται, άλλωστε στη σύγκριση σχετικών μεγεθών στην ΕΕ (Ελλάδα: 2,1% παραγωγή 0,3% αξία, το χαμηλότερο αμπελουργικό εισόδημα στην ΕΕ των 15,- στοιχεία Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2007). Αδύνατα σημεία Στην προσπάθεια αποτύπωσης και ιεράρχησης των αδυναμιών, θα μπορούσε κανείς να υπεισέλθει σε μια διαδικασία SWOT analysis, γεγονός το οποίο δεν είναι εφικτό στην παρούσα φάση για τον πρωτογενή τομέα. Ο συνδυασμός όμως των ισχυουσών κοινοτικών διατάξεων που απορρέουν από τον βασικό κανονισμό (ΕΚ) 479/08 (για την κοινή οργάνωση της αμπελοοινικής αγοράς) και τους εφαρμοστικούς ΚΑΝ(ΕΚ) 555/08 και ΚΑΝ(ΕΚ) 436/09, καταδεικνύει εν πρώτοις τις αδυναμίες και, σαν αποτέλεσμά τους, τις παθογένειες του τομέα, που επιγραμματικά συνοψίζονται στα εξής: Αμπελουργικό Μητρώο Πρωτογενής τομέας Παρά τις συνεχείς και αυτοτελείς χρηματοδοτήσεις για σύνταξη του αμπελουργικού Μητρώου, σήμερα δε μπορεί να ισχυριστεί κανένας ότι: 2
Η αξιοπιστία του υφιστάμενου Μητρώου είναι σοβαρή Οι μεταβολές στο Μητρώο, επικαιροποιούνται άμεσα Το Μητρώο, όπως έχει, είναι εργαλείο και μάλιστα βασικό για να: o ελέγχονται οι παράνομες-παράτυπες φυτεύσεις o ελέγχονται οι δηλούμενες συγκομιδές από τους καλλιεργητές o διενεργούνται διαδικασίες ιχνηλασιμότητας του προϊόντος οίνου όταν πρόκειται για οίνους ΠΟΠ ή ΠΓΕ o διενεργούνται διασταυρωτικοί έλεγχοι μεταξύ των δηλώσεων συγκομιδής των αμπελοκαλλιεργητών και των δηλώσεων παραγωγής των οινοποιείων o εφαρμόζονται πολιτικές στην αμπελοκαλλιέργεια, που να στοχεύουν στην ποιοτική αναδιάρθρωση του ελληνικού αμπελώνα, όχι μόνο ως προς τις ποικιλίες, αλλά και πολιτικές αναδασμού και συγκέντρωσης γαιών, βασικό μειονέκτημα των ελληνικών διαρθρώσεων Να τονισθεί ότι σήμερα η κοινοτική νομοθεσία προβλέπει την ταυτοποίηση του Αμπελουργικού Μητρώου με το ΟΣΔΕ, που διαχειρίζεται τα δικαιώματα Ενιαίας Ενίσχυσης για τα οινοστάφυλα αλλά δεν έχει τις πληροφορίες του Αμπελουργικού Μητρώου (νομιμότητα φύτευσης κλπ). Επίσης θα πρέπει να ληφθεί υπ όψιν ότι, στον κανονισμό για τα Μητρώα, το Κράτος-Μέλος προτρέπεται από την Commission να προβαίνει σε δημιουργία ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων, ώστε να διασταυρώνονται ηλεκτρονικά τα στοιχεία των δηλώσεων του Αμπελουργικού Μητρώου με αυτά των δηλώσεων των οινοποιείων. Σύμφωνα με τον τελευταίο κανονισμό ΚΑΝ(ΕΚ) 436/09, η Δήλωση συγκομιδής θα αποτελεί ετήσιο στοιχείο πληροφορίας του Αμπελουργικού μητρώου στην καρτέλα του αμπελουργού. Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να επιβληθεί η υποβολή Δηλώσεων Συγκομιδής, που ούτως ή άλλως είναι υποχρεωτική, με απαρέγκλιτη προϋπόθεση την διασταύρωσή της, με ηλεκτρονικό τρόπο κυρίως, με τις αναλυτικές δηλώσεις παραγωγής των οινοποιείων. Συνακόλουθα είναι απολύτως απαραίτητο να ελέγχεται η δυναμικότητα παραγωγής μιας έκτασης με συγκεκριμένο κωδικό αμπελοτεμαχίου με βάση, κυρίως, την θεσμοθετημένη απόδοση (όταν προβλέπεται) των ποικιλιών που είναι εγκατεστημένες στο αμπελοτεμάχιο. Έτσι θα αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά, σε συνδυασμό και με τις προϋποθέσεις που παρατίθενται στο επόμενο θέμα,με τίτλο << Μεσίτες >>, η διαδικασία «ξεπλύματος» παράνομα διακινούμενων σταφυλιών, με έκδοση εικονικών τιμολογίων ( χωρίς την αναγραφή ποικιλίας ή με ψευδή αναγραφή ποικιλίας ), τα οποία 3
εμφανίζουν ποσότητες κατά πολύ μεγαλύτερες της δυναμικότητας της εν λόγω έκτασης, που κατέχει ένας αμπελουργός. Η «συμμετοχή» του αμπελουργού στο κύκλωμα αυτό, εξηγείται από την ωφέλεια που απολαμβάνει, εξαιτίας της μεγαλύτερης επιστροφής του ΦΠΑ επί του εικονικού Τιμολογίου Αγοράς, με ταυτόχρονη ζημιά του Ελληνικού Δημοσίου. Η πρακτική αυτή, εφαρμόζεται κυρίως στις περιοχές παραγωγής σταφυλιών τριπλής χρήσης (νωπή, αποξηραμένη, οινοποιίας), όπου επιδοτημένα σταφύλια για σταφιδοποίηση (ήδη εδώ και ένα έτος έχει αποσυνδεθεί η επιδότηση, από την παραγωγή) «εισρέουν» στον οινοποιητικό τομέα. Τα αμπελοτεμάχια για παραγωγή σταφίδας, είναι καταγεγραμμένα με ειδικό κωδικό στο Ο.Σ.Δ.Ε. και δεν ταυτίζονται με κανένα αντίστοιχο κωδικό αμπελοτεμαχίου παραγωγής οινοσταφύλων, αφού αφ ενός η ποικιλία μπορεί να έχει δυνατότητα να δώσει προϊόντα τριών χρήσεων, από την φύση της, αφ ετέρου το αμπελοτεμάχιο έχει την υποχρέωση να παράγει μόνο για μια χρήση. Στην περίπτωση της σταφιδοποίησης το αμπελοτεμάχιο έχει λάβει δικαιώματα Ενιαίας Ενίσχυσης και για το λόγο αυτό επιδοτείται. Από την πλευρά της ΚΟΑ Οίνου, ισχύουν αντίστοιχες διατάξεις, σύμφωνα με τις οποίες το αμπελοτεμάχιο με διακεκριμένο κωδικό αμπελοτεμαχίου έχει «αδειοδοτηθεί» να παράγει σταφύλια προς οινοποίηση, δεδομένης της απαγόρευσης φυτεύσεων. Η είσοδος στον τομέα οίνου, σταφυλιών τριπλής χρήσης «προσκρούει» στην υφιστάμενη απαγόρευση φυτεύσεων και στην απαγόρευση αύξησης του αμπελουργικού δυναμικού για κάθε Κράτος-Μέλος, που προβλέπει και ο νέος ΚΑΝ(ΕΚ) 479/08 για την ΚΟΑ της αμπελοοινικής αγοράς. Κατά συνέπεια, όλα τα επιδοτημένα σταφύλια τριπλής χρήσης δυο νομών της χώρας (Κορινθίας και Ηρακλείου Κρήτης) εισρέουν στον οινικό τομέα παράνομα και, κατά κανόνα, με χαμηλές τιμές που επηρεάζουν ευθέως και τις τιμές των οινοσταφύλων. Αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής στην αγορά σταφυλιού είναι οι παραγωγοί σταφυλιών τριπλής χρήσης να απολαμβάνουν αυξημένο εισόδημα, αφού εισπράττουν την επιδότηση και επί πλέον την αγοραία τιμή, έστω κι αν αυτή (και για τον λόγο ότι είναι «επί πλέον») είναι χαμηλή, ενώ οι παραγωγοί οινοσταφύλων εξαναγκάζονται (εξ αιτίας της κακώς εννοούμενης ελεύθερης αγοράς),«να αποδεχθούν» χαμηλές τιμές, εξαιτίας της διάθεσης στην αγορά πρώτης ύλης, που προέρχεται από σταφύλια τριπλής χρήσης σε ανταγωνιστικότερη τιμή. Το κύκλωμα ολοκληρώνεται όταν, με βάση τα εικονικά τιμολόγια, που εκδίδονται και στο όνομα αμπελουργών που διαθέτουν αμπελοτεμάχια με οινοποιήσιμες ποικιλίες,τα οινοποιεία «καλύπτουν» τις παράνομες ποσότητες σταφυλιών τριπλής χρήσης, που έτσι 4
«βαφτίζονται» και ως σταφύλια προερχόμενα, ακόμη και από ζώνες ΟΠΑΠ. Γενικότερα στον τομέα αυτό η απουσία ελέγχων είτε της προέλευσης σταφυλιών, είτε της διακίνησης οίνων από τις κατά τόπους ΔΑΑ/Γεωργίας έχει τα ακόλουθα αποτελέσματα: παράνομη χρήση ποσοτήτων σταφυλιών που απαγορεύεται να οινοποιηθούν παράνομη διακίνηση εισαγόμενων οίνων, οι οποίοι είτε αναμειγνυόμενοι, είτε αυτούσιοι, σημαίνονται ως ελληνικοί παράνομες φυτεύσεις, το προϊόν των οποίων διακινείται στην αγορά χωρίς εμπόδια απαξίωση της πρώτης ύλης ελληνικής προέλευσης απαξίωση του προϊόντος οίνου που, στο μεγάλο του όγκο, διακινείται και πωλείται ως προϊόν χαμηλής αξίας και ανάλογης τιμολογιακής πολιτικής χωρίς να αναπαράγει την ιδιαιτερότητα του ελληνικού αμπελώνα. αθέμιτο ανταγωνισμό βάσει κόστους, δεδομένου ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου (ιδιωτικές και συνεταιριστικές) αναζητούν πηγές μείωσης του κόστους, από απαγορευμένους ή εξωθεσμικούς χώρους (ποικιλίες διπλής, τριπλής χρήσης, απόρρογα, εισαγωγές, χρήση οινοστάφυλων εκτός περιοχών η και ποικιλιών ΟΠΑΠ ως ΟΠΑΠ κλπ). επιβολή καθ έτος υψηλότατων προστίμων από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, λόγω ακριβώς των παραβάσεων που αποκαλύπτονται. Η διενέργεια ελέγχων στον τομέα αυτό, μέσω ενός ανεξάρτητου και εκτός ΔΑΑ/Γεωργίας οργάνου ελέγχων, θα μπορούσε να απαλείψει το πρόβλημα του αθέμιτου ανταγωνισμού σε μεγάλη έκταση και στα επόμενα στάδια ανάπτυξης του προϊόντος, με την προϋπόθεση ότι θα πραγματοποιούνται και δειγματοληπτικοί έλεγχοι την περίοδο διακίνησης των σταφυλιών. Στο σημείο αυτό οφείλουμε να διακρίνουμε, ότι οι δυο περιοχές που προαναφέραμε (Κόρινθος και Ηράκλειο Κρήτης) δεν συμβάλλουν με τον ίδιο τρόπο στο πρόβλημα. Στο Ηράκλειο Κρήτης, η ποικιλία Σουλτανίνα, εξάγεται σε μεγάλες ποσότητες ως θειωμένο γλεύκος και συνεπώς, δεν δημιουργεί αθέμιτο ανταγωνισμό στην ελληνική αγορά για τις ποσότητες αυτές. Σημαντικότερη όμως παράμετρος είναι, ότι οι συνεταιριστικές οργανώσεις του νομού καταβάλλουν υψηλότερες τιμές και απ αυτές, που καταβάλλονται σε αμπελουργικές περιοχές παραγωγής αμιγών οινοσταφύλων. Δεν είναι άλλωστε λίγες οι φορές, που οι τιμές καθοδηγούνται ανοδικά εξαιτίας 5
του ορισμού υψηλής τιμής της ποικιλίας Σουλτανίνας που καθόρισαν οι συνεταιρισμοί του νομού Ηρακλείου. Ενδεικτικό παράδειγμα η περσινή συγκομιδή, που καθορίστηκε στα 0,30 / kg, αλλά και η φετινή που ενώ καθορίστηκε στα 0,18 / kg, σε άλλες περιοχές π.χ. στην περιοχή της Βοιωτίας, τιμή για την ποικιλία Σαββατιανό, ορίστηκε στα 0,15 / kg. Τις τιμές βέβαια των συνεταιρισμών είναι αμφίβολο, εάν τις ακολουθούν οι έμποροι σταφυλιών στην Κρήτη. Σε αντίθεση με το νομό Ηρακλείου, στο νομό Κορινθίας, οι ποικιλίες Κορινθιακή σταφίδα και Σουλτανίνα, εισρέουν στον οινικό τομέα, σε πολύ χαμηλότερες τιμές (φέτος 0,08-0,10 / kg) δημιουργώντας ιδιαίτερα προβλήματα στην αγορά, όταν μάλιστα γίνονται και αντικείμενο εμπορίας ως οίνοι ΟΠΑΠ. Τέλος και επειδή, οι πρακτικές αυτές αφορούν αγροτικούς πληθυσμούς, θα πρέπει να εξετασθεί η προοπτική, οι ποικιλίες διπλής και τριπλής χρήσης, να οδηγούνται σε απόσταξη και το οινόπνευμα που παράγεται από αυτήν, να χρησιμοποιείται για την παραγωγή, ενός κατ όνομα και μόνο ελληνικού προϊόντος, που είναι το Ούζο. Είναι γεγονός σήμερα ότι, ένα παραδοσιακό ελληνικό προϊόν όπως είναι το Ούζο, παρασκευάζεται από πρώτη ύλη, που σε ποσοστό 99,9% είναι εισαγόμενη (αλκοόλη). Δεδομένου ότι η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να καταθέσει «Τεχνικό Φάκελο» με τα χαρακτηριστικά του προϊόντος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι αναγκαίο να προβλεφθεί ότι το Ελληνικό Ούζο, θα πρέπει να παράγεται, από γεωργικής προέλευσης αλκοόλη τουλάχιστον ελληνική. Είναι απαράδεκτο να θεωρούμε το Ούζο ελληνικό προϊόν, όταν στο προϊόν αυτό δεν υπάρχει καμία ελληνική πρώτη ύλη. Προκειμένου να υπάρξει ομαλότητα στην ελληνική αγορά, θα μπορούσε να προβλεφθεί, ότι η παραγωγή Ούζου, θα πραγματοποιείται χρησιμοποιώντας ένα ποσοστό αλκοόλης, αμπελοοινικής προέλευσης. Η πολιτική αυτή επιδίωξη, εδραιώνεται και από την ανάγκη επιστροφής στην παραδοσιακή φύση του προϊόντος, το οποίο άρχισε να παράγεται στην Ελλάδα από αμπελοοινικής προέλευσης αλκοόλη (π.χ. ΟΥΖΟ ΤΥΡΝΑΒΟΥ). Σήμερα έχουν αντιστραφεί οι όροι παραγωγής, με αποτέλεσμα, να πριμοδοτούμε την εισαγωγή αλκοόλης, εις βάρος των ελληνικών γεωργικών προϊόντων και ταυτόχρονα να παραπλανούμε βάναυσα τον έλληνα καταναλωτή, ο οποίος θεωρεί ότι καταναλώνει ελληνικά προϊόντα. Βέβαια το προϊόν αυτό, δεν ανήκει στο πεδίο ευθύνης του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και απαιτείται, ισχυρή πολιτική βούληση, ώστε ν ανατραπεί το status που επικρατεί στην αγορά και αφορά και συμφέροντα πολυεθνικών εταιρειών. Το Ούζο, αντιμετωπίζει ανταγωνιστικά 6
προϊόντα όπως το ελληνικό τσίπουρο και τα εισαγόμενα αλκοολούχα ποτά, αλλά επ ουδενί παράγει συμφέροντα, που συμβαδίζουν με την δημιουργία προστιθέμενης αξίας ελληνικού προϊόντος. Η πρόβλεψη συνεπώς της χρήσης αλκοόλης ελληνικής αλλά και αμπελοοινικής προέλευσης θα δώσει διέξοδο, ταυτόχρονα σε πολλούς κλάδους της αγροτικής παραγωγής, θα δημιουργήσει πεδίο αγροτικής δραστηριότητας, εστίες απασχόλησης, αλλά κυρίως προστιθέμενη αξία, που ξεκινάει από τον πρωτογενή τομέα και καταλήγει στον καταναλωτή. Μεσίτες Μεγάλο όγκο της σταφυλικής παραγωγής, μη συνεταιρισμένοι κυρίως αμπελουργοί, τον παραδίδουν σε μεσίτες (εμπόρους), οι οποίοι με τη σειρά τους μεταπωλούν την πρώτη ύλη σε οινοποιεία. Τα οινοποιεία αυτά πολλές φορές γίνονται προθάλαμοι (πλυντήρια) μεταποίησης της πρώτης ύλης σε οίνο, ο οποίος θα μεταπωληθεί σε τρίτα οινοποιεία, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η ιχνηλασιμότητα της πρώτης ύλης. Οι μεσίτες είναι υποχρεωμένοι από την ΚΟΑ Οίνου, να υποβάλλουν σε αναλυτικές καταστάσεις, μέσω των δηλώσεων συγκομιδής για τις παραλαβές από τους αμπελουργούς (Δηλώσεις Εμπορίας). Η δήλωση συγκομιδής έχει προβλεπόμενα πεδία, του κωδικού αμπελοτεμαχίου και την ποικιλία. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονισθεί η συνυπευθυνότητα του οινοποιού, όταν αγοράζει σταφύλια από μεσίτες, αφού και ο οινοποιός πρέπει να διασφαλίζει, την ιχνηλασιμότητα της πρώτης ύλης, ειδικά όταν από αυτήν παράγονται οίνοι, είτε με γεωγραφική ένδειξη, είτε ποικιλιακοί. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι υποχρεώσεις των μεσιτών δεν εκπληρώνονται ως προς τις κανονιστικές διατάξεις, αλλά το «κακό» δε σταματάει εδώ. Οι περισσότεροι μεσίτες, εκδίδουν τιμολόγια προς τους αμπελουργούς με αναγραφή γενικόλογη στο πεδίο του είδους: λευκά ή ερυθρά σταφύλια. Η περιγραφή αυτή είναι παράνομη, γιατί δεν εκπληρώνει, ούτε την υποχρέωση του άρθρου 24 του ΚΑΝ(ΕΚ) 479/08, για παραγωγή σταφυλιών στο κοινοτικό έδαφος, ποικιλιών του γένους Vitis vinifera. Όμως η γενίκευση αυτή καλύπτει, όλες τις περιπτώσεις παράνομης διακίνησης σταφυλιών είτε από παράνομα φυτεμένους αμπελώνες, είτε από ποικιλίες διπλής τριπλής χρήσης, είτε από ποικιλίες που δεν είναι ταξινομημένες σε ένα νόμο, είτε ακόμη είναι υβριδικές και συνεπώς εκτός είδους Vitis vinifera. Μέσω των μεσιτών διακινείται συνεπώς ο μεγαλύτερος όγκος της παράνομης εισαγωγής σταφυλιών στον αμπελοοινικό τομέα και γι αυτό ο 7
κλάδος τους ονομάζει ως «πλυντήρια μαύρων σταφυλιών» τα οποία τις περισσότερες φορές καταλήγουν μετά από δαιδαλώδη διαδρομή σε μεγάλες οινοποιητικές μονάδες. Το κόστος της πρώτης ύλης είναι τόσο χαμηλό που δε μπορούν να το ανταγωνιστούν, τα ταξινομημένα οινοστάφυλα και επιπροσθέτως συμβάλλει στη διακίνηση οίνων στην αγορά, σε τιμές που δημιουργούν αμφιβολίες για το εάν το προϊόν είναι οίνος (π.χ. 2,5 ο ασκός των 5 lt). Προκειμένου να κατασταλεί η πρακτική αυτή, απαιτείται να εφαρμοσθούν οι κοινοτικές και οι εθνικές διατάξεις (Κ.Β.Σ.) ώστε στο τιμολόγιο αγοράς όλων των κατηγοριών να περιλαμβάνονται οι υποχρεωτικές αναφορές όπως : 1. ο κωδικός αμπελοτεμαχίου από τον οποίο, προέρχονται τα σταφύλια και θα είναι ο ίδιος με αυτόν της δήλωσης συγκομιδής 2. η κατηγορία των σταφυλιών για οίνο ΟΠΑΠ, Τοπικό Οίνο, ποικιλιακό οίνο ή απλό οίνο. 3. η ποικιλία, η οποία μπορεί να ελεγχθεί ως σύννομα φυτεμένη με βάση τον κωδικό αμπελοτεμαχίου. Για τους λόγους αυτούς επιβάλλεται στην υποβαλλόμενη από τους αμπελουργούς, Δήλωση Συγκομιδής να ελέγχονται και να επισυνάπτονται τα τιμολόγια αγοράς σταφυλιών των οινοποιών. Απαραίτητη προϋπόθεση και στο σημείο αυτό είναι, ο έλεγχος κατά την διακίνηση σταφυλιών από μεικτά συνεργεία την εποχή του τρύγου,που θα έχουν την δυνατότητα να διακρίνουν τις ποικιλίες σταφυλιών μεταξύ τους ( π.χ Αγιωργήτικο ή Κορινθιακή σταφίδα Βηλάνα ή σουλτανίνα ), και η συλλειτουργία των ελέγχων, σε όλα τα επόμενα στάδια εντός του οινοποιείου, αλλά και στην αγορά. Η επιβολή αυστηρότατων ποινών,στους παραβιάζοντες τις παραπάνω υποχρεώσεις,θα απέτρεπε την οικονομική,αλλά και τη φυσική νοθεία του προϊόντος. Μεταποίηση και Αγορά 8
Ακρογωνιαίος λίθος της φιλοσοφίας και κατ εξέλιξη του marketing παραγωγής οίνων στην ΕΕ και στην Ελλάδα αποτελεί η προέλευση, είτε οίνων ΟΠΑΠ, είτε τοπικών οίνων. Το ίδιο ισχύει και για τις ποικιλίες οι οποίες μαζί με την προέλευση σημαίνονται στις ετικέτες. Οι προαναφερθείσες αδυναμίες στον πρωτογενή χώρο της παραγωγής «εισρέουν» ως ωστικό κύμα στο χώρο των οινοποιείων και καταλήγουν στον καταναλωτή. Εάν εξαιτίας ενός αναξιόπιστου Αμπελουργικού Μητρώου, δεν είναι δυνατόν να διασταυρωθεί το αμπελοτεμάχιο και κατά συνέπεια η πρώτη ύλη που παρήγε,η μεταποίησή της σε οίνο, η τυποποίηση και στη συνέχεια η σήμανση και η διάθεσή στην αγορά με τη μορφή οίνου,είναι φυσικό η αδυναμία παρακολούθησης όλων των σταδίων ανάπτυξης του προϊόντος να δημιουργεί μεγάλα περιθώρια οικονομικής και φυσικής νοθείας. Και στο σημείο αυτό η κοινοτική και εθνική νομοθεσία προβλέπει συγκεκριμένους μηχανισμούς ελέγχου (συνοδευτικά έγγραφα μεταφοράς και βιβλία που τηρούνται στον αμπελοοινικό τομέα ΚΑΝ(ΕΚ) 436/2009. Παρ ότι η φιλοσοφία των παραστατικών και των βιβλίων, παραπέμπει στην διενέργεια ελέγχου τύπου «κλειστής αποθήκης» κατά το πρότυπο των ελέγχων του υπουργείου Οικονομικών βάσει του ΚΒΣ, οι ανωτέρω έλεγχοι βρίσκονται στην αρμοδιότητα των Διευθύνσεων Αγροτικής Ανάπτυξης Γεωργίας και προβλέπεται να διενεργούνται από γεωπόνους!!! Τέτοιοι έλεγχοι ουδέποτε πραγματοποιούνται και πολλές φορές, με την ανοχή όλων των προηγούμενων πολιτικών ηγεσιών του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, «δημιουργούν χώρο» για οικονομική τουλάχιστον νοθεία του προϊόντος, στην κατεύθυνση της διαφορετικής σήμανσης του προϊόντος σε σχέση με το πραγματικό περιεχόμενό του. Παράλληλα στην Ελλάδα απουσιάζει και κάθε μηχανισμός πιστοποίησης των ΠΟΠ και των ΠΓΕ για τους οίνους και στο σημείο αυτό θα έπρεπε να εξετασθεί η συμβολή είτε του ΟΠΕΓΕΠ είτε του ΕΦΕΤ. Προκειμένου ν αντιμετωπισθεί το κενό, που έχει ήδη δημιουργηθεί στους ελέγχους στον μεταποιητικό τομέα και στην αγορά, θα πρέπει να συγκροτηθεί σώμα ειδικών ελεγκτών για τον αμπελοοινικό τομέα με άριστη γνώση της αμπελοοινικής νομοθεσίας και των ελεγκτικών διαδικασιών. Επιπρόσθετα θεωρείται απαραίτητο να επανασυσταθεί η Επιτροπή Ελέγχου ετικετών, για τον έλεγχο της νομιμότητάς τους. 9
Να επισημανθεί ότι όσα οργανωμένα οινοποιεία έχουν συστήσει φορολογικές αποθήκες υφίστανται ελέγχους βασισμένους στον τελωνειακό κώδικα, από τα οικεία τελωνεία. Ακόμη όμως και οι έλεγχοι αυτοί, που αφορούν τα συμφέροντα του Δημοσίου για την απόδοση του ΕΦΚ και του ΦΠΑ, είναι ποσοτικοί κατ είδος και δεν εξαντλούν το αντικείμενο ελέγχου, σε βάθος. Σε καμιά περίπτωση δεν γίνεται συσχετισμός του έτοιμου προϊόντοςκρασιού με την α ύλη προέλευσής του τα σταφύλια. Το ενδιαφέρον του τελωνείου ξεκινάει από την ώρα που εμφανίζεται στην αποθήκη το κρασί. Δεν θα μπορούσε να είναι και διαφορετικά αφού τα πριν από το κρασί στάδια σταφύλια, γλεύκος κλπ δεν εμπίπτουν σε ΕΦΚ και επομένως δεν περιλαμβάνονται στο ενδιαφέρον της φορολογικής αποθήκης. Στο σημείο αυτό πρέπει να σταθμίσουμε και το ότι στην Ελλάδα δεν έχει λειτουργήσει ο θεσμός των διεπαγγελματικών οργανώσεων στην κατεύθυνση, των πιστοποιήσεων και του ελέγχου των διαδικασιών, δικαιωμάτων σήμανσης, Ονομασιών Προέλευσης ή Γεωγραφικών Ενδείξεων. Είναι ερευνητέο, εάν ένας Οργανισμός Οίνου, κατά το πρότυπο του ΕΛΟΓΑΚ, θα μπορούσε, κυρίως μέσω της υποβολής ισοζυγίων οίνου, να ασκήσει αποτελεσματικούς και σε βάθος ελέγχους στα οινοποιεία. Ενδοκοινοτική κυκλοφορία οίνων εισαγωγές Η ενδοκοινοτική κυκλοφορία οίνων, δεν υπόκειται σε περιορισμούς, παρά μόνο σε αυτούς που αφορούν τις προβλεπόμενες διατυπώσεις κατά την είσοδο στη χώρα προορισμού, αλλά και την σήμανσή τους. Όσον αφορά τα συσκευασμένα προϊόντα, δεν τίθεται πρόβλημα όσον αφορά τις διατυπώσεις στο ελληνικό έδαφος, αλλά και την σήμανσή τους, η οποία πρέπει να ακολουθεί το κοινοτικό δίκαιο [ΚΑΝ(ΕΚ) 605/2009]. Όσον αφορά τα χύδην προϊόντα (παραδόσεις με βυτίο), τα συνοδευτικά έγγραφα ελέγχονται από το τελωνείο, χωρίς ταυτόχρονη ειδοποίηση της κατά τόπους ΔΑΑ/ Γεωργίας και από τη στιγμή που εισέρχονται σε ελληνικό έδαφος είτε παραδίδονται εντός του νομού ευθύνης της ΔΑΑ/ Γεωργίας, είτε διακινούνται σε άλλο νομό, παύουν να ελέγχονται και ως προς την παραλαβή στην έδρα του οινοποιείου, αλλά κυρίως ως προς την περαιτέρω διαχείριση και διακίνηση του οίνου,ως προς τη συσκευασία και τη σήμανσή του. Το τελωνείο, ενημερώνει την ΕΣΥΕ, για στατιστικούς λόγους, αλλά οι υπηρεσίες των καθ ύλην, αρμόδιων υπουργείων για το προϊόν (υπηρεσίες, υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και ΔΑΑ/ 10
Γεωργίας), αγνοούν κάθε διακίνηση, οίνων που αποκτούνται ενδοκοινοτικά. Είναι συνεπώς απολύτως απαραίτητο, με ευθύνη του Τελωνείου ή και της ΕΣΥΕ, να ενημερώνονται ταυτόχρονα και η κεντρική υπηρεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων αλλά και οι ΔΑΑ/ Γεωργίας του τόπου εισόδου αλλά και τελικού προορισμού, για τους οίνους που εισέρχονται στο ελληνικό έδαφος, ώστε να προβαίνουν σε υποχρεωτικούς ελέγχους. Η απουσία ελέγχων αποθήκης στα οινοποιεία, συμβάλλει στην απόλυτη διευκόλυνση των εισαγωγέων ώστε ν αναμειγνύουν τους εισαγόμενους οίνους χαμηλής τιμής (0,23 /lt 0,28 /lt) με ελληνικούς και την διάθεσή τους στην αγορά,ως ελληνικούς. Ερευνητέα είναι, αλλά εκτός πεδίου του παρόντος η δυνατότητα πωλήσεων από κοινοτικές χώρες οίνων σε τέτοιο επίπεδο τιμών. Εισαγωγείς Τρίτων Χωρών πάντως κάνουν μνεία, για οίνους που προέρχονται από την Β. Αφρική ή την Χιλή, Αργεντινή, αλλά και για κοινοτικούς οίνους οι οποίοι, εμπλουτίζονται με ζάχαρη αφού πρώτα έχει γίνει προσθήκη νερού. Για τις εισαγωγές από Τρίτες Χώρες χύδην οίνων ισχύουν όμοια. Στην κατεύθυνση καταστολής αυτών των πρακτικών νοθείας του προϊόντος και του ανταγωνισμού, η συγκρότηση σώματος ειδικών ελεγκτών για τον αμπελοοινικό τομέα για τον ενδελεχή έλεγχο των οινοποιείων αποτελεί μονόδρομο. Μάλιστα η ΚΕΟΣΟΕ και στο παρελθόν είχε προτείνει, να υφίσταται αποκλειστικό και αμετάκλητο έλεγχο κάθε οινοποιητική επιχείρηση, που προβαίνει σε ενδοκοινοτικές αποκτήσεις οίνων ή εισαγωγές, άπαξ του χρόνου ή περισσότερο, προκειμένου να ελέγχεται ο τρόπος διάθεσης και σήμανσης του προϊόντος. Μια επιπλέον δυνατότητα, που παρέχεται από τον καινούργιο κανονισμό, είναι και η ενεργοποίηση του ΥΠΑΑΤ στην κατεύθυνση λήψης πληροφοριών, από τα υπουργεία των άλλων Κρατών-Μελών, για την κυκλοφορία οίνων (εξαγωγές) σε είδος, ποσότητα και αποδέκτη. Παράλληλα το ΥΠΑΑΤ θα μπορούσε, να συνεργασθεί με το ΚΕΠΥΟ και να λάβει τα στοιχεία δηλώσεων των επιχειρήσεων που υποβάλλουν δηλώσεις INTRASTAT, οι οποίες περιλαμβάνουν τις εισαγωγές πάνω από ένα ύψος συναλλαγών (κατώφλι εξομοίωσης). Στο παρελθόν η ΚΕΟΣΟΕ ζήτησε από το υπουργείο Οικονομικών τις πληροφορίες αυτές, αλλά προσέκρουσε στον ιδιωτικό χαρακτήρα της νομικής προσωπικότητάς της. 11
Εστίαση Στην αγορά ένα από τα βασικά προβλήματα που δημιουργούνται, εκτός των προαναφερθέντων, είναι οι υψηλές τιμές εστίασης και η αδιαφάνεια κατά την διάθεση χύμα οίνων. Οι υψηλές τιμές εστίασης των εμφιαλωμένων οίνων κατ ουσίαν ωθούν τον καταναλωτή στην κατανάλωση χύμα οίνων. Το αποτέλεσμα αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις ο πολλαπλασιασμός της αρχικής τιμής (περισσότερο και από δέκα φορές) δεν αποτελεί φαινόμενο αισχροκέρδειας. Η συνεργασία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με το Υπουργείο Οικονομίας (υπουργείο στο οποίο υπάγεται πλέον το υπουργείο Ανάπτυξης ), είναι απαραίτητη για να διερευνηθεί το νομικό πλαίσιο, βάσει του οποίου, πότε, ακόμη και στην ελεύθερη αγορά, υπάρχει υπέρβαση της έννοιας του νόμιμου κέρδους με αποτέλεσμα την αισχροκέρδεια. Η αδιαφάνεια, όταν πρόκειται για κατανάλωση οίνων «σε καράφα», έγκειται στο ότι ο καταναλωτής στα σημεία εστίασης ουδέποτε γνωρίζει την προέλευση του προϊόντος που καταναλώνει το οποίο προτείνεται πχ ως ντόπιο ή της συγκεκριμένης ποικιλίας, παρ ότι η νομοθεσία για τη σήμανση των περιεκτών κάτω των 60 lt είναι σαφής. Για την αντιμετώπιση θεμάτων παραπλάνησης ή ενημέρωσης του καταναλωτή είναι αναγκαίο στους τιμοκαταλόγους των σημείων εστίασης, υποχρεωτικά ν αναγράφεται είτε η προέλευση και η ποικιλία, είτε ο παραγωγός του προϊόντος, είτε και τα δυο, ώστε να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ιχνηλασιμότητας και ελέγχου,που αφορούν την πληροφόρηση,την ασφάλεια του καταναλωτή και την ανάπτυξη θεμιτού ανταγωνισμού στην αγορά. Όσον αφορά τις τιμές που καταβάλλονται από τον καταναλωτή στα σημεία εστίασης για τους χύμα οίνους, διαπιστώνεται η ίδια αν όχι δυσμενέστερη πρακτική που εφαρμόζεται στους εμφιαλωμένους οίνους και έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια κάθε έννοιας επιχειρηματικής δραστηριότητας στην κατεύθυνση του νόμιμου κέρδους. Είναι ενδεικτικό ν αναφερθεί ότι στο χονδρεμπόριο η τιμή πώλησης ανά Lt οίνου σε bag in box, κυμαίνεται από 0,35-0,45 ενώ ο καταναλωτής για το ίδιο προϊόν καταβάλλει μέχρι και 8-10 / lt στα σημεία εστίασης. 12
Να ληφθεί υπ όψιν ότι άνω του 50% της ελληνικής οινοπαραγωγής διακινείται με τη μορφή χύδην οίνων και καταλήγει, ακόμη και σε λαϊκές αγορές συσκευασμένο σε pet, χωρίς καμία ένδειξη. Μεγάλη συμβολή στην διακίνηση αυτών των προϊόντων έχουν και τα ευκαιριακά οινοποιεία (πατητήρια) που λειτουργούν την εποχή του τρύγου και μάλιστα, δεν είναι καταγεγραμμένα. Απαιτείται συνεπώς η πλήρης καταγραφή των οινοποιείων, προκειμένου να ελέγχεται η νομιμότητα της λειτουργίας τους και η τήρηση των υποχρεώσεών τους, που απορρέουν από την ΚΟΑ Οίνου. Είναι γνωστό ότι οινοποιεία αυτού του είδους «ξεπλένουν» τα παράτυπα/παράνομα διακινούμενα σταφύλια. Για το σκοπό αυτό η ΚΕΟΣΟΕ, μέσω της ΕΔΟΑΟ, έχει ζητήσει από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων την έκδοση μιας ειδικής άδειας παραγωγής, την οποία θα χορηγεί το ίδιο. Είναι αναγκαίο, στην κατεύθυνση πλήρους καταγραφής των οινοποιείων, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων να συνεργασθεί με τις υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών (ενδεχομένως και με τις κατά τόπους Δ.Ο.Υ.) ώστε να καταστεί δυνατή η απογραφή και καταγραφή των οινοποιητικών μονάδων, οι οποίες τουλάχιστον έχουν κάνει έναρξη δραστηριότητας μέσω συγκεκριμένου Κωδικού Αριθμού Δραστηριότητας Κ.Α.Δ. Εξ ίσου είναι αναγκαίο και επιτακτικό να υπάρξει συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών των δύο υπουργείων, αλλά και νομοθετική ρύθμιση, προκειμένου να αντιμετωπισθεί και ένα ακόμη σοβαρό θέμα το οποίο προσθέτει σημαντικά προβλήματα,τόσο στη νόμιμη παραγωγή όσο και στη νόμιμη διακίνηση των οίνων. Ανά την Επικράτεια λειτουργούν πάμπολλα «εμφιαλωτήρια οίνου» με άδεια την οποία χορηγεί η τοπική Διεύθυνση Χημικών Υπηρεσιών. Είναι σύνηθες το φαινόμενο πολλοί ενδιαφερόμενοι, που διαθέτουν ένα πατητήρι, όχι σπάνια για ίδια χρήση, να απευθύνονται στη ΔΧΥ και να εφοδιάζονται με άδεια εμφιάλωσης, χωρίς να καλύπτουν καμία υποχρέωση από όσες προβλέπονται από τους κανονισμούς της ΚΟΑ οίνου, χωρίς να θεωρούν στην οικεία Δ/νση Αγροτικής Ανάπτυξης/Γεωργίας βιβλίο αποθήκης, χωρίς να υποβάλλουν δηλώσεις παραγωγής, χωρίς να εκδίδουν συνοδευτικά έγγραφα κ.λ.π. Η άδεια από τις ΔΧΥ εκδίδεται με βάση νομοθεσία του 1969 και ο έλεγχος που γίνεται για τη χορήγησή της εξαντλείται στην καταλληλότητα του εμφιαλωτηρίου και της γραμμής εμφιάλωσης και μάλιστα με απαιτήσεις παρωχημένες όσο και η χρονολογία ψήφισης του νόμου από σήμερα. Εξ άλλου δεν γίνεται καμιά σύνδεση των 13
εμφιαλωτηρίων αυτών με το νόμιμο ή όχι της παραγωγής που εμφιαλώνουν, ούτε βέβαια πως και από πού προκύπτει αυτή η παραγωγή. Αυτά τα εμφιαλωτήρια, που δεν είναι καν καταγεγραμμένα από τις υπηρεσίες του ΥΠΑΑΤ, συνήθως δεν τηρούν τις διατάξεις για το ετικετάρισμα και την παρουσίαση των οίνων και οι ιδιοκτήτες τους έχουν, ενδεχόμενα, την ψευδαίσθηση ότι είναι νόμιμοι. Αγορά Λιανικού Εμπορίου Όπως και σε άλλα αγροτικά προϊόντα οι μεγάλες αλυσίδες λιανικού εμπορίου (σουπερμάρκετ) έχουν εξελιχθεί στους «δυνάστες» των μεταποιητικών οινοποιητικών μονάδων. Η πρακτική των σουπερμάρκετ, όσον αφορά την τιμολογιακή και πιστωτική πολιτική τους, αποβαίνει εις βάρος των οινοποιείων αλλά και του τελικού καταναλωτή. Είναι δεδομένο πλέον ότι, στο όνομα του discount (προϊόντα χαμηλής τιμής στον καταναλωτή με στόχο την επικράτηση στον ανταγωνισμό), τα σουπερμάρκετ απαιτούν από τα οινοποιεία ονομαστικές εκπτώσεις έως και 60%. Οι εκπτώσεις αυτές δεν μειώνουν αναλογικά τις ονομαστικές τιμές των οίνων στο ράφι του σουπερμάρκετ και συνεπώς δεν μετακυλύονται στον καταναλωτή. Ένα μικρό μέρος, το οποίο γίνεται επί τιμολογίου, μπορεί ίσως να μετακυλυθεί, το υπόλοιπο καλύπτεται συνήθως με πιστωτικά τιμολόγια των οινοποιείων ή με τιμολόγια παροχής υπηρεσιών των σουπερμάρκετ (καλύπτει τουλάχιστον 30-35%) και ιδιοποιείται από τις εταιρείες σουπερμάρκετ. Η πρακτική αυτή καλύπτει την πολιτική των σουπερμάρκετ, αφενός των λεγόμενων «εκπτώσεων τζίρου» (οι οποίες χορηγούνται μέσω πιστωτικών τιμολογίων είτε ανά εξάμηνο, είτε κατ έτος) και αφετέρου τις λεγόμενες «προβολές» στα σουπερμάρκετ. Αυτές οι παροχές-εκπτώσεις ουδέποτε μετακυλύονται στον καταναλωτή, με συνέπειες: ο καταναλωτής να μην απολαμβάνει χαμηλές τιμές 14
να εξωθούνται τα οινοποιεία σε γενικότερη ονομαστική αύξηση των τιμών στους τιμοκαταλόγους τους προκειμένου να καλύπτουν τις απαιτούμενες από τα σουπερμάρκετ εκπτώσεις να δημιουργούνται έτσι πληθωριστικές πιέσεις να μειώνεται η κατανάλωση λόγω υψηλότερων τιμών να καρπούνται μεγάλα περιθώρια μεικτού κέρδους τα σουπερμάρκετ χωρίς μάλιστα, τις περισσότερες φορές, να καταγράφονται έτσι στους λογαριασμούς τους οι οινοποιοί να συνθλίβουν τα αντίστοιχα μεικτά περιθώρια κέρδους, εις όφελος της διανομής ενδιάμεσης ή τελικής Η πρακτική αυτή ουσιαστικά στρεβλώνει τον ανταγωνισμό, ιδιαίτερα εάν συνεκτιμηθεί και η ισχύουσα τακτική των σουπερμάρκετ να «πωλούν» ράφια στους μεταποιητές. Στον τομέα αυτό οι δομές της αγοράς «στραγγαλίζουν» κυριολεκτικά τον υγιή κορμό της ελληνικής οικονομίας που είναι η πρωτογενής παραγωγή και η μεταποίηση. Να επισημανθεί ότι με την παρέμβαση του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών κατ ουσίαν καταργήθηκαν οι «ποσοτικές εκπτώσεις ή εκπτώσεις σε είδος» αφού υπάχθηκαν πλέον σε ΦΠΑ, αλλά λειτουργούσαν με τον ίδιο τρόπο σε βάρος των οινοποιών και του καταναλωτή. Το πρόβλημα των εκπτώσεων είναι οριζόντιο πρόβλημα για την αγορά λιανικής και προσκρούει στα συμφέροντα του ισχυρού lobby των σουπερμάρκετ. Για το λόγο αυτό, σε συνεργασία με το υπουργείο Οικονομικών και με γνώση της πρακτικής άλλων χωρών, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα προστασίας του καταναλωτή μέσω αυστηρών διασταυρωτικών ελέγχων που θα καταλήγουν στον έλεγχο διαμόρφωσης νόμιμης τελικής τιμής πώλησης προς το καταναλωτικό κοινό. Έχει θεσπισθεί η υποχρέωση, προκειμένου να ισχύουν οι τιμές πώλησης και οι όροι συνεργασίας με τα σουπερμάρκετ, να κοινοποιείται στο υπουργείο Εμπορίου κάθε σύμβαση που υπογράφουν οι επιχειρήσεις που συνεργάζονται μαζί τους. Αυτό κατά κανόνα τηρείται, αλλά ωστόσο δεν αξιοποιείται. Όσον αφορά την διάθεση οίνων,σε οποιασδήποτε μορφής περιέκτες ( ακόμη και σε pet ), η κείμενη νομοθεσία προβλέπει την σήμανσή τους, αλλά τις περισσότερες φορές η υποχρέωση αυτή δεν τηρείται. 15
Ο όγκος των διακινούμενων οίνων σε πλαστικές φιάλες χωρίς σήμανση ή με παραπλανητική σήμανση, ( ακόμη και στις λαϊκές αγορές,έως και τα βενζινάδικα ), έστω και αν διακινούνται από αμπελουργούς,είναι μεγάλος και δημιουργεί αθέμιτο ανταγωνισμό,στα οργανωμένα οινοποιεία. Αν και έχουν εκδοθεί Προεδρικά Διατάγματα που προβλέπουν, τη διάθεση οίνων,στις λαϊκές αγορές, η διάθεση των οίνων αυτών σύμφωνα με την κοινοτική και ελληνική νομοθεσία, είναι παράνομη. Αναγκαιότητα σύστασης Οργανισμού Ελέγχων και πιστοποίηση Συνοψίζοντας, γίνεται αντιληπτό ότι μια σειρά αρνητικών παραγόντων (αδύνατων σημείων) συντελούν στη δημιουργία στρεβλώσεων στον αμπελοοινικό τομέα, από τον πρωτογενή τομέα έως την αγορά, στρεβλώσεις οι οποίες δημιουργούν, όχι μόνο ένα καθεστώς αθέμιτου ανταγωνισμού αλλά, ένα καθεστώς ανυπαρξίας ανταγωνισμού. Το αποτέλεσμα της στρέβλωσης αυτής είναι οριζόντιο για τα αγροτικά προϊόντα και έχει σαν κοινό τόπο την διαμόρφωση χαμηλού εισοδήματος στους παραγωγούς και υψηλές τιμές στην κατανάλωση. Ταυτόχρονα δημιουργεί επί πλέον και απαξίωση για θεσμοθετημένες κατηγορίες προϊόντων (ΠΟΠ, ΠΓΕ) με συνέπεια την παραπέρα διάλυση κάθε συνεκτικού ιστού στα επίπεδα της πρωτογενούς παραγωγής και της μεταποίησης, με τραγικότερη κατάληξη τη διαμόρφωση νοοτροπιών που ενισχύουν στην διαιώνιση των στρεβλώσεων και εμποδίζουν ακυρώνουν την ουσιαστική πραγματική υγιή ανάπτυξη του τομέα. Η κείμενη νομοθεσία που αφορά το προϊόν και ανήκει στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων είναι σαφής,αλλά σχετικά μόνο πλήρης. Παράλληλα υπάρχει μετάθεση ελέγχων σε υπηρεσίες που δεν ανήκουν στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (π.χ. Δ.Χ.Υ. και οι Δ/νσεις εμπορίου της Κεντρικής Υπηρεσίας όσο και των Νομαρχ. Αυτοδιοικήσεων), με αποτέλεσμα τη σύγχυση την παρερμηνεία, αλλά κυρίως την αδυναμία εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας που αφορά αποκλειστικά το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Η αδυναμία εφαρμογής της νομοθεσίας, αφορά επίσης και τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις της χώρας, που αν και είναι επιφορτισμένες με τους ελέγχους, αφενός δεν ανήκουν στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και 16
Τροφίμων αφετέρου, δεν διαθέτουν επαρκές αριθμητικά προσωπικό ή ακόμη και αυτό που διαθέτουν, δεν είναι εξειδικευμένο, στους ελέγχους. Στις άλλες οινοπαραγωγές χώρες της ΕΕ, οι έλεγχοι ασκούνται συνήθως, από εντεταλμένους για το σκοπό αυτό ελεγκτικούς μηχανισμούς και μάλιστα με αυτοχρηματοδότηση του τομέα. Θα ήταν συνεπώς σκόπιμο να διερευνηθεί και για τη χώρα μας η προοπτική σύστασης ενός οργανισμού ελέγχων, ο οποίος, θα συγκεντρώσει την ελεγκτική ευθύνη, σε όλη την διαδικασία ανάπτυξης του προϊόντος, από το αμπελοτεμάχιο, έως την κατανάλωση. Δεν αποκλείεται βέβαια, όπως προαναφέρθηκε με διεσταλμένες αρμοδιότητες, ο ΕΦΕΤ και ο ΟΠΕΓΕΠ, να ασκούν ελέγχους της αρμοδιότητάς τους, πάντοτε σε απόλυτη συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. 17
K E O Σ Ο Ε ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΑΜΠΕΛΟΟΙΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Λ. ΡΙΑΝΚΟΥΡ 73, 115 23 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: (210) 6923102 6923291 6928224 FAX: (210) 6981182 e-mail : keosoe@otenet.gr Αριθμ. πρωτ: 346/1104 Αθήνα, 7 Δεκεμβρίου 2009 Π Ρ Ο Σ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΣΥΝ/ΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΚΕΟΣΟΕ ΕΔΡΕΣ ΤΟΥΣ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Νο 75 ΘΕΜΑ: ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΚΕΟΣΟΕ Κύριε Πρόεδρε, Κύριε Διευθυντά, Σας διαβιβάζουμε συνημμένα ολοκληρωμένη, την εισήγηση που κατατέθηκε στην υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στις 4/12/2009 για «την αποκατάσταση του υγιούς ανταγωνισμού στον αμπελοοινικό κλάδο» συμπληρωμένη, με την διέξοδο που προτείνει η ΚΕΟΣΟΕ, όσον αφορά τα σταφύλια διπλής και τριπλής χρήσης (σελ. 5 7) Με εκτίμηση Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΚΟΡΔΟΠΑΤΗΣ Γ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ